fbpx
Wikipedia

İkinci dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi

İkinci dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi (ing. Pacific War; rus. Тихоокеанский театр военных действий Второй мировой войны) — Sakit okean cəbhəsi (bəzən Asiya-Sakit okean cəbhəsi adlandırılır), İkinci dünya müharibəsi illərində Sakit okeandaŞərqi Asiyada baş vermişdir. Sakit okean və adaları, Sakit okeanın cənub-qərbi, Cənub-Şərqi AsiyaÇin kimi əraziləri əhatə etmişdir (1945-ci il Sovet-yapon münaqişəsi daxil olmaqla).

İkinci dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi
Əsas münaqişə: İkinci dünya müharibəsi
Tarix 7 dekabr 1941-ci il2 sentyabr 1945-ci il
Yeri Şərqi Asiya, Cənubi Asiya, Cənub-Şərqi Asiya, Qərbi Sakit okeanHind okeanı
Nəticəsi

Antihitler koalisiyasının qələbəsi
İkinci dünya müharibəsinin sonu
San Fransisko müqaviləsi (1951)

Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)

Franklin Ruzvelt
Harri Trumen
Çan Kayşi
Vinston Çörçill
Con Kertin
U.L Makkenzi Kinq
A.T van S. Staşouver
İosif Stalin

Hirohito
Hideki Todzyo
Plaek Pibulsonqqram

Tərəflərin qüvvəsi

14,000,000
400,000
1,669,500
3,621,383
2,000,000

7,889,100

Ölənlər və yaralananlar

Hərbi
4,000,000
Mülki ölümlər
25,000,000

Hərbi
2,000,000
Mülki ölümlər
960,000

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əsasən, Sakit okean cəbhəsində hərbi əməliyyatlar, 1941-ci il 7-8 dekabr tarixində Yaponiyanın Tailandı işğalı və Britaniya müstəmləkələri olan Malayya, Sinqapur və Honq Konqa, eləcə də ABŞ-ın Havay adasında dislokasiya edilmiş Pörl Harbor hərbi bazasına, Ueyk adası, Quam və Filippinə hücumu ilə başlanmışdır. Bəzi tarixçilər, Asiyada münaqişəni 1937-ci il 7 iyul tarixində Yaponiya imperiyası və Çin Respublikası arasında baş vermiş İkinci çin–yapon müharibəsinin başlanğıcından və ya 1931-ci ilin 19 sentyabrında Mancuriyanın Yaponiya tərəfindən işğalı tarixindən götürürlər. Əsas etibarilə, Sakit okean cəbhəsində hərbi əməliyyatlar 1941-ci ilin dekabr ayının əvvəllərində başlamışdır (İkinci çin–yapon müharibəsi daxil olmaqla).

Sakit okean cəbhəsində hadisələr, antihitler koalisiyasının Yaponiyaya qarşı döyüşləri ilə cərəyan etmişdir. Yaponiyanın müttəfiqi kimi Tailand böyük rol göstərsə də, əsas müttəfiqləri olan Almaniyaİtaliya hərbi yardım edə bilməmişdir. Məhz, İkinci dünya müharibəsi bu regionda ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən XirosimaNaqasaki şəhərlərinə atom bombası atılması, 1945-ci ilin 8 avqustunda Mancuriyanın Sovet ordusu tərəfindən işğalı və Yaponiyanın 1945-ci il 15 avqust tarixində təslim olması ilə bitmişdir. Yaponiyanın rəsmi formada təslim olması, 1945-ci il 2 sentyabr tarixində Missuri xətt gəmisində baş vermişdir. Bu məğlubiyyətdən sonra, Yaponiya imperatorunun bir sıra səlahiyyətləri əlindən alındı, çünki antihitler koalisiyası ölkələri Yaponiyanın müharibəyə başlamasında əsas siyasi səbəb kimi hərbi aqressiyanı görürdülər və tezliklə Yaponiyanın yeni liberal-demokratik konstitusiyası qəbul edildi.

Sakit okean cəbhəsindəki müharibəyə verilən adlar

Müharibə ərzində antihitler koalisiyası ölkələrində "Sakit okean cəbhəsi" əsasən, İkinci dünya müharibəsindən ayrılmırdı və ya sadəcə Yaponiya əleyhinə müharibə kimi bilinirdi. Birləşmiş Ştatlarda Sakit okean cəbhəsi ifadəsi geniş istifadə edilirdi, baxmayaraq ki, əslində cənub-qərbi Sakit okean cəbhəsini (General Duqlas Makarturun rəhbərliyi altında), Çin-Birma-Hindistan cəbhəsi və ya Cənub-Şərqi Asiya cəbhəsini əhatə etmirdi. Halbuki, ABŞ-ın Sakit okean donanmasının aviadaşıyıcıları 1945-ci ilin əvvəllərində Vyetnamda - Xayfon, Kamran körfəzində və Sayqonda irimiqyaslı hava reydləri etmişdilər.

Yaponiya, 1941-ci il 10 dekabr tarixində müttəfiqlərlə və Çində davam edən müharibə ilə əlaqədar Böyük Şərqi Asiya Müharibəsi (大東亜戦争 Dai Tō-A Sensō) ifadəsindən istifadə edirdi. Bu ifadə, 12 dekabrda ictimaiyyətə bildirilmişdi və bu ifadənin belə səsləndirilməsi onunla izah edilmişdir ki, buraya Böyük Şərqi Asiya ortaq rifahı sahəsinin hərbi qüvvələri vasitəsilə, qərb qüvvələrindən öz azadlığına nail olmuş Asiya xalqları daxildir. Yapon rəsmiləri, Yapon-Çin münaqişəsini (日支事変 Nisshi Jihen) Böyük Şərqi Asiya müharibəsinə aid edirdilər.

Yaponiyanın Amerikan işğalı ərzində (1945–1952), bu yapon ifadələri rəsmi sənədlərdə qadağan edilmişdi, baxmayaraq ki, formal olaraq istifadə davam edirdi və regiondakı müharibə rəsmən Sakit okean cəbhəsi (太平洋戦争 Taiheiyō Sensō) kimi tanındı. Yaponiyada həmçinin 1931-ci ildə baş vermiş Mukden hadisəsindən 1945-ci ilə qədər dövrü əhatə edən 15 illik müharibə kimi də qeyd edilirdi.

İştirakçılar

 
Generalissimus Çan Kayşi, Çinin Ali Baş Komandanı (1942–1945)

İkinci dünya müharibəsində 1941-ci ildəki Tailand ilə Yaponiya arasında razılaşdırılmış hərbi ittifaq, artıq Cənubi Tailandın işğalını həyata keçirmişdi. Phayap ordusu, Britaniya ordusunun nəzarətində olan, keçmiş Tailand ərazisi hesab edilən şimal-şərqi Birmanı işğal etdi. Həmçinin yaponlar, Mançjou-qo və Mençzyan kukla dövlətlərini (MancuriyanınMonqolustanın ərazilərinin çox hissəsini əhatə edirdi) və kollaborasionist Vanq Cinqvey rejimini (Çinin ərazilərindən ibarət idi) qurmuşdular.

ABŞ-ın rəsmi siyasəti o idi ki, Tailand düşmən tərəfdə olmasın və bununla da, Birləşmiş Ştatlar Tailandla müharibə etmədi. ABŞ federal hökumətinin Tailandla müqavilə bağlamaq istəməsi bu ölkənin Yaponiya tərəfindən işğal edilməmişdən öncə, yaponların xeyli təhdidinə məruz qalmasına səbəb oldu. Tailand, Birləşmiş Ştatlar ilə digər işğala məruz qalmış Belçika, Çexoslovakiya, Danimarka, Yunanıstan, Norveç, PolşaHollandiya ölkələri kimi müqavilə bağladı.

 
Asiya-Sakit okean regionunun siyasi xəritəsi, 1939-cu il

Yaponiya öz müstəmləkələri olan KoreyaFormosadan (Tayvan) çoxlu əsgərlər toplamışdı. Vişi Fransası, Hind Milli Ordusu və Birma Milli Ordusu qüvvələri Sakit okean cəbhəsində fəal olmuşdular. Honq Konq, Filippin, Hollandiya Qvineyası, Britaniya Malayyası, Monqolustan və keçmiş Fransa Hind-Çinindən (Vişi Fransası hökumətinin nəzarətinə keçəndən sonra) və Timordan kollaborasionist birliklər Yaponiya İmperiya Quru Qoşunlarında xidmət etmişdilər.

