fbpx
Wikipedia

Qacar şahbanusu

Avqust 08, 2021

Qacar şahbanusu və ya Şahənşahül Şahbanuye-Qacariyyə (شهبانو‬‎) - Qacar imperiyası dövründə ən yüksək dövlət adlarından biridir, Qacar İmperiyasını idarə edən şahın qanuni xanımı olan əsas (baş) xanımına deyilirdi. Qacariyyə Şahbanusu anlayışı XVIII əsrdə formalaşmışdır, şahın anası isə "Məhdi Ülya" adlandırılırdı. Qacarlar sülaləsinin ilk şahbanusu Ağa Məhəmməd şah Qacarın həyat yoldaşı olan Xanbacı adını almış Andriana adlı ABŞ səfirinin qızı olmuş xanımdır. Sonuncu şahbanu isə Əhməd şah Qacarın sonuncu həyat yoldaşı Fatiməbanu xanım olmuşdur. Məlum məsələdir ki, şahbanu adını şahın həyatda olan xanımı əldə edirdi, o vəfat edərdisə, digər bir xanımı və yaxud şahın bacısı şahbanu ola bilirdi. Həyat yoldaşı vəfat edəndən və yaxud hakimiyyətdən gedəndən sonra xanım şahbanu ola bilməzdi. Şahbanu adını alan bir hökmdar xanımının nəvələri və övladları da var idi. Qacar İmperiyasını tarixində 16 nəfər şahbanu olmuş və onlardan 10 nəfəri Azərbaycan Türkü olmayan başqa millətlərin nümayəndələri idilər.

Şahbanu
Vəzifəni icra edir

Şahənşahi Səltənətül-Dərüssalam
Müraciət forması Əzəmətli Şahbanu Həzrətləri
Səlahiyyət müddəti 1501-1978
Maaşı Şahbanu xəzinəsi

"Şahbanu" termini

Şahbanu (yaxud Şərəbanu) sözünün mənası "Şahın Xanımı" deməkdir. Qacar İmperiyası dövründə heç-vaxt tacqoyma mərasimi keçirilməmiş, yalnız son şahbanu Fərəh Pəhləviyə Tacqoyma Mərasimi keçirilmişdir. Ümumiyyətlə, Əfşarlar imperiyası dövründən 1960-cı illərə qədər tacqoyma hadisəsi baş verməmişdir. Şahbanu sözü ilk dəfə Midiya İmperiyasında istifadə edilmiş, kral ailəsi daxilində "birinci xanım" statusunun müəyyənləşdirilməsi üçün yaradılmışdır, monarxın əsas həyat yoldaşı olan şəxsə Şahbanu deyilirdi və bunu nəzərdə tutan söz "bâmbişnân bâmbişi" adlanırdı (e.ə IV əsr). İranda şahlıq devrilənədək şah şahənşah adı ilə mövcud idi. Padşah (farsca şahlar hökmdarı) titulu şahənşah və imperator titullarına uyğundur.

Qərb ənənəsində Qacar hökmdarını "şah" kimi tanıyırlar, lakin Qacarlılar öz hökmdarlarına istinad etmək üçün "padşah" (imperator) və ya "xan" kimi qədim Türk sözlərini istifadə edirlər. İmperatorun rəsmi adı "şah" ilə birlikdə "xan" idi (məsələn, Ağa Məhəmməd xan Qacar). Rəsmi müraciətdə padşahın uşaqları "ağa" adlandırdılar, imperiya şahzadələri (şahzadə) adını daşıyır və imperial prenslər idilər. Məsələn, Fətəli şah Qacarın oğlu Məhəmmədəli mirzə Qovanlı-Qacar, qızı Ziba bəyim. "Vəliəhd" isə atasından sonra imperiya hökmdarı olacaq övlada deyilirdi. "Şahənşah" həm şaha, həm də xanımına müraciətdə deyilirdi. Məsələn, Şahənşahi Mələkcahan xanım (Məhəmməd şah Qacarın həyat yoldaşı), Ümbülxaqan xanım (Müzəffərəddin şah Qacarın xanımı). Həmçinin, Qacar şahbanusu elə Qacar padşahının səlahiyyətli nümayəndəsi idi. Eləcə də, qədim dövrlərdə olduğu kimi, XIX əsrdə türk, ərəb və fars mənşəli "xanım", "xatın", "banu", "bəyim", "şəhribanu" kimi sözlərdən də istifadə olunmuşdur. Bundan əlavə, padşahın anası "Məhdi Ülya" adını daşımaq üçün imperial sülalə üzvü olan yeganə şəxsidir. Qacarlarda Şahbanuluq adətləri, məvzi-ixtiyarları fərqli idi, dəyişdirilmişdi amma buna baxmayaraq, əvvəlki dövrlərdəki kimi yenə də güclü bir post olaraq qalırdı

Şahbanu adı şəxsin adının yalnız əvvəlində istifadə olunurdu. Lakin elə sözlər var ki, həm əvvəldə, həm də sözdən sonra istifadə oluna bilər. Şəcərə qanunlarına əsasən, bir valideynə müraciətin rəsmi yolu bu cür idi - Dövlətli Şahənşahe Vəhdəti Aliyyəyi İsməti-Şân Həzrətləri. Bu istifadə Qacar suveren hakimiyyət anlayışını ailə hüququ kimi vurğulayır. Bu məlumatlar elə XIX əsrdə də Qərblilərə məlum idi. XVIII əsrin sonlarında, Qacar xanədanının kişi və qadınları tərəfindən istifadə olunmuş bu ad, imperial ailəsinin görkəmli üzvləri (xüsusilə qadınlar üçün "xanım" və kişilər üçün "bəy") tərəfindən tanınmış digər adlarla əvəz olunmağa başlandı.

Qacar İmperiyası

Qacarlar (farsca: سلسله قاجاریه) — İranda 1796 və 1925-ci illər arasında hakimiyyətdə olmuş Azərbaycanlı sülaləsidir . Qovanlı Türk tayfasından olan Qacarlar, Monqol işğalı zamanlarında İrəvan ətrafında kök salmışlar və Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-türk tayfalarından biri olmuşlar .

