fbpx
Wikipedia

Şəki

Bu məqalə Şəki şəhəri haqqındadır. Şəki rayonu üçün Şəki rayonu səhifəsinə baxın.

ŞəkiAzərbaycan Respublikasında şəhər, Şəki rayonunun inzibati mərkəzi. 4 yanvar 1963-cü ildən respublika tabeli şəhərdir. (1846–15 fevral 1968)-ci ilə qədər "Nuxa" adlanmışdı. Şəki rayonunun inzibati mərkəzidir. Sovet dövründə respublika tebeliyində olan şəhər statusuna malik idi. Hal-hazırda da Şəki rayonu tərkibində deyil, birbaşa respublika tabeliyindədir. Amma Şəki şəhər icra hakimiyyəti başçısının səlahiyyətləri həm də Şəki rayonuna şamildir.

Respublika tabeli şəhər
Şəki
Gerb
41°11′31″ şm. e. 47°10′14″ ş. u.
Ölkə
Rayon Şəki rayonu
İcra başçısı Elxan Usubov
Tarixi və coğrafiyası
Əvvəlki adı Nuxa
Sahəsi
  • 9 km²
Mərkəzin hündürlüyü 545 ± 1 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi 68,900 nəfər (2020)
Sıxlığı 64 nəf./km²
Milli tərkibi azərbaycanlılar, rutullar, ləzgilər, saxurlar
Rəsmi dili azərbaycanca
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi AZ5500
Nəqliyyat kodu 55
sheki-ih.gov.az
Şəki
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Şəki şəhəri

Şəki şəhəri respublikanın şimal-qərbində, Kiş çayının sol sahilində, dəniz səviyyəsindən 700 metr yüksəklikdə, paytaxt Bakı şəhərindən 370 km aralıda, Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub ətəklərində, mərkəzi regionlardan uzaqda – təcrid olunmuş bir məkanda yerləşir. Şəhəri əhatə edən təbiət, meşələrlə örtülmüş dağlar öz gözəlliyi ilə insanı valeh edir. Xan yaylağının sıldırım yollarıyla şimal tərəfdən şəhərə yaxınlaşacaq olursaq qarşımıza nəticəsində iki yarğanın əmələ gəldiyi iki böyük uçuruma — Çaqqaldar və Ottal uçurumlarına rast gələrik. Şəki şəhərinin qəribə quruluşu vardır. Şərqdən Qərbə axan Qurcanaçay çayı şəhəri iki hissəyə, daha yüksəkdə yerləşən Cənub, digəri isə vadidə yerləşən Şimal hissələrinə bölür.

Etimologiyası

Şəki Azərbaycanın ən qədim şəhərlərindən biridir. Orta əsrlərə aid mənbələrdə onun adı Şaki, Şəka, Şakki və s. kimi adlandırılmışdır. 18-ci əsrin ortalarında Şəki şəhərinin yaxınlığındakı Nuxa şəhəri Şəki xanlığının mərkəzi olduqdan sonra köhnə Şəki şəhəri tarix səhnəsindən silinib getdi.

Qədim müəlliflərdən Ptolomey, Alban şəhərləri içərisində "Niqa" adlı yaşayış məntəqəsinin olduğunu qeyd edib. Abbasqulu Bakıxanovun yazdığına görə Nuxa şəhəri yerinin vəziyyətinə görə həmin Naxiya və Naciya şəhəridir ki, qədim tarixlərdə Şirvan şəhərlərindən sayilirdi. A. Y. Krimski Niqanın sonrakı Nuxa olması mülahizəsinə şərik çıxır. Lakin XIX əsrin başlanğıcında həmin mülahizənin əleyhdarları da var idi. Akademik V. Dorn belə hesab edirdi ki, Niqa İberiya ilə Alazan arasında olan sahədə yerləşirdi və onu Nuxa ilə eyniləşdirmək olmaz. "Nuxa" sözünün antik dövürdən bəlli olan Niqa məskəni ilə bağlılığı hələ mübahisəli bir məsələdir. Mülahizələr var ki, "Şəki" adı eramızdan əvvəl VII əsrdə Qara dənizin şimal sahillərində Dərbənd keçidi vasitəsilə Cənubi Qafqaza, oradan da Kiçik Asiyaya hərəkət edən sak tayfalarının adı ilə bağlıdır. Onlar Cənubi Qafqazda ən yaxşı torpaqları tutaraq bu yerlərə Sakasena adını verdilər. Sakların məskunlaşdığı ərazilərdən biri də Şəki idi.

Tarix

 
X əsrin ikinci yarısında İbn Havqəl tərəfindən tərtib olunmuş bu xəritədə Şəki şəhəri də göstərilir.

Mənbələrin verdiyi məlumata görə, vaxtilə indiki Şəki şəhərindən 10–15 km cənubda olmuş köhnə Şəki şəhərini Sasani hökmdarı I Qubad (480–531) tikdirmişdir. Sonradan Şəki Qafqaz Albaniyasının ən iri şəhərlərindən birinə çevrildi. Şərq kilsələrinin anası hesab olunan qədim Kiş Alban məbədi də məhz Şəki şəhəri yaxınlığında yerləşmişdi. Ərəb istilası ərəfəsində Qafqaz Albaniyasının 11 inzibati vilayətindən biri Şəki əyaləti idi. Ərəb işğalları nəticəsində Şəki əyaləti III əmirliyin tərkibinə daxil edildi. Xilafətin zəiflədiyi bir dövrdə Şəkidə müstəqil knyazlıq yarandı. XIV əsrin I yarısında Hülakilər dövləti iflasa uğradıqdan sonra Şirvanşahlar dövləti ilə yanaşı Şəki də müstəqillik qazandı və Orlat sülaləsi hakimiyyətə gəldi. 1551-ci ildə şah Təhmasib Şəkinin müstəqilliyinə son qoydu. Şəki Səfəvilər dövlətinə birləşdirildi.

Şəkinin XVII əsr memarlığı da müəyyən əhəmiyyətə malik idi. Övliya Çələbinin verdiyi məlumata görə, daşdan tikilmiş gözəl Şəki qalası təpəlikdə yerləşirdi. Qalanın "Şirvan" və "Gəncə" adlanan iki darvazası vardı. Şəhərdə 3 min ev, 7 məscid vardı ki, bu məscidlərdən bazar meydanında yerləşən Mirzə Əli məscidi və qaladakı iki məscid daha çox diqqəti cəlb edirdi. Şəhərin karvansaraları, hamamları və kiçik bazarı var idi. XVII əsrdə Şəki şəhərində 20 min nəfərin yaşadığı ehtimal edilir.

1747-ci ildə yaranmış Şəki xanlığı Azərbaycan xanlıqları içərisində ən güclü feodal dövləti idi. 1805-ci il Kürəkçay müqaviləsinə əsasən Şəki xanlığı Rusiyadan vassal asılılığına düşdü. 1813-cü il Gülüstan sülh müqaviləsi ilə İran — başqa sözlə Qacar dövləti, Şəki xanlığı ərazisinin Rusiya imperiyasına birləşdirilməsini rəsmən tanıdı. 1819-cu ildə Şəkidə xan üsul-idarəsi ləğv olundu. Xanlığın əvəzinə Şəki əyaləti yaradıldı. 1840-cı ildə Kaspi vilayətinin tərkibində Nuxa qəzası yaradıldı. Qəza 1846-cı ildən Şamaxı quberniyasının tərkibinə daxil oldu və Nuxa qəzası adlandırıldı.

