Azərbaycanca AzərbaycancaDeutsch DeutschLietuvos Lietuvosසිංහල සිංහලTürkçe TürkçeУкраїнська Українська
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

inkişaf psixologiyası ing Developmental psychology insanın doğulmasından ölümünə qədər psixoloji inkişafını araşdıran ps

İnkişaf psixologiyası

İnkişaf psixologiyası
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az

İnkişaf psixologiyası (ing. Developmental psychology) — insanın doğulmasından ölümünə qədər psixoloji inkişafını araşdıran psixologiya sahəsi. Bu elm sahəsi fərdin idrak, emosional, sosial və davranış aspektlərinin zamanla necə dəyişdiyini və inkişaf etdiyini sistemli şəkildə öyrənir.

image
Körpələrin psixologiyasını öyrənilməsində xüsusi üsullardan istifadə olunur.
image
üçün Jan Piajenin testi. Uşaqlar üçün istifadə edilən çoxsaylı təcrübələrdən biridir.

İnkişaf psixologiyası təbiətin və tərbiyənin insan inkişafı prosesinə təsirlərini, eləcə də zamanla kontekstdə dəyişmə proseslərini araşdırır. Bir çox tədqiqatçı şəxsi xüsusiyyətlər, fərdin davranışı və ətraf mühit amilləri, o cümlədən sosial kontekst və tikilmiş mühit arasındakı qarşılıqlı əlaqə ilə maraqlanır. İnkişaf psixologiyası ilə bağlı davam edən müzakirələrə bioloji essensiyaya qarşı neyrooplastiklik və inkişaf mərhələləri və dinamik inkişaf sistemləri daxildir. İnkişaf psixologiyasındakı tədqiqatların bəzi məhdudiyyətləri var, lakin hazırda tədqiqatçılar həyat mərhələləri və bioloji amillərdən keçidin davranışlarımıza və inkişafımıza necə təsir edə biləcəyini anlamaq üçün çalışırlar.

Əvvəllər yalnız uşaqlıq dövrünə fokuslansa da, müasir inkişaf psixologiyası , uşaqlıq, yeniyetməlik, və yaşlılıq mərhələlərini də əhatə edir.

Nəzəriyyələr

İnkişaf psixologiyası sahəsində bir çox nəzəri yanaşmalar insanın həyat boyu necə inkişaf etdiyini anlamağa çalışır. Bu nəzəriyyələr uşaqlıqdan başlayaraq yetkinlik və yaşlılıq mərhələlərinə qədər psixoloji dəyişiklikləri izah edir. Koqnitiv inkişaf nəzəriyyəsi Jan Piaje tərəfindən formalaşdırılmışdır. O, uşaqların dünyanı dərk etmə qabiliyyətlərinin strukturlaşdırılmış dörd mərhələdən keçərək formalaşdığını iddia etmişdir. Bu mərhələlər sensor-motor, preoperasional, konkret əməliyyatlar və formal əməliyyatlar mərhələləridir. Hər mərhələ fərqli idrak bacarıqları ilə xarakterizə olunur.

Erik Erikson tərəfindən irəli sürülən psixososial inkişaf nəzəriyyəsi insan həyatını səkkiz mərhələyə bölür və hər mərhələdə fərdin müəyyən psixososial qarşıdurma ilə üzləşdiyini irəli sürür. Uşaqlıqda formalaşan etimad və müstəqillik hisslərindən tutmuş, yaşlılıqda mənalı həyat axtarışına qədər bu mərhələlər insan şəxsiyyətinin inkişafına təsir edir.

Lev Vıqotskinin sosiokultural nəzəriyyəsi inkişafın sosial qarşılıqlı təsirdən asılı olduğunu irəli sürür. Vıqotskiyə görə, uşaqlar bilikləri sosial mühitdən mənimsəyirlər və öyrənmə mədəniyyət çərçivəsində baş verir. Onun ən mühüm anlayışlarından biri olan "proksimal inkişaf zonası", uşağın potensial inkişaf sahəsini təyin edir.

Lorents Kolberq əxlaqi inkişafın mərhələli strukturunu təklif edərək, fərdlərin əxlaqi mühakiməsinin yaşa və sosial faktorlar əsasında necə dəyişdiyini izah etmişdir. O, əxlaqi düşüncənin üç əsas səviyyədə (prekonvensional, konvensional və postkonvensional) inkişaf etdiyini göstərmişdir.