Almaniyaİtaliya demək olar ki, Sakit okean cəbhəsində iştirak etmirdi, lakin alman və italyan donanmasına məxsus sualtı qayıqlar və bir sıra gəmilər HindSakit okeanlarına nəzarət edirdi. İtalyanların Çindəki güzəşt edilmiş ərazilərdə dəniz bazaları var idi, lakin almanların heç bir bazası yox idi. Yaponların Pörl Harbora hücumundan və dövlətlərin bir-birilərinə müharibə elan etmələrindən sonra, bu hərbi bazalar yapon donanmasına keçdi.

Antihitler koalisiyasının tərəfində ABŞ, Çin, Böyük Britaniya (Britaniya Hindistanı, Fici, Samoa və s. ölkələrin hərbi qüvvələri daxil olmaqla), Avstraliya, Filippin, Hollandiya (Hollandiya Ost-Hindi və Yeni Qvineyanın qərb hissəsinin sahibi kimi), Yeni Zelandiya, Kanada və Sakit okean cəbhəsi Şurasının bütün üzv dövlətləri iştirak edirdi. Meksika, Azad Fransa və digər ölkələr, xüsusilə də Britaniya müstəmləkələrindən qüvvələr də iştirak etmişdi.

SSRİYaponiya arasında 2 qısa elan edilməmiş sərhəd münaqişələri 1938–1939-cu illərdə baş vermiş, sonra isə vəziyyət 1945-ci ilin avqustuna qədər stabil qalmışdı. 1945-ci ilin avqustundan isə sovet ordusu Mançjou-qonu, Çini, Daxili Monqolustan Muxtar Rayonunu, Yaponiya protektoratı KoreyanıSaxalin adalarını tutdu.

Əhatə etdiyi ərazilər

 
Generalissimus Çan Kayşiantihitler koalisiyası ordusunun Ali Baş Komandanı Jozef Stiluell, Çin (1942–1945)

1942–1945-ci illərdə Sakit okean cəbhəsində 4 əsas ərazi var idi: Çin, Sakit okeanın mərkəzi, Cənub-Şərqi AsiyaSakit okeanın cənub-qərb hissəsi. ABŞ mənbələri Sakit okean cəbhəsi ilə bağlı, 2 ərazini irəli sürür: Sakit okeanÇin-Birma-Hindistan əraziləri. Sakit okeanda antihitler koalisiyası öz qüvvələrini 2 ərazidə bölüşdürmüşdü: Sakit okean və onun cənub-qərb hissəsi. 1945-ci ildə — Yaponiyanın təslim olmasından əvvəlki dövrdə, SSRİMonqolustan yaponlara qarşı Mancuriyada və şimal-şərqi Çində mübarizə aparmışdı.

Çin və Yaponiya arasında münaqişə

 
Sakit okean cəbhəsi Şurasına üzv ölkələrin dövlət başçıları, 12 oktyabr 1942-ci il

1937-ci ildən Yaponiya Mancuriyaya nəzarət edirdi və Çinin içərilərinə doğru hərəkət etməyə hazır idi. 1937-ci ilin 7 iyulunda baş vermiş Marko Polo körpüsündəki hadisə, Çin və Yaponiya arasında irimiqyaslı müharibəyə səbəb oldu. Homindançıkommunist çinlilər vətəndaş müharibəsini dayandırdılar və yapon işğalına qarşı vahid cəbhədə birləşdilər. SSRİ, bu müharibədə Çin qüvvələrinə hərbi yardım etmişdi. Yaponlar Şanxay, Nankin və Uxanda mühüm hərbi qələbələr qazandı, lakin dünya ölkələri, əsas da ABŞ xüsusilə Panay hadisəsinə görə Yaponiyanın təcavüzkar siyasətini pislədi.

1939-cu ildə yaponlar, SSRİ-ni Uzaq Şərqdən, xüsusilə də Mancuriyadan çıxarmağa çalışırdılar. Onlar, marşal Georgi Jukovun rəhbərliyi altındakı sovet və monqol hərbi qüvvələri tərəfindən Xalxin–Qol döyüşündə məğlub edildilər. Bu şimala olan yapon hücumunu və SSRİ-nin Almaniyaya qarşı müharibənin əvvəlində sovet–yapon bitərəflik paktının imzalanmasının nəticəsi kimi Çinə edilən yardımını dayandırdı.

1940-cı ilin sentyabrında Yaponiya Vişi Fransası tərəfindən nəzarət edilən Hind-Çin istiqamətindən Çinin əsas ərazilərini tutaraq, onun dünya ilə əlaqəsini kəsdi. Yaponlar, Vişi hökuməti ilə olan sazişlərini pozdular və öz məqsədlərinə çatdılar. 27 sentyabrda Yaponiya, Almaniyaİtaliya ilə hərbi müttəfiqlik barədə müqavilə imzaladı. ABŞ, YaponiyaAlmaniya arasında olmuş gizli diplomatik yazışmanı bilənə, yəni 1944-cü ilə qədər bu ölkələrin az olsa da, əlaqələri var idi.

1941-ci ildən münaqişə zəifləmişdi. Baxmayaraq ki, Yaponiya Çinin şimal, mərkəzi və sahilyanı ərazilərinin çox hissəsini işğal etmişdi, lakin Homindan hökuməti Çinin içərilərinə doğru geri çəkilmişdi. Eyni zamanda, Çinin şimal və mərkəzi hissələrinin yaponlar tərəfindən nəzarət olunması biraz seyrək idi, belə ki Yaponiya adətən dəmiryollarına və əsas şəhərlərə nəzarət edirdi, lakin geniş Çin vilayətlərində əsas hərbi və inzibati idarələr yox idi. Yaponlar, cənub-qərbi Çində dağlara çəkilən Çin ordusuna və kommunist çinlilərin şimali və şərqi Çində formalaşdırdığı partizan hərəkatına qarşı mübarizə aparırdılar.

Yaponiya, bir neçə kukla dövlətlər qurmuşdu və bunlardan biri də Vanq Cinqveyin rəhbərlik etdiyi hökumət idi. Halbuki, Çin əhalisinə qarşı zalım siyasətləri bu hökumətlərə hər hansı real güc gətirmədi və bir neçə rəqib hökumətlər Çan Kayşinin rəhbərliyi ilə Homindan hökuməti tərəfindən məğlub edildi. Çinli kommunisthomindançı hərbi qüvvələrin düşmən xəttləri arxasında ərazi nəzarəti üçün mübarizələri, 1941-ci ilin yanvarında mühüm hərbi toqquşma ilə əməkdaşlıqlarının bitməsinə səbəb oldu.

 
Chongqing şəhəri bombalandıqdan sonra, iyun 1941-ci il

Yaponlar Şanxay, Uxan və Chongqing kimi Çin şəhərlərini bombalamış və 1938-ci ilin fevralından 1943-cü ilin avqustuna qədər 5000-ə yaxın hava reydləri həyata keçirmişdilər. Yaponiyanın intensiv olaraq Çin şəhərlərini bombalaması 260.000-350.934 nəfər dinc insanın ölümünə səbəb olmuşdu.

Yaponiya və Qərb arasında gərginliklər

1935-ci ilin əvvəllərindən Yaponiya hərbi dairələri, Hollandiyanın müstəmləkəsi olan Hollandiya Ost-Hindini tutmağı qərara almışdı, səbəbi isə buranın neft resurslarının Yaponiya üçün əhəmiyyətli olması idi. 1940-cı ildə onlar Böyük Şərqi Asiya ortaq rifah sahəsi adlı konsepsiyalarına Hollandiya Ost-Hindi, Malayya və Filippin kimi əraziləri daxil etdilər. Yaponlar Haynan, Tayvan və Xayfon kimi ərazilərdə möhkəmlənir və Yaponiya İmperiya Quru Qoşunlarının zabitləri qaçılmaz müharibə haqqında danışırdılar. Xüsusilə də, Admiral Sankiçi Takahaşi ABŞ ilə üz-üzə qaldıqlarını bildirirdi.

Yapon militarizmini çaşdırmaq səyi ilə Avstraliya, ABŞ, Böyük Britaniya və Hind-Çin adalarında zəngin neft yataqlarına nəzarət edən, mühacirətdə olan Hollandiya hökuməti daxil olmaqla qərb gücləri Yaponiyaya dəmir filizi, polad və neft ixracını dayandırmış və Yaponiya xam resurslarla özlərini Çin və Fransa Hind-Çinində fəaliyyətləri ilə təmin etmişdilər. Yaponiyada hökumət və millətçilər bu embarqoları aqressiyanın nəticəsi kimi qiymətləndirirdilər. Bu ölkəyə idxal edilən neft, daxili istehlakın 80%-ni ödəyirdi və ən çox hərbi sahəyə sərf edilirdi. Yapon mətbuatı, hərbi təbliğatçıların təsiri ilə embarqoları "ABCD" blokadası termini ilə istinad eləməyə başlamışdı.

