fbpx
Wikipedia

Saxurlar

September 04, 2021

Saxurlar (sax. yixbı (йихъбы) / tsaxbı (цIаIхбы)) — Azərbaycanın Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarında, eləcə də Dağıstanın Şəki-Zaqatala bölgəsi ilə həmsərhəd olan Rutul rayonunda yaşayırlar. Sayları 30 mindən çoxdur. Qafqaz dillərinin Dağıstan qolunun cənub-şərq qrupuna aid olan saxur dilində, eləcə də Azərbaycan dilində danışırlar. Dini baxımdan sünni müsəlmandırlar.

Saxurlar
sax. йихъбы, цIаIхбы
Ümumi sayı
30 000-dən çox
Yaşadığı ərazilər
Rusiya 12 769 (2010)
Azərbaycan 12 289 (2009)
Dini

islam (sünni)

Daxildir
Ləzgi xalqları
Mənşəyi
Qafqaz albanları
Qohum xalqlar

Digər Ləzgi xalqları

Hazırda 12 məktəbdə saxur dilində dərslər keçirilir. Həmin məktəblərdə ümumilikdə 105 sinif var və 2500-ə yaxın şagird təhsil alır.

Azərbaycanın Qax rayonunun Qum kəndindən olan saxur uşaq

Saxurların yaşadığı ərazi Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuna daxildir. Son onillikdə orta illik əhali artımı 1.5 % olmuşdur ki, bu da orta respublika səviyyəsindən azdır.

Saxurların ən məşhur nümayəndələri arasında fizika-riyaziyyat elmləri doktoru Abdulla Muxtarovu, professor Abdulla Qarayevi, professor Oruc Əlizadəni, yazıçı-publisist Əhməd İsayevi, filologiya elm doktoru-professor-sovet türkoloqu Səlim Cəfərovuu, Tarixçi Dağıstan Dövlət universitetinin professoru Harun İbrahimov, tarixçi dosent Elvira Lətifova, Bon Universiteti Şifahi tarix fənni üzrə doktor Rasim Mirzəyev,Azərbaycan Texniki Universitetinın rektor əvəzi Xalıq Yahudov, Sovet Sosialist əməyi qəhrəmanı Minə Nəzirova Avropa və Dünya kuboku çempionu Oruc Vəlizadə və s digərlərini göstərmək olar .

Hazırda onların Saxur Mədəniyyət Mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Məskunlaşma

Rusiya FR-da

Dağıstan

Siyahıyaalmalara əsasən Dağıstanda Saxurların sayı
İnzibati-ərazi vahidi Sayı, 2002 sa.
cəmi 8 168
Rutul rayonu 4 971
Mahaçqala şəhər ə/d 2 098
Qızılyar rayonu 535
Xumtorqala rayonu 123
digər 441

Azərbaycan Respublikasında

Siyahıyaalmalara əsasən Azərbaycanda Saxurların sayı
İnzibati-ərazi vahidi 1999 sa. 2009 sa.
cəmi 15 877 12 289
Zaqatala rayonu 13 114 11 203
Qax rayonu 2 612 1 008
Balakən rayonu ... 34
Sumqayıt şəhər ə/d ... 8
Qusar rayonu 5 ...
digər 146 36

1967-cı ilin məlumatlarına görə saxurlar Dağıstanın 13 kəndində: Saxur, Gelmets, Kurdul (Lek), Mikik, Mişleş, Xiyax, Suqyut, Muslax, Attal, Korş, Cınıx, Baş-Kələl, Baş-Muxax; Azərbaycanın isə 16 kəndində yaşayırdılar: Muxax (7,2 min), Suvagil (Yeni Suvagil) (5,5 - 6 min), Qarqay, Kələl, Dağlı (keçmiş Əli Bayramlı kəndi) (3 min), Mamrux (2,1 min), Sabunçu (2 min), Qum (1,5 - 2 min), Gözbarax (2 min), Mişleş (Çinçar) (7 - 7,5 min), Çinarlı (1,2 min), Ləkit Kötüklü (1,2 min), Ağdam-Kələl, Qas, Ələsgər, Ağyazı (Üzümlü) (1 - 1,5 min). Əsasda Şəkidə məskunlaşıblar.