Con Boulbi və tərəfindən hazırlanan bağlanma nəzəriyyəsi isə erkən yaşlarda uşağın əsas baxıcıya (adətən ana) qarşı formalaşdırdığı emosional bağlılığın gələcək münasibətlərə və psixososial inkişafına əsaslı təsir etdiyini irəli sürür.

Riyazi modellər

İnkişaf psixologiyasında elmi etibarlılığı artırmaq və inkişaf proseslərini obyektiv ölçə bilmək üçün müxtəlif riyazi və statistik modellərdən istifadə olunur. Bu modellər psixoloji dəyişikliklərin zamana görə necə baş verdiyini izah etməyə kömək edir. Böyümə əyriləri fərdlərin zamanla davranış və bacarıqlarında baş verən dəyişiklikləri müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunan əsas vasitələrdən biridir.

Struktur ekvasiya modelləri fərqli dəyişənlər arasındakı mürəkkəb əlaqələri təhlil etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu modellər inkişafın səbəb və nəticələrini qiymətləndirməyə imkan verir. Latent dəyişən modelləri isə birbaşa müşahidə oluna bilməyən psixoloji konstruktların təhlilinə xidmət edir. Bu yanaşmalar inkişafın səthi deyil, dərin strukturlarını anlamağa yönəlmişdir.

Tədqiqat sahələri

İnkişaf psixologiyası müxtəlif sahələri əhatə edən geniş tədqiqat istiqamətlərinə malikdir. Koqnitiv inkişaf istiqaməti yaddaşın formalaşması, dil bacarıqları, məntiqi düşüncə və problem həll etmə bacarıqlarını araşdırır. Emosional inkişaf isə duyğuların tanınması, tənzimlənməsi və sosial münasibətlərdə empatiya kimi bacarıqların necə inkişaf etdiyini öyrənir.

Sosial inkişaf fərdlərin ailə, dostlar və daha geniş cəmiyyətlə qarşılıqlı münasibətlərini və sosial rolların mənimsənilməsini təhlil edir. Fiziki və motor inkişaf bədənin koordinasiyası, hərəkətliliyi və reflektor reaksiyalar kimi aspektlərə yönəlmişdir. Əxlaqi inkişaf fərdlərin doğru və yanlışı necə dərk etdiyini və bu biliklərə əsasən qərar verdiyini izah etməyə çalışır. Cinsiyyət və şəxsiyyət inkişafı isə gender identifikasiyası, gender rolları və şəxsiyyətin formalaşması kimi məsələləri əhatə edir.

Tədqiqat metodları və dizaynları

İnkişaf psixologiyasında tədqiqatlar aparmaq üçün müxtəlif metod və dizaynlardan istifadə olunur. Uzunlamasına tədqiqatlarda eyni fərdlər uzun müddət ərzində müşahidə edilir ki, bu da inkişaf trayektoriyalarını dəqiq müəyyən etməyə imkan verir. Kəsişən tədqiqatlar isə fərqli yaş qruplarının eyni vaxtda müqayisə edilməsi ilə aparılır və qısa zamanda nəticə əldə etməyə şərait yaradır.

Sekvensial dizaynlar bu iki yanaşmanın birləşməsidir və həm zaman dinamikasını, həm də nəsil fərqlərini izləməyə imkan verir. Təcrübəvi metodlar dəyişənlərin manipulyasiyası ilə inkişafda səbəb-nəticə əlaqələrinin öyrənilməsinə xidmət edir. Keyfiyyət metodları isə inkişafın subyektiv təcrübələrini, fərdi hekayələri və psixoloji dəyişiklikləri daha dərindən anlamağa imkan yaradır.

Psixoloji inkişafın həyat mərhələləri

İnkişaf psixologiyası insan həyatını bir sıra mərhələlərə ayıraraq hər mərhələdə fərqli psixoloji xüsusiyyətlərin və çətinliklərin meydana çıxdığını qəbul edir. Körpəlik dövründə uşaqlar əsasən sensor-motor bacarıqları inkişaf etdirir və baxıcı ilə emosional bağ formalaşdırır. Erkən uşaqlıq dövründə isə dil bacarıqları, təxəyyül və oyun vasitəsilə sosiallaşma inkişaf edir.

