fbpx
Wikipedia

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu

Avqust 03, 2021

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir. İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000-2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır. Əhalinin ümumi sayı 1 yanvar 2011-cu il tarixinə 1191.7 min nəfər olmaqla ölkə əhalisinin 13,6 %-ni təşkil edir. İqtisadi rayonda əhalinin 47 faizi şəhərlərdə, 53 faizi kəndlərdə yaşayır. Əhalinin orta sıxlığı hər km²-ə 95 nəfər təşkil edir.

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun xəritəsi

Faydalı qazıntıları

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu Azərbaycanın faydalı qazıntılarla zəngin regionlarından birirdir. Rayonun əsas faydalı qazıntıları dağətəyi zonada yerləşir. Neft, təbii qaz, kükürdlü kalçedan, kobalt, barit, dəmir filizi, alunit, əhəng-daşı, mərmər, gips, seolit, bentonit qili, sement xammalı iqtisadi rayonun əsas yeraltı ehtiyatlarıdır. Daşkəsənin dəmir filizi, Zəylik alunit, qızıl, mis, Xoşbulaq əhəng daşı ehtiyatları sənaye əhəmiyyətlidir. Kür çayının rayon ərazisindən axan hissəsi hidroenerji ehtiyatları ilə zəngindir. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu təbii-rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. Göygöl-Hacıkənd zonası, Murovdağın şimal yamacları, Naftalanın müalicə nefti, Mingəçevir su anbarının ətrafı, mineral bulaqlar, meşələr iqtisadi rayonun təbii-rekreasiya ehtiyatlarıdır.

İqtisadiyyatı

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu iqtisadi əhəmiyyətinə görə ölkədə ikinci yeri tutur. Azərbaycanın ikinci sənaye rayonu ölkənin sənaye məhsulunun 12-13 %-ni verir. İqtisadi rayonun sənayesi hasiledici və emaledici sahələrdən ibarətdir. Gəncədə və Daşkəsəndə qara və əlvan metallurgiya xammalının hasilatı, onların ilkin emalı müəssisələri yerləşir. Ağır sənaye rayonun iqtisadiyyatında mühüm yer tutur. Maşınqayırma sənaye sahəsi üzrə iqtisadi rayonda cihazqayırma, rabitə avadanlığı istehsalı, avtomobillərin və kənd təsərrüfatı maşınlarının təmi-ri müəssisələri fəaliyyət göstərir. Elektroenergetika Gəncə İEM-i, Şəmkir və Yenikənd SES-ləri ilə təmsil edilir. Kimya sənayesi Gəncə şəhərində fəaliyyət göstərən zavodlarda sulfat turşusu, kalium kübrəsi istehsalı ilə təmsil edilir. İqtisadi rayonun yüngül sənayesi (Dəliməmmədlidə pambıq mahlıcı, Gəncədə pambıq parça, yun parça, trikotaj məmulatları istehsalı, Gəncə, Qazax və Daşkəsəndə xalça toxuculuğu müəssisələri) yerli xammalın emalına əsaslanır. Yaşayış məntəqələrində həmçinin ağac emalı, tikinti materialları, xalq istehlakı malları istehsal edən obyektlər vardır. Xalq istehlaki malları istehsal edən sahələrə Gəncədə yerləşən çini-saxsı qablar istehsalıı aiddir.

Kənd təsərrüfatı məhsullarının emalına əsaslanan yeyinti sənayesi-şərab, konyak, ət-süd məhsulları, qənnadı məmulatı, konserv məhsulları istehsalı əsasən yerli və reqional tələbatı ödəyir. Tikinti sənayesinin əsas müəssisələri iri panelli evtikmə kombinatı, dəmir-beton, kərpiç-kiromit, mərmər zavodlarıdır.

Azərbaycan Respublikası üzrə kənd təsərrüfatı məhsulunun 13-14%-i, o cümlədən, kartofun 80-85%-i, üzümün 28%-i, heyvandarlıq məhsullarının 15 faizı bu rayonun payına düşür. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunda kənd təsərrüfatının əsas ixtisaslaşma sahələri kartofun becərilməsi, üzümçülük və taxılçılıqdır. Pambıq, yalnız, Göranboy rayonunda əkilir. Qazax və Aqstafa, Şəmkir və Samux rayonları üzüm istehsalı üzrə, Gədəbəy, Şəmkir, Tovuz rayonları kartof istehsalı üzrə, Göranboy rayonu taxıl istehsalı üzrə ixtisaslaşmışdır. İqtisadi rayonda, həmçinin bostançılıq, tərəvəzçilik, meyvəçilik və heyvandarlıq sahələri inkişaf etmişdir.