İqtisadi tənəzzül və son istilalardan uzaqlaşma arasında seçim qarşısında qalan Yaponiya İmperiya Qərargahı, 1941-ci ilin aprel və may aylarında qərb qüvvələri ilə müharibə etməyi planlaşdırmağa başladı.

Yaponların hazırlıqları

Münaqişənin ilk dövründə Yaponiyanın əsas məqsədi antihitler koalisiyası ölkələrinin embarqosunun təsirindən xilas olmaq üçün Hollandiya müstəmləkəsi olan Hollandiya Ost-Hindini və Malayyanı işğal etmək idi. Bu, cənub planı kimi bilinirdi. Bu plan, Böyük BritaniyaABŞ arasındakı yaxın əlaqələrin olması ucbatından qərara alınmışdı və Yaponiya şərq planını da hazırlamağa məcbur oldu.

Şərq planında aşağıdakı prioritet məsələlər nəzərdə tutulurdu:
1. ABŞ-ın Havay adasındakı Pörl Harbor hərbi bazasına hücum
2. Filippinin zəbti
3. Quam və Ueyk adalarının işğalı ilə ABŞ-ın əlaqəsini kəsmək

Cənub planında isə aşağıdakı prioritet məsələlər nəzərdə tutulurdu:
1. Malayya və Honq Konqa hücum
2. Bismark arxipelaqı, YavaSumatra adalarına hücum
3. AvstraliyaYeni Zelandiyanı blokadaya salmaq

Bu əməliyyatlar gerçəkləşdikdən sonra isə sülh danışıqlarına başlamaq planlaşdırılırdı. Noyabrda bu planlar mahiyyətcə tamamlandı və növbəti aya təyin edildi. Yapon hərbi dairələrinin hücum üçün əmr verməməsi və gözləməsi Böyük Britaniya üçün yaxşı oldu və SSRİ baş verə biləcək hər hansı Almaniya hücumuna görə Yaponiyaya effektiv cavab vermək iqtidarında deyildi. Bir sıra yapon rəhbərləri, ABŞ-a qarşı ümumi hərbi qələbə düşüncəsinin mümkünsüz olduğunun fərqindəydilər, alternativ olaraq Yaponiya hegemonluğunu Asiyada tanıtdıqdan sonra sülh danışıqları üçün addım ata bilərdi. Yaponiya İmperiya Qərargahı amerikanlarla bir sıra danışıqlar aparmışdı, lakin yaponların Çin (1894-1895) və Rusiya (1904-1905) əleyhinə uğurlu müharibələrinin tarixi təcrübələri ABŞ-a qarşı savaşa başlamaq fikrinin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdu.

Yaponların hücumları, 1941–1942

1941-ci ilin 7 dekabrında yaponlar Pörl Harbor, Quam və Ueyk adalarındakı amerikanların hərbi bazalarına hücum etdilər. Eyni gün Britaniya müstəmləkəsi Honq Konqa hücum edilmiş, ABŞ nəzarətindəki Filippin, Tailand və Malayya işğal edilmişdi.

Pörl Harbora hücum

  Əsas məqalə: Pörl Harbora hücum
 
Yaponların Pörl Harbora hücumu zamanı yanan Arizona xətt gəmisi
 
Pörl Harbora hücum zamanı göstərdiyi igidliyə görə donanma medalı ilə təltif edilən ilk afroamerikalı Doris Miller

Dekabrın 7-si səhər saatlarında Yaponiya gözlənilmədən Pörl Harbora havadan hücuma başladı. Bu hücum zamanı ABŞ hərbi donanması böyük zərər gördü, belə ki 8 xətt gəmisi zədələnmiş, 188 hərbi təyyarə məhv edilmiş və 2403 amerikan vətəndaşı həlak olmuşdu. Hücumdan öncə ABŞ, İkinci dünya müharibəsində deyildi və bu o demək idi ki, Yaponiya müharibə elan etmədən Pörl Harbora hücum etmişdi. Amerikanların itkisi, o qədər də çox olmadı: Hərbi Dəniz Qüvvələrində əsas hesab olunan aviadaşıyıcı gəmilər hücum zamanı dənizə açılmışdılar və mühüm donanma infrastrukturuna zərər dəyməmişdi.

Pörl Harbora hücumdan əvvəl ABŞ ictimaiyyəti, dövlətin Avropadakı müharibəyə müdaxiləsinə qarşı idi, amma ABŞ hökuməti Lend-liz proqramına əsasən, Böyük BritaniyayaSSRİ-yə hərbi yardım edirdi. 8 dekabrda ABŞ, Böyük Britaniya, KanadaHollandiya növbəti günü isə Avstraliya Yaponiyaya müharibə elan etdi. Pörl Harbora hücumdan 4 gün sonra Almaniyaİtaliya ABŞ-a müharibə elan etdi, amma bu böyük strateji səhv idi. Yaranmış vəziyyət Yaponiyanın ABŞ-ı yayındırması üstünlüyünü Almaniyanın əlindən aldı.

Cənub-Şərqi Asiyaya hücumlar

 
Darvin şəhərinin bombalanması, 19 fevral 1942-ci il

Böyük Britaniya, AvstraliyaHollandiya artıq 2 il idi ki, Almaniya ilə müharibə edirdi. Sakit okean cəbhəsindəki döyüşlərin ilk 6 ayında müttəfiqlər yaponlar qarşısında ağır məğlubiyyətlərə məruz qalmışdılar.

Tailand, 24 saat içində yapon işğalına boyun əydi və formal olaraq 21 dekabrda Yaponiya ilə müttəfiq oldu. Honq Konqa 8 dekabrda hücum edilmiş və 25 dekabrda süqut etmişdi. Honq Konqun müdafiəsində yerli əhali və kanadalı əsgərlər əsas rol oynamışdı. Həmin vaxtı Quam və Ueyk adaları işğal edildi. 1942-ci ilin 1 yanvarında, antihitler koalisiyası ölkələrinin dövlət başçıları Cənub-Şərqi Asiyanın müdafiəsi üçün General Arçibald Ueyvelli öz ordularına Ali Baş Komandan təyin etdilər. Yanvarda yaponlar Birma, Hollandiya Şərqi Hind adaları, Yeni Qvineya, Solomon adaları, Manila, Kuala-Lumpur və Rabaulu tutdu. Bu işğallardan sonra antihitler koalisiyası orduları, Sinqapurda yaponlara müqavimət göstərsələr də, 1942-ci ilin 15 fevralında təslim oldular. Təxminən 130.000 nəfər hind, ingilis, avstraliyalı və holland əsgər hərbi əsirlərə çevrildilər. İşğal sürətlənərək BaliTimora çatdı. Məğlubiyyətlərin nəticəsi olaraq, Ueyvell ali komandanlıq vəzifəsindən istefa verdi.

Yaponlar, artıq Avstraliyanın şimalına hava hücumları etməyə başlamışdı. Fevralın 19-da Darvin şəhərinin bombalanması zamanı ən azı 243 nəfər insan həlak oldu.

Fevralın sonu və martın əvvəlində Yava dənizindəki döyüşdə yapon donanması Admiral Karel Doormanın rəhbərliyi altındakı donanmanı məğlub etdi. Bununla da, Cənub-Şərqi Asiyadakı döyüşlər antihitler koalisiyasının Yava və Sumatra adalarındakı məğlubiyyətləri ilə bitdi.

Mart və apreldə güclü yapon donanması, Hind okeanına istiqamətləndi. Krallıq donanmasının Seylondakı bazaları atəşə tutuldu və bir neçə Britaniya gəmisi batırıldı. Şiddətli hücuma məruz qalan Krallıq donanması Hind okeanının qərb hissəsinə geri çəkildi. Birma və Hindistana yapon basqını üçün şərait yarandı. Bu döyüşlərdə ingilislər, Ranqundan Hindistan-Birma sərhədinə geri çəkilmiş və yaponlar çinli homindançılar üçün təchizat xətti olan strateji əhəmiyyətli Birma yolunu nəzarət altına götürmüşdülər.

Filippin 1942-ci ilin 8 mayına qədər müqavimət göstərsə də, sonda təslim oldu və 80.000-dən çox əsgər əsir götürüldü. Bundan sonra general Duqlas Makartur Avstraliyaya getməli oldu. Admiral Çester Nimitsin rəhbərliyi ilə ABŞ donanması Sakit okeanda nəzarəti öz üzərinə götürdü.