Orta uşaqlıq dövrü məktəbə uyğunlaşma, akademik bacarıqların və əxlaq hissinin formalaşması ilə xarakterizə olunur. Yeniyetməlik dövrü öz identifikasiyasını axtarma, cinsi yetkinlik və müstəqillik arzusu ilə seçilir. Gənclik mərhələsində şəxsi münasibətlərə, təhsil və peşə fəaliyyətinə diqqət artır. Yetkinlik dövrü ailə qurmaq, karyera qurmaq və sosial status qazanmaq mərhələsidir. Yaşlılıqda isə insanlar geriyə baxaraq həyatlarını dəyərləndirir, ölümlə barış və mənalı həyat hissi axtarışı ön plana keçir.

Valideynlik

Valideynlik inkişaf psixologiyasında uşağın şəxsiyyət və emosional təkamülündə həlledici rol oynayan amillərdən biridir. Dörd əsas valideynlik üslubu müəyyən olunmuşdur. Avtoritar valideynlər sərt qaydalara üstünlük verərək emosional dəstəyi az göstərirlər. Avtoritativ valideynlər isə qaydalarla yanaşı uşağa emosional dəstək verərək balanslı tərbiyə forması yaradırlar. İcazəverici valideynlər uşaqlara böyük azadlıq verir, lakin nəzarət zəifdir. Laqeyd valideynlik isə həm qaydaların, həm də emosional qayğının yoxluğu ilə xarakterizə olunur. Bu üslublar uşağın özünəgüvəni, sosial bacarıqları və akademik uğurlarına birbaşa təsir edir.

Mədəniyyətlərarası tədqiqatlar

Müasir inkişaf psixologiyası mədəniyyətin insan inkişafına təsirini dərin şəkildə araşdırır. Mədəniyyətlərarası tədqiqatlar göstərir ki, uşaqların öyrənmə tempi, sosiallaşma qaydaları, emosiyaların ifadəsi və hətta əxlaqi norma anlayışları cəmiyyətin mədəni çərçivələrindən asılıdır. Valideynlik tərzləri də ölkədən ölkəyə dəyişir və bu, uşaqların psixososial inkişafına fərqli şəkildə təsir edir. Qərb mədəniyyətlərində müstəqillik vurğulanarkən, Şərq mədəniyyətlərində kollektivizm və ailə bağlılığı ön plana çıxır. Belə tədqiqatlar universal inkişaf qanunauyğunluqlarını mədəni kontekstdə yenidən qiymətləndirməyə imkan verir.