Ceyrançöl respublikanın mühüm qış otlaq sahələrindən biridir.

Nəqliyyat şəbəkəsi

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonun kompleks inkişafında nəqliyyat sistemi əhəmiyyətli rol oynayır. Rayon Azərbaycanı Gürcüstan və Qara dənizin sahilləri ilə birləşdirən dəmir və avtomobil yolları üzərində yerləşir. Gəncə, Qazax və Ağstafa - əsas nəqliyyat qovşaqlarıdır. Gəncə şəhərində respublika əhəmiyyətli hava limanı yerləşir. Avroasiya nəqliyyat dəhlizinin və ya İpək yolunun 200 km-dən artıq hissəsi bu iqtisadi rayonun ərazisindən keçir.

Dəmir yolu

Ən mühüm dəmir yolu xətti 1883-cü ildə istifadəyə verilmiş beynəlxalq əhəmiyyətli Bakı-Tbilisi magistral yoludur [Məmmədov Z.S., 2002]. Bu xətdən, Daşkəsən dəmir filizini daşımaq üçün çəkilən Alabaşlı-Quşçu, bentonit gilini daşımaq üçün çəkilmiş Ağstafa-Qazax-Daş Salahlı və Ermənistanla əlaqə yaradan Ağstafa-Qazax-İcevan dəmir yolları - qolları ayrılır. Bakı-Tbilisi dəmir yolu xətti iqtisadi rayonun xarici iqtisadi əlaqələrində və sərnişin daşınmasında mühüm rol oynayır. Bütün dəmir yolu xətti tam elektrikləşdirilmişdir. Gəncə, Ağstafa, Saloğlu, Böyük Kəsik yük vurma və yük boşaltma əməliyyatları həyata keçirmək üçün əlavə ehtiyat dəmir yollarına malik ən mühüm stansiyalardır. Yaxın gələcəkdə Bakı-Tbilisi dəmir yolunun davamı olan, Azərbaycan Respublikasını qardaş Türkiyə Respublikası ilə birbaşa dəmir yolu ilə əlaqələndirəcək Bakı-Tbilisi-Qars xəttinin işə düşməsi Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun xarici əlaqələrini daha da genişləndirəcəkdir.

Avtomobil yolları

Ən əsas avtomobil yolları isə Bakı-Tbilisi dəmir yoluna paralel uzanan Bakı- Gəncə-Qazax-Tbilisi xəttidir. Bu magistral xətti iqtisadi rayonun dağlıq hissələri ilə birləşdirən Şəmkir-Gədəbəy, Gəncə-Daşkəsən, Goranboy-Ağcakənd şosse yollarıdır. Dağlıq ərazilərdə yük və sərnişin daşınmasında əsas yeri avtomobil nəqliyyatı tutur [Babayev M.P., 2001, Babayev M.P., Həsənov V.N., 2001].

Hava nəqliyyatı

Gəncə şəhərində müasir naviqasiya tələblərinə cavab verən, hətta böyük təyyarələri belə qəbul edə bilən beynəlxalq əhəmiyyətli hava limanı fəaliyyət göstərir. Bu şəhərdən bir çox ölkələrə müntəzəm təyyarə reysləri həyata keçirilir.

Qaz kəmərləri

İqtisadi-coğrafi rayonun ərazisindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Supsa neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri keçir. Yaşayış məntəqələrini yanar qazla təmin etmək məqsədi ilə burada boru kəmər nəqliyyatının sıx şəbəkəsi yaradılmışdır. Bununla yanaşı, əhalinin məişət, sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalına tələbatını ödəmək məqsədi ilə yüksək səviyyəli, müxtəlif gərginlikli elektrik verilişi xətləri fəaliyyət göstərir.

Sosial infrastrukturu

Xəzər dənizindən hasil edilən neftin və qazın dünya bazarına çıxarmlması üçün çəkilən boru kəməri iqtisadi rayonun ərazisindən keçir. Rayonun əlverişli təbii şəraiti, saf iqlimi, mənzərəli dağ-meşə landşaftı, müalicəvi təsirli mineral suları beynəlxalq əhəmiyyətli istirahət-müalicə müəssisələrinin yaradılmasına imkan verir. Dəniz səviyyəsindən 1566 m yüksəklikdə Göy-Göl və Hacıkənd istirahət guşələri salınmışdır. Naftalan istirahət-müalicə kompleksi ümümdünya əhəmiyyətlidir.

