Dairəvi məbəd, Nuxa Üçmüqəddəs kilsəsi (rus.Нухинская трехсвятительская церковь) və ya Nuxa Müqəddəs kilsəsi" (rus.Нухинская Святительская церковь) — Şəki şəhərindəkiNuxa qalasında yerləşən ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi. Hazırda bu tikilinin içində Şəki Xalq Tətbiqi Sənət Muzeyi yerləşir.
Nuxa qalasının 1853-cü ildə tərtib olunmuş planı (Bu şəkil 1988-cı ildə çap olunmuş kitabdan götürülmüşdür; kitabın müəllifləri Üçmüqəddəs kilsəsini "məscid" (№2) adıyla işarələyiblər)
Dairəvi məbədin əsas hisəsinin (artırmalarsız) üstü günbəzlə tamamlanır və bu ilkin hissə memarlıq üslubuna, tikintisində istifadə edilmiş inşaat materiallarının növünə görə qaladakı digər tikililərdən xeyli fərqlənir. Həmin səbəbdən də bəzi tədqiqatçılar onun tarixini Qafqaz Albaniyası dövrünə aid edirlər. Lakin XX əsrin ortalarında mütəxəssislər Nuxa qalası ərazisinə baxış keçirərkən bu qənaətə gəlmişlər ki, 6 ha ərazini əhatə edən qalanın içində məscid və Şəki xan sarayı istisna olmaqla, bütün tikililər rus dövrünə aiddir. Dairəvi məbəd XIX əsrin ən geci 1853-cü ildən XX əsrin əvvəllərinə qədər indiki Şəki şəhərində fəaliyyət göstərmiş yeganə pravoslav kilsəsi idi.
Kilsə binası təmiz yonulmuş əhəngdaşı ilə əvvəl dairəvi planda tikilmiş və üstü günbəzlə tamamlanmışdı. Sonralar isə ona üç tərəfdən çay daşı və kərpic hörgüsü ilə əlavələr edilərək genişləndirilmiş və o xaç formasına (yuxarıdan baxdıqda) salınmışdır. Bu iş 1853-cü ilə qədər baş vermişdir. Belə ki, Nuxa qalasının 1853-cü il planında artlq kilsə binası xaç şəklinə salınmış əlavələri ilə birlikdə göstərilir.
Məlum olduğu kimi Nuxa qalasının divarları elə tikilmişdir ki, yuxarıdan baxdıqda adı ərəb əlifbası ilə "Məhəmməd… (xan)" kimi oxunur. Deyilənə görə bu oxunuşda kilsə binası ilkin dairəvi görkəmi ilə "Nun" hərfinin nöqtəsi imiş. Kilsənin ilkin dairəvi hissəsi memarlıq üslubuna və tikintisində istifadə edilmiş inşaat materiallarının növünə görə qaladakı digər tikililərdən xeyli fərqlənir. Ya ruslar bunu 1819-cu ildən sonra dairəvi formada kilsə kimi tikmiş və bir müddət sonra, 1853-cü ilə qədər onu daha da genişləndirərək xaç şəklinə salmışlar? Ya da bu tikili 1819-cu ilə qədər Nuxa qalasında mövcud olmuşdur, ruslar 1853-cü ilə qədər onu xaç formasına salaraq pravoslav kilsəsinə çevirmişlər?
Nuxa qalasının 1819-cu il təsvirində kilsə haqqında heç bir qeyd yoxdur. Lakin təsvirdə Nuxa qalasındakı bir çox tikililərin özləri və koordinatları barədə məlumat verildikdən sonra, həm də qeyd edilir ki, "qaladakı Şəkinin rəhbərlərinə aid olmuş digər tikililər əsgərlər və xoylular tərəfindən tutulmuşdur". Bu qeyddən isə məlum olur ki, həmin vaxt qalada mövcud olmuş tikililərin bəziləri təsvirdə göstərilməyə də bilər və bu səbəbdən də, kilsənin 1819-cu ildə Nuxa qalasında mövcud olub-olmamasını Təsvir əsasında dəqiqləşdirmək mümkün deyil.
Hal-hazırda keçmiş pravoslav məbədi "Dairəvi məbəd" adı ilə dövlət qeydiyyatındadır və ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi statusuna malikdir. Keçmiş kilsə binasının içində isə Şəki Xalq Tətbiqi Sənət Muzeyi yerləşir.