İstinadlar

  1. "Theory of Mind | Simply Psychology". www.simplypsychology.org. İstifadə tarixi: 2022-07-29.
  2. Graber, Julia A.; Brooks-Gunn, Jeanne. "Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence". Developmental Psychology. 32 (4). July 1996: 768–776. doi:10.1037/0012-1649.32.4.768.
  3. Tau, Ramiro. Possible in Human Development // The Palgrave Encyclopedia of the Possible. 2022. 1–8. doi:10.1007/978-3-319-98390-5_252-1. ISBN .
  4. Brown, Carol. Developmental Psychology and Related Disciplines/Theories // Developmental Psychology. 2008. səh. 7. doi:10.4135/9781446214633.n3. ISBN .
  5. Orenstein, Gabriel A.; Lewis, Lindsay. Erikson's Stages of Psychosocial Development // StatPearls. StatPearls Publishing. 2025. PMID 32310556 (#bad_pmid).
  6. Hogan JD. Developmental psychology: History of the field // Kazdin AE (redaktor). Encyclopedia of Psychology. 3. 2000. 9–13. doi:10.1037/10518-003. ISBN .
  7. Foundation, The Annie E. Casey. "Child Welfare and Foster Care Statistics". The Annie E. Casey Foundation (ingilis). 2022-05-16. İstifadə tarixi: 2025-04-21.
  8. Smith, Deirdre Maud. "Why Reforms in Guardianship Laws and Services Can Improve Outcomes for Children and Families in Crisis". Scholars Strategy Network (ingilis). 2018-12-07. İstifadə tarixi: 2025-04-21.
  9. Lantz, Sarah E.; Ray, Sagarika. Freud's Developmental Theory // StatPearls. StatPearls Publishing. 2025. PMID 32491458 (#bad_pmid).
  10. McLeod S. "Kohlberg". SimplyPsychology. 2013.
  11. McLeod S. "Psychosexual Stages". SimplyPsychology. 2014-12-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-10.
  12. Vallacher RR. Computational social psychology. Routledge. 2017. ISBN .
  13. Cloninger SC. Theories of personality: understanding persons (6th). Boston: Pearson Education. 29 June 2012. 19–101. ISBN .
  14. Snowden R. Teach Yourself Freud. . 2006. 105–107. ISBN .
  15. Wood SE, Wood CE, Boyd D. Mastering the world of psychology (2). Allyn & Bacon. 2006.
  16. Reese-Weber L, Bohlin CC, Durwin M. Edpsych : modules (2nd). New York: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages. 2011-12-06. 30–132. ISBN .
  17. Schacter DL, Gilbert DR, Wegner DM. Psychology. 2. New York, NY: Worth Publishers. 2011.
  18. Kohlberg L. "The Claim to Moral Adequacy of a Highest Stage of Moral Judgment". Journal of Philosophy. The Journal of Philosophy. 70 (18). 1973: 630–646. doi:10.2307/2025030. JSTOR 2025030.
  19. Kohlberg L. The Development of Modes of Thinking and Choices in Years 10 to 16 (Tezis). University of Chicago. 1958. ProQuest 301935075.
  20. . Adolescence (8th). Boston: McGraw-Hill Higher Education. 2008. 60–365. ISBN .
  21. Bronfenbrenner U. The Ecology of Human Development: Experiments by Nature and Design. Cambridge, MA: Harvard University Press. 1979. ISBN .
  22. Mcleod S. "[Erik Erikson's Stages of Psychosocial Development]" (ingilis). 2013.
  23. Smith PK, Cowie H, Blades M. Understanding Children's Development. Basic psychology (4). Oxford, England: Blackwell. 2003. ISBN . OCLC 963696734.
  24. Yamagata-Lynch LC. Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments (illustrated). Springer Science & Business Media. 15 July 2010. ISBN .
  25. Orben, Amy; Tomova, Livia; Blakemore, Sarah-Jayne. "The effects of social deprivation on adolescent development and mental health". The Lancet Child & Adolescent Health. 4 (8). August 2020: 634–640. doi:10.1016/S2352-4642(20)30186-3. PMC 7292584 (#bad_pmc). PMID 32540024 (#bad_pmid).
  26. Byom, Lindsey J.; Mutlu, Bilge. "Theory of mind: mechanisms, methods, and new directions". Frontiers in Human Neuroscience. 7. 2013: 413. doi:10.3389/fnhum.2013.00413. PMC 3737477. PMID 23964218.
  27. Rhea CK, Kiefer AW, D'Andrea SE, Warren WH, Aaron RK. "Entrainment to a real time fractal visual stimulus modulates fractal gait dynamics" (PDF). Human Movement Science. 36. August 2014: 20–34. doi:10.1016/j.humov.2014.04.006. PMID 24911782.
  28. Nilsson, Kristine Kahr; de López, Kristine Jensen. "Theory of Mind in Children With Specific Language Impairment: A Systematic Review and Meta-Analysis". Child Development. 87 (1). 2016: 143–153. doi:10.1111/cdev.12462. JSTOR 24698538. PMID 26582261.

Əlavə ədəbiyyat

  • Bjorklund, David F.; Pellegrini, Anthony D. "Child Development and Evolutionary Psychology". Child Development. 71 (6). November 2000: 1687–1708. doi:10.1111/1467-8624.00258. PMID 11194266.
  • Bornstein MH, Lamb ME, redaktorDevelopmental science: An advanced textbook (5th). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. 2005. ISBN .
  • Johnson-Pynn, Julie; Fragaszy, Dorothy M.; Cummins-Sebree, Sarah. "Common Territories in Comparative and Developmental Psychology: Quest for Shared Means and Meaning in Behavioral Investigations". International Journal of Comparative Psychology. 16 (1). 31 December 2003. doi:10.46867/C4D308.
  • Lerner RM. Concepts and theories of human development (2nd). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. 1997. ISBN . LCCN 85-28127.
  • Reid V, Striano T, Koops W. Social Cognition During infancy. Psychology Press. 2007.