Azərbaycanın şımal-qərb bölgəsinin sosial-iqtisadi inkişafında, bu ərazilərdə məskunlaşan əhalinin bir çox sosial-mədəni tələbatlarının (səhiyyə, elmi-mədəni, təhsil) ödənilməsində rayonun sosial infrastrukturu mühüm rol oynayır. Gəncədə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Elm Mərkəzi, elmi-tədqiqat müəssisələri fəaliyyət göstərir.

Gəncədə (Kənd Təsərrüfatı Akademiyyası, Texnoloqiya Universiteti, Dövləti Pedaqoji Universiteti) ölkə üçün yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlanır. Rayonda kütləvi kitabxanalar, muzeylər, teatrlar, xəstəxanalar və digər sosial - mədəni infrastruktur obyektləri mövcuddur

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycanın Dövlət Statistika Komitəsi: Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 2012-05-11 at the Wayback Machine
  2. Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası, III cild, Regional Coğrafiya, Bakı, 2015. səh 400 (Əyyubov N.H.)

Xarici keçidlər

Avqust 03, 2021
gəncə, qazax, iqtisadi, rayonu, ağstafa, daşkəsən, gədəbəy, goranboy, göygöl, qazax, samux, şəmkir, tovuz, inzibati, rayonlarını, gəncə, naftalan, kimi, şəhərləri, əhatə, etməklə, azərbaycanın, qərbində, yerləşir, iqtisadi, rayon, şərqdən, aran, iqtisadi, rayo. Gence Qazax iqtisadi rayonu Agstafa Daskesen Gedebey Goranboy Goygol Qazax Samux Semkir Tovuz inzibati rayonlarini Gence ve Naftalan kimi seherleri ehate etmekle Azerbaycanin qerbinde yerlesir Iqtisadi rayon serqden Aran iqtisadi rayonuyla simal serqden Seki Zaqatala iqtisadi rayonuyla simaldan Gurcustanin Kaxeti diyariyla simal qerbden Gurcustanin Asagi Kartli Borcali diyariyla cenubdan Kelbecer Lacin iqtisadi rayonuyla Qerbi Azerbaycanin Goyce mahaliyla cenubdan ve qerbden Qerbi Azerbaycanin Tavus bolgesiyle qonsudur Gence Qazax iqtisadi rayonunun en inkisaf etmis ve onemli seheri Gencedir Iqtisadi rayon elverisli iqtisadi cografi movqeye malikdir Iqtisadi ve sosial medeni potensialina gore Gence Qazax Abseron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur Onun erazisinin umumi sahesi 12 48 min km olmaqla olke erazisinin 14 4 ne beraberdir 1 Erazisinin boyukluyune gore Aran iqtisadi rayonundan sonra 2 ci yeri tutur Relyef xususiyyetlerine qore rayonun erazisi 4 zonaya maili duzenlikler dageteyi orta dagliq deniz seviyyesinden 1000 2000 metr yukseklikde yuksek dagliq deniz seviyyesinden 2000 m yukseklikde zonalara ayrilir Rayonun iqlim seraiti de bu zonalara muvafiq olaraq muxtelifdir Iqtisadi rayonun elverisli tebii seraiti ve iqtisadi cografi movqeyi ehalinin meskunlasmasinda muhum rol oynamisdir Ehalinin umumi sayi 1 yanvar 2011 cu il tarixine 1191 7 min nefer olmaqla olke ehalisinin 13 6 ni teskil edir 1 Iqtisadi rayonda ehalinin 47 faizi seherlerde 53 faizi kendlerde yasayir Ehalinin orta sixligi her km e 95 nefer teskil edir 1 Gence Qazax iqtisadi rayonunun xeritesi Mundericat 1 Faydali qazintilari 2 Iqtisadiyyati 3 Neqliyyat sebekesi 3 1 Demir yolu 3 2 Avtomobil yollari 3 3 Hava neqliyyati 3 4 Qaz kemerleri 4 Sosial infrastrukturu 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerFaydali qazintilari RedakteGence Qazax iqtisadi rayonu Azerbaycanin faydali qazintilarla zengin regionlarindan birirdir Rayonun esas faydali qazintilari dageteyi zonada yerlesir Neft tebii qaz kukurdlu kalcedan kobalt barit demir filizi alunit eheng dasi mermer gips seolit bentonit qili sement xammali iqtisadi rayonun esas yeralti ehtiyatlaridir Daskesenin demir filizi