Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Dovdaq (lat. Otis tarda) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin dovdaqkimilər dəstəsinin dovdaqlar fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
| Dovdaq | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Dovdaq | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Bel tərəfi kürən, üzərində naxışlar var. Qarın tərəfi çirkli-ağımtıldır. Qanadları əsasən ağ, ucu isə qaradır. Quyruğunun ucunda qara və ağ xallar köndələn zolaq əmələ gətirir. Erkəyinin "bığları" var.
Yayılması
Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda XX əsrin ortalarına qədər Acınohur bozqırlarında, Kür-Araz və Lənkəran ovalığında, Böyük Qafqazın dağətəyi ərazilərində qışlamış, həm də Kür-Araz ovalığında (Şirvan və Muğan düzləri) yuvalamışdır. Son 60 ildə Azərbaycanda yuvalamır, Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda, Şirvan Milli Parkında və Böyük Qafqaz dağlarının ətəklərində, Naxçıvanda qeyri-müntəzəm qışlayır.
Həyat tərzi
Açıq yarımsəhra və bozqırlarda yaşayır. Gündüz fəal olur. Payız miqrasiyası avqust-oktyabr aylarında, yaz miqrasiyası isə mart-may aylarında olur. Bitkilərin toxumları, vegetativ hissələri, həşəratlar, amfibiyalar, sürünənlər və siçanabənzər gəmiricilərlə qidalanır.
Sayı
Dünyada sayı 44-57 min təşkil edir. XIX əsrin axırları, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda kütləvi qışlayıb, az miqdarda yuvalayıb. 1912-ci ilin may ayında Muğanda Alpout kəndi yaxınlığında yuvası tapılıb. Həmin ildə iyulun 11ə Aslanduz gözətçi məntəqəsinin yaxınlığında 6, 1939il iyulun 11-də Şirvan düzündə Sığırlı kəndi ətrafında 4 fərdi müşahidə edilmişdir. Sonrakı illərdə reproduksiya dövründə Azərbaycanda müşahidə edilməyib. Qışda Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda 1959-cu ildə 500, 1999-cu ildə 4, 2001-ci ildə Şirvan Milli Parkında 10 doydaq qeydə alınıb.2000-ci illərdə Bakı hava limanı ətrafında köç vaxtı qeydə alınırdı ( AOC-nin məlumat bazası) 2005-cı il mayın 9-da Culfa rayonunun Noxuddağ adlı düzənlik sahəsində yemlənən 6 fərd qeydə alınmışdır. Daimi müşahidələr aparılmadığından sayları haqda məlumat yoxdur
Azalma səbəbləri
İnsanın landşaftları dəyişdirməsilə əlaqədar məskunlaşdırdıqları xam torpaqların azalması və plansız şəkildə ovlanması nəticəsində bütün dünyada sayı 30 % azalmışdır. Azərbaycanda 1950-ci ilə qədər qanunsuz ovlanması, yarımsəhra və bozqırların əksər hissəsində meyvə-tərəvəz və texniki bitkilərin əkilməsi, böyük miqdarda mal-qara otarılması nəticəsində yuvalayan populyasiyası tələf edilmiş, qışlayan populyasiyalarının yox olması təhlükəsi yaranmışdır.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Qızılağac və Turyançay Dövlət Təbiət Qoruqları, Şirvan, Ağgöl, Şahdağ Milli Parkları və digər açıq quru sahələrdə yerləşən yasaqlığlarda qorunur. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Azərbaycanın (1989) və Naxçıvan MR-in (2006) Qırmızı kitablarına, CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxil edilib.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Acınohur, Ceyrançöl və Sarıca düzlərinə yasaqlıq statusunun verilməsi, qorunmasının geniş təbliğ edilməsi, süni şəraitdə çoxaldılıb təbiətə buraxılması məsləhətdir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2006.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- . 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.
Mənbə
- Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı. Fauna. II nəşr. 161 səh (Adi Dovdaq).