Ruslar Şəki xanlığını 1819-cu ildə ləğv etdikdən 5 il sonra sonra — 1824-cü ildə, onun keçmiş ərazisində, yəni Şəki əyalətində, əhalinin ilk siyahıyaalınmasını keçirdilər. Həmin siyahıyaalma nəticələrinə əsasən o vaxt Qışlaq və Çapağan kəndləri də inzibati cəhətdən Nuxa şəhərinin tərkibində idi və bu kəndlərlə birlikdə Nuxa şəhərinin əhalisi 13 min 351 nəfər idi.

Kaptalizmin inkişafı dövründə şəhər inzibati cəhətdən məhəllələrə bölünürdü.

1920-ci il may ayının 5-də Şəkidə sovet hakimiyyəti quruldu. 1930-cu ildə Azərbaycan SSR-nın inzibati ərazi bölgüsündə dəyişiklik edildi və Nuxa rayonu təşkil edildi. 1963-cü il yanvar ayının 4-də Nuxa rayonu ləğv edilərək ərazisi Vartaşen (indiki Oğuz) rayonuna verildi, respublika tabeçiliyində Nuxa şəhəri yaradıldı. 1965-ci ildən yenidən müstəqil Nuxa rayonu təşkil edildi. 1968-ci ildən ərazi Şəki şəhəri adlanmağa başladı.

 
Yuxarı Karvansaray

Müasir dövr

Azərbaycanın Şəki şəhərinin Dünyanın Tarixi Şəhərləri Liqasına üzv olması barədə 2008-ci il dekabrın 8-də təşkilatın prezidenti, Yaponiyanın Kyoto şəhər bələdiyyəsinin sədri Daisaku Kodokavadan gəlmiş təbrik məktubunda bildirilir ki, Dünyanın Tarixi Şəhərləri Liqasının İdarə Heyətinin 2008-ci ilin oktyabrında keçirilmiş iclasında Şəki təşkilata üzv qəbul edilmişdir.

2012-ci ildə abadlıq, quruculuq və tikinti sahəsində görüləcək işlər müəyyənləşmişdir: Şəki Şəhər İcra Hakimiyyəti və Arxitektura Şəhərsalma Komitəsi ilə birlikdə Şəki şəhərinin Baş Planı hazırlanmışdır. Baş Plana əsasən bir sıra infrastruktur layihələrin həyata keçirilməsi, həmçinin, şəhərin qərbə doğru genişlənməsi, Oxud, İnçə, Kİş, Qoxmuq kəndlərinin də şəhər ərazisinə daxil olması nəzərdə tutulmuşdur.[2]

 
Şəki

Coğrafiyası

 
Xan bağı

Hal-hazırkı şəhərin sahib olduğu mənzərəli görünüşü, relyef müxtəlifliyi şəhərin tikinliş və quruluş sisteminə öz təsirini göstərmişdir. Şəhərin sol və sağ hissələri arasında 450 m məsafə vardır. 18 ci əsrdə qurulmuş şəhər 19 cu əsrin ortalarına qədər qorunub saxlanmış, strukturunda heç bir dəyişikliklər edilməmişdir. Şəki yaşıllığa bürünmüş evlərlə əhatə olunub. Əslində isə Şəki şəhəri təbiətin bir hissəsi olub, burda yaradılan arxitektura əsərləri ilə bəzədilib. Bu yalnız möhtəşəm dağ mənzərəsiylə sərhədlənməyib, həm də təbiətlə uyğunluq təşkil edən planlaşdırmaya əsaslanır. Bundan əlavə hər bir ev öz bağı və dəmir hasarı ilə əhatələnmişdir. Şəki küçələri evlərin uyğun düzülüşüylə deyil əksinə özünə xas planlaşdırmaya əsasən qurulmuş və evləri bir biridən çəpər və hasarlar ayırır. Sakinlər feodal dövrünə xas, rayonlarda fəaliyyət göstərən ticarət obyektlərinə əsasən yerləşmiş, bu isə öz növbəsində Şəkinin planlaşdırılmasında öz əksini tapmışdı. O dövrdən qalma məhəllə, küçə adları indiyə qədər qorunub saxlanmaqdadır. Şəkinin planlaşdırılmasına təsir göstərən əsas amil isə ölkənin sahib olduğu relyef pozuntusu idi. Küçələrin istiqaməti Böyük Qafqaz silsilə dağlarının ətəyinə nisbətən istiqamətləndirilmiş və qurulmuşdu. Küçələrin bir çoxu şimaldakı yüksəkliyin relyefinə paralel olaraq düzəldilmişdi. Mərkəzi rayonun və əsas küçənin formalaşdırılmasında Gürcənçay və Dəyirman-arxı çaylarının istiqaməti nəzərə alınmışdır. Bu və şəhərin planlaşdırılmasına aid digər xüsusiyyətlər 1862 ci ildə həyata keçirilmiş planın tərkibində görmək olar. Bu plana əsasən Şəki aşağıdakı kvartal və məhəllələrə bölünmüşdü: Çaqqal dərəsi, Giləli, Dəmirçi bulağı, Gəncəli, Sarı torpaq, Otaq eşiyi, Ağvanlar, Duluzlar, Dodu, Bağbanlar, Sərkarlar, Dabaqxana, Təzə kənd, Köhnə kənd.

Relyefin çox dağınıq olması burda süni suvarma kanalları sisteminin inkişafını əngəlləmişdir. İçməli su çaylardan götürülür. Şəkini içməli suyla Kiş çayı və Xıncalı-Baxlınnskiy hövzələri təmin edir. Təpəli və dağınıq relyefə sahib olan Şəki, şəhərin bir neçə ayrı hissəyə bölünməsinə və nəticə etibarıyla gözəl bir təbii mənzərənin yaranmasıyla nəticələnmişdir. Şəhərin sahib olduğu dağ mənzərəsi onu daha da cazibədar edir.

Maddi-mədəni irsi

Memarlıq abidələrindən Şəki xan sarayı, Şəkixanovların evi, Giləkli məscidinin minarəsi, məscid, qala divarları, Şəkinin dairəvi məbədi (XVII–XIX), Zəyzid məbədi (XI–XII), yaxınlıqdakı Kiş kəndinin Kiş alban məbədi, Şəki karvansarayı mühafizə olunur.

Qədim şəhərin planlaşdırılmasının spesifik xüsusiyyətlərini ayırd etmək üçün şəhər küçələrinin ümumi konstruksiyası və Şəki arxitekturasının incələnməsi vacibdir. Azərbaycanın tədricən tikilən küçələrinə sahib digər orta əsr şəhərlərindən fərqli olaraq Şəkidə bu iş qısa bir müddətdə, həm də planlı bir şəkildə həyata keçirilmişdir. Şəkinin Gürcənçaya paralel olan əsas və ən uzun küçəsi tərkibində şəhərin ən mühüm arxitektura abidələrini özündə cəmləşdirir. Şəkinin bir çox küçələri tarixi və arxitektura abidələrinin mövcudluğu ilə diqqəti cəlb edir. Birinci yerdə əlbəttə, şübhəsiz ki, əsas küçə olan Şəki küçəsi durur. Bu küçələrdən günümüzdə fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Xoyski, Əfqanlar, Arxüstü, Gəncəlilər, Bağbanlar, Şərbabalar, Mirzə Fətəli Axundzadə, Mehdi Hüseyn küçələrini misal göstərmək olar.