Xarici keçidlər

  • image Vikianbarda İnkişaf psixologiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • The Society for Research in Child Development
  • The British Psychological Society, Developmental Psychology Section Arxivləşdirilib 2021-11-08 at the Wayback Machine
  • Developmental Psychology: lessons for teaching and learning developmental psychology
  • GMU's On-Line Resources for Developmental Psychology: a web directory of developmental psychology organizations
  • Home Economics Archive: Research, Tradition, History (HEARTH)Arxivləşdirilib 19 mart 2022 at the Wayback Machine
    An e-book collection of over 1,000 books spanning 1850 to 1950, created by Cornell University's Mann LibraryArxivləşdirilib 2 mart 2022 at the Wayback Machine. Includes several hundred works on human development, child raising, and family studies itemized in a specific bibliography.
  • Developmental psychology Subject Area page at PLOS

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Inkisaf psixologiyasi ing Developmental psychology insanin dogulmasindan olumune qeder psixoloji inkisafini arasdiran psixologiya sahesi Bu elm sahesi ferdin idrak emosional sosial ve davranis aspektlerinin zamanla nece deyisdiyini ve inkisaf etdiyini sistemli sekilde oyrenir Korpelerin psixologiyasini oyrenilmesinde xususi usullardan istifade olunur ucun Jan Piajenin testi Usaqlar ucun istifade edilen coxsayli tecrubelerden biridir Inkisaf psixologiyasi tebietin ve terbiyenin insan inkisafi prosesine tesirlerini elece de zamanla kontekstde deyisme proseslerini arasdirir Bir cox tedqiqatci sexsi xususiyyetler ferdin davranisi ve etraf muhit amilleri o cumleden sosial kontekst ve tikilmis muhit arasindaki qarsiliqli elaqe ile maraqlanir Inkisaf psixologiyasi ile bagli davam eden muzakirelere bioloji essensiyaya qarsi neyrooplastiklik ve inkisaf merheleleri ve dinamik inkisaf sistemleri daxildir Inkisaf psixologiyasindaki tedqiqatlarin bezi mehdudiyyetleri var lakin hazirda tedqiqatcilar heyat merheleleri ve bioloji amillerden kecidin davranislarimiza ve inkisafimiza nece tesir ede bileceyini anlamaq ucun calisirlar Evveller yalniz usaqliq dovrune fokuslansa da muasir inkisaf psixologiyasi usaqliq yeniyetmelik ve yasliliq merhelelerini de ehate edir NezeriyyelerInkisaf psixologiyasi sahesinde bir cox nezeri yanasmalar insanin heyat boyu nece inkisaf etdiyini anlamaga calisir Bu nezeriyyeler usaqliqdan baslayaraq yetkinlik ve yasliliq merhelelerine qeder psixoloji deyisiklikleri izah edir Koqnitiv inkisaf nezeriyyesi Jan Piaje terefinden formalasdirilmisdir O usaqlarin dunyani derk etme qabiliyyetlerinin strukturlasdirilmis dord merheleden kecerek formalasdigini iddia etmisdir Bu merheleler sensor motor preoperasional konkret emeliyyatlar ve formal emeliyyatlar merheleleridir Her merhele ferqli idrak bacariqlari ile xarakterize olunur Erik Erikson terefinden ireli surulen psixososial inkisaf nezeriyyesi insan heyatini sekkiz merheleye bolur ve her merhelede ferdin mueyyen psixososial qarsidurma ile uzlesdiyini ireli surur Usaqliqda formalasan etimad ve musteqillik hisslerinden tutmus yasliliqda menali heyat axtarisina qeder bu merheleler insan sexsiyyetinin inkisafina tesir edir Lev Viqotskinin sosiokultural nezeriyyesi inkisafin sosial qarsiliqli tesirden asili oldugunu ireli surur Viqotskiye gore usaqlar bilikleri sosial muhitden menimseyirler ve oyrenme medeniyyet cercivesinde bas verir Onun en muhum anlayislarindan biri olan proksimal inkisaf zonasi usagin potensial inkisaf sahesini teyin edir Lorents Kolberq exlaqi inkisafin merheleli strukturunu teklif ederek ferdlerin exlaqi muhakimesinin yasa ve sosial faktorlar esasinda nece deyisdiyini izah etmisdir O exlaqi dusuncenin uc esas