Avstraliyaya təhdid

 
Sakit okean cəbhəsinin Ali Baş Komandanı General Duqlas MakarturAvstraliyanın baş naziri Con Kertin

1941-ci ilin sonunda yaponların Pörl Harbora hücumu zamanı avstraliyalı əsgərlər Aralıq dənizi və Yaxın Şərq cəbhəsində döyüşürdülər. Avstraliya mümkün yapon hücumuna qarşı müqavimət göstərməyə hazırlıqsız idi. Bu ölkə Britaniya Malayyasının, Sinqapurun işğalı və 15.000 əsgərinin əsir düşməsilə sarsılmışdı. Yaponlar 1942-ci ilin əvvəllərində Yeni Qvineya Ərazisində əsas hərbi bazalarını yaratdılar. Fevralın 19-da Darvin şəhəri yaponların hava hücumuna məruz qaldı (Bu, yaponların Avstraliya ərazisinə ilk hücumu idi). Sonrakı 19 ay ərzində Avstraliyaya 100 dəfə havadan hücum edildi. Yaponlar üçün Port Morsbi şəhərinin işğalı əsas məqsəd idi. Çünki, bu şəhər işğal edilsəydi, Avstraliyaya hücumlar etmək asanlaşacaqdı.

 
Holland və avstraliyalı hərbi əsirlər, 1943-cü il, Tarsau, Tailand

Franklin Ruzvelt, Avstraliya ilə Sakit okean hövzəsinin müdafiə planını gerçəkləşdirmək üçün general Duqlas Makarturu Ali Komandan təyin etdi. Baş nazir Con Kertin, Avstraliya Silahlı Qüvvələrinin hazırlığı baxımından bu təklifi qəbul etdi. Duqlas Makartur, öz qərargahını 1942-ci ilin martında Melburn şəhərinə köçürdü və Sakit okean cəbhəsindəki əməliyyatlara silahlı qüvvələri buradan yönəltməyə başladı. Düşmən donanması, 1942-ci ilin may ayının sonunda Sidney şəhərinə çatdı. 8 iyunda 2 yapon sualtı qayığı Sidney və Nyukasl şəhərlərinin sahillərini atəşə tutdu.

Mərcan dənizi və Miduey döyüşləri: dönüş nöqtəsi

  Əsas məqalələr: Mərcan dənizi döyüşü və Miduey döyüşü
Admirallar: Çester Nimits və Frenk Fletçer

Yaponlar, 1942-ci ilin ortalarında Sakit okeanın cənub və mərkəzi hissələrində əlavə hücumlar etməyi qərara aldılar. Antihitler koalisiyası, yaponların gizli yazışmalarını açaraq Port Morsbi şəhərinə ediləcək hücumu müəyyən etmişdilər. Əgər bu şəhər tutulsaydı, yaponlar Avstraliyanın şimal və qərb hissələrindəki dənizlərə nəzarət edə və həmin ölkəni təcrid edə bilərdi. Lakin admiral Fletçerin rəhbərliyi altındakı ABŞAvstraliya donanmaları yaponların qarşısını kəsdi. 1942-ci ilin mayında Mərcan dənizində baş vermiş döyüş nəticəsində antihitler koalisiyası çoxlu itkilər verdi, ancaq Port Morsbi şəhərinin işğalı baş tutmadı və yaponlar məğlub olaraq geri çəkildilər. Bu, Sakit okean cəbhəsində baş tutan ilk dəniz döyüşü idi. Yaponların növbəti hədəfi Miduey adasını işğal etmək idi və bu admiral Çester Nimitsin aviadaşıyıcı gəmilərini məhv etməyə imkan verirdi. Yaponlar, 2 aviadaşıyıcı gəmini Aleut adalarına göndərməklə amerikanları şimala olan hücumları ilə yayındırmaq istəyirdilər. Həmin vaxt antihitler koalisiyasının yaponların gizli yazışmalarını açması Miduey adasına gerçəkləşəcək hücumu müəyyən etməyə şərait yaratdı. Çuiçi Naqumo Miduey adasının işğalı üçün taktiki komandanlığa gətirildi, İsoroku Yamamotonun kompleks planında Çester Nimits tərəfindən ediləcək hər hansı müdaxilə üçün kifayət qədər döyüş gəmiləri yox idi. Çester Nimitsin uzaqgörənliyi, yaponların Miduey adasına gəlib çatmasına mane oldu və məğlub olan yaponlar bir daha hücum etməyərək müdafiəyə çəkildilər. Miduey döyüşü, Sakit okean cəbhəsində geriyə dönüşün başlanğıcı oldu.

Tarava döyüşü

  Əsas məqalə: Tarava döyüşü

Tarava döyüşü, Gilbert adalarında yerləşən Tarava adasında 20-23 noyabr 1943-cü il tarixində baş vermişdir. Döyüş 76 saat davam etməsinə baxmayaraq, 6.000- yaxın əsgər ölmüş, 2.2969 əsgər yaralanmışdır.

Makin döyüşü

  Əsas məqalə: Makin döyüşü

Makin döyüşü, Gilbert adalarında yerləşən Makin adasında 20-24 noyabr 1943-cü il tarixində baş vermişdir. Aleut adalarındakı əməliyyatın bitməsi və Solomon adalarına doğru gerçəkləşən irəliləmə, əsgər və təchizat baxımından vəziyyət yüksək səviyyəyə çatandan sonra, 1943-cü ilin sonlarında ABŞ hərbi donanmasının Sakit okeanın mərkəzinə hücum etməsinə imkan yaratdı. Admiral Çester Nimits bu hücumun 1943-cü ildən əvvəl baş tutmasının tərəfdarıydı, lakin Bismark arxipelaqına edilən hücum və Rabaul şəhərinin mühasirəsiylə əlaqədar bu gerçəkləşmədi. Bu adaya hücum, amerikanların qələbəsi ilə nəticələnmişdir.

Quadalkanal döyüşü

  Əsas məqalə: Quadalkanal döyüşü
 
Amerikan əsgərləri Quadalkanalda dincələrkən

Quadalkanal döyüşü, İkinci dünya müharibəsində Yaponiyanın 3-cü əsas müdafiə xəttinin yerləşdiyi bölgə olaraq tanınır. ABŞ hərbi donanması, Miduey zəfərindən sonra Quadalkanalı ələ keçirməyi planlaşdırırdı. Desant əməliyyatı zamanı çətinlik çəkəcəklərini düşünürdülər, lakin yapon əsgərləri tərəfindən desant əməliyyatı zamanı müqavimət olmadı. O an amerikan əsgərləri özlərini şanslı hesab etdilər. Quadalkanalda yaşayan yerli əhalinin köməyi ilə amerikan əsgərləri, yaponların yerləşdiyi mövqelərə qədər irəlilədilər. Quadalkanal əməliyyatı, olduqca yaşıllıq bir yerdə gerçəkləşdi. Yaponlar, bundan yararlanaraq amerikan əsgərlərini asanlıqla uzaqlaşdıra bildilər. Bəzi amerikan əsgərləri, irəliləyərkən qəflətən otların arasından çıxan yapon əsgərlərini görüncə ölməkdən qurtula bilmədilər. ABŞ Silahlı Qüvvələri, topçu və təyyarə bombardmanları sayəsində yaponların Quadalkanaldakı mövqelərini qısa müddət ərzində ələ keçirməyi bacardı.

İvodzima döyüşü

  Əsas məqalə: İvodzima döyüşü
 
Amerikan əsgərləri İvodzimada

İvodzima döyüşü, 16 fevral 1945 — 26 mart 1945 tarixlərində Sakit okeanda yerləşən İvodzima adlı kiçik bir adada YaponiyaABŞ arasında baş vermişdir. 1945-ci ilin fevral ayında amerikanlar Yaponiyadan sadəcə 1200 km uzaqlıqda yerləşən bir adaya toplanmışdı. İvodzima adası, Yaponiyanın istilası üçün əhəmiyyət kəsb edən 2 hava limanına malik idi. İkinci dünya müharibəsinin simvolu olan ABŞ əsgərlərinin bayraqlarını təpəyə qaldırmalarını göstərən fotoşəkil, bu döyüş əsnasında çəkilmişdir. ABŞ-ın hərbi dəniz və hava qüvvələrinin üstünlüyü ilə mühasirəyə aldığı adayı yaponlara ağır itkilər verdirərək almışdır. Yaponlar, bu kiçik adaya əsgər yığmış, tunellər və mağaralar qazmışdı. Amma heç biri ABŞ hərbi dəniz qüvvələrinin açdığı atəşdən qurtula bilmədi.