Qürcanaçay və Dəyirman-arxı çayları şəhərin su ehtiyaclarını ödəməsilə bərabər, həm də suvarmada istifadə olunurdu. Daha sonralar çayların birləşdiyi yerdə meydançası olan yeni mərkəz quruldu. Şəki şəhərinin bu ərazidə qurulma səbəblərindən ən vacibi Qurcanaçay faktorudur. Digər çay olan Dəyirman–arxı çayı isə şəhərin ikinci aparıcı vasitəsi kimi xidmət göstərməkdədir. Şəkinin sahib olduğu təbii gözəllik şəhərdə tikilmiş bütün tarixi abidələrdə öz əksini tapmışdır. Bütün bunlar Şəki arxitekturasının özəllikləridir. Demək olar ki, qədim şəhəri xatırladacaq heç bir arxitektura nümunəsi qalmayıb. Yalnız E.Çələbinin xatirələrində Şəki haqqında bəzi məlumat var. Onun sözlərinə əsaslanaraq, onda daşdan tikilmə Şəki qalası təpənin üstündə ucaldılmışdır. Qalanın Şirvan və Gəncə adlı iki darvazası var. Burda minlərlə ev, yeddi məscid, onların arasında Mirzə Əli məscidi bazar küçəsində yerləşməsiylə xüsusi diqqəti cəlb edir. Şəhərin həmçinin bir neçə karvansaray-mehmanxanası, hamamı və balaca bazarı vardır. Bu məlumata əsasən qalaynan sərhədlənməyən Şəki qala divarlarının xaricində ipək istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr və tayı bərabəri olmayan ipək istehsalı ilə məşğul olan geniş bağlar mövcud idi. Şəhərin Çələbinin qeyd etdiyinə görə 3000 evdə 20.000-ə yaxın əhalisi mövcud idi.

Əsas küçələr yerli şəraitdən aslı olaraq bir az dar daha kiçik küçələrə, döngə və dalanlara bölünür. Qurulmuş plan, çay istiqamətində yönəlmiş əsas, aparıcı küçələrin rahat izlənilməsini təmin edir ki, bu da öz növbəsində əhalinin iqtisadi fəaliyyəti üçün zəruri olan amillərdən birini təşkil edir. Sənətkarlar rayonu da tədricən əsas ticarətin aparıldığı küçələrə yaxınlaşmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, orta əsrlərdə olan Şəki şəhəri öz əhatə etdiyi əraziyə görə yetərincə geniş bir şəhər olmuşdur.

Şəkinin planlaşdırılmasında rol oynayan əsas amillərdən biri təbiət faktorudur. Buna misal olaraq şəkinin su təchizatını qeyd edə bilərik. Artıq bildiyimiz kimi su yer altında olan gil borular vasitəsilə, həm də ki axına əsaslanan sistemə əsasən fəaliyyət göstərir. Bu isə öz növbəsində Şəki şəhərinin təbiətlə vəhdət təşkil etdiyinin bariz nümunəsidir. Şəkini digər şəhərlərdən ayıran bir digər xüsusiyyət isə onun nisbətən daha təmiz olmasıdır. Buna biz 19 cu əsrdə öz xatirələrində Şəkini təsvir edən A.P.Ziissermanın yazılarında rast gələ bilərik. Onun yazdığına görə gözəl təbii mənzərəyə sahib olan Şəki kiçik dağ çayının mənsəbində yerləşmiş, yaşıllıqların içinə qərq olmuş evlər, qoz, fındıq, tut ağaclarıyla dolu bağlardan ibarət idi. Şəkinin küçələri həmişə təmiz saxlanılır və hətta bunun üçün xüsusi adamlar da ayrılmışdı. Ümumilikdə isə Şəki sahib olduğu cazibədar təbii mənzərəsi, təmizliyi, sərin havası, axşamları gələn bülbül oxuması səsləriylə insan üzərində təsvir edilməz təsir buraxır.

Qala

Qala şəhərin daha yüksəkdə yerləşən hissəsində, şimal-şərqində yerləşir və Şəki xan sarayını əhatə edir. Qala təkcə hərbi-strateji cəhətdən deyil, həm də mikro iqlimi cəhətdən çox əlverişli şəraitə sahib yerdə yerləşib. Qala divarlarının ümumi uzunluğu 1300 m, şimal tərəfdəki divar 4 m hündürlüyündə, cənub tərəfindəki divar isə 8 m hündürlüyündədir. qala divarlarının qalınlığı 2.2 m-dir. Qalanın cənub və şimal tərəflərdən iki darvazası və mühafizəsi üçün nəzərdə tutulmuş bürcləri vardır. Hazırda 1958–1963 cü illərdə aparılan bərpa işlərinə baxmayaraq qala divarları və bürcləri dağılmış bir vəziyyətdir. 26 fevral 1853-cü ildə qeyd olunmuş plana əsasən qalanın tərkibindəki 40-a yaxın tarixi abidənin yenidən bərpası nəzərdə tutulurdu. Təbii bir hadisədir ki, Şəki Rusiyanın tərkibinə daxil olduqdan təxminən 50 ilə yaxın sürən bərpa işləri boyunca qalanın əvvəlki planına yetərincə dəyişikliklər edilmiş, lakin ümumilikdə qala öz əvvəlki görünüşünü qoruyub saxlaya bilmişdi. İlk öncə edilən dəyişikliklər buranı qoruyan qarnizonun tələbləri nəzərə alınırdısa, daha sonra həm də yaşayış şəraiti faktoru nəzərə alınmağa başlandı. Sonda belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, edilən bəzi dəyişikliklərə baxmayaraq Şəki xan sarayı planlanmasında mühim dəyişikliklərə məruz qalmayıb.

Həmçinin burda yəni qalanın içərisində düşmən hücumu zamanı Qurcanaçayın suyu kəsildiyi təqdirdə istifadə edə biləcəkləri reserv su ehtiyatı üçün nəzərdə tutulmuş su quyuları mövcuddur. Kullasovskinin yazdıqlarına görə Şəki su kəmərləri öz sadə strukturu, əlverişli olması və ucuz başa gəlməsiylə diqqəti cəlb edir. Su sistemi axına əsaslanır və yerə basdırılmış və böyük diametrli saxsı-gil borular vasitəsilə hərəkət edir. Bu borular içərisi qırmızı kərpicdən tikilmiş çənlərə tökülür. Çənə böyük bir su borusu gəlir, daha sonra isə çəndən iki-üç daha kiçik boru vasitəsilə su istifadəçilərə paylanır. Həmçinin burdan şəhərin bütün küçə və meydanları suyla təchiz olunur. Su təchizinin belə bir sadə mexanizmə uyğunluğu hər bir evin su ehtiyacını ödəməklə yanaşı istəyənlərə hətta evinin qarşısında fontan düzəldə bilməsinə imkan verir.

Şəki şəhərinin tarixi məhəllələri

  • Ağvanlar məhəlləsi
  • Arxüstü məhəlləsi
  • Çaqqaldərəsi məhəlləsi
  • Çökəkməhlə məhəlləsi
  • Dardoqqaz məhəlləsi
  • Daşlıpilləkən məhəlləsi
  • Dırrar məhəlləsi
  • Dolçalar məhəlləsi
  • Doqquzpara məhəlləsi
  • Ermənikənd məhəlləsi
  • Gəncəli məhəlləsi
  • Giləkli məhəlləsi (adı həmçinin "Külehli", "Gülehli", "Güleyli""Giləhli" şəkillərində də tələffüz edilir)
  • Qullar və ya Dağdağanlar məhəlləsi
  • Körpüqulağı məhəlləsi
  • Mator məhəlləsi və ya Matorun aralığı
  • Mədolar məhəlləsi
  • Mənkərli və Sabunçu məhəlləsi
  • Otaqeşiyi məhəlləsi
  • Sarıtorpaq məhəlləsi
  • Südlülər məhəlləsi
  • Şərbablar məhəlləsi
  • Topqarağac məhəlləsi
  • Yuxarıbaş məhəlləsi
  • Dodu məhəlləsi

Mətbəx

Şəki mətbəxinin ən dadlı və önəmli yeməklərindən olan PitiŞəki paxlavası

Şəki mətbəxi Azərbaycanın bütün mətbəxləri kimi çox zəngindir. Bütün dünyaya səs salan Şəki pitisi, Şəki halvası(paxlavası) buna sübutdur. Şəki mətbəxinin şah yeməyi Şəki pitisidir.Şəki mətbəxinə aid olan başqa yeməklərdən Balva, Sürfüllü, Ballıbadı, Şəki oyması(Yerlilər arasında Oma kimi tanınır), Qırmabadam, Tel halva, Düyü halvası, Tutlu-Südlü plov, Cücəli plov və s.. kimi yeməklərin adını çəkmək olar.

Əhali

01.01.2017-ci il tarixə Şəki rayonunun əhalisi 184172 nəfərdir. Onlardan 68360 nəfəri şəhər, 115812 nəfəri kənd ərazisində yaşayır. Rayonda 309 şəhid ailəsi, 183 Qarabağ Müharibəsi əlili, 12 nəfər II Dünya Müharibəsi veteranı var. Rayonun 13 nəfər sakini Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Fəxri adına layiq görülüb, 1142 nəfər Prezident Təqaüdçüsüdür. Şəki rayonunda 1764 qaçqın və 4949 məcburi köçkün məskunlaşmışdır. Əmək fəaliyyəti ilə məşğul olanlar 86115 nəfər təşkil edir. Təhsil alanların sayı 29694, təqaüdçülərin sayı 25957 nəfərdir.

İl Sayı
1897 24.734
1926 22.965
İl Sayı
1939 32.278
1959 34.348
İl Sayı
1970 43.158
1979 49.475
İl Sayı
1989 56.223
2017 68.360

Təhsil müəssisələri

Şəki şəhərində: Azərbaycan Pedoqoji Universitetinin Şəki filialı, Şəki Şəhər Kimya-Biologiya Təmayüllü Lisey, Şəki Şəhər Fizika-Riyaziyyat və Humanitar Təmayüllü Lisey, Şəki Dövlət Regional Kolleci, Şəki Tibb kolleci, Şəki Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi, Şəki İnteqrasiya təlimli internat tipli gimnaziya, 29 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi, 18 tam orta məktəb fəaliyyət göstərir.

Səhiyyə müəssisələri

Şəki şəhərində: Şəki MRX-sının yeni binası, Şəki MRX-sının əsas binası, Doğum evi, Birləşmiş uşaq x/x, Psixatriya x/x, Ağ ciyər xəstəlikləri x/x, MRX-nın poliklinika şöbəsi, M.Poliklinikanın 2 saylı terapiya şöbəsi, Uşaq poliklinikasının 1saylı pediatriya şöbəsi, Uşaq xəstəxanasının konsultativ poliklinikası, Uşaq poliklinikasının 2 saylı pediatriya şöbəsi, Təcili tibbi yardım stansiyası, Təcili təxirəsalınmaz tibbi yardım regional məntəqəsi fəaliyyət göstərir.

Yerli mətbuat

Şəki şəhərində "Şəki" (əvvəlki adı "Şəki fəhləsi"), "Şəkinin səsi", "İpəkçi", "Şəki bələdiyyəsi", "Region Şəki", "Şəki təhsili", "Şəffaf Biznes" qəzetləri nəşr olunur. Həmçinin peyk vasitəsilə dünyaya yayımlanan ARB televiziya kanalı " ARB ŞƏKİ " də Şəki şəhərində fəaliyyət göstərir.

Tanınmış sakinləri

Filmoqrafiya

  1. Azərbaycana səyahət (film, 1924)
  2. İpəkçilik (film, 1928)
  3. Şəki (film, 1965)
  4. Şəki sarayı (film, 1965)
  5. Şəki heyvandarları (film, 1975)
  6. Şəki heyvandarlıq kompleksi (film, 1975)
  7. Şəki (film, 1977)
  8. Yaşıl möcüzə (film, 1979)
  9. Təsərrüfatlararası birlik (film, 1981)
  10. Azərbaycana səyahət (film, 1988)
  11. Xan sarayı (film, 1993)
  12. Həm ziyarət, həm ticarət... (film, 1995)
  13. Tanrıya tapınan Kiş (film, 2001)
  14. Şəki teatrında (film, 2006)
  15. Şəki olduğu kimi (film, 2011)

Qardaş şəhərlər

Qalereya

İstinadlar

  1. [1] 2020-10-02 at the Wayback Machine (min nəfər)
  2. Ибрагимов Г.Х. (2004). Рутульский язык. Синхрония и диахрония. səh. 8,9. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)
  3. http://www.dyp.gov.az/index.php?/az/content/210
  4. . 2012-04-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-22.
  5. "Edvar.az". 2020-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-20.
  6. "Dadlı az". 2021-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-09.
  7. "Bölgələrimizin mətbəxi (Şəki bölməsi)". 2018-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-20.
  8. Dövlət Statistika Komitəsi. Şəki rayonu. Əhalinin sayı 2009-11-14 at the Wayback Machine 2016-cı ildə Şəki Türk Dünyasının Mədəniyyət Paytaxdı seçilmişdir.
  9. Rusiya İmperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2163579"></a>
  10. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350766"></a>
  11. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1939)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4127589"></a>
  12. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1959)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350764"></a>
  13. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350767"></a>
  14. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11185939"></a>
  15. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2621042"></a>
  16. . 2015-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-24.

Xarici keçidlər

  • Şəkidə VII İpək Yolu Beynəlxalq Musiqi Festivalı start götürür
  • Səda — Şəki "İpək yolu" 7 ci beynəlxalq musiqi festivalı

şəki, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, məqalə, şəhəri, haqqındadır, rayonu, üçün, rayonu, səhifəsinə, baxın, azərbaycan, respublikasında, şəhər, rayonunun, inzibati, mərkəzi, yanvar, 1963, ildən, respublika, tabeli, şəhərdir, 1846, fevral. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Seki deqiqlesdirme Bu meqale Seki seheri haqqindadir Seki rayonu ucun Seki rayonu sehifesine baxin Seki Azerbaycan Respublikasinda seher Seki rayonunun inzibati merkezi 4 yanvar 1963 cu ilden respublika tabeli seherdir 1846 15 fevral 1968 ci ile qeder Nuxa adlanmisdi Seki rayonunun inzibati merkezidir Sovet dovrunde respublika tebeliyinde olan seher statusuna malik idi Hal hazirda da Seki rayonu terkibinde deyil birbasa respublika tabeliyindedir Amma Seki seher icra hakimiyyeti bascisinin selahiyyetleri hem de Seki rayonuna samildir Respublika tabeli seherSekiGerb41 11 31 sm e 47 10 14 s u Olke AzerbaycanRayon Seki rayonuIcra bascisi Elxan UsubovTarixi ve cografiyasiEvvelki adi NuxaSahesi 9 km Merkezin hundurluyu 545 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 68 900 1 nefer 2020 Sixligi 64 nef km Milli terkibi azerbaycanlilar rutullar 2 lezgiler saxurlarResmi dili azerbaycancaReqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ5500Neqliyyat kodu 55 3 sheki ih gov azSeki Vikianbarda elaqeli mediafayllar Seki seheri Seki seheri respublikanin simal qerbinde Kis cayinin sol sahilinde deniz seviyyesinden 700 metr yukseklikde paytaxt Baki seherinden 370 km aralida Boyuk Qafqaz sira daglarinin cenub eteklerinde merkezi regionlardan uzaqda tecrid olunmus bir mekanda yerlesir Seheri ehate eden tebiet meselerle ortulmus daglar oz gozelliyi ile insani valeh edir Xan yaylaginin sildirim yollariyla simal terefden sehere yaxinlasacaq olursaq qarsimiza neticesinde iki yarganin emele geldiyi iki boyuk ucuruma Caqqaldar ve Ottal ucurumlarina rast gelerik Seki seherinin qeribe qurulusu vardir Serqden Qerbe axan Qurcanacay cayi seheri iki hisseye daha yuksekde yerlesen Cenub digeri ise vadide yerlesen Simal hisselerine bolur Mundericat 1 Etimologiyasi 2 Tarix 2 1 Muasir dovr 3 Cografiyasi 4 Maddi medeni irsi 4 1 Qala 4 2 Seki seherinin tarixi mehelleleri 5 Metbex 6 Ehali 7 Tehsil muessiseleri 8 Sehiyye muessiseleri 9 Yerli metbuat 10 Taninmis sakinleri 11 Filmoqrafiya 12 Qardas seherler 13 Qalereya 14 Istinadlar 15 Xarici kecidlerEtimologiyasi RedakteSeki Azerbaycanin en qedim seherlerinden biridir Orta esrlere aid menbelerde onun adi Saki Seka Sakki ve s kimi adlandirilmisdir 18 ci esrin ortalarinda Seki seherinin yaxinligindaki Nuxa seheri Seki xanliginin merkezi olduqdan sonra kohne Seki seheri tarix sehnesinden silinib getdi Qedim muelliflerden Ptolomey Alban seherleri icerisinde Niqa adli yasayis menteqesinin oldugunu qeyd edib Abbasqulu Bakixanovun yazdigina gore Nuxa seheri yerinin veziyyetine gore hemin Naxiya ve Naciya seheridir ki qedim tarixlerde Sirvan seherlerinden sayilirdi A Y Krimski Niqanin sonraki Nuxa olmasi mulahizesine serik cixir Lakin XIX esrin baslangicinda hemin mulahizenin eleyhdarlari da var idi Akademik V Dorn bele hesab edirdi ki Niqa Iberiya ile Alazan arasinda olan sahede yerlesirdi ve onu Nuxa ile eynilesdirmek olmaz Nuxa sozunun antik dovurden belli olan Niqa meskeni ile bagliligi hele mubahiseli bir meseledir Mulahizeler var ki Seki adi eramizdan evvel VII esrde Qara denizin simal sahillerinde Derbend kecidi vasitesile Cenubi Qafqaza oradan da Kicik Asiyaya hereket eden sak tayfalarinin adi ile baglidir Onlar Cenubi Qafqazda en yaxsi torpaqlari tutaraq bu yerlere Sakasena adini verdiler Saklarin meskunlasdigi erazilerden biri de Seki idi Tarix Redakte X esrin ikinci yarisinda Ibn Havqel terefinden tertib olunmus bu xeritede Seki seheri de gosterilir Menbelerin verdiyi melumata gore vaxtile indiki Seki seherinden 10 15 km cenubda olmus kohne Seki seherini Sasani hokmdari I Qubad 480 531 tikdirmisdir Sonradan Seki Qafqaz Albaniyasinin en iri seherlerinden birine cevrildi Serq kilselerinin anasi hesab olunan qedim Kis Alban mebedi de mehz Seki seheri yaxinliginda yerlesmisdi Ereb istilasi erefesinde Qafqaz Albaniyasinin 11 inzibati vilayetinden biri Seki eyaleti idi Ereb isgallari neticesinde Seki eyaleti III emirliyin terkibine daxil edildi Xilafetin zeiflediyi bir dovrde Sekide musteqil knyazliq yarandi XIV esrin I yarisinda Hulakiler dovleti iflasa ugradiqdan sonra Sirvansahlar dovleti ile yanasi Seki de musteqillik qazandi ve Orlat sulalesi hakimiyyete geldi 1551 ci ilde sah Tehmasib Sekinin musteqilliyine son qoydu Seki Sefeviler dovletine birlesdirildi Sekinin XVII esr memarligi da mueyyen ehemiyyete malik idi Ovliya Celebinin verdiyi melumata gore dasdan tikilmis gozel Seki qalasi tepelikde yerlesirdi Qalanin Sirvan ve Gence adlanan iki darvazasi vardi Seherde 3 min ev 7 mescid vardi ki bu mescidlerden bazar meydaninda yerlesen Mirze Eli mescidi ve qaladaki iki mescid daha cox diqqeti celb edirdi Seherin karvansaralari hamamlari ve kicik bazari var idi XVII esrde Seki seherinde 20 min neferin yasadigi ehtimal edilir 1747 ci ilde yaranmis Seki xanligi Azerbaycan xanliqlari icerisinde en guclu feodal dovleti idi 1805 ci il Kurekcay muqavilesine esasen Seki xanligi Rusiyadan vassal asililigina dusdu 1813 cu il Gulustan sulh muqavilesi ile Iran basqa sozle Qacar dovleti Seki xanligi erazisinin Rusiya imperiyasina birlesdirilmesini resmen tanidi 1819 cu ilde Sekide xan usul idaresi legv olundu Xanligin evezine Seki eyaleti yaradildi 1840 ci ilde Kaspi vilayetinin terkibinde Nuxa qezasi yaradildi Qeza 1846 ci ilden Samaxi quberniyasinin terkibine daxil oldu ve Nuxa qezasi adlandirildi Ruslar Seki xanligini 1819 cu ilde legv etdikden 5 il sonra sonra 1824 cu ilde onun kecmis erazisinde yeni Seki eyaletinde ehalinin ilk siyahiyaalinmasini kecirdiler Hemin siyahiyaalma neticelerine esasen o vaxt Qislaq ve Capagan kendleri de inzibati cehetden Nuxa seherinin terkibinde idi ve bu kendlerle birlikde Nuxa seherinin ehalisi 13 min 351 nefer idi Kaptalizmin inkisafi dovrunde seher inzibati cehetden mehellelere bolunurdu 1920 ci il may ayinin 5 de Sekide sovet hakimiyyeti quruldu 1930 cu ilde Azerbaycan SSR nin inzibati erazi bolgusunde deyisiklik edildi ve Nuxa rayonu teskil edildi 1963 cu il yanvar ayinin 4 de Nuxa rayonu legv edilerek erazisi Vartasen indiki Oguz rayonuna verildi respublika tabeciliyinde Nuxa seheri yaradildi 1965 ci ilden yeniden musteqil Nuxa rayonu teskil edildi 1968 ci ilden erazi Seki seheri adlanmaga basladi 4 Yuxari Karvansaray Muasir dovr Redakte Azerbaycanin Seki seherinin Dunyanin Tarixi Seherleri Liqasina uzv olmasi barede 2008 ci il dekabrin 8 de teskilatin prezidenti Yaponiyanin Kyoto seher belediyyesinin sedri Daisaku Kodokavadan gelmis tebrik mektubunda bildirilir ki Dunyanin Tarixi Seherleri Liqasinin Idare Heyetinin 2008 ci ilin oktyabrinda kecirilmis iclasinda Seki teskilata uzv qebul edilmisdir 2012 ci ilde abadliq quruculuq ve tikinti sahesinde gorulecek isler mueyyenlesmisdir Seki Seher Icra Hakimiyyeti ve Arxitektura Sehersalma Komitesi ile birlikde Seki seherinin Bas Plani hazirlanmisdir Bas Plana esasen bir sira infrastruktur layihelerin heyata kecirilmesi hemcinin seherin qerbe dogru genislenmesi Oxud Ince KIs Qoxmuq kendlerinin de seher erazisine daxil olmasi nezerde tutulmusdur 2 SekiCografiyasi Redakte Xan bagi Hal hazirki seherin sahib oldugu menzereli gorunusu relyef muxtelifliyi seherin tikinlis ve qurulus sistemine oz tesirini gostermisdir Seherin sol ve sag hisseleri arasinda 450 m mesafe vardir 18 ci esrde qurulmus seher 19 cu esrin ortalarina qeder qorunub saxlanmis strukturunda hec bir deyisiklikler edilmemisdir Seki yasilliga burunmus evlerle ehate olunub Eslinde ise Seki seheri tebietin bir hissesi olub burda yaradilan arxitektura eserleri ile bezedilib Bu yalniz mohtesem dag menzeresiyle serhedlenmeyib hem de tebietle uygunluq teskil eden planlasdirmaya esaslanir Bundan elave her bir ev oz bagi ve demir hasari ile ehatelenmisdir Seki kuceleri evlerin uygun duzulusuyle deyil eksine ozune xas planlasdirmaya esasen qurulmus ve evleri bir biriden ceper ve hasarlar ayirir Sakinler feodal dovrune xas rayonlarda fealiyyet gosteren ticaret obyektlerine esasen yerlesmis bu ise oz novbesinde Sekinin planlasdirilmasinda oz eksini tapmisdi O dovrden qalma mehelle kuce adlari indiye qeder qorunub saxlanmaqdadir Sekinin planlasdirilmasina tesir gosteren esas amil ise olkenin sahib oldugu relyef pozuntusu idi Kucelerin istiqameti Boyuk Qafqaz silsile daglarinin eteyine nisbeten istiqametlendirilmis ve qurulmusdu Kucelerin bir coxu simaldaki yuksekliyin relyefine paralel olaraq duzeldilmisdi Merkezi rayonun ve esas kucenin formalasdirilmasinda Gurcencay ve Deyirman arxi caylarinin istiqameti nezere alinmisdir Bu ve seherin planlasdirilmasina aid diger xususiyyetler 1862 ci ilde heyata kecirilmis planin terkibinde gormek olar Bu plana esasen Seki asagidaki kvartal ve mehellelere bolunmusdu Caqqal deresi Gileli Demirci bulagi Genceli Sari torpaq Otaq esiyi Agvanlar Duluzlar Dodu Bagbanlar Serkarlar Dabaqxana Teze kend Kohne kend Relyefin cox daginiq olmasi burda suni suvarma kanallari sisteminin inkisafini engellemisdir Icmeli su caylardan goturulur Sekini icmeli suyla Kis cayi ve Xincali Baxlinnskiy hovzeleri temin edir Tepeli ve daginiq relyefe sahib olan Seki seherin bir nece ayri hisseye bolunmesine ve netice etibariyla gozel bir tebii menzerenin yaranmasiyla neticelenmisdir Seherin sahib oldugu dag menzeresi onu daha da cazibedar edir Maddi medeni irsi RedakteMemarliq abidelerinden Seki xan sarayi Sekixanovlarin evi Gilekli mescidinin minaresi mescid qala divarlari Sekinin dairevi mebedi XVII XIX Zeyzid mebedi XI XII yaxinliqdaki Kis kendinin Kis alban mebedi Seki karvansarayi muhafize olunur Qedim seherin planlasdirilmasinin spesifik xususiyyetlerini ayird etmek ucun seher kucelerinin umumi konstruksiyasi ve Seki arxitekturasinin incelenmesi vacibdir Azerbaycanin tedricen tikilen kucelerine sahib diger orta esr seherlerinden ferqli olaraq Sekide bu is qisa bir muddetde hem de planli bir sekilde heyata kecirilmisdir Sekinin Gurcencaya paralel olan esas ve en uzun kucesi terkibinde seherin en muhum arxitektura abidelerini ozunde cemlesdirir Sekinin bir cox kuceleri tarixi ve arxitektura abidelerinin movcudlugu ile diqqeti celb edir Birinci yerde elbette subhesiz ki esas kuce olan Seki kucesi durur Bu kucelerden gunumuzde fealiyyet gosteren Heyder Eliyev Mehemmed Emin Resulzade Xoyski Efqanlar Arxustu Genceliler Bagbanlar Serbabalar Mirze Feteli Axundzade Mehdi Huseyn kucelerini misal gostermek olar Qurcanacay ve Deyirman arxi caylari seherin su ehtiyaclarini odemesile beraber hem de suvarmada istifade olunurdu Daha sonralar caylarin birlesdiyi yerde meydancasi olan yeni merkez quruldu Seki seherinin bu erazide qurulma sebeblerinden en vacibi Qurcanacay faktorudur Diger cay olan Deyirman arxi cayi ise seherin ikinci aparici vasitesi kimi xidmet gostermekdedir Sekinin sahib oldugu tebii gozellik seherde tikilmis butun tarixi abidelerde oz eksini tapmisdir Butun bunlar Seki arxitekturasinin ozellikleridir Demek olar ki qedim seheri xatirladacaq hec bir arxitektura numunesi qalmayib Yalniz E Celebinin xatirelerinde Seki haqqinda bezi melumat var Onun sozlerine esaslanaraq onda dasdan tikilme Seki qalasi tepenin ustunde ucaldilmisdir Qalanin Sirvan ve Gence adli iki darvazasi var Burda minlerle ev yeddi mescid onlarin arasinda Mirze Eli mescidi bazar kucesinde yerlesmesiyle xususi diqqeti celb edir Seherin hemcinin bir nece karvansaray mehmanxanasi hamami ve balaca bazari vardir Bu melumata esasen qalaynan serhedlenmeyen Seki qala divarlarinin xaricinde ipek istehsali ile mesgul olan muessiseler ve tayi beraberi olmayan ipek istehsali ile mesgul olan genis baglar movcud idi Seherin Celebinin qeyd etdiyine gore 3000 evde 20 000 e yaxin ehalisi movcud idi Esas kuceler yerli seraitden asli olaraq bir az dar daha kicik kucelere donge ve dalanlara bolunur Qurulmus plan cay istiqametinde yonelmis esas aparici kucelerin rahat izlenilmesini temin edir ki bu da oz novbesinde ehalinin iqtisadi fealiyyeti