fbpx
Wikipedia

Uyğurlar


Uyğurlar — Göytürk imparatorluğu dağıldıqdan sonra Qultuq Bilgə Gül xaqan 744 cü ildə Uyğur xaqanlığının əsasın qoymuşdur. Çin Xalq Respublikasında yaşayan türkdilli xalq, dilləri Altay dilləri ailəsinin Türk dili qrupuna aiddir, islam dininə sitayiş edirlər.

Uyğurların aid şəxsi məlumatlar
Ümumi sayı
11 000 000
Yaşadığı ərazilər
ÇXR 10 069 346 (2010)
Qazaxıstan 237 582 (2012)
Qırğızıstan 50 346 (2012)
Özbəkistan 19 526 (2000)
Rusiya 3 696 (2010)
Türkmənistan 1 204 (1995)
Tacikistan 276 (2010)
Ukrayna 197 (2001)
Dili

Uyğur dili

Dini

İslam (əsasən sünnisufi)

Qohum xalqlar

Türk xalqları

Çin mənbələrində müxtəlif şəkillərdə (hoei-ho, vei-ho və s.) rastlaşan uyğur adının mənası 974-cü ilə aid çincə bir əsərdə "şahin sürətilə dolaşan və hücum edən" kimi göstərilib. Amma türk tarixçilər bunun doğru olmadığını, uyğur adının uy (əqrəba, müttəfiq) və gur ifadələrinin birləşməsindən yarandığını deyirlər. Bu baxımdan tarixdə ortaya çıxan "on uyğur" adının "on müttəfiq" mənasında işlədilməsi ehtimalına üstünlük verilir. Bəzi mənbələrdə isə uyğur kəlməsi təqib edən, izləyən kimi göstərilir.

Tarixi

Şəkilləri

Sayı

  • Uyğurların məskunlaşdıqları ölkələrin əksəriyyətində ölkə əhalisinin etnik tərkibi haqqında məlumatlar ya yox deyiləcək qədər azdır (Türkiyə, Özbəkistan, Türkmənistan, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı və s. ölkələr) ya da ki, xeyli ölçüdə təhrif olunduqdan sonra (Rusiya FR , Çin XR və s. ölkələr) dünya ictimaiyyətinə təqdim olunduğu üçün uyğurların saylarına dair əminliklə söylənilə biləcək rəqəmlər qətiyyən olmadığı kimi ehtimallar irəli sürməkdə olduqca çətindir, ancaq onların sayının minimum həddini ehtimal etmək mümkündür . Beləliklə ayrı-ayrı ölkələrin rəsmi rəqəmlərinə dayanaraq ehtimal etmək olarki 2012-ci ilin əvvəlində dünyada ən azı 11 milyon uyğur türkü yaşamaqdadır və onların 93%-ə qədəri Çin XR vətəndaşlarıdır, ancaq daimi olaraq Çində yaşayan və ya bu ölkənin təhlükəsizlik orqanları tərəfindən təqib olunaraq xarici ölkələrdə sığınacaq tapmış uyğur qaçqınlarının sayı dəqiq məlum deyildir.
  • Bununla belə Ümumdünya Uyğur Kongresinin məlumatlarına əsasən 2010-cu ilin sonu etibarı ilə dünyada yaşayan uyğurların ümumi sayı 21 milyon nəfərdir . Onun 20 milyonu Çində, 1 milyonu isə əsasən Qazağıstan, Özbəkistan və Qırğızıstanda, qismən Tacikistan, Əfqanıstan, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, Türkiyə, Türkmənistan, MisirMonqolustanda, az saylı diasporlar şəklində isə Avstraliyada, Yaponiyada, Kanadada, ABŞ-da, Albaniyada, Almaniyada, Norveçdə, İsveçdə, Niderlandda, Avstriyada, Belçikada, Danimarkada, Finlandiyada, Böyük Britaniya Krallığında, Fransadaİsveçrədə yaşayırlar.

