Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Munzur Vadisi Milli Parkı (türk. Munzur Vadisi Milli Parkı) ― 21 dekabr 1971-ci ildə qurulan, Türkiyənin ən böyük və ən zəngin bioloji müxtəlifliyə sahib milli parkı. Park Şərqi Anadoludakı Tunceli ilində, Munzur dağ silsiləsinin Munzur vadisində yerləşir.
| Munzur Vadisi Milli Parkı | |
|---|---|
 | |
BTMB kateqoriyası — II (Milli park) | |
| Sahəsi |
|
| Yaradılma tarixi | 1971 |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | |
| Yerləşməsi | Tuncəli ili |
| Yaxın şəhər | Tuncəli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Munzur Vadisi Milli Parkı Anadolunun ən zəngin floristik bölgələrindən biridir. Milli park bölgənin vəhşi aləmini və mənzərəli gözəlliyini qorumaq üçün yaradılmışdır.
Qorunan ərazi Ətraf Mühit və Meşə Nazirliyinin Təbiəti Qoruma və Milli Parklar Ümumi Müdirliyi (türk. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü) tərəfindən idarə edilir. İdarəetmədən kənar olan ərazilərin landşafı belə yaxşı qorunur. Bu, təbiətə dini inanclarının bir hissəsi kimi hörmət edən Alevi xalıqı ilə əlaqəli ola bilər.
Coğrafiya
Milli park Tuncəlidən 8 kilometr (5.0 mil) şimalqərbdə yeləşir Park Muzur vadisi boyunca dəniz səviyyəsindən 3,300 metr (10,800 ft) yüksəklikdə yerləşən Munzur dağına qədər uzanır. Milli park ümumilikdə 420 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir.
Geologiya
Munzur dağlarının geoloji quruluşu metamorfikləşmiş çökmə, vulkanik və intruziv süxurlardan ibarətdir. Dağ silsiləsi xüsusilə Mərcan və Munzur çayları ilə bölünür.
Milli parkda bir neçə mağara mövcuddur. Mağaralar sistemli bir şəkildə araşdırılmadığından bilinməyən növlərin nəsli kəsilmək təhlükəsi davam edir. Ərazidə mövcud olan çoxsaylı travertin və termal su mənbəyi Tuncəlinin geotermal enerji üçün böyük potensiala sahib olduğunu göstərir.
Mərcan vadisində 1,600 metr (5,200 ft) yüksəklikdən yuxarıda yerləşən buzlaq gölləri və Ovacık düzündəki bulaqlar, vadilər boyunca yaranmış kanyon və şəlalələr milli parkın təbii dəyərini artırır.
İqlim
Bölgənin iqliminə ekstremal qış temperaturu və güclü qar yağışı olan kontinental iqlim çox təsir göstərir. Munzur vadisindəki yağıntı miqdarı dəyişkəndir və 600–1,000 millimetr (24–39 düym) arasında dəyişir.
Ekosistem
Flora
Munzur Vadisi Milli Parkında 43-ü milli park, 227-i isə Türkiyə üçün endemik olan ümumi 1518 bitki növü qeydiyyata alınmışdır. Zəngçiçəyi, dazı, Munzur kəklikotusu, Munzur qaymaqçiçəyi, dağ çayı, Munzur dağtərxunu milli park üçün endemikdir.
Ağaclar və kollar
Milli parkdakı qarışıq meşələrdə rast gəlinən ümumi ağaclara qarağac, göyrüş, çinar, üzüm, fıstıq, palıd, qara şam, qovaq, söyüd, Quercus ithaburensis subsp. macrolepis, sivriyarpaq ağcaqayın, qızılağac, tozağacı, yabanı alma, yabanı armud, qoz, yabanı fındıq və sidr daxildir. Palıd qayalıq olmayan təpə və yamaclarda yayılmışdır və parkın hakim ağacıdır.
Vəhşi çiçəkli bitkilər
Parkda tapılan ümumi yabanı çiçəkli bitkilər lalə, sünbülçiçəyi, nərgiz, qar xədicəgülü, bənövşə, aptek çobanyastığı, ambroziyayabənzər tərə, gəvəz və sürünən kəklikotudur.
Fauna
Munzur Vadisi Milli Parkındakı təbii mühit vəhşi heyvanlar üçün uyğun yaşayış sahəsi təklif edir. Munzur çayı və M'rcan çayında yaşayan bir neçə alabalıq cinsi, bozoar keçisinin iki alt növü: qarapaça və Capra aegagrus aegagrus və ov quşu olan Xəzər uları milli parkın endemik faunasına nümunədir.