XVI əsrin əvvələrində Azərbaycanda və İranda hakimiyyəti ələ keçirən Səfəvilər indiki Azərbaycan Respublikasının ərazisini yerli türk xanlarına buraxmışlardır və 1554-cü ildə Gəncə şəhərinin Şahverdi Soltan Ziyadoğlu Qacar tərəfindən idarə edildiyi haqda tarixi məlumatlar mövcuddur . Ziyadoğulları ailəsi sonralar Qarabağa da hökmdarlıq etmişdir. 16-17-ci əsrlərdə Qacarlar Səfəvi dövlətində bir sıra rəsmi vəzifələr tutmuşlar. I Şah Abbas Səfəvi dövründə Şahsevən türk tayfaları kimi tanınan Qacarları İranın müxtəlif bölgələrinə yerləşdirmişdir və bunların bir çoxu Astarabad (hal-hazırda Qorqan) ərazisində qoyulmuşdur. 1796-cı ildə Zənd sülaləsinin sonuncu hökmdarını məğlub etdikdən sonra Ağa Məhəmməd xan Azərbaycanı və İranı Qacar hakimiyyəti altında birləşdirmişdir. Qacar ​​boyları, 18. əsrdə dəvəli qolu və Koyunlu (Kovanlı) qolu olmaqla iki qoldan ibarət olan boylar birliyi olub iki qol arasında güc mübarizəsi yaşanmaqda idi. Bu mübarizəni qazanan Koyunlu qolundan Məhəmməd Həsən xan, Əfşar Xanədanının kurcusu Nadir Şahın ölümündən sonra Gilan, Mazandaran və Curcan olmaqla Xəzər dənizi sahilini alaraq Güney İranda Zend xanədanını quran Kərim xan Zənd ile mübarizə etməyə başlamışdır. Kərim xan Zənd Qacarların daxili mübarizəsindən istifadə etmək üçün Məhəmməd Həsən xanın oğlu Ağa Məhəmmədi Şirazdakı sarayında əsir götürərək Develilere dəstək vermişdir. 1758-ic ildə Məhəmməd Həsən Xan Koyunlu qolunun başına keçmiş və Zənd Xanədanı içində iştirak etmişdir. Ağa Məhəmməd, Kərim xan Zəndin ölümündən sonra 1779-da Şirazda qaçmağı bacarmış və 178-'de Çar Rusiyasını geri çevirərək Astarabadda dəvəli qolunu məğlub edərək Qacar ​​Konfederasiyasının birləşdirmişdir. 1796-cı ildə İranı birləşdirərək Tehranın paytaxtı Kaçar sülaləsini qurdu. Ağa Məhəmməd bir tərəfdən Güney İrandakı Zend Xanədanı ilə mübarizə edərək digər tərəfdən Şimali İranda hakimiyyətini genişləməyə davam etmişdir. 1785-ci ildə Xəzər dənizinin sahilini əldə etdi və mərkəzini Tehrana köçürdü.

Şahbanular

  • Burada Azərbaycan Türkləri Türk etnosunun bir qolu kimi başa düşülməlidir.
  • Həyat yoldaşıyla birgə dəfn edildiyi məqbərə/türbə "Həyatı" hissəsinə ən üstdə M. olaraq göstərilmişdir
  • Bu şahbanulardan bəziləri müəyyən səbəblərə görə vəfat etməmişdən əvvəl şahbanuluqları əllərindən alınıb. 5000 illik Azərbaycan tarixində ən çox şahbanusu olan padşah Nəsrəddin şahdır, ən çox xanımı, həmərxanasında kölələri olan hökmdar isə Fətəli şah Qacardır.
  • Digər dövlətlərimiz və imperiyalarımızdandan fərqli olaraq, ən son hökmdarın sonuncu xanımı Şahbanuluq adını əldə edə bilməmişdir, baxmayaraq ki, qadınlar arasında təkcə Fatiməbanu xanım oğul dünyaya gətirib və soy onunla davam edib.
№ Şəkli Şahbanu Qızlıq ad&soyadı Əsli Həyatı Səltənət dövrü Övlad sayı Həyat yoldaşı
1   Xanbacı Cokinfy Andriana Rendolf Amerikalı d.1751
ö.07.11.1839
Nəcəf 		21.03.1782
17.06.1797 		3 Ağa Məhəmməd şah Qacar
2 Asyabanu Asya Məhəmmədxan qızı Qovanlı Azərbaycan Türkü d.21.01.1777
ö.14.08.1841
Təbriz 		17.07.1797
11.12.1802 		8 Fətəli şah Qacar
3 Tacəldövlət Tavuş Gürcü d.08.11.1780
ö.07.04.1881
İsfahan 		11.12.1802
23.10.1834 		7 Fətəli şah Qacar
4   Mələkcahan Mələkcahan Məhəmmədqasım qızı Qovanlı Azərbaycan Türkü d.26.02.1805
ö.02.04.1873
Tehran 		23.10.1834
05.09.1848 		5 Məhəmməd şah Qacar
5   İzzətdövlət İzzətdövlət Məhəmməd qızı Qacar Azərbaycan Türkü d.1829
ö.27.06.1905
Ərdəbil 		05.09.1848
01.10.1849 		11 Mirzə Tağı
6 Furuğəlsəltənət Ceyran Fars d.22.01.1832
ö.02.04.1873
Tehran 		01.10.1849
27.12.1855 		4 Nasirəddin şah Qacar
7   Ənisəddövlət Sitarəcan Türkmən d.1820
ö.1900
Gilan 		27.12.1855
15.04.1867 		13 Nasirəddin şah Qacar
8 Madam Ləsi Lasya Svaraj Hind d.1840
ö.02.04.1923
Məşhəd 		15.04.1867
23.10.1875 		1 Nasirəddin şah Qacar
9 Əminəəğdəşt Mələkcahan Məhəmmədqasım qızı Kürd d.1833
ö.1887
Kirmanşah 		23.10.1875
30.06.1882 		5 Nasirəddin şah Qacar
10 Fatiməcan Xatın Fatimə Nurməmməd qızı Ərəb d.25.07.1842
ö.19.08.1897
Tehran 		30.06.1882
02.05.1896 		2 Nasirəddin şah Qacar
11 Ümbülxaqan Tacəlmələk Kəbir qızı Mirzalı Puştunlar d.1857
ö.1925
Məkkə 		02.05.1896
11.10.1900 		3 Müzəffərəddin şah Qacar
12 Əşrəfxan Əşrəfxan Firuz qızı Nüsrətdövlət Özbək d.1870
ö.1944
Tehran 		11.10.1900
03.01.1907 		1 Müzəffərəddin şah Qacar
13   Məleykəcahan Zəhra Kamran qızı Mirzənaib Azərbaycan Türkü d.30.11.1877
ö.05.04.1947
San-Remo 		03.01.1907
16.07.1909 		7 Məhəmmədəli şah Qacar
14   Məhinsəltənət Fəxrüldövlət Müzəffərəddin şah qızı Qacar Azərbaycan Türkü 07.03.1883
02.11.1955
Məşhəd 		16.07.1909
04.06.1915 		2 Möhsünxan Əmini
15 Lida Cahanbanu Lida Yakob qızı Brezinski Polyak d.1898
ö.1934
Tehran 		04.06.1915
01.02.1922 		1 Əhməd şah Qacar
16 Xanuma-Müəzzi Müəzzi Müəzzəzdövlət qızı Minuyi Urdu d.1898
ö.1970
Paris 		01.02.1922
15.12.1925 		1 Əhməd şah Qacar