Çində

Çin-də rəsmi siyahıya almalarda Uyğurların sayı
Siyahıya alma tarixi Uyğurların sayı
1953 3,640,125
1964 3,996,311
1982 5,986,869
1990 7,214,431
2000 8,399,393

Özbəkistanda

Özbəkistandakı Uyğur Mədəniyyət Mərkəzinin iddiasına əsasən 2004-cü ilə olan qeyri-rəsmi təxminə görə bu ölkədə 200,000 nəfər uyğur yaşadığı ehtimal olunur.

Monqolustanda

Əfqanıstanda

Əsasən Əfqanıstanın Bədəxşan vilayətində (vilayət əhalisini əsasən özbəklər və taciklər, az sayda qırğızlar və uyğurlar təşkil edir) məskunlşamışdırlar. Sayları təxminən 3,000 nəfərdir.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Hür Gökbayrak : Doğu Türküstanın sesi 2009-04-13 at the Wayback Machine
  • East Turkistan İnformation Center
  • Uyghur Culture and History 2015-09-04 at the Wayback Machine
  • Azerbaycanli.org : Çinin Sincan-Uyğur bölgəsində nə baş verir? 2014-08-11 at the Wayback Machine
  • Dünya Azərbaycanlıları Konqresi : Çinlilərlə uyğur türkləri arasında düşən davada 2 adam ölüb 2011-09-27 at the Wayback Machine
  • Биз Уйгурлар :

İstinadlar

  1. 中华人民共和国国家统计局: 2-1 全国各民族分年龄、性别的人口
  2. The World Uyghur Congress :Brief History of East Turkestan 2014-08-19 at the Wayback Machine
  3. Агентство Республики Казахстан по статистике: Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на 1 января 2012 года 2013-06-03 at the Wayback Machine
  4. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики: 5.01.00.03 Национальный состав населения
  5. Etnic Atlas of Uzbekistan (2000 census) yoxlanılıb : 24.08.2010
  6. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Национальный состав населения Российской Федерации 2013-12-04 at the Wayback Machine
  7. . 2016-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyul, 2015..
  8. Сайти расмии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон: Ҷилди 3. Ҳайати миллӣ ва донистани забонҳо, шаҳрвандии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон 2017-01-13 at the Wayback Machine
  9. Population statistics of Eastern Europe: Ethnic composition of Ukraine 2001
  10. The World Uyghur Congress :Uyghur Langue
  11. UNPO :East Turkestan
  12. The Xinjiang Incident’s causes are due to Unequal Ethnic Policy, Unequal demographic Policy, and Unequal Economic Policy
  13. Today's Muslim Population in China
  14. Taklamakan Uyghur Publishing home page : The Uyghurs’ Homeland
  15. . 2011-11-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-18.
  16. Ethnic Minority Elites in China’s Party-State Leadership: An Empirical Assessment[ölü keçid]
  17. China.org.cn : The Uygur ethnic minority
  18. Uyghur American Association (UAA) - Uyghur Human Rights Project :Disappearing Diaspora in Uzbekistan 2014-08-13 at the Wayback Machine...Published in 08/4/2004
  19. The Migration Review Tribunal (the MRT) and the Refugee Review Tribunal  : Keywords: Uzbekistan – Uighurs – Discrimination – Forcible return to China – Separatist movements 2011-06-01 at the Wayback Machine
  20. Ethnologue.com :report for language code: uig