Kilsənin adı 1861-ci ilə aid mənbədə "Nuxa Üçmüqəddəs kilsəsi" (rus.Нухинская трехсвятительская церковь) kimi, 1905-ci ilə aid digər bir mənbədə isə "Nuxa Müqəddəs kilsəsi" (rus.Нухинская Святительская церковь) kimi qeyd edilmişdir.
Aid olduğu yeparxiya
Məbəd 1905-ci ildə Gürcüstan yeparxiyasına aid olmuşdur.
Keşişləri və digər kilsə xidmətçiləri haqqında
Şəki şəhərindəki rus kilsəsinin cənub tərəfində David Utiyevin qəbri
1853-cü ilə aid mənbədə kilsədə Yevstafiy ata, 1861-ci il mənbəsində də Yevstafiy Xuçiyev adlı şəxsin keşiş olması qeyd edilir.
1894–1896-cı illərdə kilsədə zəbur oxuyanın (rus.псаломщик) adı Qavriil Peçenski olaraq qeyd edilmişdir.
1905-ci il mənbəsində burada David Utiyev(David Utiyev 1875-ci ildə ingiloy kilsəsinin keşişi idi və Tasmalı kənd əhalisinin xristianlaşdırılmasına çalışmışdı) adlı şəxsin keşiş olması qeyd edilmişdir. David Utiyevin qəbri isə kilsənin cənub-qərb tərəfindədir.
Kilsə binasının daha əvvəl məscid olması ilə bağlı iddialar
Şəki xan sarayı həyətinin köhnə qapısının yeri; həyətin içərisindən görünüş; bu qapının qarşısında 20-ci əsrin 90-cı illərinə qədər kiçik, 2×2 m ölçülü kilsə vardı və bu kilsə 1828-ci ildə xanın ev məscidinin yerində yaradılmışdı.
XX əsrin ortalarında mütəxəssislər Nuxa qalası ərazisinə baxış keçirərkən bu qənaətə gəlmişlər ki, 6 ha ərazini əhatə edən qalanın içində məscid və Şəki xan sarayı istisna olmaqla, bütün tikililər rus dövrünə aiddir, baxmayaraq ki, 1853-cü ildən indiyə qədər qalada heç bir məscid yoxdur. Görünür, burada daha köhnə hesab edilmiş məscid deyildikdə Üçmüqəddəs kilsəsi nəzərdə tutulmuşdur. Səbəb isə bu ola bilər ki, məşhur rus səyyahı Seqalın və öz dövrünün görkəmli maarifçilərindən biri olan Rəşid bəy Əfəndiyevin, müvafiq olaraq, 1902-ci ildə və 1925-ci ildə çap olunmuş kitablarında iddia edilmişdir ki, ruslar 1828-ci ildə xanın ev məscidini pravoslav kilsəsinə çevirmişlər.
Həqiqətən, Nuxa qalasının 1819-cu ildə tərtib edilmiş təsvirində Məhəmmədhəsən xanın evindən aşağıda, evə giriş qapısının solunda xanın şəxsi ibadətxanasının olması göstərilir. Amma 2X2 m ölçülü həmin kiçik kilsə, Məhəmmədhəsən xanın evinin içində olmuşdur və XX əsrin 90-cı illərinə qədər orada kiçik bir kilsə vardı. Üçmüqəddəs kilsəsi isə həmin kilsənin yerindən azı 50 metr cənubdadır.
Kilsə binasının şərq tərəfindəki ərazi
Rusiya İmperiyası dövründə Nuxada vəfat etmiş bir-neçə yüksək çinli rus məmurunun qəbri hal-hazırda kilsənin şərq tərəfindəki torpaq sahəsindədir. Mümkündür ki, həmin ərazi ruslara məxsus qəbristanlıq olmuş və orada daha çox sayda rus məmuru, rus hərbi qulluqçusu dəfn edilmişdir.
Kilsəsinin şərq tərəfindəki 1-ci qəbir daşının cənub tərəfdən görünüşü
Kilsəsinin şərq tərəfindəki 1-ci qəbir daşının şimal tərəfdən görünüşü
Kilsəsinin şərq tərəfindəki 2-ci qəbir daşının cənub tərəfdən görünüşü
Kilsəsinin şərq tərəfindəki 2-ci qəbir daşının şimal tərəfdən görünüşü
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
↑ "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI" ( (azərb.)). e-qanun.az. 2001-08-02. 2015-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-25.