Okinava döyüşü

  Əsas məqalə: Okinava döyüşü

Okinava döyüşü, Sakit okean cəbhəsindəki döyüşlərin son mərhələsində ABŞ-ın Okinava adasına desant çıxarması ilə meydana gəlmişdir. Bu döyüş, Yaponiyada mülki əhalinin də öldürülmüş olduğu ən böyük quru döyüşü və ABŞ ilə Yaponiya arasındakı son böyük döyüş olmuşdur. Dəniz hərəkatları 18 mart 1945-ci ildə, quru döyüşü isə ABŞ-ın desant çıxarmasıyla 1 apreldə başlanmışdır. Amerikanlar, 1 aprel 1945-ci ildə Yontan və Kadena hava limanlarının yerləşdiyi bölgəyə desant çıxarması etmişdir. Adanın 80%-i, sadəcə 15 gün ərzində alınmışdır. Yaponlar, bu döyüş ərzində kamikadzelərdən çox istifadə etmişdir. Bu döyüş, 23 iyunda yaponların məğlubiyyəti ilə bitmişdir. Döyüşdə əsas məqsəd, Yaponiyaya hücum etmək üçün hərbi bazaların ələ keçirilməsi idi. Bu döyüş ilə Sakit okean cəbhəsindəki ABŞ zəfəri gerçəkləşdi.

Qahirə konfransı

  Əsas məqalə: Qahirə konfransı

1943-cü ilin 22–26 noyabr tarixləri arasında ABŞ prezidenti Franklin Ruzvelt, Böyük Britaniya baş naziri Vinston Çörçill və Çin prezidenti Çan Kayşi Misirin paytaxtı Qahirə şəhərində görüşdülər və keçirilən konfransın əsas mövzusu Yaponiyanın məğlub edilməsi barədə idi. O cümlədən, yaponlar tərəfindən işğal edilmiş Çin ərazilərinin (MancuriyaTayvan daxil olmaqla) qaytarılması və Koreyanın azad edilərək müstəqil dövlət olması kimi əsas məsələləri əks etdirən Qahirə bəyannaməsi qəbul edilmişdir.

Mancuriyanın Sovet ordusu tərəfindən işğalı

  Əsas məqalə: Mancuriya əməliyyatı (1945)
 
Sovet matrosları SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bayrağını qaldırarkən, 1 oktyabr 1945-ci il, Port Artur

1945-ci ilin 3 fevralında SSRİ, Franklin Ruzveltlə razılaşaraq Sakit okean cəbhəsindəki döyüşlərə qatıldı. Bu, Avropada müharibənin bitməsindən 90 gün sonra baş verdi. 9 avqustda Mancuriyanın işğalı başladı və yaponlar məğlub edildi. Bu işğal, yaponların qurduğu kukla dövlət olan Mançjou-qonun süqutu ilə başladı və SSRİ-Yaponiya müqaviləsindən 6 il sonra ən böyük və İkinci dünya müharibəsinin son döyüşü idi. Bu hücumla Mançjou-qo, Mençzyan və Koreyanın şimalı ələ keçirildi.

Müharibənin sonu

 
Duqlas Makartur Missuri xətt gəmisində Yaponiyanın təslim aktını imzalayarkən

1945-ci ilin 6 avqustunda ABŞ-ın Enola Gay adlı B-29 hərbi təyyarəsi ilk atom bombasını Xirosima şəhərinə atdı. Digər atom bombası isə, 9 avqustda Naqasaki şəhərinə atıldı. 140.000-240.000-dən çox insan həlak oldu. 15 avqustda Yaponiya imperatoru Hirohito təslim olduqları barədə xalqa mürəciət etdi. 2 sentyabr tarixində Yaponiya, Missuri xətt gəmisində təslim aktını imzaladı.

Müharibənin qurbanları

1941-ci ilin 7 dekabrında yaponların Pörl Harbora hücumu zamanı 2403 nəfər həlak olmuş və 1247 nəfər yaralanmışdı. Yaponlar, bu hücumu müharibə elan etmədən həyata keçirmişdilər və Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı, bu hadisəni müharibə cinayəti kimi qəbul etmişdi. Sakit okean cəbhəsindəki döyüşlər zamanı yapon əsgərlər hərbi əsirlər daxil olmaqla, milyonlarla insanı öldürmüşdülər. Çin-Yapon müharibəsi (1937–1945) ərzində ən azı 20 milyon çinli həlak oldu. Döyüşlərdə kimyəvibioloji silahlardan istifadə edilmiş və bu da 400.000 çinlinin ölümünə səbəb olmuşdu. Nankin soyqırımı zamanı yaponlar, 300.000 nəfərə yaxın dinc insanı amansızlıqla öldürmüşdülər. Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalının verdiyi məlumata əsasən, hərbi əsirlərin öldürülməsi 27,1%, yəni almanlarınitalyanların ördürdükləri əsirlərin sayından 7 dəfə çox idi. 1536-ya yaxın ABŞ vətəndaşı həbs düşərgələrində öldürülmüşdü, lakin almanların həbs düşərgələrində 883 amerikalı öldürülmüşdü.

Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı

 
Məhkəmənin keçirildiyi keçmiş hərbi məktəbin binası (İçiqaya, Tokio)

Yaponiyanın məğlubiyyətindən sonra, imperator Hirohito və şahzadə Yasuhiko Asakadan başqa bütün yüksək rütbəli yaponlar mühakimə edildi. 1946-cı ilin 29 aprel tarixində başlayan Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı 1948-ci ilin 12 noyabr tarixinə qədər davam etmiş və çıxarılan qərarlar nəticəsində Baş Nazir Hideki Todzyo və bir çox yüksək rütbəli hərbçi edam edilmişdir.

Edam cəzası

Seişiro İtaqaki: Hərbi nazir
Heitaro Kimura: Birma Bölgə Ordular Qrupu baş komandanı
Kenji Doihara: Çin Ordular Qrupu baş komandanı
Hideki Todzyo: 40-cı baş nazir
Akira Muto: Filippin Ordular Qrupu baş komandanı
Koki Hirota: 32-ci baş nazir

Ömürlük həbs cəzası

Sadao Araki: Təhsil və Mədəniyyət naziri
Yoşijiro Umezu
Hiroşi Oşima: Almaniya səfiri
Takazumi Oka
Okinori Kaya: Maliyyə naziri
Koiçi Kido: Daxili İşlər naziri
Kuniaki Koiso: 41-ci baş nazir
Kenryö Sato: Quru qoşunları nazirliyi hərbi işlər şöbəsinin sədri
Jotarö Şimada: Hərbi Dəniz naziri
Toşio Şiratori: İtaliya səfiri
Teiçi Suzuki
Kinqoro Haşimoto
Şunroku Hata: Quru qoşunları naziri
Kiiçiro Hiranuma: 35-ci baş nazir
Naoki Hoşino
Jiro Minami: Koreya valisi