Munzur çayı vadisində müxtəlif ov heyvanlarının qorunması və yetişdirilməsi üçün sahə mövcuddur
Məməlilər
Park və ətrafı yemək və ya idman üçün ovlanan ov heyvanları ilə zəngindir. Munzur vadisində yaşayan ən əhəmiyyətli vəhşi heyvanlar arasında canavar, tülkü, dələ, qonur ayı, çöl pişiyi, adi vaşaq, susamuru, porsuq, bezoar keçisi, sincab, dovşan və çöldonuzu var.
Qaya sığınacaqlarında yaşayan qonur ayı Munzur vadisindəki vəhşi həyatın ən vacib iri məməlilərindən biridir. Bölgənin digər iri məməliləri meşələrin içindəki qayalıq yerlərdə məskunlaşan vaşaq, çöl donuzu və boz canavardır.
Quşlar
Park kifayət qədər quş cinsinə sahibdir. Bölgədə rast gəlinən gündüz yırtıcı quşlarına qartal, kərkəs, qızılquş, adi sar, şahin, çalağan və nadir bir növ olan berqut daxildir. Yapalaq, bayquş və yarasa ərazidə geniş yayılmış gecə növləridir.
Digər quş cinslərinə boz kəklik, dovdaq, bəzgək, durna, adi bildirçin, meşəcüllütü, qurqur, alabaxta, çöl göyərçini və bəzi ördək növləri və nadir hallarda rast gəlinən qaz daxildir.
Milli parkda tez-tez rast gəlinən təhlükə altında olan quş növləri qara leylək, toğlugötürən qartal, leşcil ağ kərkəs, ağbaş kərkəs, Xəzər uları, ilanyeyən, berqut, çöl sarı, məzar qartalı, cırtdan qartalça, Prunella ocularis, Prunella collaris, Tichodroma muraria, Pyrrhocorax graculus və alp hörücüsüdür.
Balıq
Milli parkın axınlarında mövcud olan çox sayda alabalıq bölgə üçün əhəmiyyətli bir iqtisadi dəyər yaradır. Əvvəllər vadidə kumja da yaşamışdır.
İstirahət
Bölgədəki sərt iqlim səbəbindən milli parkı ziyarət etmək üçün ən yaxşı vaxt 15 iyun — 27 avqust arasındakı dövrdür. Park düşərgə, piknik, balıqçılıq və gəzinti kimi fəaliyyətlərə əlavə olaraq raftinq və alpinizm də daxil olmaqla müxtəlif açıq və su idman növləri üçün imkanlar təklif edir.
Nəqliyyat
Munzur Vadisi Milli Parkının girişinə Tuncəlinin şəhər mərkəzindən, Munzur çayı boyunca Ovacıka gedən asfalt yolla çatmaq olar. Hər iki şəhərin İstanbul və Ankara beynəlxalq hava limanlarına daxili uçuşları olan hava limanı var.
Bəndlər
1985-ci ildə Dövlət Su İşləri (DSİ) Mərcan çayı üzərində hidroelektrik stansiyayay sahib bəndin inşasına başladı. Bənd 2003-cü ildə istismara verildi və 20 MVt enerji istehsal etdi. 2008-ci ildə elektrik stansiyası özəlləşdirildi və 30 illik müddətə Zorlu Holdinq tərəfindən satın alındı. Əməliyyatdan bir müddət sonra aparılmış istintaq bəndin milli parkın sərhədləri daxilində inşa edildiyini göstərmişdir.
Türkiyədəki meşələrin və milli parkların qorunmasına dair qanunlara görə, bu kimi bölgələrdə bəndlərin tikilməsi qanunsuz bir əməldir.
Ümumdünya Təbəti Mühafizə Fondu davam edən layihələr nəticəsində təhlükə altında qalacaq milli parkın bənzərsiz ekosisteminin daha çox qorunmasına çağırmışdır.
İstinadlar
- . Ministry of Environment and Forest. 2011-07-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-20.
- (Turkish). Doğa Koruma ve Milli Parkler Genel Müdürlüğ. 2010-02-13. 2010-09-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-22.
- World Wildlife Fund. "Eastern Anatolian deciduous forests". Encyclopedia of Earth. 2008-08-25. 2013-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-20.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-02-20 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-07-20.
- "Tunceli - Munzur Vadisi Milli Parkı" (Turkish). Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2023-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-20.
- (Turkish). Tunceli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-20.
- . Tunceli Valiliği-İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. 2011-08-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-25.
- . Wildlife Adventures. 2011-07-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-25.