Zeylik alunit qizil mis Xosbulaq eheng dasi ehtiyatlari senaye ehemiyyetlidir Kur cayinin rayon erazisinden axan hissesi hidroenerji ehtiyatlari ile zengindir Gence Qazax iqtisadi rayonu tebii rekreasiya ehtiyatlarina malikdir Goygol Hacikend zonasi Murovdagin simal yamaclari Naftalanin mualice nefti Mingecevir su anbarinin etrafi mineral bulaqlar meseler iqtisadi rayonun tebii rekreasiya ehtiyatlaridir Iqtisadiyyati RedakteGence Qazax iqtisadi rayonu iqtisadi ehemiyyetine gore olkede ikinci yeri tutur Azerbaycanin ikinci senaye rayonu olkenin senaye mehsulunun 12 13 ni verir Iqtisadi rayonun senayesi hasiledici ve emaledici sahelerden ibaretdir Gencede ve Daskesende qara ve elvan metallurgiya xammalinin hasilati onlarin ilkin emali muessiseleri yerlesir Agir senaye rayonun iqtisadiyyatinda muhum yer tutur Masinqayirma senaye sahesi uzre iqtisadi rayonda cihazqayirma rabite avadanligi istehsali avtomobillerin ve kend teserrufati masinlarinin temi ri muessiseleri fealiyyet gosterir Elektroenergetika Gence IEM i Semkir ve Yenikend SES leri ile temsil edilir Kimya senayesi Gence seherinde fealiyyet gosteren zavodlarda sulfat tursusu kalium kubresi istehsali ile temsil edilir Iqtisadi rayonun yungul senayesi Delimemmedlide pambiq mahlici Gencede pambiq parca yun parca trikotaj memulatlari istehsali Gence Qazax ve Daskesende xalca toxuculugu muessiseleri yerli xammalin emalina esaslanir Yasayis menteqelerinde hemcinin agac emali tikinti materiallari xalq istehlaki mallari istehsal eden obyektler vardir Xalq istehlaki mallari istehsal eden sahelere Gencede yerlesen cini saxsi qablar istehsalii aiddir Kend teserrufati mehsullarinin emalina esaslanan yeyinti senayesi serab konyak et sud mehsullari qennadi memulati konserv mehsullari istehsali esasen yerli ve reqional telebati odeyir Tikinti senayesinin esas muessiseleri iri panelli evtikme kombinati demir beton kerpic kiromit mermer zavodlaridir Azerbaycan Respublikasi uzre kend teserrufati mehsulunun 13 14 i o cumleden kartofun 80 85 i uzumun 28 i heyvandarliq mehsullarinin 15 faizi bu rayonun payina dusur Gence Qazax iqtisadi rayonunda kend teserrufatinin esas ixtisaslasma saheleri kartofun becerilmesi uzumculuk ve taxilciliqdir Pambiq yalniz Goranboy rayonunda ekilir Qazax ve Aqstafa Semkir ve Samux rayonlari uzum istehsali uzre Gedebey Semkir Tovuz rayonlari kartof istehsali uzre Goranboy rayonu taxil istehsali uzre ixtisaslasmisdir Iqtisadi rayonda hemcinin bostanciliq terevezcilik meyvecilik ve heyvandarliq saheleri inkisaf etmisdir Ceyrancol respublikanin muhum qis otlaq sahelerinden biridir Neqliyyat sebekesi RedakteGence Qazax iqtisadi rayonun kompleks inkisafinda neqliyyat sistemi ehemiyyetli rol oynayir Rayon Azerbaycani Gurcustan ve Qara denizin sahilleri ile birlesdiren demir ve avtomobil yollari uzerinde yerlesir Gence Qazax ve Agstafa esas neqliyyat qovsaqlaridir Gence seherinde respublika ehemiyyetli hava limani yerlesir Avroasiya neqliyyat dehlizinin ve ya Ipek yolunun 200 km den artiq hissesi bu iqtisadi rayonun erazisinden kecir Demir yolu Redakte En muhum demir yolu xetti 1883 cu ilde istifadeye verilmis beynelxalq ehemiyyetli Baki Tbilisi magistral yoludur Memmedov Z S 2002 Bu xetden Daskesen demir filizini dasimaq ucun cekilen Alabasli Quscu bentonit gilini dasimaq ucun cekilmis Agstafa Qazax Das Salahli ve Ermenistanla elaqe yaradan Agstafa Qazax Icevan demir yollari qollari ayrilir Baki Tbilisi demir yolu xetti iqtisadi