Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Qaraman qalası (türk. Karaman Kalesi) — Türkiyənin Qaraman ili, Hisar rayonunda yerləşən qala. Qalanın xarici və orta divarları günümüzə gəlib çatmasa da, daxili qalası (narınqala) günümüzdə qalmaqdadır.
| Qaraman qalası | |
|---|---|
| türk. Karaman Kalesi | |
 Qalanın qərb fasadından görünüşü (sentyabr 2008) | |
 | |
| HGYO | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Qaraman |
| Rayon | Hisar |
| Yerləşir | Karaman |
| Aidiyyatı | Qaraman bələdiyyəsi |
| Üslubu | qala |
| Material | daş |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qalanın dəqiq tikilmə tarixi və memarı tarixə məlum deyil. Qala bir-birini dairəvi şəkildə əhatə edən xarici, orta və daxili divarlardan ibarət olub. Günümüzdə daxili qala və ara divarının bir hissəsinin qalıqları, bəzi yerlərdə isə xarici divarının qalıqları və fraqmentləri qalmaqdadır. Daxili divarlarının ilk inşası Anadolu Səlcuqlu sultanı II Qılınc Arslanın və xarici divarlarının inşası isə 1192-1196-cı illər arasında hökmdarlıq etmiş sultan I Qiyasəddin Keyxosrovun dövrünə aiddir.
Qaramanoğulları bəyliyi dövründə daxili qala bəylərin iqamətgahına çevrildi. Şəhər Osmanlı imperiyasının hakimiyyəti altına girdiyi zaman xarabalığa çevrilmiş olan qala, şəhərdəki bəzi tikililərin sökülməsi nəticəsində əldə edilən materiallarla yenidən inşa edilmişdir. Osmanlı imperiyası dövründə daxili qala valilər tərəfindən istifadə edilmişdir. Şəhərin üç qat divardan ibarət olduğunu yazan Övliya Çələbi, orta divarlar arasında məscid və qırx altı evin; orta divarların qırx qülləsi və iki qapısı, xarici divarların isə yüz qırx bürc və doqquz qapısı olduğunu bildirib. Sonrakı dövrlərdə xarici divarlardakı darvazaların sayı on doqquza çatdı. Daxili qalanın əvvəllər mövcud olan xəndəyi sonradan doldurulmuşdur.
Qala 1961 və 1975-ci illərdə bərpa olunub. Mədəni İrsin Mühafizəsi Ali Şurasının 13 noyabr 1981-ci il tarixli A-2829 saylı qərarı ilə "Tarixi şəhər ərazisi" kimi qeydə alınmış və həmin tarixli A-3163 saylı qərarı ilə mühafizə altına alınmışdır. 1988-1991-ci illər arasında Qaraman bələdiyyəsi tərəfindən aparılan işlərdən sonra ətrafdakı yaşayış evləri sökülərək ərazi yaşıllığa çevrildi. İç qalada səhnə və tamaşaçı oturacaqları tikilərək, bu ərazidən teatr və tədbir mərkəzi kimi istifadə olunmağa başlandı. Konya Mədəni və Təbiət İrsini Qoruma Şurasının 23 sentyabr 1992-ci il tarixli 815 saylı təklifi əsasında Konya Ölçmə və Abidələr Müdirliyinin təqdim etdiyi daxili qalanın bərpası qərarı icra edilmədi. 1993-cü ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən qalaya gecə işıqlandırması əlavə edildi. 5 aprel 1995-ci ildə qeydə alınan qala, Konya Mədəni və Təbiət İrsi Qoruma Şurasının 2227 saylı qərarı ilə birinci dərəcəli şəhər arxeoloji ərazisinə çevrildi.
Mədəni İrs və Muzeylər Baş İdarəsi 5 iyul 2012-ci il tarixli 149521 nömrəli qərarı ilə qalanın bərpasını asanlaşdırmaq üçün daxili qaladakı teatrın ləğv edilməsinə qərar verdi. Bu istiqamətdə Qaraman bələdiyyəsi tərəfindən 5 yanvar 2013-cü ildə başlayan qazıntı işləri divar qalıqlarının aşkarlanmasından sonra dayandırıldı. 2013-cü il iyulun 8-də başlanan və 31 dekabr 2013-cü il tarixinə qədər davam edən arxeoloji qazıntılar zamanı XIV əsrə qədər fəal şəkildə istifadə edilən Qaramanoğulları bəyliyinə aid olduğu güman edilən kompleks aşkar edildi. Kompleksdə qəbul və taxt zalları, dəfn otağı, ibadət otağı, hərəm otağı, qonaq otaqları, hamam, mətbəx, camaşırxana aşkar edilib. Sonradan başlanan bərpa işləri, 2018-ci ildə tamamlandı. Bu istiqamətdə teatrın sonradan əlavə edilən tamaşaçı bölmələri söküldü, arxeoloji qazıntılar aparıldı, qala muzeyə çevrildi.