- (#empty_citation)
- . Water Power Magazine. 2003-06-03. 2011-06-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-20.
Əlavə oxu
- Kevinç, Özlem. Munzur Vadisi Milli Parkı: dogăl özelliklerinin incelenmesi (Turkish). Kalan Yayınları. 2006. 119. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Munzur Vadisi Milli Parki turk Munzur Vadisi Milli Parki 21 dekabr 1971 ci ilde qurulan Turkiyenin en boyuk ve en zengin bioloji muxtelifliye sahib milli parki Park Serqi Anadoludaki Tunceli ilinde Munzur dag silsilesinin Munzur vadisinde yerlesir Munzur Vadisi Milli ParkiBTMB kateqoriyasi II Milli park Sahesi 42 000 haYaradilma tarixi 1971Yerlesmesi39 29 21 sm e 39 37 30 s u Olke TurkiyeYerlesmesi Tunceli iliYaxin seher TunceliMunzur Vadisi Milli Parki Vikianbarda elaqeli mediafayllar Munzur Vadisi Milli Parki Anadolunun en zengin floristik bolgelerinden biridir Milli park bolgenin vehsi alemini ve menzereli gozelliyini qorumaq ucun yaradilmisdir Qorunan erazi Etraf Muhit ve Mese Nazirliyinin Tebieti Qoruma ve Milli Parklar Umumi Mudirliyi turk Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mudurlugu terefinden idare edilir Idareetmeden kenar olan erazilerin landsafi bele yaxsi qorunur Bu tebiete dini inanclarinin bir hissesi kimi hormet eden Alevi xaliqi ile elaqeli ola biler CografiyaMunzur vadisinden goruntu Milli park Tunceliden 8 kilometr 5 0 mil simalqerbde yelesir Park Muzur vadisi boyunca deniz seviyyesinden 3 300 metr 10 800 ft yukseklikde yerlesen Munzur dagina qeder uzanir Milli park umumilikde 420 kvadrat kilometr erazini ehate edir GeologiyaMunzur daglarinin geoloji qurulusu metamorfiklesmis cokme vulkanik ve intruziv suxurlardan ibaretdir Dag silsilesi xususile Mercan ve Munzur caylari ile bolunur Milli parkda bir nece magara movcuddur Magaralar sistemli bir sekilde arasdirilmadigindan bilinmeyen novlerin nesli kesilmek tehlukesi davam edir Erazide movcud olan coxsayli travertin ve termal su menbeyi Tuncelinin geotermal enerji ucun boyuk potensiala sahib oldugunu gosterir Mercan vadisinde 1 600 metr 5 200 ft yukseklikden yuxarida yerlesen buzlaq golleri ve Ovacik duzundeki bulaqlar vadiler boyunca yaranmis kanyon ve selaleler milli parkin tebii deyerini artirir IqlimQisda Munzur cayinin menzeresi Bolgenin iqlimine ekstremal qis temperaturu ve guclu qar yagisi olan kontinental iqlim cox tesir gosterir Munzur vadisindeki yaginti miqdari deyiskendir ve 600 1 000 millimetr 24 39 duym arasinda deyisir EkosistemFlora Munzur Vadisi Milli Parkinda 43 u milli park 227 i ise Turkiye ucun endemik olan umumi 1518 bitki novu qeydiyyata alinmisdir Zengciceyi dazi Munzur keklikotusu Munzur qaymaqciceyi dag cayi Munzur dagterxunu milli park ucun endemikdir Agaclar ve kollar Milli parkdaki qarisiq meselerde rast gelinen umumi agaclara qaragac goyrus cinar uzum fistiq palid qara sam qovaq soyud Quercus ithaburensis subsp macrolepis sivriyarpaq agcaqayin qizilagac tozagaci yabani alma yabani armud qoz yabani findiq ve sidr daxildir Palid qayaliq olmayan tepe ve yamaclarda yayilmisdir ve parkin hakim agacidir Vehsi cicekli bitkiler Parkda tapilan umumi yabani cicekli bitkiler lale sunbulciceyi nergiz qar xedicegulu benovse aptek cobanyastigi ambroziyayabenzer tere gevez ve surunen keklikotudur Fauna Zirveden Munzur daglarinin menzeresi Munzur Vadisi Milli Parkindaki tebii muhit vehsi heyvanlar ucun uygun yasayis sahesi teklif edir Munzur cayi ve M rcan cayinda yasayan bir nece alabaliq cinsi bozoar kecisinin iki alt novu qarapaca ve Capra aegagrus aegagrus ve ov qusu olan Xezer ulari milli parkin endemik faunasina numunedir Munzur cayi vadisinde muxtelif ov heyvanlarinin qorunmasi ve yetisdirilmesi ucun sahe movcuddur Memeliler Park ve etrafi yemek ve ya idman