seviyyede prekonvensional konvensional ve postkonvensional inkisaf etdiyini gostermisdir Con Boulbi ve terefinden hazirlanan baglanma nezeriyyesi ise erken yaslarda usagin esas baxiciya adeten ana qarsi formalasdirdigi emosional bagliligin gelecek munasibetlere ve psixososial inkisafina esasli tesir etdiyini ireli surur Riyazi modellerInkisaf psixologiyasinda elmi etibarliligi artirmaq ve inkisaf proseslerini obyektiv olce bilmek ucun muxtelif riyazi ve statistik modellerden istifade olunur Bu modeller psixoloji deyisikliklerin zamana gore nece bas verdiyini izah etmeye komek edir Boyume eyrileri ferdlerin zamanla davranis ve bacariqlarinda bas veren deyisiklikleri mueyyenlesdirmek ucun istifade olunan esas vasitelerden biridir Struktur ekvasiya modelleri ferqli deyisenler arasindaki murekkeb elaqeleri tehlil etmek ucun nezerde tutulmusdur Bu modeller inkisafin sebeb ve neticelerini qiymetlendirmeye imkan verir Latent deyisen modelleri ise birbasa musahide oluna bilmeyen psixoloji konstruktlarin tehliline xidmet edir Bu yanasmalar inkisafin sethi deyil derin strukturlarini anlamaga yonelmisdir Tedqiqat saheleriInkisaf psixologiyasi muxtelif saheleri ehate eden genis tedqiqat istiqametlerine malikdir Koqnitiv inkisaf istiqameti yaddasin formalasmasi dil bacariqlari mentiqi dusunce ve problem hell etme bacariqlarini arasdirir Emosional inkisaf ise duygularin taninmasi tenzimlenmesi ve sosial munasibetlerde empatiya kimi bacariqlarin nece inkisaf etdiyini oyrenir Sosial inkisaf ferdlerin aile dostlar ve daha genis cemiyyetle qarsiliqli munasibetlerini ve sosial rollarin menimsenilmesini tehlil edir Fiziki ve motor inkisaf bedenin koordinasiyasi hereketliliyi ve reflektor reaksiyalar kimi aspektlere yonelmisdir Exlaqi inkisaf ferdlerin dogru ve yanlisi nece derk etdiyini ve bu biliklere esasen qerar verdiyini izah etmeye calisir Cinsiyyet ve sexsiyyet inkisafi ise gender identifikasiyasi gender rollari ve sexsiyyetin formalasmasi kimi meseleleri ehate edir Tedqiqat metodlari ve dizaynlariInkisaf psixologiyasinda tedqiqatlar aparmaq ucun muxtelif metod ve dizaynlardan istifade olunur Uzunlamasina tedqiqatlarda eyni ferdler uzun muddet erzinde musahide edilir ki bu da inkisaf trayektoriyalarini deqiq mueyyen etmeye imkan verir Kesisen tedqiqatlar ise ferqli yas qruplarinin eyni vaxtda muqayise edilmesi ile aparilir ve qisa zamanda netice elde etmeye serait yaradir Sekvensial dizaynlar bu iki yanasmanin birlesmesidir ve hem zaman dinamikasini hem de nesil ferqlerini izlemeye imkan verir Tecrubevi metodlar deyisenlerin manipulyasiyasi ile inkisafda sebeb netice elaqelerinin oyrenilmesine xidmet edir Keyfiyyet metodlari ise inkisafin subyektiv tecrubelerini ferdi hekayeleri ve psixoloji deyisiklikleri daha derinden anlamaga imkan yaradir Psixoloji inkisafin heyat merheleleriInkisaf psixologiyasi insan heyatini bir sira merhelelere ayiraraq her merhelede ferqli psixoloji xususiyyetlerin ve cetinliklerin meydana cixdigini qebul edir Korpelik dovrunde usaqlar esasen sensor motor bacariqlari inkisaf etdirir ve baxici ile emosional bag formalasdirir Erken usaqliq dovrunde ise dil bacariqlari texeyyul ve oyun vasitesile sosiallasma inkisaf edir Orta usaqliq dovru mektebe uygunlasma akademik bacariqlarin ve exlaq hissinin formalasmasi ile xarakterize olunur Yeniyetmelik dovru oz identifikasiyasini axtarma cinsi yetkinlik ve musteqillik arzusu ile secilir Genclik merhelesinde sexsi munasibetlere tehsil ve pese fealiyyetine diqqet artir Yetkinlik dovru aile qurmaq karyera qurmaq ve sosial status qazanmaq merhelesidir Yasliliqda ise insanlar geriye baxaraq heyatlarini deyerlendirir olumle baris ve menali heyat hissi axtarisi on plana kecir ValideynlikValideynlik inkisaf