Memarlığı
Qaramanın Hisar rayonunda,tell üzərində yerləşən qalada müxtəlif ölçülü və formalı doqquz bürc vardır. Dördbucaqlı planlı qalanın şimal-qərb və cənub-şərq künclərində prizmatik, şimal-şərq və cənub-qərb künclərində isə silindrik bürclər vardır. Bürclərin aşağıya doğru genişlənən və daha tünd daşdan ibarət aşağı hissəsi yuxarı hissədən əvvəl tikilmişdir. Şimal fasadının mərkəzində düzbucaqlı formalı bürc və onunla şimal-şərq küncü arasında nisbətən kiçik ölçülü düzbucaqlı formalı qala da yerləşir. Şərq tərəfdəki bürc düzbucaqlı planlıdır, üstü yarımsəkkizbucaqlıdır; qərb tərəfdəki bürc isə düzbucaqlı planlıdır. Qalanın giriş qapısı əvvəllər ikimərtəbəli olan cənub tərəfdəki düzbucaqlı bürcün qərb tərəfində yerləşir.
Alçaq tağlı giriş qapısının üstündəki sivri tağlı, düzbucaqlı mərmər kitabədə yazı yoxdur. Darvazanı əhatə edən əyri kənarların üstündə uclu tağlar və oyma rumi motivləri ilə bəzədilmiş, hər tərəfi rozet relyeflərlə bəzədilmişdir. Yılmaz Öngə hesab edir ki, Əlaəddin bəy türbəsində tapılan fronton Gədik Əhməd Paşa tərəfindən sökülən Əlaəddin bəy məscidinin pəncərələrindən birinin üstündə yerləşirdi. Darvazanın fasadında və qalanın digər hissələrinin divarlarında İslam memarlığı və qeyri-islam memarlığı üslublu: naxışlı elementlərdən istifadə edilmişdir.
Qalaya girişdən sonra, solda ikinci əsas darvazası var. Yılmaz Öngə darvazanın "ehtimal ki" Qaramanoğulları bəyliyi dövründən; XV əsrə aid olduğunu bildirir. Darvazanın yer səviyyəsindən iki və ya üç cərgəyə qədər uzanan daşlarındakı bəzəklər; bir sıra yarımulduzlu motivləri konkav profillə və silindrik pilasterlərlə əhatə olunmuşdur. Bu qalanın aşağı mərtəbəsində şərqə və cənuba açılan mazqalları da vardır.
İkinci qapının açıldığı daxili həyətdə bürclərin aşağı mərtəbələrinə çıxışı təmin edən qapılar da vardır. Bürcləri qatlara ayıran taxta döşəmələr artıq mövcud deyil. Mərtəbələr daş pilləkənlərlə birləşdirilib.
-
Günümüzdə qalmış mərkəzi divarların bir hissəsi (dekabr 2010) -
İç qaladan görüntü (sentyabr 2008) -
İç qalanın daxilindən görüntü (mart 2019) -
Qalanın gecə görüntüsü (may 2012)
İstinadlar
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 382
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 374
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 374-375
- Boran, Ali. Türk sanatında kale mimarisi // Türkler Ansiklopedisi. 2002. səh. 885.
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 373, 375
- . "Karamanoğlu Alaaddin Bey Kümbetinin restorasyonu". Rölöve ve Restorasyon Dergisi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. 21–24.
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 376
- Önge, Yılmaz. "Karaman Kalesi". Önasya. 4. 4 cild. Haziran 1969. 8–9.
- "Karaman Kalesi kazıları tamamlandı". Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. 2014. 21 Temmuz 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 Temmuz 2023.
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 377
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 383
- "Karaman Kalesi'nde kazı tamamlandı". Karamandan. 8 Şubat 2014. 22 Temmuz 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 Temmuz 2023.
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 383-384
- Korumaz, Kayhan, 2019. səh. 372
Ədəbiyyat
- Korumaz, Mustafa. Karaman Tarihî Kalesi'nin yeniden kullanım olanaklarının değerlendirilmesi // Onar Güneş, Özlem; Çolaklar, Huriye (redaktorlar ). Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları II. İstanbul: Hiperyayın. 2019. 371–402. ISBN . (#first_missing_last)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaraman qalasi turk Karaman Kalesi Turkiyenin Qaraman ili Hisar rayonunda yerlesen qala Qalanin xarici ve orta divarlari gunumuze gelib catmasa da daxili qalasi narinqala gunumuzde qalmaqdadir Qaraman qalasiturk Karaman KalesiQalanin qerb fasadindan gorunusu sentyabr 2008 37 10 55 sm e 33 12 22 s u H G Y OOlke TurkiyeSeher QaramanRayon HisarYerlesir KaramanAidiyyati Qaraman belediyyesiUslubu qalaMaterial das Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQalanin deqiq tikilme tarixi ve memari tarixe melum deyil Qala bir birini dairevi sekilde ehate eden xarici orta ve daxili divarlardan ibaret olub Gunumuzde daxili qala ve ara divarinin bir hissesinin qaliqlari bezi yerlerde ise xarici divarinin qaliqlari ve fraqmentleri qalmaqdadir Daxili divarlarinin ilk insasi Anadolu Selcuqlu sultani II Qilinc Arslanin ve xarici divarlarinin insasi ise 1192 1196 ci iller arasinda hokmdarliq etmis sultan I Qiyaseddin Keyxosrovun dovrune aiddir Qaramanogullari beyliyi dovrunde daxili qala beylerin iqametgahina cevrildi Seher Osmanli imperiyasinin hakimiyyeti altina girdiyi zaman xarabaliga cevrilmis olan qala seherdeki bezi tikililerin sokulmesi neticesinde elde edilen materiallarla yeniden insa edilmisdir Osmanli imperiyasi dovrunde daxili qala valiler terefinden istifade edilmisdir Seherin uc qat divardan ibaret oldugunu yazan Ovliya Celebi orta divarlar arasinda mescid ve qirx alti evin orta divarlarin qirx qullesi ve iki qapisi xarici divarlarin ise yuz qirx burc ve doqquz qapisi oldugunu bildirib Sonraki dovrlerde xarici divarlardaki darvazalarin sayi on doqquza catdi Daxili qalanin evveller movcud olan xendeyi sonradan doldurulmusdur Daxili qalada evveller movcud olmus teatr sentyabr 2008 Qala 1961 ve 1975 ci illerde berpa olunub Medeni Irsin Muhafizesi Ali Surasinin 13 noyabr 1981 ci il tarixli A 2829 sayli qerari ile Tarixi seher erazisi kimi qeyde alinmis ve hemin tarixli A 3163 sayli qerari ile muhafize altina alinmisdir 1988 1991 ci iller arasinda Qaraman belediyyesi terefinden aparilan islerden sonra etrafdaki yasayis evleri sokulerek erazi yasilliga cevrildi Ic qalada sehne ve tamasaci oturacaqlari tikilerek bu eraziden teatr ve tedbir merkezi kimi istifade olunmaga baslandi Konya Medeni ve Tebiet Irsini Qoruma Surasinin 23 sentyabr 1992 ci il tarixli 815 sayli teklifi esasinda Konya Olcme ve Abideler Mudirliyinin teqdim etdiyi daxili qalanin berpasi qerari icra edilmedi 1993 cu ilde Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden qalaya gece isiqlandirmasi elave edildi 5 aprel 1995 ci ilde qeyde alinan qala Konya Medeni ve Tebiet Irsi Qoruma Surasinin 2227 sayli qerari ile birinci dereceli seher arxeoloji erazisine cevrildi Medeni Irs ve Muzeyler Bas Idaresi 5 iyul 2012 ci il tarixli 149521 nomreli qerari ile qalanin berpasini asanlasdirmaq ucun daxili qaladaki teatrin legv edilmesine qerar verdi Bu istiqametde Qaraman belediyyesi terefinden 5 yanvar 2013 cu ilde baslayan qazinti isleri divar qaliqlarinin askarlanmasindan sonra dayandirildi 2013 cu il iyulun 8 de baslanan ve 31 dekabr 2013 cu il tarixine qeder davam eden arxeoloji qazintilar zamani XIV esre qeder feal