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dovdaq lat Otis tarda heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin dovdaqkimiler destesinin dovdaqlar fesilesine aid heyvan cinsi Azerbaycanda tehlukede olan quslar siyahisina daxil edilmisdir DovdaqElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Deste DovdaqkimilerFesile DovdaqlarCins DovdaqBeynelxalq elmi adiOtis L 1758 Sekil axtarisiITIS 176418NCBI 73106EOL 45513575FW 39600TesviriBel terefi kuren uzerinde naxislar var Qarin terefi cirkli agimtildir Qanadlari esasen ag ucu ise qaradir Quyrugunun ucunda qara ve ag xallar kondelen zolaq emele getirir Erkeyinin biglari var YayilmasiAvropa Asiya ve Afrikada yayilib Azerbaycanda XX esrin ortalarina qeder Acinohur bozqirlarinda Kur Araz ve Lenkeran ovaliginda Boyuk Qafqazin dageteyi erazilerinde qislamis hem de Kur Araz ovaliginda Sirvan ve Mugan duzleri yuvalamisdir Son 60 ilde Azerbaycanda yuvalamir Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda Sirvan Milli Parkinda ve Boyuk Qafqaz daglarinin eteklerinde Naxcivanda qeyri muntezem qislayir Heyat terziAciq yarimsehra ve bozqirlarda yasayir Gunduz feal olur Payiz miqrasiyasi avqust oktyabr aylarinda yaz miqrasiyasi ise mart may aylarinda olur Bitkilerin toxumlari vegetativ hisseleri heseratlar amfibiyalar surunenler ve sicanabenzer gemiricilerle qidalanir SayiDunyada sayi 44 57 min teskil edir XIX esrin axirlari XX esrin evvellerinde Azerbaycanda kutlevi qislayib az miqdarda yuvalayib 1912 ci ilin may ayinda Muganda Alpout kendi yaxinliginda yuvasi tapilib Hemin ilde iyulun 11e Aslanduz gozetci menteqesinin yaxinliginda 6 1939il iyulun 11 de Sirvan duzunde Sigirli kendi etrafinda 4 ferdi musahide edilmisdir Sonraki illerde reproduksiya dovrunde Azerbaycanda musahide edilmeyib Qisda Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda 1959 cu ilde 500 1999 cu ilde 4 2001 ci ilde Sirvan Milli Parkinda 10 doydaq qeyde alinib 2000 ci illerde Baki hava limani etrafinda koc vaxti qeyde alinirdi AOC nin melumat bazasi 2005 ci il mayin 9 da Culfa rayonunun Noxuddag adli duzenlik sahesinde yemlenen 6 ferd qeyde alinmisdir Daimi musahideler aparilmadigindan saylari haqda melumat yoxdurAzalma sebebleriInsanin landsaftlari deyisdirmesile elaqedar meskunlasdirdiqlari xam torpaqlarin azalmasi ve plansiz sekilde ovlanmasi neticesinde butun dunyada sayi 30 azalmisdir Azerbaycanda 1950 ci ile qeder qanunsuz ovlanmasi yarimsehra ve bozqirlarin ekser hissesinde meyve terevez ve texniki bitkilerin ekilmesi boyuk miqdarda mal qara otarilmasi neticesinde yuvalayan populyasiyasi telef edilmis qislayan populyasiyalarinin yox olmasi tehlukesi yaranmisdir Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerQizilagac ve Turyancay Dovlet Tebiet Qoruqlari Sirvan Aggol Sahdag Milli Parklari ve diger aciq quru sahelerde yerlesen yasaqliglarda qorunur Beynelxalq Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi Siyahisina Azerbaycanin 1989 ve Naxcivan MR in 2006 Qirmizi kitablarina CITES Bern ve Bonn konvensiyalarina daxil edilib Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerAcinohur Ceyrancol ve Sarica duzlerine yasaqliq statusunun verilmesi qorunmasinin genis teblig edilmesi suni seraitde coxaldilib tebiete buraxilmasi meslehetdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2006 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 2013 07 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 22 MenbeAzerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabi Fauna II nesr 161 seh Adi Dovdaq Hemcinin bax