psixologiyasinda usagin sexsiyyet ve emosional tekamulunde helledici rol oynayan amillerden biridir Dord esas valideynlik uslubu mueyyen olunmusdur Avtoritar valideynler sert qaydalara ustunluk vererek emosional desteyi az gosterirler Avtoritativ valideynler ise qaydalarla yanasi usaga emosional destek vererek balansli terbiye formasi yaradirlar Icazeverici valideynler usaqlara boyuk azadliq verir lakin nezaret zeifdir Laqeyd valideynlik ise hem qaydalarin hem de emosional qayginin yoxlugu ile xarakterize olunur Bu uslublar usagin ozuneguveni sosial bacariqlari ve akademik ugurlarina birbasa tesir edir Medeniyyetlerarasi tedqiqatlarMuasir inkisaf psixologiyasi medeniyyetin insan inkisafina tesirini derin sekilde arasdirir Medeniyyetlerarasi tedqiqatlar gosterir ki usaqlarin oyrenme tempi sosiallasma qaydalari emosiyalarin ifadesi ve hetta exlaqi norma anlayislari cemiyyetin medeni cercivelerinden asilidir Valideynlik terzleri de olkeden olkeye deyisir ve bu usaqlarin psixososial inkisafina ferqli sekilde tesir edir Qerb medeniyyetlerinde musteqillik vurgulanarken Serq medeniyyetlerinde kollektivizm ve aile bagliligi on plana cixir Bele tedqiqatlar universal inkisaf qanunauygunluqlarini medeni kontekstde yeniden qiymetlendirmeye imkan verir Istinadlar Theory of Mind Simply Psychology www simplypsychology org Istifade tarixi 2022 07 29 Graber Julia A Brooks Gunn Jeanne Transitions and turning points Navigating the passage from childhood through adolescence Developmental Psychology 32 4 July 1996 768 776 doi 10 1037 0012 1649 32 4 768 Tau Ramiro Possible in Human Development The Palgrave Encyclopedia of the Possible 2022 1 8 doi 10 1007 978 3 319 98390 5 252 1 ISBN 978 3 319 98390 5 Brown Carol Developmental Psychology and Related Disciplines Theories Developmental Psychology 2008 seh 7 doi 10 4135 9781446214633 n3 ISBN 978 1 4129 3466 4 Orenstein Gabriel A Lewis Lindsay Erikson s Stages of Psychosocial Development StatPearls StatPearls Publishing 2025 PMID 32310556 bad pmid Hogan JD Developmental psychology History of the field Kazdin AE redaktor Encyclopedia of Psychology 3 2000 9 13 doi 10 1037 10518 003 ISBN 978 1 55798 652 8 Foundation The Annie E Casey Child Welfare and Foster Care Statistics The Annie E Casey Foundation ingilis 2022 05 16 Istifade tarixi 2025 04 21 Smith Deirdre Maud Why Reforms in Guardianship Laws and Services Can Improve Outcomes for Children and Families in Crisis Scholars Strategy Network ingilis 2018 12 07 Istifade tarixi 2025 04 21 Lantz Sarah E Ray Sagarika Freud s Developmental Theory StatPearls StatPearls Publishing 2025 PMID 32491458 bad pmid McLeod S Kohlberg SimplyPsychology 2013 McLeod S Psychosexual Stages SimplyPsychology 2014 12 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 10 Vallacher RR Computational social psychology Routledge 2017 ISBN 978 1138951655 Cloninger SC Theories of personality understanding persons 6th Boston Pearson Education 29 June 2012 19 101 ISBN 978 0 205 25624 2 Snowden R Teach Yourself Freud 2006 105 107 ISBN 978 0 07 147274 6 Wood SE Wood CE Boyd D Mastering the world of psychology 2 Allyn amp Bacon 2006 Reese Weber L Bohlin CC Durwin M Edpsych modules 2nd New York McGraw Hill Humanities Social Sciences Languages 2011 12 06 30 132 ISBN 978 0 07 809786 7 Schacter DL Gilbert DR Wegner DM Psychology 2 New York NY Worth Publishers 2011 Kohlberg L The Claim to Moral Adequacy of a Highest Stage of Moral Judgment Journal of Philosophy The Journal of Philosophy 70 18 1973 630 646 doi 10 2307 2025030 JSTOR 2025030 Kohlberg L The Development of Modes of Thinking and Choices in Years 10 to 16 Tezis University of Chicago 1958 ProQuest 301935075 Adolescence 8th Boston McGraw Hill Higher Education 2008 60 365 ISBN 