Azərbaycan sülalələri
 

Şah sülalələri
Knyaz sülalələri
Xan sülalələri
Dövlətçilik xronologiyası
  • bax
  • müzakirə
  • redaktə
Monarxiya
 
 
 
redaktə

Şahbanuların İmarətləri

Əvvəlki imperiyalardan fərqli olaraq, Qacar İmperiyasında şahbanunun yalnız bir sarayı ola bilərdi, xüsusi yay bağları yox idi. Hər-bir şahbanunun özünün sarayı olardı lakin saray dəyişdirmək adəti şahbanularda yox idi. Saraylar paytaxtların dəyişdirilməyi nəticəsində dəyişildi çünki şahbanunun imarəti mütləq paytaxt və ya paytaxtətrafı ərazidə yerləşməli idi. Vəfat etdikdən yada şahbanuluq vəzifəsi əllərindən çıxdıqdan sonra öz övladlarına (şah olan yaxud olmayan və ya qızlarına cehiz kimi) pay verirdilər. Bu saraylar heç-vaxt satıla, nəyəsə görə girov qoyula bilməzdi. Lakin şahlardan fərqli olaraq, şahbanuların hamiliyində iki və yaxud daha artıq sarayı ola bilməzdi. Bu sarayların əksəriyyəti XIX əsr Qacar dövründə tikilib amma bəzilərinin tarixi hətta qədim illərə qədər gedib-çıxır və sonradan Qacarlar sülaləsi o yerləri öz ixtiyarlarına keçiriblər. Aşağıda sarayların siyasısı və bəzi əlavə məlumatlar verilmişdir. Burada şahbanular xarici qonaqları qəbul edir, yerli saray əyanları, vilayət başçıları və s. hökumət nümayəndələriylə görüşlər keçirirdilər. Tipik olaraq, bu saraylarda adətən, lüks kitabxana, tikişxana, gözəllik evi, muzey, qalereya (rəsmxana), fontanlı fəvvarələr, hovuz, bağça, qışlaq, tövlə, hamamxana köşkü, elçilik sarayı, təcrübə zalı, dəftərxana və ibadətxana mövcud idi. Bu sarayların öz işçi heyəti mövcud idi və onlar sarayın alt hissəsindəki otaqlarda yaşayırdılar, iş məcburi deyildi. Elə buna görədir ki, bəzi nüanslarda Qacar İmperiyası demokratiya baxımından hətta bir-çox Avropa dövlətlərini geridə qoyurdu. Şahbanuların sayı 16 olsa da, sarayların sayı 17-dir, çünki Ləsi xanım ard-arda özünə iki saray tikdirmişdir:

Görünüş Saray Sahibəsi Ünvanı Tikilib
Yaqutrüba Ev Xanbacı Tehran 1780
Sahibgiraniyyə Evi Asyabanu Tehran 1797
Rüzgari-Bədgir Tacəldövlət Tehran 1802
Qəsri-Ailə Mələkcahan Tehran bağları 1835
Nigarıstan İzzətdövlət Əlburz 1807
Səltənətabad Köşkü Furuğəlsəltənət Tehran 1851
Şəhər Evi Ənisəddövlət Əlburz 1852
Eynəldövlət Madam Ləsi Tehran 1866
Mahalguşə Madam Ləsi Kirman 1477
Kazımı-Xudav Mülkü Əminəəğdəşt Urmiya 1871
Ağ Ev (Əbyaz) Fatiməxatın Gülüstan sarayı (Tehran) 1879
Fərəhabad Ümbülxaqan Tehran 1893
Şahbanu Baxçası Əşrəfxan Maku 1896
Mabəyni-Məsudiyyə Məleykəcahan Tehran 1870
Orta Ev Vətəgəsi Məhinsəltənət Gilan 1907
Yaşıl Ev (Şahvənd) Lida Cahanbanu Saadabad Sarayı (Tehran) 1909
Topxana Qəsri Xanuma-Müəzzi Tehran 1918

Rolu və təsir imkanları

Şahbanu Qacar İmperiyasında padşahın özündən sonra ən əhəmiyyətli mövqedə idi. Hökmdarın anası İslam ənənəsinə əsasən ("Ananın haqqı Allahın haqqıdır") imperiyanın mühüm hökumət, hərbi və mədəni işlərinə əhəmiyyətli təsir göstərərdi. Məhkəmədə, öz saraylarında (çox vaxt oğullariyla birgə yaşayardılar) və dövlət məmurluğunda böyük gücə sahib idilər. Şahbanu həmçinin, ənənəvi olaraq böyük iqtisadi mənbələrdən istifadə edərək, əsasən maliyyələşdirilən mühüm memarlıq layihələrinə rəhbərlik etməyə malikdir. Xüsusilə XIX əsrin ortalarındakı "Şahbanuluq Davası" olaraq bilinən bir dövrdə, bir sıra qeyri-səlahiyyətli şəxslər və ya azyaşlı hərəm qızları, şahbanuluq kimi yüksək postu əldə etmək üçün mühüm işlər görür, saray intriqaları yaradırdılar ki, buda onların sürətlə yüksəlməsi tempini artırırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, tarixə nəzər salsaq görərik ki, Şahbanuların Şahlara olan təsir imkanları çox güclü olmuşdur və tarixin bəzi dövrlərində elə Şahbanular tərəfindən imperiya idarə edilmişdir. Ümumiyyətlə isə, şahların bütün xanımları, fərqi yoxdur ki, övladı olub yoxsa yox, Bəyim adlanırdı.