ucun ovlanan ov heyvanlari ile zengindir Munzur vadisinde yasayan en ehemiyyetli vehsi heyvanlar arasinda canavar tulku dele qonur ayi col pisiyi adi vasaq susamuru porsuq bezoar kecisi sincab dovsan ve coldonuzu var Qaya siginacaqlarinda yasayan qonur ayi Munzur vadisindeki vehsi heyatin en vacib iri memelilerinden biridir Bolgenin diger iri memelileri meselerin icindeki qayaliq yerlerde meskunlasan vasaq col donuzu ve boz canavardir Quslar Park kifayet qeder qus cinsine sahibdir Bolgede rast gelinen gunduz yirtici quslarina qartal kerkes qizilqus adi sar sahin calagan ve nadir bir nov olan berqut daxildir Yapalaq bayqus ve yarasa erazide genis yayilmis gece novleridir Diger qus cinslerine boz keklik dovdaq bezgek durna adi bildircin mesecullutu qurqur alabaxta col goyercini ve bezi ordek novleri ve nadir hallarda rast gelinen qaz daxildir Milli parkda tez tez rast gelinen tehluke altinda olan qus novleri qara leylek toglugoturen qartal lescil ag kerkes agbas kerkes Xezer ulari ilanyeyen berqut col sari mezar qartali cirtdan qartalca Prunella ocularis Prunella collaris Tichodroma muraria Pyrrhocorax graculus ve alp horucusudur Baliq Milli parkin axinlarinda movcud olan cox sayda alabaliq bolge ucun ehemiyyetli bir iqtisadi deyer yaradir Evveller vadide kumja da yasamisdir IstirahetMunzur cayi uzerindeki korpu Bolgedeki sert iqlim sebebinden milli parki ziyaret etmek ucun en yaxsi vaxt 15 iyun 27 avqust arasindaki dovrdur Park duserge piknik baliqciliq ve gezinti kimi fealiyyetlere elave olaraq raftinq ve alpinizm de daxil olmaqla muxtelif aciq ve su idman novleri ucun imkanlar teklif edir NeqliyyatMunzur Vadisi Milli Parkinin girisine Tuncelinin seher merkezinden Munzur cayi boyunca Ovacika geden asfalt yolla catmaq olar Her iki seherin Istanbul ve Ankara beynelxalq hava limanlarina daxili ucuslari olan hava limani var Bendler1985 ci ilde Dovlet Su Isleri DSI Mercan cayi uzerinde hidroelektrik stansiyayay sahib bendin insasina basladi Bend 2003 cu ilde istismara verildi ve 20 MVt enerji istehsal etdi 2008 ci ilde elektrik stansiyasi ozellesdirildi ve 30 illik muddete Zorlu Holdinq terefinden satin alindi Emeliyyatdan bir muddet sonra aparilmis istintaq bendin milli parkin serhedleri daxilinde insa edildiyini gostermisdir Turkiyedeki meselerin ve milli parklarin qorunmasina dair qanunlara gore bu kimi bolgelerde bendlerin tikilmesi qanunsuz bir emeldir Umumdunya Tebeti Muhafize Fondu davam eden layiheler neticesinde tehluke altinda qalacaq milli parkin benzersiz ekosisteminin daha cox qorunmasina cagirmisdir Istinadlar Ministry of Environment and Forest 2011 07 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 20 Turkish Doga Koruma ve Milli Parkler Genel Mudurlug 2010 02 13 2010 09 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 22 World Wildlife Fund Eastern Anatolian deciduous forests Encyclopedia of Earth 2008 08 25 2013 05 23 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 20 Arxivlenmis suret PDF 2022 02 20 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 07 20 Tunceli Munzur Vadisi Milli Parki Turkish Kultur ve Turizm Bakanligi 2023 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 20 Turkish Tunceli Il Kultur ve Turizm Mudurlugu 2016 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 20 Tunceli Valiligi Il Cevre ve Orman Mudurlugu 2011 08 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 25 Wildlife Adventures 2011 07 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 25 empty citation Water Power Magazine 2003 06 03 2011 06 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 20 Elave oxuKevinc Ozlem Munzur Vadisi Milli Parki dogăl ozelliklerinin incelenmesi Turkish Kalan Yayinlari 2006 119 ISBN 9789758424764