(PDF). 2020-07-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
ŞƏKİ ŞƏHƏRİ VƏ RAYONU ƏRAZİSİNDƏ DÖVLƏT MÜHAFİZƏSİNƏ GÖTÜRÜLMÜŞ DAŞINMAZ TARİX VƏ MƏDƏNİYYƏT ABİDƏLƏRİ
↑ Странник. Духовный ученно-литературный журнал за 1861 год. Том 3. Санктпетербург — 1861.
↑ Церковныя вѣдомости, Том 18, c. 175. 1905.
↑ . 2020-01-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, səh.: 397, Bakı, 2005.
Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, Mirzə Fətəli Axundov, html.
Aydın Nəmmədov, Muzey işi və tarixi abidələrin mühafizəsi üzrə mütəxəssis. "İpəkçi" qəzeti, 7 mart 2013-cü il, №1(2287), səh. 4.
dairəvi, məbəd, nuxa, üçmüqəddəs, kilsəsi, Нухинская, трехсвятительская, церковь, nuxa, müqəddəs, kilsəsi, Нухинская, Святительская, церковь, şəki, şəhərindəki, nuxa, qalasında, yerləşən, ölkə, əhəmiyyətli, memarlıq, abidəsi, hazırda, tikilinin, içində, şəki, . Dairevi mebed 3 Nuxa Ucmuqeddes kilsesi rus Nuhinskaya trehsvyatitelskaya cerkov 6 ve ya Nuxa Muqeddes kilsesi rus Nuhinskaya Svyatitelskaya cerkov 7 Seki seherindeki Nuxa qalasinda yerlesen olke ehemiyyetli memarliq abidesi 3 Hazirda bu tikilinin icinde Seki Xalq Tetbiqi Senet Muzeyi yerlesir Dairevi mebedMebedin on hissesi41 12 12 sm e 47 11 48 s u Olke Azerbaycan AzerbaycanSeher Seki SekiYerlesir Yuxari bas Tarix Memarliq Qorugu Tikilme tarixi V VI esrler 1 XVIII XIX esrler 2 XIX esr 3 4 5 Uslubu Alban memarligiVeziyyeti Seki Xalq Tetbiqi Senet Muzeyinin binasi kimi istifade olunur UNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Centre of Sheki with the Khan s PalaceTipiMedeniKriteriyaii vTeyin edilib2019Istinad nom 1549DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 327KateqoriyaKilseEhemiyyetiOlke ehemiyyetliDairevi mebed Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Haqqinda 2 Adi 3 Aid oldugu yeparxiya 4 Kesisleri ve diger kilse xidmetcileri haqqinda 4 1 Kilse binasinin daha evvel mescid olmasi ile bagli iddialar 4 2 Kilse binasinin serq terefindeki erazi 5 Istinadlar 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidlerHaqqinda Redakte Nuxa qalasinin 1853 cu ilde tertib olunmus plani Bu sekil 1988 ci ilde cap olunmus kitabdan goturulmusdur kitabin muellifleri Ucmuqeddes kilsesini mescid 2 adiyla isareleyibler Dairevi mebedin esas hisesinin artirmalarsiz ustu gunbezle tamamlanir ve bu ilkin hisse memarliq uslubuna tikintisinde istifade edilmis insaat materiallarinin novune gore qaladaki diger tikililerden xeyli ferqlenir Hemin sebebden de bezi tedqiqatcilar onun tarixini Qafqaz Albaniyasi dovrune aid edirler 1 Lakin XX esrin ortalarinda mutexessisler Nuxa qalasi erazisine baxis kecirerken bu qenaete gelmisler ki 6 ha erazini ehate eden qalanin icinde mescid ve Seki xan sarayi istisna olmaqla butun tikililer rus dovrune aiddir 8 Dairevi mebed XIX esrin en geci 1853 cu ilden XX esrin evvellerine qeder indiki Seki seherinde fealiyyet gostermis yegane pravoslav kilsesi idi Kilse binasi temiz yonulmus ehengdasi ile evvel dairevi planda tikilmis ve ustu gunbezle tamamlanmisdi Sonralar ise ona uc terefden cay dasi ve kerpic horgusu ile elaveler edilerek genislendirilmis ve o xac formasina yuxaridan baxdiqda salinmisdir Bu is 1853 cu ile qeder bas vermisdir Bele ki Nuxa qalasinin 1853 cu il planinda artlq kilse binasi xac sekline salinmis elaveleri ile birlikde gosterilir Melum oldugu kimi Nuxa qalasinin divarlari ele tikilmisdir