ucun zeruri olan amillerden birini teskil edir Senetkarlar rayonu da tedricen esas ticaretin aparildigi kucelere yaxinlasmisdir Qeyd etmek lazimdir ki orta esrlerde olan Seki seheri oz ehate etdiyi eraziye gore yeterince genis bir seher olmusdur Sekinin planlasdirilmasinda rol oynayan esas amillerden biri tebiet faktorudur Buna misal olaraq sekinin su techizatini qeyd ede bilerik Artiq bildiyimiz kimi su yer altinda olan gil borular vasitesile hem de ki axina esaslanan sisteme esasen fealiyyet gosterir Bu ise oz novbesinde Seki seherinin tebietle vehdet teskil etdiyinin bariz numunesidir Sekini diger seherlerden ayiran bir diger xususiyyet ise onun nisbeten daha temiz olmasidir Buna biz 19 cu esrde oz xatirelerinde Sekini tesvir eden A P Ziissermanin yazilarinda rast gele bilerik Onun yazdigina gore gozel tebii menzereye sahib olan Seki kicik dag cayinin mensebinde yerlesmis yasilliqlarin icine qerq olmus evler qoz findiq tut agaclariyla dolu baglardan ibaret idi Sekinin kuceleri hemise temiz saxlanilir ve hetta bunun ucun xususi adamlar da ayrilmisdi Umumilikde ise Seki sahib oldugu cazibedar tebii menzeresi temizliyi serin havasi axsamlari gelen bulbul oxumasi sesleriyle insan uzerinde tesvir edilmez tesir buraxir Qala Redakte Qala seherin daha yuksekde yerlesen hissesinde simal serqinde yerlesir ve Seki xan sarayini ehate edir Qala tekce herbi strateji cehetden deyil hem de mikro iqlimi cehetden cox elverisli seraite sahib yerde yerlesib Qala divarlarinin umumi uzunlugu 1300 m simal terefdeki divar 4 m hundurluyunde cenub terefindeki divar ise 8 m hundurluyundedir qala divarlarinin qalinligi 2 2 m dir Qalanin cenub ve simal tereflerden iki darvazasi ve muhafizesi ucun nezerde tutulmus burcleri vardir Hazirda 1958 1963 cu illerde aparilan berpa islerine baxmayaraq qala divarlari ve burcleri dagilmis bir veziyyetdir 26 fevral 1853 cu ilde qeyd olunmus plana esasen qalanin terkibindeki 40 a yaxin tarixi abidenin yeniden berpasi nezerde tutulurdu Tebii bir hadisedir ki Seki Rusiyanin terkibine daxil olduqdan texminen 50 ile yaxin suren berpa isleri boyunca qalanin evvelki planina yeterince deyisiklikler edilmis lakin umumilikde qala oz evvelki gorunusunu qoruyub saxlaya bilmisdi Ilk once edilen deyisiklikler burani qoruyan qarnizonun telebleri nezere alinirdisa daha sonra hem de yasayis seraiti faktoru nezere alinmaga baslandi Sonda bele bir neticeye gelmek olar ki edilen bezi deyisikliklere baxmayaraq Seki xan sarayi planlanmasinda muhim deyisikliklere meruz qalmayib Hemcinin burda yeni qalanin icerisinde dusmen hucumu zamani Qurcanacayin suyu kesildiyi teqdirde istifade ede bilecekleri reserv su ehtiyati ucun nezerde tutulmus su quyulari movcuddur Kullasovskinin yazdiqlarina gore Seki su kemerleri oz sade strukturu elverisli olmasi ve ucuz basa gelmesiyle diqqeti celb edir Su sistemi axina esaslanir ve yere basdirilmis ve boyuk diametrli saxsi gil borular vasitesile hereket edir Bu borular icerisi qirmizi kerpicden tikilmis cenlere tokulur Cene boyuk bir su borusu gelir daha sonra ise cenden iki uc daha kicik boru vasitesile su istifadecilere paylanir Hemcinin burdan seherin butun kuce ve meydanlari suyla techiz olunur Su techizinin bele bir sade mexanizme uygunlugu her bir evin su ehtiyacini odemekle yanasi isteyenlere hetta evinin qarsisinda fontan duzelde bilmesine imkan verir Seki seherinin tarixi mehelleleri Redakte Agvanlar mehellesi Arxustu mehellesi Caqqalderesi mehellesi Cokekmehle mehellesi Dardoqqaz mehellesi Daslipilleken mehellesi Dirrar mehellesi Dolcalar mehellesi Doqquzpara mehellesi Ermenikend mehellesi Genceli mehellesi Gilekli mehellesi adi hemcinin Kulehli Gulehli Guleyli ve Gilehli sekillerinde de teleffuz edilir Qullar ve ya Dagdaganlar mehellesi Korpuqulagi mehellesi Mator mehellesi ve ya Matorun araligi Medolar mehellesi Menkerli ve Sabuncu mehellesi Otaqesiyi mehellesi Saritorpaq mehellesi Sudluler mehellesi Serbablar mehellesi Topqaragac mehellesi Yuxaribas mehellesi Dodu mehellesiMetbex Redakte Seki metbexinin en dadli ve onemli yemeklerinden olan Piti ve Seki paxlavasiSeki metbexi Azerbaycanin butun metbexleri kimi cox zengindir Butun dunyaya ses salan Seki pitisi Seki halvasi paxlavasi buna subutdur Seki metbexinin sah yemeyi Seki pitisidir Seki metbexine aid olan basqa yemeklerden Balva Surfullu Ballibadi Seki oymasi Yerliler arasinda Oma kimi taninir Qirmabadam 5 Tel halva Duyu halvasi Tutlu Sudlu plov Cuceli plov 6 ve s kimi yemeklerin adini cekmek olar 7 Ehali Redakte01 01 2017 ci il tarixe Seki rayonunun ehalisi 184172 neferdir Onlardan 68360 neferi seher 115812 neferi kend erazisinde yasayir Rayonda 309 sehid ailesi 183 Qarabag Muharibesi elili 12 nefer II Dunya Muharibesi veterani var Rayonun 13 nefer sakini Azerbaycan Respublikasinin Emekdar Fexri adina layiq gorulub 1142 nefer Prezident Teqaudcusudur Seki rayonunda 1764 qacqin ve 4949 mecburi kockun meskunlasmisdir Emek fealiyyeti ile mesgul olanlar 86115 nefer teskil edir Tehsil alanlarin sayi 29694 teqaudculerin sayi 25957 neferdir 8 Il Sayi1897 24 734 9 1926 22 965 10 Il Sayi1939 32 278 11 1959 34 348 12 Il Sayi1970 43 158 13 1979 49 475 14 Il Sayi1989 56 223 15 2017 68 360Tehsil muessiseleri RedakteSeki seherinde Azerbaycan Pedoqoji Universitetinin Seki filiali Seki Seher Kimya Biologiya Temayullu Lisey Seki Seher Fizika Riyaziyyat ve Humanitar Temayullu Lisey Seki Dovlet Regional Kolleci Seki Tibb kolleci Seki Dovlet Pese Tehsil Merkezi Seki Inteqrasiya telimli internat tipli gimnaziya 29 mektebeqeder tehsil muessisesi 18 tam orta mekteb fealiyyet gosterir Sehiyye muessiseleri RedakteSeki seherinde Seki MRX sinin yeni binasi Seki MRX sinin esas binasi Dogum evi Birlesmis usaq x x Psixatriya x x Ag ciyer xestelikleri x x MRX nin poliklinika sobesi M Poliklinikanin 2 sayli terapiya sobesi Usaq poliklinikasinin 1sayli pediatriya sobesi Usaq xestexanasinin konsultativ poliklinikasi Usaq poliklinikasinin 2 sayli pediatriya sobesi Tecili tibbi yardim stansiyasi Tecili texiresalinmaz tibbi yardim regional menteqesi fealiyyet gosterir Yerli