Mətbəxi

Saxur mətbəxi müxtəlif yeməklərlə zəngindir. Xəmir xörəkləri isə onların ən çox sevdikləri yeməklərdən sayılır. Saxurların mətbəxində bir çox yemək növləri qaxacla hazırlanır. Bundan başqa onların mətbəxində “sürhüllü”, “xikeyi”, “xingili” adlı yemək növləri də məşhurdur.Saxur mətbəxinin şah yeməyi sürhülüdür.Sürhülü əsasən qaxac ətnən hazırlanır.Lakin toyuq əti və təzə ətnəndə hazırlanır.Daha sonra tələ,qomba,cint,bircəhdə saxur mətbəxinə aiddir.

Tarixi

Saxurlar Qafqaz xalqlarına bağlı bir xalqdır. Saxurlar Qafqaz Albaniyasının 26 tayfasından biridir. Onlar Alban tayfalarından olan "çiqbi" tayfasına uyğun gəlir. Özlərini "yıxiy" adlandırırlar. Alban tayfalarının tərkibi barədə məlumat verən Strabondan başlayaraq müasir tədqiqatçılara kimi hamı bu fikirdədir. Hətta Qəmərşah Cavadovanın konkret misallar əsasında yazdığı kimi "saxurların Qafqazın qədim xalqlarından olmasını qədim gürcü və erməni mənbələri də təsdiq edir."

Ulu tarixçi Strabon öz məşhur "Coğrafiya"-sında Alban ərazisindəki Qanıx çayı barədə bilgi verir və "xьan" adının saxur dilindəki su (çay) sözündən yarandığını söyləyir. Strabonun məlumatına əsaslanan Q. Qeybullayev "Azərbaycanlıların etnogenizminə dair" adlı kitabında (Bakı 1991) belə bir qənaətə gəlir ki, "saxurların əcdadı Alazan (Qanıx) çayının, adı onların dilində olan qolunun (yəni Qanıxın) vadisində yaşayırdılar".

Tədqiqatçı Elvira Lətifova yazır ki, saxurların hər hansı dövrdə Qafqaz Albaniyasının şimal-qərb ərazisinə kütləvi köçü, yaxud basqını haqqında heç bir mənbə yoxdur. Bu da, saxurların həmin ərazilərdə daha öncədən yaşamasını göstərir.

İstinadlar

  1. ↑ "Jurnalist Əhməd İsayev-Həyatda qalan izlər" kitabı. səh. 9
  2. ↑ Цахурский язык - Гарун Ибрагимов 1990. страница 3
  3. Большая советская энциклопедия: Цахуры
  4. Советская историческая энциклопедия: ЦАХУРЫ—Лит.: Народы Кавказа, т. 1, М., 1960.
  5. Qax rayon İcra Hakimiyyəti: Rayon haqqında: Əhalisi
  6. Zaqatala Rayon Məhkəməsi: Zaqatala rayonu haqqında qısa məlumat 2013-05-25 at the Wayback Machine
  7. Balakən Rayon Məhkəməsi: Balakən rayonu haqqında qısa məlumat 2013-05-25 at the Wayback Machine
  8. ↑ Azərbaycan Respublikası Xarixi İşlər Nazirliyi: Milli Azlıqlar: Azərbaycan Respublikasında mədəni müxtəliflik: Ümumi məlumat
  9. Талибов Б. Б. Цахурский язык // Языки народов СССР: в 5-ти томах. Иберийско-кавказские языки. — М.: Наука, 1967. — Т. 4. — С. 591
  10. "Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh.23
  11. Səlcuq, Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 29 mart.- S.11. Azsaylı xalqlar-Saxurlar
  12. ↑ ИЛИСУЙСКОЕ СУЛТАНСТВО (Ilisu Sultanlığı)-E.M.Lətifova
  13. "Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 12
  14. "Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 14
  15. "Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 14
  16. "Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 15

Xarici keçidlər

  • Saxurlar haqqında film 2008
  • Shakasana
  Etnos ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