ki yuxaridan baxdiqda adi ereb elifbasi ile Mehemmed xan kimi oxunur 9 10 Deyilene gore bu oxunusda kilse binasi ilkin dairevi gorkemi ile Nun herfinin noqtesi imis 11 Kilsenin ilkin dairevi hissesi memarliq uslubuna ve tikintisinde istifade edilmis insaat materiallarinin novune gore qaladaki diger tikililerden xeyli ferqlenir Ya ruslar bunu 1819 cu ilden sonra dairevi formada kilse kimi tikmis ve bir muddet sonra 1853 cu ile qeder onu daha da genislendirerek xac sekline salmislar Ya da bu tikili 1819 cu ile qeder Nuxa qalasinda movcud olmusdur ruslar 1853 cu ile qeder onu xac formasina salaraq pravoslav kilsesine cevirmisler Nuxa qalasinin 1819 cu il tesvirinde kilse haqqinda hec bir qeyd yoxdur Lakin tesvirde Nuxa qalasindaki bir cox tikililerin ozleri ve koordinatlari barede melumat verildikden sonra hem de qeyd edilir ki qaladaki Sekinin rehberlerine aid olmus diger tikililer esgerler ve xoylular terefinden tutulmusdur Bu qeydden ise melum olur ki hemin vaxt qalada movcud olmus tikililerin bezileri tesvirde gosterilmeye de biler ve bu sebebden de kilsenin 1819 cu ilde Nuxa qalasinda movcud olub olmamasini Tesvir esasinda deqiqlesdirmek mumkun deyil Hal hazirda kecmis pravoslav mebedi Dairevi mebed adi ile dovlet qeydiyyatindadir ve olke ehemiyyetli memarliq abidesi statusuna malikdir 3 Kecmis kilse binasinin icinde ise Seki Xalq Tetbiqi Senet Muzeyi yerlesir Adi Redakte Ucmuqeddes Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Boyuk Vasili Qriqor Nazianzen Ioann Xrisostom Kilsenin adi 1861 ci ile aid menbede Nuxa Ucmuqeddes kilsesi rus Nuhinskaya trehsvyatitelskaya cerkov kimi 6 1905 ci ile aid diger bir menbede ise Nuxa Muqeddes kilsesi rus Nuhinskaya Svyatitelskaya cerkov kimi 7 qeyd edilmisdir Aid oldugu yeparxiya RedakteMebed 1905 ci ilde Gurcustan yeparxiyasina aid olmusdur 7 Kesisleri ve diger kilse xidmetcileri haqqinda Redakte Seki seherindeki rus kilsesinin cenub terefinde David Utiyevin qebri 1853 cu ile aid menbede kilsede Yevstafiy ata 12 1861 ci il menbesinde de Yevstafiy Xuciyev adli sexsin kesis olmasi qeyd edilir 6 1894 1896 ci illerde kilsede zebur oxuyanin rus psalomshik adi Qavriil Pecenski olaraq qeyd edilmisdir 13 14 1905 ci il menbesinde burada David Utiyev David Utiyev 1875 ci ilde ingiloy kilsesinin kesisi idi ve Tasmali kend ehalisinin xristianlasdirilmasina calismisdi 15 adli sexsin kesis olmasi qeyd edilmisdir 7 David Utiyevin qebri ise kilsenin cenub qerb terefindedir Kilse binasinin daha evvel mescid olmasi ile bagli iddialar Redakte Seki xan sarayi heyetinin kohne qapisinin yeri heyetin icerisinden gorunus bu qapinin qarsisinda 20 ci esrin 90 ci illerine qeder kicik 2 2 m olculu kilse vardi ve bu kilse 1828 ci ilde xanin ev mescidinin yerinde yaradilmisdi XX esrin ortalarinda mutexessisler Nuxa qalasi erazisine baxis kecirerken bu qenaete gelmisler ki 6 ha erazini ehate eden qalanin icinde mescid ve Seki xan sarayi istisna olmaqla butun tikililer rus dovrune aiddir 8 baxmayaraq ki 1853 cu ilden indiye qeder qalada hec bir mescid yoxdur Gorunur burada daha kohne hesab edilmis mescid deyildikde Ucmuqeddes kilsesi nezerde tutulmusdur Sebeb ise bu ola biler ki meshur rus seyyahi Seqalin ve oz dovrunun gorkemli maarifcilerinden biri olan Resid bey Efendiyevin muvafiq olaraq 1902 ci ilde ve 1925 ci ilde cap olunmus kitablarinda iddia edilmisdir ki ruslar 1828 ci ilde xanin