uyğurlar, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, məqaləni, vikiləş. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Uygurlar Goyturk imparatorlugu dagildiqdan sonra Qultuq Bilge Gul xaqan 744 cu ilde Uygur xaqanliginin esasin qoymusdur Cin Xalq Respublikasinda yasayan turkdilli xalq dilleri Altay dilleri ailesinin Turk dili qrupuna aiddir islam dinine sitayis edirler Uygurlarin aid sexsi melumatlar Umumi sayi11 000 000Yasadigi erazilerCXR 10 069 346 2010 1 2 Qazaxistan 237 582 2012 3 Qirgizistan 50 346 2012 4 Ozbekistan 19 526 2000 5 Rusiya 3 696 2010 6 Turkmenistan 1 204 1995 7 Tacikistan 276 2010 8 Ukrayna 197 2001 9 DiliUygur diliDiniIslam esasen sunni ve sufi Qohum xalqlarTurk xalqlariCin menbelerinde muxtelif sekillerde hoei ho vei ho ve s rastlasan uygur adinin menasi 974 cu ile aid cince bir eserde sahin suretile dolasan ve hucum eden kimi gosterilib Amma turk tarixciler bunun dogru olmadigini uygur adinin uy eqreba muttefiq ve gur ifadelerinin birlesmesinden yarandigini deyirler Bu baximdan tarixde ortaya cixan on uygur adinin on muttefiq menasinda isledilmesi ehtimalina ustunluk verilir Bezi menbelerde ise uygur kelmesi teqib eden izleyen kimi gosterilir Mundericat 1 Tarixi 2 Sekilleri 3 Sayi 3 1 Cinde 3 2 Ozbekistanda 3 3 Monqolustanda 3 4 Efqanistanda 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidler 6 IstinadlarTarixi Redakte Uygur XaqanligiSekilleri Redakte Uyghur Barber in Kashgar Traditionally Uyghur men shave their heads and wear a hat called doppa Two Uyghurs living in the far west of China Turpan Young boy in Khotan Uyghur woman at a silk factory Khotan Young boys at the market Uyghur elders at sunday market Kashgar Uyghur girl wearing clothing made of fabric of distinctive design worn by Uyghur women An Uyghur hunter Kashgar Tool sharpeners at the market Khotan A young Uyghur girl in Turpan Xinjiang Uyghur camel drivers in Xinjiang Young Uyghur woman c 2005 Uyghur man in Kashgar Sunday market in Hotan Uyghur man in traditional costume at Kashgar Sunday Market Dopa Maker traditional Uyghur hats Kashgar Sayi RedakteUygurlarin meskunlasdiqlari olkelerin ekseriyyetinde olke ehalisinin etnik terkibi haqqinda melumatlar ya yox deyilecek qeder azdir Turkiye Ozbekistan Turkmenistan Pakistan Seudiyye Erebistani ve s olkeler ya da ki xeyli olcude tehrif olunduqdan sonra Rusiya FR Cin XR ve s olkeler dunya ictimaiyyetine teqdim olundugu ucun uygurlarin saylarina dair eminlikle soylenile bilecek reqemler qetiyyen olmadigi kimi ehtimallar ireli surmekde olduqca cetindir ancaq onlarin sayinin minimum heddini ehtimal etmek mumkundur Belelikle ayri ayri olkelerin resmi reqemlerine dayanaraq ehtimal etmek olarki 2012 ci ilin evvelinde dunyada en azi 11 milyon uygur turku yasamaqdadir ve onlarin 93 e qederi Cin XR vetendaslaridir ancaq daimi olaraq Cinde yasayan ve ya bu olkenin tehlukesizlik orqanlari terefinden teqib olunaraq xarici olkelerde siginacaq tapmis uygur qacqinlarinin sayi deqiq melum deyildir Bununla bele Umumdunya Uygur Kongresinin melumatlarina esasen 2010 cu ilin sonu etibari ile dunyada yasayan uygurlarin umumi sayi 21 milyon 10 neferdir Onun 20 milyonu Cinde 11 1 milyonu ise esasen Qazagistan Ozbekistan ve Qirgizistanda qismen Tacikistan Efqanistan Pakistan Seudiyye Erebistani Rusiya Turkiye Turkmenistan Misir ve Monqolustanda az sayli diasporlar seklinde ise Avstraliyada Yaponiyada Kanadada ABS da Albaniyada Almaniyada Norvecde Isvecde Niderlandda Avstriyada Belcikada Danimarkada