September 04, 2021
saxurlar, yixbı, йихъбы, tsaxbı, цiаiхбы, azərbaycanın, zaqatala, balakən, rayonlarında, eləcə, dağıstanın, şəki, zaqatala, bölgəsi, ilə, həmsərhəd, olan, rutul, rayonunda, yaşayırlar, sayları, mindən, çoxdur, qafqaz, dillərinin, dağıstan, qolunun, cənub, şərq. Saxurlar sax yixbi jihby tsaxbi cIaIhby Azerbaycanin Qax 5 Zaqatala 6 ve Balaken 7 rayonlarinda elece de Dagistanin Seki Zaqatala bolgesi ile hemserhed olan Rutul rayonunda yasayirlar Saylari 30 minden coxdur 1 2 Qafqaz dillerinin Dagistan qolunun cenub serq qrupuna aid olan saxur dilinde elece de Azerbaycan dilinde danisirlar 8 Dini baximdan sunni muselmandirlar Saxurlarsax jihby cIaIhby Umumi sayi30 000 den cox 1 2 Yasadigi erazilerRusiya 12 769 2010 Azerbaycan 12 289 2009 Diniislam sunni 3 4 DaxildirLezgi xalqlariMenseyiQafqaz albanlariQohum xalqlarDiger Lezgi xalqlariHazirda 12 mektebde saxur dilinde dersler kecirilir Hemin mekteblerde umumilikde 105 sinif var ve 2500 e yaxin sagird tehsil alir Azerbaycanin Qax rayonunun Qum kendinden olan saxur usaq Saxurlarin yasadigi erazi Seki Zaqatala iqtisadi rayonuna daxildir Son onillikde orta illik ehali artimi 1 5 olmusdur ki bu da orta respublika seviyyesinden azdir Saxurlarin en meshur numayendeleri arasinda fizika riyaziyyat elmleri doktoru Abdulla Muxtarovu professor Abdulla Qarayevi professor Oruc Elizadeni yazici publisist Ehmed Isayevi filologiya elm doktoru professor sovet turkoloqu Selim Ceferovuu Tarixci Dagistan Dovlet universitetinin professoru Harun Ibrahimov tarixci dosent Elvira Letifova Bon Universiteti Sifahi tarix fenni uzre doktor Rasim Mirzeyev Azerbaycan Texniki Universitetinin rektor evezi Xaliq Yahudov Sovet Sosialist emeyi qehremani Mine Nezirova Avropa ve Dunya kuboku cempionu Oruc Velizade ve s digerlerini gostermek olar Hazirda onlarin Saxur Medeniyyet Merkezi fealiyyet gosterir 8 Mundericat 1 Meskunlasma 1 1 Rusiya FR da 1 1 1 Dagistan 1 2 Azerbaycan Respublikasinda 2 Metbexi 3 Tarixi 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerMeskunlasma RedakteRusiya FR da Redakte Dagistan Redakte Siyahiyaalmalara esasen Dagistanda Saxurlarin sayi Inzibati erazi vahidi Sayi 2002 sa cemi 8 168Rutul rayonu 4 971Mahacqala seher e d 2 098Qizilyar rayonu 535Xumtorqala rayonu 123diger 441Azerbaycan Respublikasinda Redakte Siyahiyaalmalara esasen Azerbaycanda Saxurlarin sayi Inzibati erazi vahidi 1999 sa 2009 sa cemi 15 877 12 289Zaqatala rayonu 13 114 11 203Qax rayonu 2 612 1 008Balaken rayonu 34Sumqayit seher e d 8Qusar rayonu 5 diger 146 361967 ci ilin melumatlarina gore saxurlar Dagistanin 13 kendinde Saxur Gelmets Kurdul Lek Mikik Misles Xiyax Suqyut Muslax Attal Kors Cinix Bas Kelel Bas Muxax Azerbaycanin ise 16 kendinde yasayirdilar Muxax 7 2 min Suvagil Yeni Suvagil 5 5 6 min Qarqay Kelel Dagli kecmis Eli Bayramli kendi 3 min Mamrux 2 1 min Sabuncu 2 min Qum 1 5 2 min Gozbarax 2 min Misles Cincar 7 7 5 min Cinarli 1 2 min Lekit Kotuklu 1 2 min Agdam Kelel Qas Elesger Agyazi Uzumlu 1 