İstinadlar

  1. A Decade of American Foreign Policy 1941–1949 Interim Meeting of Foreign Ministers, Moscow. Retrieved 30 September 2009.
  2. Williamson Murray, Allan R. Millett A War to be Won: Fighting the Second World War, Harvard University Press, 2001, p. 143
  3. Roy M. MacLeod, Science and the Pacific War: Science and Survival in the Pacific, 1939–1945, Kluwer Academic Publishing, p. 1, 1999
  4. http://www.politicsandreligionjournal.com/images/pdf_files/srpski/godina4_broj1/3%20-%20shinya%20masa%20aki.pdf
  5. http://www.history.com/this-day-in-history/macarthur-orders-end-of-shinto-as-japanese-state-religion
  6. . BBC. 19 March 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 October 2010.
  7. . 9 January 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 October 2010.
  8. Edward J. Drea, Nomonhan: Japanese-Soviet Tactical Combat, 1939 (2005)
  9. Boyd, Carl. Hitler's Japanese confidant: General Ōshima Hiroshi and MAGIC intelligence, 1941–1945 (1993)
  10. Fairbank, John King; Goldman, Merle (1994). China: A New History. Harvard University Press. səh. 320. ISBN 0-674-11673-9.
  11. Lind Jennifer M. (2010). "Sorry States: Apologies in International Politics". Cornell University Press, p.28. ISBN 0-8014-7628-3
  12. R.J. Rummel (August 31, 2007). China's Bloody Century: Genocide and Mass Murder Since 1900. Transaction Publishers.
  13. "Japans desperate gamble". Aberdeen Journal. 18 November 1940. İstifadə tarixi: 6 May 2015 – British Newspaper Archive vasitəsilə. (Subscription required (help)).
  14. Peattie & Evans, Kaigun
  15. Willmott, Barrier and the Javelin (Annapolis: Naval Institute Press, 1983).
  16. Boog et al (2006) "Germany and the Second World War: The Global War", p. 175
  17. Parillo, Mark P. Japanese Merchant Marine in World War II. (United States Naval Institute Press, 1993).
  18. "Declaration of War with Japan". United States Congress. 8 December 1941. 26 September 2011 tarixində .
  19. "Prime Minister's Declaration". UK Parliament. 8 December 1941. İstifadə tarixi: 3 May 2015.
  20. "Canada Declares War on Japan". Inter-Allied Review. 15 December 1941. İstifadə tarixi: 8 April 2015 – Pearl Harbor History Associates, Inc. vasitəsilə.
  21. "The Kingdom of the Netherlands Declares War with Japan". Inter-Allied Review. 15 December 1941. İstifadə tarixi: 3 October 2009 – Pearl Harbor History Associates Inc. vasitəsilə.
  22. "Remembering 1942, The fall of Singapore, 15 February 1942". Awm.gov.au. İstifadə tarixi: 31 October 2010.
  23. Klemen, L (1999–2000). "The capture of Bali Island, February 1942". Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
  24. Klemen, L (1999–2000). "The Japanese Invasion of Dutch West Timor Island, February 1942". Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
  25. Klemen, L (1999–2000). "The Java Sea Battle, February 1942". Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
  26. Klemen, L (1999–2000). "The conquest of Java Island, March 1942". Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
  27. Womack, Tom (1999–2000). "An Abandoned Army – The KNIL and The Japanese Invasion of Northern Dutch Sumatra". Dutch East Indies Campaign website.
  28. Blair, Silent Victory
  29. "Remembering the war in New Guinea – Rabaul". Ajrp.awm.gov.au. İstifadə tarixi: 20 April 2013.
  30. "Remembering the war in New Guinea – Were the Japanese going to invade?". Ajrp.awm.gov.au. 19 February 1942. İstifadə tarixi: 20 April 2013.
  31. "Midget Submarines history at". Home.st.net.au. İstifadə tarixi: 29 April 2010.
  32. "Battle of Midway-Scouting and Early Attacks from Midway, 3–4 June 1942". History.navy.mil. İstifadə tarixi: 31 October 2010.
  33. Robert S. Burrell, "Breaking the Cycle of Iwo Jima Mythology: A Strategic Study of Operation Detachment," Journal of Military History Volume 68, Number 4, October 2004, pp. 1143–1186 and rebuttal in Project MUSE
  34. Joseph H. Alexander, The final campaign: Marines in the victory on Okinawa (1996) short official history online
  35. Hiromichi Yahara, The Battle For Okinawa (1997), Japanese perspective excerpt and text search
  36. Professor Duncan Anderson, 2005,"Nuclear Power: The End of the War Against Japan" (World War Two, BBC History website) Access date: 11 September 2007.
  37. Frank, Richard B. (2007). Tsuyoshi Hasegawa (ed.). The End of the Pacific War: Reappraisals. Stanford University Press. səh. 89. ISBN 978-0-8047-5427-9.
  38. Yuma Totani (1 April 2009). The Tokyo War Crimes Trial: The Pursuit of Justice in the Wake of World War II. Harvard University Asia Center. səh. 57.
  39. Stephen C. McCaffrey (22 September 2004). Understanding International Law. AuthorHouse. 210–229.
  40. "Rummel, R.J. '''Statistics of Democide: Genocide and Mass Murder since 1900''' Chapter 3. LIT Verlag Münster-Hamburg-Berlin-Wien-London-Zürich (1999)". Hawaii.edu. İstifadə tarixi: 31 October 2010.
  41. Nuclear Power: The End of the War Against Japan
  42. Remember role in ending fascist war
  43. Christopher Hudson (2 March 2007). "Doctors of Depravity". Daily Mail.
  44. Chapel, Joseph (2004). "Denial of the Holocaust and the Rape of Nanking".
  45. "Japanese prisoners of war". Philip Towle, Margaret Kosuge, Yōichi Kibata (2000). Continuum International Publishing Group. pp.47–48. ISBN 1-85285-192-9.
  46. U.S. Prisoners of War and Civilian American Citizens Captured and Interned by Japan in World War II: The Issue of Compensation by Japan.

Xarici keçidlər

  • "The Pacific War Online Encyclopedia" compiled by Kent G. Budge, 4000 short articles
  • Film Footage of the Pacific War
  • Animated History of the Pacific War 2013-02-27 at the Wayback Machine
  • The Pacific War Series – at The War Times Journal
  • Morinoske: Japanese Pilot testimonials – and more
  • Imperial Japanese Navy Page
  • "Japan's War in Colour" YouTube