Qacar İmperiyasının tarixində bütün qüdrətli şahbanular arasında ən güclü və tanınmış şəxslərindən Asya bəyimi, Mələkcahan xanımı, Ləsi xanımı, Ənisəddövlət banunu və Fatiməxan xatını nümunə göstərə bilərik.

Qulları olan çoxlu hərəmxana qadınları hökmdarlarla rəsmi olaraq heç-vaxt evlənməmişdirlər. Buna baxmayaraq, ataları tərəfindən tanındıqları təqdirdə, uşaqları İslam hüququ əsasında tam qanuni sayılırdılar. Hərəmxana (الحريم من أنا همايون, Şəhvət-i Hərəmun) — lüğətdə qorunan, müqəddəs və möhtərəm yer mənasını verir. Ev və saraylarda ümumiyyətlə içəri həyətə baxacaq bir şəkildə planlaşdırılmış, qadınların başqa kişilərlə qarşılaşmadan rahatca gündəlik həyatlarını davam etdirdikləri yer idi. Burada yaşayan qadınlara da hərəm deyilirdi. İslamiyyətin bu yerlərə, xüsusilə hərəmxana qadınlarıyla hər hansı bir qan bağlılığı olmayan kişilərin (naməhrəm) daxil olması qadağan idi.

İstinadlar

  1. Almanach de Gotha. Annuaire Génèaloqique, diplomatique et statistique 1897
  2. Məmmədova Ş. Xülasət ət-təvarix Azərbaycan tarixinin mənbəyi kimi. Bakı: Elm, 1991, 120 s.
  3. AMEA M.Füzuli adına Ədəbiyyat İnstitutunun arxivi
  4. İslam ansiklopedisi. X cild, İstanbul: Milli Egitim basımevi, 1966, 785 s.
  5. . 2017-12-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-23.
  6. [1]
  7. [2]
  8. Mahmudov Y.M. Odlar yurduna səyahət. Bakı: «Gənclik», 1980, 119 s
  9. Əliyarlı S. Tariximiz açıqlanmamış mövzuları ilə. Bakı 2012
  10. J.Zibel - Powerful Islamic Empires - Safavid, Ottoman, and Mughal
  11. Fekete L. Einführung in die persische palaographie 101 persische dokumente. Budapeşt: Akademıaı Kıado, 1977
  12. Erol Güngör. Tarihte türkler. İstanbul: Ötüken neşriyyat A.Ş., 1990, 425 s.
  13. M. E. Saltıkov-Şedrin adına Sankt-Peterburq Dövlət Kütləvi Kitabxanasının Əlyazmalar Şöbəsi, B. Dorunun kataloqu
  14. بوداق قزوينی، جواھراالخبار
  15. Genealogy and History of Qajar (Kadjar) Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House
  16. Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I.B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
  17. Encyclopedia Iranica. The Qajar Dynasty. Online Edition
  18. K. M. Röhrborn, Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin, 1966, p. 4
  19. Encyclopedia Iranica. Ganja. Online Edition
  20. سازمان اداری حکومت صفوی يا تعليقات مينورسکی بر تذکرة الملوک، ترجمه
  21. Azərbaycan MEA A. A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun Elmi Arxivi
  22. Azərbaycan MEA A.A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutu arxivi, inv. № 4105
  23. Алиев Ф.М. Миссия посланника русского государство А.П. Волынского в Азербайджане. Баку
  24. Бушев П.П. История посольства и дипломатических отношений Русского и Иранского государствo
  25. Иванов М.С. Очерк истории Ирана. Москва
  26. Kərimov Q. Şəriət və onun sosial mahiyyəti
  27. ابو القاسم سحاب، تاريخ زندگی شاه عباس کبير، تھران، چاپخانه علمی، 1325، 309 ص

Xarici keçidlər

  • `Pəhləvilər bizi məhv edə bilmədilər` – Qacar sülaləsinin davamçısı (MÜSAHİBƏ)[ölü keçid]
  • `AZƏRBAYCAN SƏFƏVİ DÖVLƏTİNİN QURULUŞU VƏ İDARƏ OLUNMASINDA TÜRK QIZILBAŞ ƏYANLARININ ROLU` 2019-07-11 at the Wayback Machine