1 5 min 9 10 Esasda Sekide meskunlasiblar Metbexi RedakteSaxur metbexi muxtelif yemeklerle zengindir Xemir xorekleri ise onlarin en cox sevdikleri yemeklerden sayilir Saxurlarin metbexinde bir cox yemek novleri qaxacla hazirlanir Bundan basqa onlarin metbexinde surhullu xikeyi xingili adli yemek novleri de meshurdur Saxur metbexinin sah yemeyi surhuludur Surhulu esasen qaxac etnen hazirlanir Lakin toyuq eti ve teze etnende hazirlanir Daha sonra tele qomba cint bircehde saxur metbexine aiddir 11 Tarixi RedakteSaxurlar Qafqaz xalqlarina bagli bir xalqdir Saxurlar Qafqaz Albaniyasinin 26 tayfasindan biridir Onlar Alban tayfalarindan olan ciqbi tayfasina uygun gelir 12 Ozlerini yixiy adlandirirlar Alban tayfalarinin terkibi barede melumat veren Strabondan baslayaraq muasir tedqiqatcilara kimi hami bu fikirdedir Hetta Qemersah Cavadovanin konkret misallar esasinda yazdigi kimi saxurlarin Qafqazin qedim xalqlarindan olmasini qedim gurcu ve ermeni menbeleri de tesdiq edir 13 Ulu tarixci Strabon oz meshur Cografiya sinda Alban erazisindeki Qanix cayi barede bilgi verir ve xan adinin saxur dilindeki su cay sozunden yarandigini soyleyir 12 14 Strabonun melumatina esaslanan Q Qeybullayev Azerbaycanlilarin etnogenizmine dair adli kitabinda Baki 1991 bele bir qenaete gelir ki saxurlarin ecdadi Alazan Qanix cayinin adi onlarin dilinde olan qolunun yeni Qanixin vadisinde yasayirdilar 15 Tedqiqatci Elvira Letifova yazir ki saxurlarin her hansi dovrde Qafqaz Albaniyasinin simal qerb erazisine kutlevi kocu yaxud basqini haqqinda hec bir menbe yoxdur 16 Bu da saxurlarin hemin erazilerde daha onceden yasamasini gosterir Istinadlar Redakte 1 2 Jurnalist Ehmed Isayev Heyatda qalan izler kitabi seh 9 1 2 Cahurskij yazyk Garun Ibragimov 1990 stranica 3 Bolshaya sovetskaya enciklopediya Cahury Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya CAHURY Lit Narody Kavkaza t 1 M 1960 Qax rayon Icra Hakimiyyeti Rayon haqqinda Ehalisi Zaqatala Rayon Mehkemesi Zaqatala rayonu haqqinda qisa melumat Arxivlesdirilib 2013 05 25 at the Wayback Machine Balaken Rayon Mehkemesi Balaken rayonu haqqinda qisa melumat Arxivlesdirilib 2013 05 25 at the Wayback Machine 1 2 Azerbaycan Respublikasi Xarixi Isler Nazirliyi Milli Azliqlar Azerbaycan Respublikasinda medeni muxteliflik Umumi melumat Talibov B B Cahurskij yazyk Yazyki narodov SSSR v 5 ti tomah Iberijsko kavkazskie yazyki M Nauka 1967 T 4 S 591 Saxurlarin gozu Suvagil Baki 2008 Ehmed Isayev seh 23 Selcuq Xalq Cebhesi 2011 29 mart S 11 Azsayli xalqlar Saxurlar 1 2 ILISUJSKOE SULTANSTVO Ilisu Sultanligi E M Letifova Saxurlarin gozu Suvagil Baki 2008 Ehmed Isayev seh 12 Saxurlarin gozu Suvagil Baki 2008 Ehmed Isayev seh 14 Saxurlarin gozu Suvagil Baki 2008 Ehmed Isayev seh 14 Saxurlarin gozu Suvagil Baki 2008 Ehmed Isayev seh 15Xarici kecidler RedakteSaxurlar haqqinda film 2008 Shakasana Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Saxurlar amp oldid 6041388, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.