978 0 07 340548 3 Bronfenbrenner U The Ecology of Human Development Experiments by Nature and Design Cambridge MA Harvard University Press 1979 ISBN 0 674 22457 4 Mcleod S Erik Erikson s Stages of Psychosocial Development ingilis 2013 Smith PK Cowie H Blades M Understanding Children s Development Basic psychology 4 Oxford England Blackwell 2003 ISBN 9780631228233 OCLC 963696734 Yamagata Lynch LC Activity Systems Analysis Methods Understanding Complex Learning Environments illustrated Springer Science amp Business Media 15 July 2010 ISBN 978 1 4419 6321 5 Orben Amy Tomova Livia Blakemore Sarah Jayne The effects of social deprivation on adolescent development and mental health The Lancet Child amp Adolescent Health 4 8 August 2020 634 640 doi 10 1016 S2352 4642 20 30186 3 PMC 7292584 bad pmc PMID 32540024 bad pmid Byom Lindsey J Mutlu Bilge Theory of mind mechanisms methods and new directions Frontiers in Human Neuroscience 7 2013 413 doi 10 3389 fnhum 2013 00413 PMC 3737477 PMID 23964218 Rhea CK Kiefer AW D Andrea SE Warren WH Aaron RK Entrainment to a real time fractal visual stimulus modulates fractal gait dynamics PDF Human Movement Science 36 August 2014 20 34 doi 10 1016 j humov 2014 04 006 PMID 24911782 Nilsson Kristine Kahr de Lopez Kristine Jensen Theory of Mind in Children With Specific Language Impairment A Systematic Review and Meta Analysis Child Development 87 1 2016 143 153 doi 10 1111 cdev 12462 JSTOR 24698538 PMID 26582261 Elave edebiyyatBjorklund David F Pellegrini Anthony D Child Development and Evolutionary Psychology Child Development 71 6 November 2000 1687 1708 doi 10 1111 1467 8624 00258 PMID 11194266 Bornstein MH Lamb ME redaktorDevelopmental science An advanced textbook 5th Mahwah NJ Lawrence Erlbaum Associates Publishers 2005 ISBN 0 8058 5163 1 Johnson Pynn Julie Fragaszy Dorothy M Cummins Sebree Sarah Common Territories in Comparative and Developmental Psychology Quest for Shared Means and Meaning in Behavioral Investigations International Journal of Comparative Psychology 16 1 31 December 2003 doi 10 46867 C4D308 Lerner RM Concepts and theories of human development 2nd Mahwah NJ Lawrence Erlbaum Associates Publishers 1997 ISBN 0 8058 2682 3 LCCN 85 28127 Reid V Striano T Koops W Social Cognition During infancy Psychology Press 2007 Xarici kecidlerVikianbarda Inkisaf psixologiyasi ile elaqeli mediafayllar var The Society for Research in Child Development The British Psychological Society Developmental Psychology Section Arxivlesdirilib 2021 11 08 at the Wayback Machine Developmental Psychology lessons for teaching and learning developmental psychology GMU s On Line Resources for Developmental Psychology a web directory of developmental psychology organizations Home Economics Archive Research Tradition History HEARTH Arxivlesdirilib 19 mart 2022 at the Wayback Machine An e book collection of over 1 000 books spanning 1850 to 1950 created by Cornell University s Mann LibraryArxivlesdirilib 2 mart 2022 at the Wayback Machine Includes several hundred works on human development child raising and family studies itemized in a specific bibliography Developmental psychology Subject Area page at PLOS

Nəşr tarixi: İyul 12, 2025, 15:30 pm
Ən çox oxunan
  • İyul 12, 2025

    Moqan gölü

  • İyul 12, 2025

    Jupan

  • İyul 12, 2025

    Falen

  • İyul 12, 2025

    Esperantodilli Vikipediya

  • İyul 12, 2025

    Ekşi Sözlük

Gündəlik

  • Rusiya

  • UNESCO

  • Azərbaycanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı

  • Rusiyada azərbaycanlılara qarşı insident (2025)

  • HƏMAS–İsrail müharibəsi

  • Sovet İttifaqı Qəhrəmanı

  • Benin

  • Ceyms Kuk

  • 1918

  • Qızıl Ordu

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı