Fars sözünə İlk dəfə e.ə. IX əsrə aid qədim Aşşur kitabələrində rast gəlinmişdir. Fars sözü qədim pəhləvi dilində "iti","cəld" anlamını ifadə edir.
Farslar e.ə. II minillikdə Şərqi Avropa düzəngahlarından kütləvi şəkildə köç edərək Orta Asiyada, oradan da Fars körfəzinin şimal-şərq ərazilərdəki qədim yurdlarına qayıdaraq məskunlaşmışlar. Bu ərazi onların adı ilə Parsa (Persiya, Persiana, müasir dövrdə Fars ostanı) adlanırdı. E.ə. IX əsrin II yarısında isə farslar tayfa ittifaqı yaratmışlar. Ona Əhəmənilər sülaləsi başçılıq etmişdir. Sülalənin banisi də Əhəmən olmuşdur. Onlar əvvəl Aşşurun, sonra Midiyanın tərkibində olmuşlar. E.ə. 550-ci ildə Midiyada hakimiyyəti ələ alan Parsa hakimi II Kir (Kuruş) Əhəmənilər dövlətinin əsasını qoymuşdur. Əhəməni Fars imperiyası e.ə.331-ci ilə qədər mövcud olmuş və fars xalqının formalaşmasında müstəsna rol oynamışdır.
Tarixdə farslar
Tarixdə fars sülalələrinin iri hakimiyyəti mövcud olmuşdur: Əhəməni (e.ə.550–331), Pont(e.ə.281-b.e.62), Sasani (226–651), Buveyhi(935–1055), Pəhləvi (1925–1979) və digər böyük imperiyalar.
E.ə.547-ci ildə Kiçik Asiyada Lidiyanı, az sonra buradakı yunan məskənlərini, e.ə.539-cu ildə Babili fəth edən Əhəmənilər demək olar ki, bütün Cənubi Qərbi Asiya regionunu özlərinə tabe etmişlər. E.ə. 530-cu ildə II Kirin ölümündən sonra yerinə oğlu II Kambiz keçdi və o, e.ə. 525-ci ildə Peulisiya döyüşündə Misir ordularını məğlub etdi və Misiri tam tabe etdi. Bu döyüşdən sonra Əhəmənilərin ərazisi Misirdən Hindistana, Fars körfəzindən Böyük Qafqaza qədər uzanmışdır. E.ə.522-ci ildə Əhəməni taxtına I Dara əyləşdi. O, vahid pul islahatı keçirdi. Dövlətin ərazisi 20 satraplığa bölündü. Onun dövründə bütün Şimali Hindistan və Şərqi Avropa tabe edildi.I Daranın dövründə Fars imperiyasının ərazisi 9.000.000 kv.km-ə çatırdı. Əhəmənilər dövləti e.ə. 330-cu ildə Makedoniyalı İsgəndər tərəfindən süquta uğradıldı. E.ə.323-cü ildə İsgəndər öldükdən sonra onun imperiyası parçalanmış və Parsa e.ə. 250-ci ilə qədər Selevkilər dövlətinin, e.ə.250–226-cı illərdə isə Parfiya dövlətinin tərkibində olmuşdur. 226-cı ildə isə ParfiyadaArşakilər sülaləsini fars Sasanilər sülaləsi əvəz etmişlər. Sasanilər dövləti 651-ci ilə qədər yaşamışdır. VII əsrin ortalarında isə İran ərəb işğallarına məruz qalmış və Sasanilərin əlində olan bütün ərazilər Ərəb Xilafətinə keçmişdir. Bununla da fars xalqının həyatında əsaslı dönüş baş vermişdir. Bu dönüşün əsasını farslarınİslam dinini qəbul etməsi təşkil edir. Farslar İslamı qəbul etdikdən və ərəblər tərəfindən işğal edildikdən sonra fars mədəniyyəti çöküş dövrünə qədəm qoymuş, yalnız IX əsrdə dirçələ bilmişdir.