ikinci, dünya, müharibəsində, sakit, okean, cəbhəsi, pacific, Тихоокеанский, театр, военных, действий, Второй, мировой, войны, sakit, okean, cəbhəsi, bəzən, asiya, sakit, okean, cəbhəsi, adlandırılır, ikinci, dünya, müharibəsi, illərində, sakit, okeanda, şərqi. Ikinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesi ing Pacific War rus Tihookeanskij teatr voennyh dejstvij Vtoroj mirovoj vojny Sakit okean cebhesi bezen Asiya Sakit okean cebhesi adlandirilir 2 Ikinci dunya muharibesi illerinde Sakit okeanda ve Serqi Asiyada bas vermisdir Sakit okean ve adalari Sakit okeanin cenub qerbi Cenub Serqi Asiya ve Cin kimi erazileri ehate etmisdir 1945 ci il Sovet yapon munaqisesi daxil olmaqla Ikinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesiEsas munaqise Ikinci dunya muharibesiTarix 7 dekabr 1941 ci il 2 sentyabr 1945 ci ilYeri Serqi Asiya Cenubi Asiya Cenub Serqi Asiya Qerbi Sakit okean ve Hind okeaniNeticesi Antihitler koalisiyasinin qelebesiIkinci dunya muharibesinin sonuSan Fransisko muqavilesi 1951 Yaponiyanin teslim olmasi Zeiflemis Avropa olkelerinin oz mustemlekelerini itirmesi Indoneziya Milli Inqilabi Birinci Hind Cin muharibesi Koreya muharibesiMunaqise terefleriAntihitler koalisiyasi 1 ABS FilippinCin Boyuk Britaniya Britaniya Hindistani Britaniya Birmasi Britaniya MalayasiAvstraliya Kanada Yeni Zelandiya Niderland Hollandiya Ost HindiSSRI Berlin Roma Tokio oxu Yaponiya imperiyasi Tailand Kukla dovletler Mancjou qo Menczyan Vanq Cinqvey rejimiKomandan lar Franklin Ruzvelt Harri Trumen Can Kaysi Vinston Corcill Con Kertin U L Makkenzi Kinq A T van S Stasouver Iosif Stalin Hirohito Hideki Todzyo Plaek PibulsonqqramTereflerin quvvesi14 000 000 400 000 1 669 500 3 621 383 2 000 000 7 889 100Olenler ve yaralananlarHerbi4 000 000Mulki olumler25 000 000 Herbi2 000 000Mulki olumler960 000 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEsasen Sakit okean cebhesinde herbi emeliyyatlar 1941 ci il 7 8 dekabr tarixinde Yaponiyanin Tailandi isgali ve Britaniya mustemlekeleri olan Malayya Sinqapur ve Honq Konqa elece de ABS in Havay adasinda dislokasiya edilmis Porl Harbor herbi bazasina Ueyk adasi Quam ve Filippine hucumu ile baslanmisdir Bezi tarixciler Asiyada munaqiseni 1937 ci il 7 iyul tarixinde Yaponiya imperiyasi ve Cin Respublikasi arasinda bas vermis Ikinci cin yapon muharibesinin baslangicindan ve ya 1931 ci ilin 19 sentyabrinda Mancuriyanin Yaponiya terefinden isgali tarixinden gotururler 3 Esas etibarile Sakit okean cebhesinde herbi emeliyyatlar 1941 ci ilin dekabr ayinin evvellerinde baslamisdir Ikinci cin yapon muharibesi daxil olmaqla Sakit okean cebhesinde hadiseler antihitler koalisiyasinin Yaponiyaya qarsi doyusleri ile cereyan etmisdir Yaponiyanin muttefiqi kimi Tailand boyuk rol gosterse de esas muttefiqleri olan Almaniya ve Italiya herbi yardim ede bilmemisdir Mehz Ikinci dunya muharibesi bu regionda ABS Herbi Hava Quvveleri terefinden Xirosima ve Naqasaki seherlerine atom bombasi atilmasi 1945 ci ilin 8 avqustunda Mancuriyanin Sovet ordusu terefinden isgali ve Yaponiyanin 1945 ci il 15 avqust tarixinde teslim olmasi ile bitmisdir Yaponiyanin resmi formada teslim olmasi 1945 ci il 2 sentyabr tarixinde Missuri xett gemisinde bas vermisdir Bu meglubiyyetden sonra Yaponiya imperatorunun bir sira selahiyyetleri elinden alindi 4 cunki antihitler koalisiyasi olkeleri Yaponiyanin muharibeye baslamasinda esas siyasi sebeb kimi herbi aqressiyani gorurduler ve tezlikle Yaponiyanin yeni liberal demokratik konstitusiyasi qebul edildi 5 Mundericat 1 Sakit okean cebhesindeki muharibeye verilen adlar 2 Istirakcilar 3 Ehate etdiyi eraziler 4 Cin ve Yaponiya arasinda munaqise 5 Yaponiya ve Qerb arasinda gerginlikler 6 Yaponlarin hazirliqlari 7 Yaponlarin hucumlari 1941 1942 7 1 Porl Harbora hucum 7 2 Cenub Serqi Asiyaya hucumlar 7 3 Avstraliyaya tehdid 8 Mercan denizi ve Miduey doyusleri donus noqtesi 9 Tarava doyusu 10 Makin doyusu 11 Quadalkanal doyusu 12 Ivodzima doyusu 13 Okinava doyusu 14 Qahire konfransi 15 Mancuriyanin Sovet ordusu terefinden isgali 16 Muharibenin sonu 17 Muharibenin qurbanlari 18 Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunali 18 1 Edam cezasi 18 2 Omurluk hebs cezasi 19 Istinadlar 20 Xarici kecidlerSakit okean cebhesindeki muharibeye verilen adlar RedakteMuharibe erzinde antihitler koalisiyasi olkelerinde Sakit okean cebhesi esasen Ikinci dunya muharibesinden ayrilmirdi ve ya sadece Yaponiya eleyhine muharibe kimi bilinirdi Birlesmis Statlarda Sakit okean cebhesi ifadesi genis istifade edilirdi baxmayaraq ki eslinde cenub qerbi Sakit okean cebhesini General Duqlas Makarturun rehberliyi altinda Cin Birma Hindistan cebhesi ve ya Cenub Serqi Asiya cebhesini ehate etmirdi Halbuki ABS in Sakit okean donanmasinin aviadasiyicilari 1945 ci ilin evvellerinde Vyetnamda Xayfon Kamran korfezinde ve Sayqonda irimiqyasli hava reydleri etmisdiler Yaponiya 1941 ci il 10 dekabr tarixinde muttefiqlerle ve Cinde davam eden muharibe ile elaqedar Boyuk Serqi Asiya Muharibesi 大東亜戦争 Dai Tō A Sensō ifadesinden istifade edirdi Bu ifade 12 dekabrda ictimaiyyete bildirilmisdi ve bu ifadenin bele seslendirilmesi onunla izah edilmisdir ki buraya Boyuk Serqi Asiya ortaq rifahi sahesinin herbi quvveleri vasitesile qerb quvvelerinden oz azadligina nail olmus Asiya xalqlari daxildir Yapon resmileri Yapon Cin munaqisesini 日支事変 Nisshi Jihen Boyuk Serqi Asiya muharibesine aid edirdiler Yaponiyanin Amerikan isgali erzinde 1945 1952 bu yapon ifadeleri resmi senedlerde qadagan edilmisdi baxmayaraq ki formal olaraq istifade davam edirdi ve regiondaki muharibe resmen Sakit okean cebhesi 太平洋戦争 Taiheiyō Sensō kimi tanindi Yaponiyada hemcinin 1931 ci ilde bas vermis Mukden hadisesinden 1945 ci ile qeder dovru ehate eden 15 illik muharibe kimi de qeyd edilirdi Istirakcilar Redakte Generalissimus Can Kaysi Cinin Ali Bas Komandani 1942 1945 Ikinci dunya muharibesinde 1941 ci ildeki Tailand ile Yaponiya arasinda razilasdirilmis herbi ittifaq artiq Cenubi Tailandin isgalini heyata kecirmisdi Phayap ordusu Britaniya ordusunun nezaretinde olan kecmis Tailand erazisi hesab edilen simal serqi Birmani isgal etdi Hemcinin yaponlar Mancjou qo ve Menczyan kukla dovletlerini Mancuriyanin ve Monqolustanin erazilerinin cox hissesini ehate edirdi ve kollaborasionist Vanq Cinqvey rejimini Cinin erazilerinden ibaret idi qurmusdular ABS in resmi siyaseti o idi ki Tailand dusmen terefde olmasin ve bununla da Birlesmis Statlar Tailandla muharibe etmedi ABS federal hokumetinin Tailandla muqavile baglamaq istemesi bu olkenin Yaponiya terefinden isgal edilmemisden once yaponlarin xeyli tehdidine meruz qalmasina sebeb oldu Tailand Birlesmis Statlar ile diger isgala meruz qalmis Belcika Cexoslovakiya Danimarka Yunanistan Norvec Polsa ve Hollandiya olkeleri kimi muqavile bagladi Asiya Sakit okean regionunun siyasi xeritesi 1939 cu il Yaponiya oz mustemlekeleri olan Koreya ve Formosadan Tayvan coxlu esgerler toplamisdi Visi Fransasi Hind Milli Ordusu ve Birma Milli Ordusu quvveleri Sakit okean cebhesinde feal olmusdular Honq Konq Filippin Hollandiya Qvineyasi Britaniya Malayyasi Monqolustan ve kecmis Fransa Hind Cininden Visi Fransasi hokumetinin nezaretine kecenden sonra ve Timordan kollaborasionist birlikler Yaponiya Imperiya Quru Qosunlarinda xidmet etmisdiler Almaniya ve Italiya demek olar ki Sakit okean cebhesinde istirak etmirdi lakin alman ve italyan donanmasina mexsus sualti qayiqlar ve bir sira gemiler Hind ve Sakit okeanlarina nezaret edirdi Italyanlarin Cindeki guzest edilmis erazilerde deniz bazalari var idi lakin almanlarin hec bir bazasi yox idi Yaponlarin Porl Harbora hucumundan ve dovletlerin bir birilerine muharibe elan etmelerinden sonra bu herbi bazalar yapon donanmasina kecdi Antihitler koalisiyasinin terefinde ABS Cin Boyuk Britaniya Britaniya Hindistani Fici Samoa ve s olkelerin