Finlandiyada Boyuk Britaniya Kralliginda Fransada ve Isvecrede yasayirlar 10 Cinde Redakte Cin de resmi siyahiya almalarda Uygurlarin sayi 12 Siyahiya alma tarixi Uygurlarin sayi1953 3 640 125 13 1964 3 996 3111982 5 986 869 14 1990 7 214 431 15 16 2000 8 399 393 17 16 Ozbekistanda Redakte Ozbekistandaki Uygur Medeniyyet Merkezinin iddiasina esasen 2004 18 cu ile olan qeyri resmi texmine gore bu olkede 200 000 18 nefer uygur yasadigi ehtimal olunur 19 Monqolustanda Redakte Efqanistanda Redakte Esasen Efqanistanin Bedexsan vilayetinde vilayet ehalisini esasen ozbekler ve tacikler az sayda qirgizlar ve uygurlar teskil edir meskunlsamisdirlar Saylari texminen 3 000 20 neferdir Hemcinin bax RedakteSincan Uygur Muxtar RayonuXarici kecidler RedakteHur Gokbayrak Dogu Turkustanin sesi Arxivlesdirilib 2009 04 13 at the Wayback Machine East Turkistan Information Center Uyghur Culture and History Arxivlesdirilib 2015 09 04 at the Wayback Machine Azerbaycanli org Cinin Sincan Uygur bolgesinde ne bas verir Arxivlesdirilib 2014 08 11 at the Wayback Machine Dunya Azerbaycanlilari Konqresi Cinlilerle uygur turkleri arasinda dusen davada 2 adam olub Arxivlesdirilib 2011 09 27 at the Wayback Machine Biz Ujgurlar Ujgurskie pesniIstinadlar Redakte 中华人民共和国国家统计局 2 1 全国各民族分年龄 性别的人口 The World Uyghur Congress Brief History of East Turkestan Arxivlesdirilib 2014 08 19 at the Wayback Machine Agentstvo Respubliki Kazahstan po statistike Chislennost naseleniya Respubliki Kazahstan po otdelnym etnosam na 1 yanvarya 2012 goda Arxivlesdirilib 2013 06 03 at the Wayback Machine Nacionalnyj statisticheskij komitet Kyrgyzskoj Respubliki 5 01 00 03 Nacionalnyj sostav naseleniya Etnic Atlas of Uzbekistan 2000 census yoxlanilib 24 08 2010 Portal Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Okonchatelnye itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 goda Nacionalnyj sostav naseleniya Rossijskoj Federacii Arxivlesdirilib 2013 12 04 at the Wayback Machine Itogi vseobshej perepisi naseleniya Turkmenistana po nacionalnomu sostavu v 1995 godu Ashgabad net 2016 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 iyul 2015 Sajti rasmii Agentii omori nazdi Prezidenti Ҷumҳurii Toҷikiston Ҷildi 3 Ҳajati millӣ va donistani zabonҳo shaҳrvandii aҳolii Ҷumҳurii Toҷikiston Arxivlesdirilib 2017 01 13 at the Wayback Machine Population statistics of Eastern Europe Ethnic composition of Ukraine 2001 1 2 The World Uyghur Congress Uyghur Langue UNPO East Turkestan The Xinjiang Incident s causes are due to Unequal Ethnic Policy Unequal demographic Policy and Unequal Economic Policy Today s Muslim Population in China Taklamakan Uyghur Publishing home page The Uyghurs Homeland Extensive list of all the languages of China Chinese languages 2011 11 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 07 18 1 2 Ethnic Minority Elites in China s Party State Leadership An Empirical Assessment olu kecid China org cn The Uygur ethnic minority 1 2 Uyghur American Association UAA Uyghur Human Rights Project Disappearing Diaspora in Uzbekistan Arxivlesdirilib 2014 08 13 at the Wayback Machine Published in 08 4 2004 The Migration Review Tribunal the MRT and the Refugee Review Tribunal Keywords Uzbekistan Uighurs Discrimination Forcible return to China Separatist movements Arxivlesdirilib 2011 06 01 at the Wayback Machine Ethnologue com report for language code uig Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Uygurlar amp oldid 5967603, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.