ev mescidini pravoslav kilsesine cevirmisler 16 17 Heqiqeten Nuxa qalasinin 1819 cu ilde tertib edilmis tesvirinde Mehemmedhesen xanin evinden asagida eve giris qapisinin solunda xanin sexsi ibadetxanasinin olmasi gosterilir 18 Amma 2X2 m olculu hemin kicik kilse Mehemmedhesen xanin evinin icinde olmusdur ve XX esrin 90 ci illerine qeder orada kicik bir kilse vardi Ucmuqeddes kilsesi ise hemin kilsenin yerinden azi 50 metr cenubdadir Kilse binasinin serq terefindeki erazi Redakte Rusiya Imperiyasi dovrunde Nuxada vefat etmis bir nece yuksek cinli rus memurunun qebri hal hazirda kilsenin serq terefindeki torpaq sahesindedir Mumkundur ki hemin erazi ruslara mexsus qebristanliq olmus ve orada daha cox sayda rus memuru rus herbi qulluqcusu defn edilmisdir Kilsesinin serq terefindeki 1 ci qebir dasinin cenub terefden gorunusu Kilsesinin serq terefindeki 1 ci qebir dasinin simal terefden gorunusu Kilsesinin serq terefindeki 2 ci qebir dasinin cenub terefden gorunusu Kilsesinin serq terefindeki 2 ci qebir dasinin simal terefden gorunusuIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2 G Mamedova Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku 2004 str 42 43 Shәki Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde X ҹild Frost Shүshter Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksijasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1987 sәһ 500 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char script parameter 1 2 3 4 Azerbaycan Respublikasi erazisinde dovlet muhafizesine goturulmus dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin ehemiyyet derecelerine gore bolgusunun tesdiq edilmesi haqqinda AZERBAYCAN RESPUBLIKASI NAZIRLER KABINETININ QERARI azerb e qanun az 2001 08 02 2015 04 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 04 25 C H Gadzhieva Azerbajdzhanskij Arhitekturno Stroitelnyj Universitet Baku Azerbajdzhan DVORCOVYE SOORUZhENIYa GORODA ShEKI PDF 2020 07 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 15 SEKI SEHERI VE RAYONU ERAZISINDE DOVLET MUHAFIZESINE GOTURULMUS DASINMAZ TARIX VE MEDENIYYET ABIDELERI 1 2 3 Strannik Duhovnyj uchenno literaturnyj zhurnal za 1861 god Tom 3 Sanktpeterburg 1861 1 2 3 4 Cerkovnyya vѣdomosti Tom 18 c 175 1905 1 2 S A DADAShEV M A USEJNOV ARHITEKTURA AZERBAJDZhANA III XIX VEKA MOSKVA 1948 str 21 2020 01 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 15 Kocerli Firudin bey Azerbaycan edebiyyati I cild seh 397 Baki 2005 Kocerli Firudin bey Azerbaycan edebiyyati I cild Mirze Feteli Axundov html Aydin Nemmedov Muzey isi ve tarixi abidelerin muhafizesi uzre mutexessis Ipekci qezeti 7 mart 2013 cu il 1 2287 seh 4 Zurnal Ministerstva Narodnago Prosvescenija 1853 11 Seriya Monastyri Kryma Rassekrecheno Toplovskaya Svyato Paraskevskaya obitel Gavriil Francevich Pechinskij Rodovod Hristiyanizaciya v pivnichno zahidnomu Azerbajdzhani v I L Segal Elisavetpolskaya gubernya str 15 Tiflis 1902 Resid bey Efendiyev Nuxa qezasindaki asaru etiqeler haqqinda Baki 1925 Nuxa qalasinin veziyyeti barede mayor Lisanevicin 1819 cu ilde tertib etdiyi akt Hemcinin bax Redakte Vikianbarda Dairevi mebed ile elaqeli mediafayllar var Kappadokiyali kilse atalari Kis kilsesi Nuxa qalasiXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Dairevi mebed amp oldid 6042445, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.svg.html){kind=link}