Həmçinin bax

Avqust 08, 2021
qacar, şahbanusu, şahənşahül, şahbanuye, qacariyyə, شهبانو, qacar, imperiyası, dövründə, yüksək, dövlət, adlarından, biridir, qacar, imperiyasını, idarə, edən, şahın, qanuni, xanımı, olan, əsas, baş, xanımına, deyilirdi, qacariyyə, şahbanusu, anlayışı, xviii, . Qacar sahbanusu ve ya Sahensahul Sahbanuye Qacariyye شهبانو Qacar imperiyasi dovrunde en yuksek dovlet adlarindan biridir Qacar Imperiyasini idare eden sahin qanuni xanimi olan esas bas xanimina deyilirdi 2 Qacariyye Sahbanusu anlayisi XVIII esrde formalasmisdir sahin anasi ise Mehdi Ulya adlandirilirdi Qacarlar sulalesinin ilk sahbanusu Aga Mehemmed sah Qacarin heyat yoldasi olan Xanbaci adini almis Andriana adli ABS sefirinin qizi olmus xanimdir 3 Sonuncu sahbanu ise Ehmed sah Qacarin sonuncu heyat yoldasi Fatimebanu xanim olmusdur 4 Melum meseledir ki sahbanu adini sahin heyatda olan xanimi elde edirdi o vefat ederdise diger bir xanimi ve yaxud sahin bacisi sahbanu ola bilirdi 5 Heyat yoldasi vefat edenden ve yaxud hakimiyyetden gedenden sonra xanim sahbanu ola bilmezdi Sahbanu adini alan bir hokmdar xaniminin neveleri ve ovladlari da var idi 6 Qacar Imperiyasini tarixinde 16 nefer sahbanu olmus ve onlardan 10 neferi Azerbaycan Turku olmayan basqa milletlerin numayendeleri idiler 7 SahbanuVezifeni icra edir Sahensahi Seltenetul DerussalamMuraciet formasi Ezemetli Sahbanu Hezretleri 1 Selahiyyet muddeti 1501 1978Maasi Sahbanu xezinesi Mundericat 1 Sahbanu termini 2 Qacar Imperiyasi 3 Sahbanular 3 1 Sahbanularin Imaretleri 4 Rolu ve tesir imkanlari 5 Istinadlar 6 Xarici kecidler 7 Hemcinin bax Sahbanu termini RedakteSahbanu yaxud Serebanu sozunun menasi Sahin Xanimi demekdir Qacar Imperiyasi dovrunde hec vaxt tacqoyma merasimi kecirilmemis yalniz son sahbanu Fereh Pehleviye Tacqoyma Merasimi kecirilmisdir Umumiyyetle Efsarlar imperiyasi dovrunden 1960 ci illere qeder tacqoyma hadisesi bas vermemisdir Sahbanu sozu ilk defe Midiya Imperiyasinda istifade edilmis kral ailesi daxilinde birinci xanim statusunun mueyyenlesdirilmesi ucun yaradilmisdir monarxin esas heyat yoldasi olan sexse Sahbanu deyilirdi ve bunu nezerde tutan soz bambisnan bambisi adlanirdi e e IV esr Iranda sahliq devrilenedek sah sahensah adi ile movcud idi Padsah farsca sahlar hokmdari titulu sahensah ve imperator titullarina uygundur 8 Qerb enenesinde Qacar hokmdarini sah kimi taniyirlar lakin Qacarlilar oz hokmdarlarina istinad etmek ucun padsah imperator ve ya xan kimi qedim Turk sozlerini istifade edirler 9 Imperatorun resmi adi sah ile birlikde xan idi meselen Aga Mehemmed xan Qacar Resmi muracietde padsahin usaqlari aga adlandirdilar imperiya sahzadeleri sahzade adini dasiyir ve imperial prensler idiler Meselen Feteli sah Qacarin oglu Mehemmedeli mirze Qovanli Qacar qizi Ziba beyim Veliehd ise atasindan sonra imperiya hokmdari olacaq ovlada deyilirdi 10 Sahensah hem saha hem de xanimina muracietde deyilirdi Meselen Sahensahi Melekcahan xanim Mehemmed sah Qacarin heyat yoldasi Umbulxaqan xanim Muzeffereddin sah Qacarin xanimi Hemcinin Qacar sahbanusu ele Qacar padsahinin selahiyyetli numayendesi idi Elece de qedim dovrlerde oldugu kimi XIX esrde turk ereb ve fars menseli xanim xatin banu beyim sehribanu kimi sozlerden de istifade olunmusdur 11 Bundan elave padsahin anasi Mehdi Ulya adini dasimaq ucun imperial sulale uzvu olan yegane sexsidir Qacarlarda Sahbanuluq adetleri mevzi ixtiyarlari ferqli idi deyisdirilmisdi amma buna baxmayaraq evvelki dovrlerdeki kimi yene de guclu bir post olaraq qalirdi 12 Sahbanu adi sexsin adinin yalniz evvelinde istifade olunurdu Lakin ele sozler var ki hem evvelde hem de sozden sonra istifade oluna biler Secere qanunlarina esasen bir valideyne muracietin resmi yolu bu cur idi Dovletli Sahensahe Vehdeti Aliyyeyi Ismeti San Hezretleri Bu istifade Qacar suveren hakimiyyet anlayisini aile huququ kimi vurgulayir 13 Bu melumatlar ele XIX esrde de Qerblilere melum idi XVIII esrin sonlarinda Qacar xanedaninin kisi ve qadinlari terefinden istifade olunmus bu ad imperial ailesinin gorkemli uzvleri xususile qadinlar ucun xanim ve kisiler ucun bey terefinden taninmis diger adlarla evez olunmaga baslandi 14 Qacar Imperiyasi RedakteQacarlar farsca سلسله قاجاریه Iranda 1796 ve 1925 ci iller arasinda hakimiyyetde olmus Azerbaycanli sulalesidir 15 16 Qovanli Turk tayfasindan olan Qacarlar Monqol isgali zamanlarinda Irevan etrafinda kok salmislar ve Sefevi sulalesini Azerbaycanda ve Iranda hakimiyyete getiren yeddi Qizilbas turk tayfalarindan biri olmuslar 17 XVI esrin evvelerinde Azerbaycanda ve Iranda hakimiyyeti ele keciren Sefeviler indiki Azerbaycan Respublikasinin erazisini yerli turk xanlarina buraxmislardir 18 ve 1554 cu ilde Gence seherinin Sahverdi Soltan Ziyadoglu Qacar terefinden idare edildiyi haqda