rayonun xarici iqtisadi elaqelerinde ve sernisin dasinmasinda muhum rol oynayir Butun demir yolu xetti tam elektriklesdirilmisdir Gence Agstafa Saloglu Boyuk Kesik yuk vurma ve yuk bosaltma emeliyyatlari heyata kecirmek ucun elave ehtiyat demir yollarina malik en muhum stansiyalardir Yaxin gelecekde Baki Tbilisi demir yolunun davami olan Azerbaycan Respublikasini qardas Turkiye Respublikasi ile birbasa demir yolu ile elaqelendirecek Baki Tbilisi Qars xettinin ise dusmesi Gence Qazax iqtisadi rayonunun xarici elaqelerini daha da genislendirecekdir Avtomobil yollari Redakte En esas avtomobil yollari ise Baki Tbilisi demir yoluna paralel uzanan Baki Gence Qazax Tbilisi xettidir Bu magistral xetti iqtisadi rayonun dagliq hisseleri ile birlesdiren Semkir Gedebey Gence Daskesen Goranboy Agcakend sosse yollaridir Dagliq erazilerde yuk ve sernisin dasinmasinda esas yeri avtomobil neqliyyati tutur Babayev M P 2001 Babayev M P Hesenov V N 2001 Hava neqliyyati Redakte Gence seherinde muasir naviqasiya teleblerine cavab veren hetta boyuk teyyareleri bele qebul ede bilen beynelxalq ehemiyyetli hava limani fealiyyet gosterir Bu seherden bir cox olkelere muntezem teyyare reysleri heyata kecirilir Qaz kemerleri Redakte Iqtisadi cografi rayonun erazisinden Baki Tbilisi Ceyhan ve Baki Supsa neft Baki Tbilisi Erzurum qaz kemerleri kecir Yasayis menteqelerini yanar qazla temin etmek meqsedi ile burada boru kemer neqliyyatinin six sebekesi yaradilmisdir Bununla yanasi ehalinin meiset senaye ve kend teserrufati istehsalina telebatini odemek meqsedi ile yuksek seviyyeli muxtelif gerginlikli elektrik verilisi xetleri fealiyyet gosterir 2 Sosial infrastrukturu RedakteXezer denizinden hasil edilen neftin ve qazin dunya bazarina cixarmlmasi ucun cekilen boru kemeri iqtisadi rayonun erazisinden kecir Rayonun elverisli tebii seraiti saf iqlimi menzereli dag mese landsafti mualicevi tesirli mineral sulari beynelxalq ehemiyyetli istirahet mualice muessiselerinin yaradilmasina imkan verir Deniz seviyyesinden 1566 m yukseklikde Goy Gol ve Hacikend istirahet guseleri salinmisdir Naftalan istirahet mualice kompleksi umumdunya ehemiyyetlidir Azerbaycanin simal qerb bolgesinin sosial iqtisadi inkisafinda bu erazilerde meskunlasan ehalinin bir cox sosial medeni telebatlarinin sehiyye elmi medeni tehsil odenilmesinde rayonun sosial infrastrukturu muhum rol oynayir Gencede Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Elm Merkezi elmi tedqiqat muessiseleri fealiyyet gosterir Gencede Kend Teserrufati Akademiyyasi Texnoloqiya Universiteti Dovleti Pedaqoji Universiteti olke ucun yuksek ixtisasli kadrlar hazirlanir Rayonda kutlevi kitabxanalar muzeyler teatrlar xestexanalar ve diger sosial medeni infrastruktur obyektleri movcuddurHemcinin bax RedakteAzerbaycan erazisinin fiziki cografi rayonlasdirilmasiIstinadlar Redakte 1 2 3 Azerbaycanin Dovlet Statistika Komitesi Gence Qazax iqtisadi rayonu Arxivlesdirilib 2012 05 11 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasinin Cografiyasi III cild Regional Cografiya Baki 2015 seh 400 Eyyubov N H Xarici kecidler Redaktehttp gsaz az articles view 114 GancaQazax iqtisadicografi rayonu https metinmehdi wordpress com 2016 04 20 g C9 99nc C9 99 qazax iqtisadi cografi rayonu http rytn nakhchivan az modules php name 60099 olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Gence Qazax iqtisadi rayonu amp oldid 5983836, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.