sekilde istifade edilen Qaramanogullari beyliyine aid oldugu guman edilen kompleks askar edildi Kompleksde qebul ve taxt zallari defn otagi ibadet otagi herem otagi qonaq otaqlari hamam metbex camasirxana askar edilib Sonradan baslanan berpa isleri 2018 ci ilde tamamlandi Bu istiqametde teatrin sonradan elave edilen tamasaci bolmeleri sokuldu arxeoloji qazintilar aparildi qala muzeye cevrildi MemarligiDaxili qalanin giris qapisi Dekabr 2010 Qaramanin Hisar rayonunda tell uzerinde yerlesen qalada muxtelif olculu ve formali doqquz burc vardir Dordbucaqli planli qalanin simal qerb ve cenub serq kunclerinde prizmatik simal serq ve cenub qerb kunclerinde ise silindrik burcler vardir Burclerin asagiya dogru genislenen ve daha tund dasdan ibaret asagi hissesi yuxari hisseden evvel tikilmisdir Simal fasadinin merkezinde duzbucaqli formali burc ve onunla simal serq kuncu arasinda nisbeten kicik olculu duzbucaqli formali qala da yerlesir Serq terefdeki burc duzbucaqli planlidir ustu yarimsekkizbucaqlidir qerb terefdeki burc ise duzbucaqli planlidir Qalanin giris qapisi evveller ikimertebeli olan cenub terefdeki duzbucaqli burcun qerb terefinde yerlesir Alcaq tagli giris qapisinin ustundeki sivri tagli duzbucaqli mermer kitabede yazi yoxdur Darvazani ehate eden eyri kenarlarin ustunde uclu taglar ve oyma rumi motivleri ile bezedilmis her terefi rozet relyeflerle bezedilmisdir Yilmaz Onge hesab edir ki Elaeddin bey turbesinde tapilan fronton Gedik Ehmed Pasa terefinden sokulen Elaeddin bey mescidinin pencerelerinden birinin ustunde yerlesirdi Darvazanin fasadinda ve qalanin diger hisselerinin divarlarinda Islam memarligi ve qeyri islam memarligi uslublu naxisli elementlerden istifade edilmisdir Qalaya girisden sonra solda ikinci esas darvazasi var Yilmaz Onge darvazanin ehtimal ki Qaramanogullari beyliyi dovrunden XV esre aid oldugunu bildirir Darvazanin yer seviyyesinden iki ve ya uc cergeye qeder uzanan daslarindaki bezekler bir sira yarimulduzlu motivleri konkav profille ve silindrik pilasterlerle ehate olunmusdur Bu qalanin asagi mertebesinde serqe ve cenuba acilan mazqallari da vardir Ikinci qapinin acildigi daxili heyetde burclerin asagi mertebelerine cixisi temin eden qapilar da vardir Burcleri qatlara ayiran taxta dosemeler artiq movcud deyil Mertebeler das pillekenlerle birlesdirilib Gunumuzde qalmis merkezi divarlarin bir hissesi dekabr 2010 Ic qaladan goruntu sentyabr 2008 Ic qalanin daxilinden goruntu mart 2019 Qalanin gece goruntusu may 2012 IstinadlarKorumaz Kayhan 2019 seh 382 Korumaz Kayhan 2019 seh 374 Korumaz Kayhan 2019 seh 374 375 Boran Ali Turk sanatinda kale mimarisi Turkler Ansiklopedisi 2002 seh 885 Korumaz Kayhan 2019 seh 373 375 Karamanoglu Alaaddin Bey Kumbetinin restorasyonu Rolove ve Restorasyon Dergisi Ankara Vakiflar Genel Mudurlugu Yayinlari 21 24 Korumaz Kayhan 2019 seh 376 Onge Yilmaz Karaman Kalesi Onasya 4 4 cild Haziran 1969 8 9 Karaman Kalesi kazilari tamamlandi Kultur Varliklari ve Muzeler Genel Mudurlugu 2014 21 Temmuz 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 Temmuz 2023 Korumaz Kayhan 2019 seh 377 Korumaz Kayhan 2019 seh 383 Karaman Kalesi nde kazi tamamlandi Karamandan 8 Subat 2014 22 Temmuz 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 Temmuz 2023 Korumaz Kayhan 2019 seh 383 384 Korumaz Kayhan 2019 seh 372EdebiyyatKorumaz Mustafa Karaman Tarihi Kalesi nin yeniden kullanim olanaklarinin degerlendirilmesi Onar Gunes Ozlem Colaklar Huriye redaktorlar Dil Edebiyat ve Tarih Arastirmalari II Istanbul Hiperyayin 2019 371 402 ISBN 978 605 281 475 8 first missing last