tarixi melumatlar movcuddur 19 Ziyadogullari ailesi sonralar Qarabaga da hokmdarliq etmisdir 16 17 ci esrlerde Qacarlar Sefevi dovletinde bir sira resmi vezifeler tutmuslar I Sah Abbas Sefevi dovrunde Sahseven turk tayfalari kimi taninan Qacarlari Iranin muxtelif bolgelerine yerlesdirmisdir ve bunlarin bir coxu Astarabad hal hazirda Qorqan erazisinde qoyulmusdur 1796 ci ilde Zend sulalesinin sonuncu hokmdarini meglub etdikden sonra Aga Mehemmed xan Azerbaycani ve Irani Qacar hakimiyyeti altinda birlesdirmisdir Qacar boylari 18 esrde develi qolu ve Koyunlu Kovanli qolu olmaqla iki qoldan ibaret olan boylar birliyi olub iki qol arasinda guc mubarizesi yasanmaqda idi Bu mubarizeni qazanan Koyunlu qolundan Mehemmed Hesen xan Efsar Xanedaninin kurcusu Nadir Sahin olumunden sonra Gilan Mazandaran ve Curcan olmaqla Xezer denizi sahilini alaraq Guney Iranda Zend xanedanini quran Kerim xan Zend ile mubarize etmeye baslamisdir Kerim xan Zend Qacarlarin daxili mubarizesinden istifade etmek ucun Mehemmed Hesen xanin oglu Aga Mehemmedi Sirazdaki sarayinda esir goturerek Develilere destek vermisdir 1758 ic ilde Mehemmed Hesen Xan Koyunlu qolunun basina kecmis ve Zend Xanedani icinde istirak etmisdir Aga Mehemmed Kerim xan Zendin olumunden sonra 1779 da Sirazda qacmagi bacarmis ve 178 de Car Rusiyasini geri cevirerek Astarabadda develi qolunu meglub ederek Qacar Konfederasiyasinin birlesdirmisdir 1796 ci ilde Irani birlesdirerek Tehranin paytaxti Kacar sulalesini qurdu Aga Mehemmed bir terefden Guney Irandaki Zend Xanedani ile mubarize ederek diger terefden Simali Iranda hakimiyyetini genislemeye davam etmisdir 1785 ci ilde Xezer denizinin sahilini elde etdi ve merkezini Tehrana kocurdu Sahbanular RedakteBurada Azerbaycan Turkleri Turk etnosunun bir qolu kimi basa dusulmelidir Heyat yoldasiyla birge defn edildiyi meqbere turbe Heyati hissesine en ustde M olaraq gosterilmisdir Bu sahbanulardan bezileri mueyyen sebeblere gore vefat etmemisden evvel sahbanuluqlari ellerinden alinib 5000 illik Azerbaycan tarixinde en cox sahbanusu olan padsah Nesreddin sahdir en cox xanimi hemerxanasinda koleleri olan hokmdar ise Feteli sah Qacardir 20 Diger dovletlerimiz ve imperiyalarimizdandan ferqli olaraq en son hokmdarin sonuncu xanimi Sahbanuluq adini elde ede bilmemisdir baxmayaraq ki qadinlar arasinda tekce Fatimebanu xanim ogul dunyaya getirib ve soy onunla davam edib Sekli Sahbanu Qizliq ad amp soyadi Esli Heyati Seltenet dovru Ovlad sayi Heyat yoldasi1 Xanbaci Cokinfy Andriana Rendolf Amerikali d 1751o 07 11 1839Necef 21 03 178217 06 1797 3 Aga Mehemmed sah Qacar2 Asyabanu Asya Mehemmedxan qizi Qovanli Azerbaycan Turku d 21 01 1777o 14 08 1841Tebriz 17 07 179711 12 1802 8 Feteli sah Qacar3 Taceldovlet Tavus Gurcu d 08 11 1780o 07 04 1881Isfahan 11 12 180223 10 1834 7 Feteli sah Qacar4 Melekcahan Melekcahan Mehemmedqasim qizi Qovanli Azerbaycan Turku d 26 02 1805o 02 04 1873Tehran 23 10 183405 09 1848 5 Mehemmed sah Qacar5 Izzetdovlet Izzetdovlet Mehemmed qizi Qacar Azerbaycan Turku d 1829o 27 06 1905Erdebil 05 09 184801 10 1849 11 Mirze Tagi6 Furugelseltenet Ceyran Fars d 22 01 1832o 02 04 1873Tehran 01 10 184927 12 1855 4 Nasireddin sah Qacar7 Eniseddovlet Sitarecan Turkmen d 1820o 1900Gilan 27 12 185515 04 1867 13 Nasireddin sah Qacar8 Madam Lesi Lasya Svaraj Hind d 1840o 02 04 1923Meshed 15 04 186723 10 1875 1 Nasireddin sah Qacar9 Emineegdest Melekcahan Mehemmedqasim qizi Kurd d 1833o 1887Kirmansah 23 10 187530 06 1882 5 Nasireddin sah Qacar10 Fatimecan Xatin Fatime Nurmemmed qizi Ereb d 25 07 1842o 19 08 1897Tehran 30 06 188202 05 1896 2 Nasireddin sah Qacar11 Umbulxaqan Tacelmelek Kebir qizi Mirzali Pustunlar d 1857o 1925Mekke 02 05 189611 10 1900 3 Muzeffereddin sah Qacar12 Esrefxan Esrefxan Firuz qizi Nusretdovlet Ozbek d 1870o 1944Tehran 11 10 190003 01 1907 1 Muzeffereddin sah Qacar13 Meleykecahan Zehra Kamran qizi Mirzenaib Azerbaycan Turku d 30 11 1877o 05 04 1947San Remo 03 01 190716 07 1909 7 Mehemmedeli sah Qacar14 Mehinseltenet Fexruldovlet Muzeffereddin sah qizi Qacar Azerbaycan Turku 07 03 188302 11 1955Meshed 16 07 190904 06 1915 2 Mohsunxan Emini15 Lida Cahanbanu Lida Yakob qizi Brezinski Polyak d 1898o 1934Tehran 04 06 191501 02 1922 1 Ehmed sah Qacar16 Xanuma Muezzi Muezzi Muezzezdovlet qizi Minuyi Urdu d 1898o 1970Paris 01 02 192215 12 1925 1 Ehmed sah QacarAzerbaycan sulaleleri Sah sulaleleri Mannalar Madaylar Atropatidler Atropatena Arsakileri Saciler Seddadiler Revvadiler Sirvansahlar Selcuqlular Elxanlilar CelayirlarQaraqoyunlularAgqoyunlularSefevilerEfsarlarQacarlar Knyaz sulaleleri Sunik Arransahik Alban Arsakileri Mehraniler Defne sulalesi Hesen Celalyanlar Xan sulaleleri Cavansirler Ziyadoglular sulalesi Bayatlar Qaradaglilar Muqeddemler Sahsevenler Seqaqiler Dunbililer