metbuat RedakteSeki seherinde Seki evvelki adi Seki fehlesi Sekinin sesi Ipekci Seki belediyyesi Region Seki Seki tehsili Seffaf Biznes qezetleri nesr olunur Hemcinin peyk vasitesile dunyaya yayimlanan ARB televiziya kanali ARB SEKI de Seki seherinde fealiyyet gosterir Taninmis sakinleri Redakte Esas meqale Kateqoriya Sekide dogulanlar Haci Celebi xan Seki xani Mirze Feteli Axundov Azerbaycan dramaturqu maarifci sair materialist filosofu ve ictimai xadim Mehemmed Pisnamazzade Axund Mehemmed Movlazade Seyxulislam Resid bey Efendiyev Azerbaycan muellimi maarifcisi ve yazicisi Behram bey Nebibeyov Car Rusiyasi zabiti Molla Cume asiq Elesger Abdullayev xanende Abdulla bey Efendizade AXC Parlamenti deputati Feteli xan Xoyski Azerbaycanin ictimai siyasi xadimi Ebduleli bey Emircanov AXC Maliyye Naziri Salman Mumtaz Azerbaycan edebiyyatsunasi Memmed Efendiyev Azerbaycan riyaziyyatcisi Ebdulezel Demircizade Azerbaycan alimi Ismayil Osmanli Azerbaycan kino ve teatr aktyoru Mustafa Quliyev hekim sair Sabit Rehman Azerbaycan yazicisi ve dramaturq Lutfeli Abdullayev Azerbaycan kino ve teatr aktyoru Covdet Haciyev Azerbaycan bestekari Fuad Ebdurehmanov Azerbaycan heykeltarasi Mecid Resulov Azerbaycan riyaziyyatcisi Sefiqe Axundova Azerbaycan bestekari Bextiyar Vahabzade Azerbaycan sair Niyazi Bedelov rejissor Hikmet Ziya Azerbaycan sairi Rasim Ocaqov Azerbaycan kinorejissoru Nuru Abdullayev Ikinci Dunya Muharibesi Veterani Sirmemmed Huseynov Metbuat tedqiqatcisi jurnalist pedaqoq Eli Mesimli ictimai siyasi ve dovlet xadimi Ziya Yusifzade dovlet adami Cahangir Rustemov ressam Gulyanaq Memmedova mugenni Gulyaz Memmedova mugenni Salis Memmedov emekdar jurnalist 1991 Akif Salamoglu muhendis yazici Elnur Isgenderov Sehid Aysen Ebdulezimova Azerbaycan voleybolcusu Qurban Mesimov aktyor Memmed Adilov edebiyyatsunas alimFilmoqrafiya RedakteAzerbaycana seyahet film 1924 Ipekcilik film 1928 Seki film 1965 Seki sarayi film 1965 Seki heyvandarlari film 1975 Seki heyvandarliq kompleksi film 1975 Seki film 1977 Yasil mocuze film 1979 Teserrufatlararasi birlik film 1981 Azerbaycana seyahet film 1988 Xan sarayi film 1993 Hem ziyaret hem ticaret film 1995 Tanriya tapinan Kis film 2001 Seki teatrinda film 2006 Seki oldugu kimi film 2011 Qardas seherler Redakte Turkiye Giresun Bolqaristan Qabrovo Belarus Slutsk Turkiye Lapseki Gurcustan Telavi Turkiye Bolu Ukrayna Jmerinka Turkiye Konya Italiya Florensiya Fransa Kolmar 16 Qalereya Redakte Asagi Karvansaray Ferhadbeyovlarin evi Axundzade kucesi Sekide korpu Kis mebedi Seki seherinde seki place oteli Kis cayi Yuxari Bas Dovlet Tarix Memarliq Qorugu Seki xan sarayi Sekixanovlarin evi Sekide Mirze Feteli Axundov bagi Omer Efendi mescidi Gilehli mescidinin minaresi Seki seherinde istirahet merkezi Dairevi mebedIstinadlar Redakte 1 Arxivlesdirilib 2020 10 02 at the Wayback Machine min nefer Ibragimov G H 2004 Rutulskij yazyk Sinhroniya i diahroniya seh 8 9 parameter ignored parameter ignored parameter ignored Orijinal metn rus Oficialnye dannye perepisi 1989 g takzhe ne otrazhayut istinnoe chislo rutulcev 20700 rutulcev v byvshem SSSR po nashim raschetam sostavlyayut lish polovinu ot realnogo chisla Iz ukazannogo chisla po perepisi v Rossijskoj Federacii prozhivayut 19500 chel iz nih v Dagestane 15000 Za predelami RF rutulcev okazyvaetsya lish 1200 chel togda kak po nashim dannym tolko v Respublike Azerbajdzhan chislo rutulcev prevyshaet bolee 20000 krome selenij Shin Hyrsa Shorsu Dashyuz i dr rutulcy prozhivayut v gorodah Sheki Kahi Mingechaur Baku Sumgait Gyandzha zdes rech idyot o massovom prozhivanii rutulcev tak naprimer lish v Sheki chislo rutulcev prevyshaet bolee 10 tysyach Stalo byt 25 procentov rosta naseleniya za kazhdye desyat let dlya rutulcev mozhno priznat realnym Tochkoj otschyota my beryom perepis 1926 g polagaya chto ona blizhe k istine i pri etom dannye o rutulcah v perepisi 1926 g znachitelno snizheny v perepisi Rossijskoj imperii 1898 1899 gg chislo rutulcev ukazano bolshe 12000 chel Pravda opredelyonnoe chislo naseleniya v predlagaemoj sheme mozhno ubavit s uchyotom utrat i snizheniya rozhdaemosti v gody Otechestvennoj vojny 1941 1945 I tem ne menee fakticheskoe chislo rutulcev v 1989 g v dva raza bylo by bolshe chem oficialnye dannye i sostavilo by bolee 40000 chelovek http www dyp gov az index php az content 210 Seki seherinin tarixi 2012 04 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 22 Edvar az 2020 10 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 20 Dadli az 2021 03 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 08 09 Bolgelerimizin metbexi Seki bolmesi 2018 11 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 20 Dovlet Statistika Komitesi Seki rayonu Ehalinin sayi Arxivlesdirilib 2009 11 14 at the Wayback Machine 2016 ci ilde Seki Turk Dunyasinin Medeniyyet Paytaxdi secilmisdir Rusiya Imperiyasi ehalisinin siyahiya alinmasi 1897 lt a href https wikidata org wiki Track Q2163579 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1926 lt a href https wikidata org wiki Track Q4350766 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1939 lt a href https wikidata org wiki Track Q4127589 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1959 lt a href https wikidata org wiki Track Q4350764 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 lt a href https wikidata org wiki Track Q4350767 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 lt a href https wikidata org wiki Track Q11185939 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 lt a href https wikidata org wiki Track Q2621042 gt lt a gt Goycay ve Valmontone seherlerinin qardaslasmasi haqqinda sened imzalanmisdir 2015 10 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 24 Xarici kecidler RedakteSekide VII Ipek Yolu Beynelxalq Musiqi Festivali start goturur Seda Seki Ipek yolu 7 ci beynelxalq musiqi festivali Vikianbarda Seki ile elaqeli mediafayllar var Seki rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Seki amp oldid 6095296, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.