Türkləşmə və yenidən farslaşma
Ərəb Xilafətinin tənəzzül etdiyi IX–XI əsrlərdə İran ərazidində müxtəlif dövlətlər, o cümlədən iri feodal dövlətləri meydana gəlmişdir. 1040–1054-cü illərdə İran ərazisi türkSəlcuqilərin yürüşlərinə məruz qalmışdır. Bu da həmin ərazinin tam şəkildə vahid dövlətin tərkibində birləşməsinə şərait yaratmışdır. Bu dövr həm də farslarıntürkləşməsi dövrü kimi də təsnif edilir. 1136–1225-ci illərdə Atabəylər, 1225–1231-ci ilərdə Xarəzmşahlar, 1258–1357-ci illərdə Elxanlılar, XIV əsrin əvvəllərindən 1501-ci ilədək müxtəlif vaxtlarda Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Cəlairilər və s. dövlətlərin tərkibində olan İran ərazisi 1501-ci ildə Səfəvilər dövlətinin yaranması ilə Səfəvi dövlətinin tərkibində olmuşdur. 1736-cı ildə Səfəvilərin hakimiyyəti sona yetir və Nadir şah Əfşar hakimiyyətə gəlir. 1747-ci ildə Nadir şahın ölümündən sonra isə İranda mərkəzi hakimiyyət uğrunda Urmiya xanı Fətəli xan Əfşarın, Məhəmmədhəsən xan Qacarın və Zəndilər sülaləsindən Kərim xan Zəndin mübarizəsi başlamışdır. Təxminən yarım əsrlik Zənd hakimiyyətindən sonra Ağa Məhəmməd Xan Qacar qalib gəlmiş və 1796-cı ildə özünü şah elan etmişdir. Türk Qacar sülaləsinin hakimiyyəti 1925-ci ilə qədər davam etmişdir. 1921-ci ildə İranda baş vermiş dövlət çevrilişi nəticəsində yenidən farslar hakimiyyətə gəlmiş, 1925-ci ildə Rza Pəhləvi özünü şah elan etmiş və Qacarlar sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulmuşdur.
Etnos ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 16, 2021
farslar, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, əsasən, iranda, yaşayan, xalq, özünüadlandırmafars, فارس, هاümumi, sayı50, 2018, yaşadığı, əraziləriran, 2018, türkiyə, 2013, bəə,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Farslar esasen Iranda yasayan xalq Farslar Ozunuadlandirmafars فارس هاUmumi sayi50 000 000 2018 Yasadigi erazilerIran 45 000 000 2018 1 Turkiye 612 000 2013 2 BEE 406 000 2013 3 Iraq 500 000 2013 4 ABS 4 441 000 2013 5 DiliFars diliQohum xalqlarTacikler Mundericat 1 Meskunlasmalari ve saylari 2 Fars xaqinin menseyi ve fars sozunun menasi 3 Tarixde farslar 4 Turklesme ve yeniden farslasma 5 Meshur farslar 6 Istinadlar 7 Xarici kecidler 8 Hemcinin baxMeskunlasmalari ve saylari RedakteDunyada saylari 2013 cu ile olan texmine esasen 83 milyondan coxdur Onlardan 59 milyonu Iranda qalanlari Turkiyede BEE de Iraqda Qeterde Amerika Birlesmis Statlarinda Almaniyada Kanadada Fransada Boyuk Britaniyada Kuveytde Isvecde ve diger olkelerde yasayirlar Fars dilinde danisirlar Dindarlarin ekseriyyeti sie azligi sunni behai zerdusti ve sairedir Fars xaqinin menseyi ve fars sozunun menasi RedakteFars sozune Ilk defe e e IX esre aid qedim Assur kitabelerinde rast gelinmisdir Fars sozu qedim pehlevi dilinde iti celd anlamini ifade edir Farslar e e II minillikde Serqi Avropa duzengahlarindan kutlevi sekilde koc ederek Orta Asiyada oradan da Fars korfezinin simal serq erazilerdeki qedim yurdlarina qayidaraq meskunlasmislar Bu erazi onlarin adi ile Parsa Persiya Persiana muasir dovrde Fars ostani adlanirdi E e IX esrin II yarisinda ise farslar tayfa ittifaqi yaratmislar Ona Ehemeniler sulalesi basciliq etmisdir Sulalenin banisi de Ehemen olmusdur Onlar evvel Assurun sonra Midiyanin terkibinde olmuslar E e 550 ci ilde Midiyada hakimiyyeti ele alan Parsa hakimi II Kir Kurus Ehemeniler dovletinin esasini qoymusdur Ehemeni Fars imperiyasi e e 331 ci ile qeder movcud olmus ve fars xalqinin formalasmasinda mustesna rol oynamisdir Tarixde farslar RedakteTarixde fars sulalelerinin iri hakimiyyeti movcud olmusdur Ehemeni e e 550 331 Pont e e 281 b e 62 Sasani 226 651 Buveyhi 935 1055 Pehlevi 1925 1979 ve diger boyuk imperiyalar E e 547 ci ilde Kicik Asiyada Lidiyani az sonra buradaki yunan meskenlerini e e 539 cu ilde Babili feth eden Ehemeniler demek olar ki butun Cenubi Qerbi Asiya regionunu ozlerine tabe etmisler E e 530 cu ilde II Kirin olumunden sonra yerine oglu II Kambiz kecdi ve o e e 525 ci ilde Peulisiya doyusunde Misir ordularini meglub etdi ve Misiri tam tabe etdi Bu doyusden sonra Ehemenilerin erazisi Misirden Hindistana Fars korfezinden Boyuk Qafqaza qeder uzanmisdir E e 522 ci ilde Ehemeni taxtina I Dara eylesdi O vahid pul islahati kecirdi Dovletin erazisi 20 satrapliga bolundu Onun dovrunde butun Simali Hindistan ve Serqi Avropa tabe edildi I Daranin dovrunde Fars imperiyasinin erazisi 9 000 000 kv km e catirdi Ehemeniler dovleti e e 330 cu ilde Makedoniyali Isgender terefinden suquta ugradildi E e 323 cu ilde Isgender oldukden sonra onun imperiyasi parcalanmis ve Parsa e e 250 ci ile qeder Selevkiler dovletinin e e 250 226 ci illerde ise Parfiya dovletinin terkibinde olmusdur 226 ci ilde ise Parfiyada Arsakiler sulalesini fars Sasaniler sulalesi evez etmisler Sasaniler dovleti 651 ci ile qeder yasamisdir VII esrin ortalarinda ise Iran ereb isgallarina meruz qalmis ve Sasanilerin elinde olan butun eraziler Ereb Xilafetine kecmisdir Bununla da fars xalqinin heyatinda esasli donus bas vermisdir Bu donusun esasini farslarin Islam dinini qebul etmesi teskil edir Farslar Islami qebul etdikden ve erebler terefinden isgal edildikden sonra fars medeniyyeti cokus dovrune qedem qoymus yalniz IX esrde dircele bilmisdir Turklesme ve yeniden farslasma RedakteEreb Xilafetinin tenezzul etdiyi IX XI esrlerde Iran erazidinde muxtelif dovletler o cumleden iri feodal dovletleri meydana gelmisdir 1040 1054 cu illerde Iran erazisi turk Selcuqilerin yuruslerine meruz qalmisdir Bu da hemin erazinin tam sekilde vahid dovletin terkibinde birlesmesine serait yaratmisdir Bu dovr hem de farslarin turklesmesi dovru kimi de tesnif edilir 1136 1225 ci illerde Atabeyler 1225 1231 ci ilerde Xarezmsahlar 1258 1357 ci illerde Elxanlilar XIV esrin evvellerinden 1501 ci iledek muxtelif vaxtlarda Qaraqoyunlular Agqoyunlular Celairiler ve s dovletlerin terkibinde olan Iran erazisi 1501 ci ilde Sefeviler dovletinin yaranmasi ile Sefevi dovletinin terkibinde olmusdur 1736 ci ilde Sefevilerin hakimiyyeti sona yetir ve Nadir sah Efsar hakimiyyete gelir 1747 ci ilde Nadir sahin olumunden sonra ise Iranda merkezi hakimiyyet ugrunda Urmiya xani Feteli xan Efsarin Mehemmedhesen xan Qacarin ve Zendiler sulalesinden Kerim xan Zendin mubarizesi baslamisdir Texminen yarim esrlik Zend hakimiyyetinden sonra Aga Mehemmed Xan Qacar qalib gelmis ve 1796 ci ilde ozunu sah elan etmisdir Turk Qacar sulalesinin hakimiyyeti 1925 ci ile qeder davam etmisdir 1921 ci ilde Iranda bas vermis dovlet cevrilisi neticesinde yeniden farslar hakimiyyete gelmis 1925 ci ilde Rza Pehlevi ozunu sah elan etmis ve Qacarlar sulalesinin hakimiyyetine son qoyulmusdur Meshur farslar Redakte Ehemen fars Ehemeni dovletinin qurucusu Dara Ehemeni hokmdari Xerx Kserks Ehemeni hokmdari Erdesir Babekan fars Sasani dovletinin qurucusu ve eyni adli sulalenin banisi Xosrov Perviz EnusirevaN fars Sasani dovleti hokmdari Yezdegird fars Sasani dovleti hokmdari Behram sah fars Sasani dovleti hokmdari Hafiz Sirazi sair Sedi Sirazi sair Nima Yisic sair Peyman Bextiyar sair Melikussuera Bahar sair General Zahid siyasi xadim hokumet bascisi Xumeyni Iran Islam Respublikasinin ilk ali lideriIstinadlar Redakte of Iran Persian of Turkey Persian of United Arab Emirates Persian of Iraq Persian of United StatesXarici kecidler RedakteHemcinin bax Redakte Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Farslar amp oldid 6090296, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