KengerlilerXancobanlilarBakixanovlarQara Kesis nesliXoyskiler Dovletcilik xronologiyasi Aratta Lulubi Kuti Turukki Isquz Manna Midiya Atropatena Qafqaz Albaniyasi Xacin knyazligi Sirvansahlar dovleti Naxcivansahliq Saciler dovleti Salariler dovleti Seddadiler dovleti Revvadiler dovleti Atabeyler dovleti Elxaniler dovleti Celayirlar dovleti Qaraqoyunlular Agqoyunlular Sefeviler Efsarlar Qacarlar Azerbaycan xanliqlari Azerbaycan sultanliqlari Azerbaycan Demokratik Respublikasi Azadistan Azerbaycan SSR Azerbaycan Milli Hokumeti Azerbaycan RespublikasibaxmuzakireredakteAzerbaycan Dovletciliyi Xronologiya Manna Midiya imperiyasi Isquz Atropatena Qafqaz Albaniyasi Seki dovleti Xacin knyazligi Sunik knyazligi Sirvansahlar dovleti Saciler dovleti Salariler dovleti Seddadiler dovleti Revvadiler dovleti Selcuqlar dovleti Azerbaycan Atabeyler dovleti Elxaniler dovleti Seki hokmdarligi Agqoyunlular dovleti Qaraqoyunlu dovleti Sefeviler imperiyasi Efsarlar imperiyasi Azerbaycan xanliqlari Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Araz Turk Cumhuriyyeti Azadistan Azerbaycan SSR Azerbaycan Milli Hokumeti Azerbaycan RespublikasibaxmuzakireredakteMonarxiya Esas anlayislarTaxt Tac Skeptron Sen Atef Desret Nemes Psent Sesed Ureret Xait Xat Hecet Hemhem Henu Xepres Xepti Ceni Suti UreyTaxt tac adi Sexsi ad Hor adi Nebti adi Qizil ad Set adi Serex Kartus Monarx Monarxizm Tanrinin lutfu Goyler Oglu Sahzade Tacqoyma Abdikasiya TarixKarnak siyahisi Sakkara siyahisi Abidos siyahisi Turin car papirusu Ptolemeyler Boyuk Ferman Serefli inqilab Boyuk Britaniya monarxi Qedim RomaAntoninler Flaviler Konstantinler Yuliler Klavdiler BizansYustinianlar Feodosiler Valentinianlar Osmanli Imperiyasi Teymuriler dovleti Boyuk Fransa inqilabi Burbonlar Ispan inqilabi Rus carligi Birinci Rusiya inqilabi AzerbaycanAtropatidler Alban Arsakileri Mehraniler Sirvansahlar Qacarlar Efsarlar Girdiman knyazligi Sefeviler Imperiyasi Sirvansah Sirvansahlar dovleti Azerbaycan xanliqlariCavansirler Qarabag xanligi Baki xanligi Derbend xanligi Gence xanligi Talis xanligi Naxcivan xanligi Quba xanligi Tebriz xanligi Urmiye xanligi Irevan xanligi Seki xanligi Cavad xanligi Qaradag xanligi Maku xanligi Maraga xanligi Merend xanligi Xalxal xanligi Xoy xanligi Sirvan xanligi Serab xanligi Erdebil xanligi Zencan xanligi Samaxi xanligi Elaqeli movzularDiktatura Aristokratiya Oliqarxiya Uzurpasiya Tiraniya NovleriMutleq monarxiya Konstitusiyali monarxiya Federal monarxiya Irsi monarxiya Dualistik monarxiya Parlamenli monarxiya Silki numayendeli monarxiya Seckili monarxiya Emirlik Etnarx Seltenet vekili Tetrarxiya Oliqarxiya Titul MonarxiyaPrinseps Imperator kayzer Sahensah Sanyu Imperiya Kral konsort Kralliq Car Carliq Sah Sahliq Sahbanu Sultan Sultanliq Emir Emirlik Knyaz Knyazliq Hersoq Hersoqluq Qraf Qrafliq Xan Xanliq Melik Meliklik Xaqan Xaqanliq Firon Vassalliq Markiz Doj Vikont Infant redakteSahbanularin Imaretleri Redakte Evvelki imperiyalardan ferqli olaraq Qacar Imperiyasinda sahbanunun yalniz bir sarayi ola bilerdi xususi yay baglari yox idi Her bir sahbanunun ozunun sarayi olardi lakin saray deyisdirmek adeti sahbanularda yox idi Saraylar paytaxtlarin deyisdirilmeyi neticesinde deyisildi cunki sahbanunun imareti mutleq paytaxt ve ya paytaxtetrafi erazide yerlesmeli idi Vefat etdikden yada sahbanuluq vezifesi ellerinden cixdiqdan sonra oz ovladlarina sah olan yaxud olmayan ve ya qizlarina cehiz kimi pay verirdiler 21 Bu saraylar hec vaxt satila neyese gore girov qoyula bilmezdi Lakin sahlardan ferqli olaraq sahbanularin hamiliyinde iki ve yaxud daha artiq sarayi ola bilmezdi Bu saraylarin ekseriyyeti XIX esr Qacar dovrunde tikilib amma bezilerinin tarixi hetta qedim illere qeder gedib cixir ve sonradan Qacarlar sulalesi o yerleri oz ixtiyarlarina keciribler Asagida saraylarin siyasisi ve bezi elave melumatlar verilmisdir Burada sahbanular xarici qonaqlari qebul edir yerli saray eyanlari vilayet bascilari ve s hokumet numayendeleriyle gorusler kecirirdiler Tipik olaraq bu saraylarda adeten luks kitabxana tikisxana gozellik evi muzey qalereya resmxana fontanli fevvareler hovuz bagca qislaq tovle hamamxana kosku elcilik sarayi tecrube zali defterxana ve ibadetxana movcud idi Bu saraylarin oz isci heyeti movcud idi ve onlar sarayin alt hissesindeki otaqlarda yasayirdilar is mecburi deyildi 22 Ele buna goredir ki bezi nuanslarda Qacar Imperiyasi demokratiya baximindan hetta bir cox Avropa dovletlerini geride qoyurdu Sahbanularin sayi 16 olsa da saraylarin sayi 17 dir cunki Lesi xanim ard arda ozune iki saray tikdirmisdir 23 Gorunus Saray Sahibesi Unvani TikilibYaqutruba Ev Xanbaci Tehran 1780Sahibgiraniyye Evi Asyabanu Tehran 1797Ruzgari Bedgir Taceldovlet Tehran 1802Qesri Aile Melekcahan Tehran baglari 1835Nigaristan Izzetdovlet Elburz 1807Seltenetabad Kosku Furugelseltenet Tehran 1851Seher Evi Eniseddovlet Elburz 1852Eyneldovlet Madam Lesi Tehran 1866Mahalguse Madam Lesi Kirman 1477Kazimi Xudav Mulku Emineegdest Urmiya 1871Ag Ev Ebyaz Fatimexatin Gulustan sarayi Tehran 1879Ferehabad Umbulxaqan Tehran 1893Sahbanu Baxcasi Esrefxan Maku 1896Mabeyni Mesudiyye Meleykecahan Tehran 1870Orta Ev Vetegesi Mehinseltenet Gilan 1907Yasil Ev Sahvend Lida Cahanbanu Saadabad Sarayi Tehran 1909Topxana Qesri Xanuma Muezzi Tehran 1918Rolu ve tesir imkanlari RedakteSahbanu Qacar Imperiyasinda padsahin ozunden sonra en ehemiyyetli movqede idi Hokmdarin anasi Islam enenesine esasen Ananin haqqi Allahin haqqidir imperiyanin muhum hokumet herbi ve medeni islerine ehemiyyetli tesir gostererdi Mehkemede oz saraylarinda cox vaxt ogullariyla birge yasayardilar ve dovlet memurlugunda boyuk guce sahib idiler 24 Sahbanu hemcinin enenevi olaraq boyuk iqtisadi menbelerden istifade ederek esasen maliyyelesdirilen muhum memarliq layihelerine rehberlik etmeye malikdir Xususile XIX esrin ortalarindaki Sahbanuluq Davasi olaraq bilinen bir dovrde bir sira qeyri selahiyyetli sexsler ve ya azyasli herem qizlari sahbanuluq kimi yuksek postu elde etmek ucun muhum isler gorur saray intriqalari yaradirdilar ki buda onlarin suretle yukselmesi tempini artirirdi 25 Qeyd etmek lazimdir ki tarixe nezer salsaq gorerik ki Sahbanularin Sahlara olan tesir imkanlari cox guclu olmusdur ve tarixin bezi dovrlerinde ele Sahbanular terefinden imperiya idare edilmisdir Umumiyyetle ise sahlarin butun xanimlari ferqi yoxdur ki ovladi olub yoxsa yox Beyim adlanirdi 26 Qacar Imperiyasinin tarixinde butun qudretli sahbanular arasinda en guclu ve taninmis sexslerinden Asya beyimi Melekcahan xanimi Lesi xanimi Eniseddovlet banunu ve Fatimexan xatini numune gostere bilerik Qullari olan coxlu heremxana qadinlari hokmdarlarla resmi olaraq hec vaxt evlenmemisdirler Buna baxmayaraq atalari terefinden tanindiqlari teqdirde usaqlari Islam huququ esasinda tam qanuni sayilirdilar Heremxana الحريم من أنا همايون Sehvet i Heremun lugetde qorunan muqeddes ve mohterem yer menasini verir Ev ve saraylarda umumiyyetle iceri heyete baxacaq bir sekilde planlasdirilmis qadinlarin basqa kisilerle qarsilasmadan rahatca gundelik heyatlarini davam etdirdikleri yer idi Burada yasayan qadinlara da herem deyilirdi Islamiyyetin bu yerlere xususile heremxana qadinlariyla her hansi bir qan bagliligi olmayan kisilerin namehrem daxil olmasi qadagan idi 27 Istinadlar Redakte Almanach de Gotha Annuaire Genealoqique diplomatique et statistique 1897 Memmedova S Xulaset et tevarix Azerbaycan tarixinin menbeyi kimi Baki Elm 1991 120 s AMEA M Fuzuli adina Edebiyyat Institutunun arxivi Islam ansiklopedisi X cild Istanbul Milli Egitim basimevi 1966 785 s XVI XVIII ci yuzilliklerde Qacarlarin Azerbaycanin siyasi heyatinda rolu 2017 12 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 02 23 1 2 Mahmudov Y M Odlar yurduna seyahet Baki Genclik 1980 119 s Eliyarli S Tariximiz aciqlanmamis movzulari ile Baki 2012 J Zibel Powerful Islamic Empires Safavid Ottoman and Mughal Fekete L Einfuhrung in die persische palaographie 101 persische dokumente Budapest Akademiai Kiado 1977 Erol Gungor Tarihte turkler Istanbul Otuken nesriyyat A S 1990 425 s M E Saltikov Sedrin adina Sankt Peterburq Dovlet Kutlevi Kitabxanasinin Elyazmalar Sobesi B Dorunun kataloqu بوداق قزوينی جواھراالخبار Genealogy and History of Qajar Kadjar Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House Cyrus Ghani Iran and the Rise of the Reza Shah From Qajar Collapse to Pahlavi Power I B Tauris 2000 ISBN 1 86064 629 8 p 1 Encyclopedia Iranica The Qajar Dynasty Online Edition K M Rohrborn Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16 und 17 Jahrhundert Berlin 1966 p 4 Encyclopedia Iranica Ganja Online Edition سازمان اداری حکومت صفوی يا تعليقات مينورسکی بر تذکرة الملوک ترجمه Azerbaycan MEA A A Bakixanov adina Tarix Institutunun Elmi Arxivi Azerbaycan MEA A A Bakixanov adina Tarix Institutu arxivi inv 4105 Aliev F M Missiya poslannika russkogo gosudarstvo A P Volynskogo v Azerbajdzhane Baku Bushev P P Istoriya posolstva i diplomaticheskih otnoshenij Russkogo i Iranskogo gosudarstvo Ivanov M S Ocherk istorii Irana Moskva Kerimov Q Seriet ve onun sosial mahiyyeti ابو القاسم سحاب تاريخ زندگی شاه عباس کبير تھران چاپخانه علمی 1325 309 صXarici kecidler Redakte Pehleviler bizi mehv ede bilmediler Qacar sulalesinin davamcisi MUSAHIBE olu kecid AZERBAYCAN SEFEVI DOVLETININ QURULUSU VE IDARE OLUNMASINDA TURK QIZILBAS EYANLARININ ROLU Arxivlesdirilib 2019 07 11 at the Wayback MachineHemcinin bax RedakteSahbanu QacarlarMenbe https az wikipedia org w index php title Qacar sahbanusu amp oldid 5979328, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.