herbi quvveleri daxil olmaqla Avstraliya Filippin Hollandiya Hollandiya Ost Hindi ve Yeni Qvineyanin qerb hissesinin sahibi kimi Yeni Zelandiya Kanada ve Sakit okean cebhesi Surasinin butun uzv dovletleri istirak edirdi 6 Meksika Azad Fransa ve diger olkeler xususile de Britaniya mustemlekelerinden quvveler de istirak etmisdi SSRI ve Yaponiya arasinda 2 qisa elan edilmemis serhed munaqiseleri 1938 1939 cu illerde bas vermis sonra ise veziyyet 1945 ci ilin avqustuna qeder stabil qalmisdi 1945 ci ilin avqustundan ise sovet ordusu Mancjou qonu Cini Daxili Monqolustan Muxtar Rayonunu Yaponiya protektorati Koreyani ve Saxalin adalarini tutdu Ehate etdiyi eraziler Redakte Generalissimus Can Kaysi ve antihitler koalisiyasi ordusunun Ali Bas Komandani Jozef Stiluell Cin 1942 1945 1942 1945 ci illerde Sakit okean cebhesinde 4 esas erazi var idi Cin Sakit okeanin merkezi Cenub Serqi Asiya ve Sakit okeanin cenub qerb hissesi 7 ABS menbeleri Sakit okean cebhesi ile bagli 2 erazini ireli surur Sakit okean ve Cin Birma Hindistan erazileri Sakit okeanda antihitler koalisiyasi oz quvvelerini 2 erazide bolusdurmusdu Sakit okean ve onun cenub qerb hissesi 1945 ci ilde Yaponiyanin teslim olmasindan evvelki dovrde SSRI ve Monqolustan yaponlara qarsi Mancuriyada ve simal serqi Cinde mubarize aparmisdi Cin ve Yaponiya arasinda munaqise Redakte Esas meqale Cin yapon muharibesi 1937 1945 Sakit okean cebhesi Surasina uzv olkelerin dovlet bascilari 12 oktyabr 1942 ci il Can Kaysi 1937 ci ilden Yaponiya Mancuriyaya nezaret edirdi ve Cinin icerilerine dogru hereket etmeye hazir idi 1937 ci ilin 7 iyulunda bas vermis Marko Polo korpusundeki hadise Cin ve Yaponiya arasinda irimiqyasli muharibeye sebeb oldu Homindanci ve kommunist cinliler vetendas muharibesini dayandirdilar ve yapon isgalina qarsi vahid cebhede birlesdiler SSRI bu muharibede Cin quvvelerine herbi yardim etmisdi Yaponlar Sanxay Nankin ve Uxanda muhum herbi qelebeler qazandi lakin dunya olkeleri esas da ABS xususile Panay hadisesine gore Yaponiyanin tecavuzkar siyasetini pisledi 1939 cu ilde yaponlar SSRI ni Uzaq Serqden xususile de Mancuriyadan cixarmaga calisirdilar Onlar marsal Georgi Jukovun rehberliyi altindaki sovet ve monqol herbi quvveleri terefinden Xalxin Qol doyusunde meglub edildiler Bu simala olan yapon hucumunu ve SSRI nin Almaniyaya qarsi muharibenin evvelinde sovet yapon bitereflik paktinin imzalanmasinin neticesi kimi Cine edilen yardimini dayandirdi 8 1940 ci ilin sentyabrinda Yaponiya Visi Fransasi terefinden nezaret edilen Hind Cin istiqametinden Cinin esas erazilerini tutaraq onun dunya ile elaqesini kesdi Yaponlar Visi hokumeti ile olan sazislerini pozdular ve oz meqsedlerine catdilar 27 sentyabrda Yaponiya Almaniya ve Italiya ile herbi muttefiqlik barede muqavile imzaladi ABS Yaponiya ve Almaniya arasinda olmus gizli diplomatik yazismani bilene yeni 1944 cu ile qeder bu olkelerin az olsa da elaqeleri var idi 9 1941 ci ilden munaqise zeiflemisdi Baxmayaraq ki Yaponiya Cinin simal merkezi ve sahilyani erazilerinin cox hissesini isgal etmisdi lakin Homindan hokumeti Cinin icerilerine dogru geri cekilmisdi Eyni zamanda Cinin simal ve merkezi hisselerinin yaponlar terefinden nezaret olunmasi biraz seyrek idi bele ki Yaponiya adeten demiryollarina ve esas seherlere nezaret edirdi lakin genis Cin vilayetlerinde esas herbi ve inzibati idareler yox idi Yaponlar cenub qerbi Cinde daglara cekilen Cin ordusuna ve kommunist cinlilerin simali ve serqi Cinde formalasdirdigi partizan herekatina qarsi mubarize aparirdilar Yaponiya bir nece kukla dovletler qurmusdu ve bunlardan biri de Vanq Cinqveyin rehberlik etdiyi hokumet idi Halbuki Cin ehalisine qarsi zalim siyasetleri bu hokumetlere her hansi real guc getirmedi ve bir nece reqib hokumetler Can Kaysinin rehberliyi ile Homindan hokumeti terefinden meglub edildi Cinli kommunist ve homindanci herbi quvvelerin dusmen xettleri arxasinda erazi nezareti ucun mubarizeleri 1941 ci ilin yanvarinda muhum herbi toqqusma ile emekdasliqlarinin bitmesine sebeb oldu 10 Chongqing seheri bombalandiqdan sonra iyun 1941 ci il Yaponlar Sanxay Uxan ve Chongqing kimi Cin seherlerini bombalamis ve 1938 ci ilin fevralindan 1943 cu ilin avqustuna qeder 5000 e yaxin hava reydleri heyata kecirmisdiler Yaponiyanin intensiv olaraq Cin seherlerini bombalamasi 260 000 350 934 nefer dinc insanin olumune sebeb olmusdu 11 12 Yaponiya ve Qerb arasinda gerginlikler Redakte1935 ci ilin evvellerinden Yaponiya herbi daireleri Hollandiyanin mustemlekesi olan Hollandiya Ost Hindini tutmagi qerara almisdi sebebi ise buranin neft resurslarinin Yaponiya ucun ehemiyyetli olmasi idi 1940 ci ilde onlar Boyuk Serqi Asiya ortaq rifah sahesi adli konsepsiyalarina Hollandiya Ost Hindi Malayya ve Filippin kimi erazileri daxil etdiler Yaponlar Haynan Tayvan ve Xayfon kimi erazilerde mohkemlenir ve Yaponiya Imperiya Quru Qosunlarinin zabitleri qacilmaz muharibe haqqinda danisirdilar Xususile de Admiral Sankici Takahasi ABS ile uz uze qaldiqlarini bildirirdi 13 Yapon militarizmini casdirmaq seyi ile Avstraliya ABS Boyuk Britaniya ve Hind Cin adalarinda zengin neft yataqlarina nezaret eden muhaciretde olan Hollandiya hokumeti daxil olmaqla qerb gucleri Yaponiyaya demir filizi polad ve neft ixracini dayandirmis ve Yaponiya xam resurslarla ozlerini Cin ve Fransa Hind Cininde fealiyyetleri ile temin etmisdiler Yaponiyada hokumet ve milletciler bu embarqolari aqressiyanin neticesi kimi qiymetlendirirdiler Bu olkeye idxal edilen neft daxili istehlakin 80 ni odeyirdi ve en cox herbi saheye serf edilirdi Yapon metbuati herbi tebligatcilarin tesiri ile embarqolari ABCD blokadasi termini ile istinad elemeye baslamisdi Iqtisadi tenezzul ve son istilalardan uzaqlasma arasinda secim qarsisinda qalan Yaponiya Imperiya Qerargahi 1941 ci ilin aprel ve may aylarinda qerb quvveleri ile muharibe etmeyi planlasdirmaga basladi Yaponlarin hazirliqlari RedakteMunaqisenin ilk dovrunde Yaponiyanin esas meqsedi antihitler koalisiyasi olkelerinin embarqosunun tesirinden xilas olmaq ucun Hollandiya mustemlekesi olan Hollandiya Ost Hindini ve Malayyani isgal etmek idi Bu cenub plani kimi bilinirdi Bu plan Boyuk Britaniya ve ABS arasindaki yaxin elaqelerin olmasi ucbatindan qerara alinmisdi ve Yaponiya serq planini da hazirlamaga mecbur oldu 14 15 Serq planinda asagidaki prioritet meseleler nezerde tutulurdu 1 ABS in Havay adasindaki Porl Harbor herbi bazasina hucum2 Filippinin zebti3 Quam ve Ueyk adalarinin isgali ile ABS in elaqesini kesmekCenub planinda ise asagidaki prioritet meseleler nezerde tutulurdu 1 Malayya ve Honq Konqa hucum2 Bismark arxipelaqi Yava ve Sumatra adalarina hucum3 Avstraliya ve Yeni Zelandiyani blokadaya salmaqBu emeliyyatlar gerceklesdikden sonra ise sulh danisiqlarina baslamaq planlasdirilirdi Noyabrda bu planlar mahiyyetce tamamlandi ve novbeti aya teyin edildi Yapon herbi dairelerinin hucum ucun emr vermemesi ve gozlemesi Boyuk Britaniya ucun yaxsi oldu ve SSRI bas vere bilecek her hansi Almaniya hucumuna gore Yaponiyaya effektiv cavab vermek iqtidarinda deyildi Bir sira yapon rehberleri ABS a qarsi umumi herbi qelebe dusuncesinin mumkunsuz oldugunun ferqindeydiler alternativ olaraq Yaponiya hegemonlugunu Asiyada tanitdiqdan sonra sulh danisiqlari ucun addim ata bilerdi 16 Yaponiya Imperiya Qerargahi amerikanlarla bir sira danisiqlar aparmisdi lakin yaponlarin Cin 1894 1895 ve Rusiya 1904 1905 eleyhine ugurlu muharibelerinin tarixi tecrubeleri ABS a qarsi savasa baslamaq fikrinin meydana gelmesine sebeb olmusdu Yaponlarin hucumlari 1941 1942 Redakte1941 ci ilin 7 dekabrinda yaponlar Porl Harbor Quam ve Ueyk adalarindaki amerikanlarin herbi bazalarina hucum etdiler Eyni gun Britaniya mustemlekesi Honq Konqa hucum edilmis ABS nezaretindeki Filippin Tailand ve Malayya isgal edilmisdi Porl Harbora hucum Redakte Esas meqale Porl Harbora hucum Yaponlarin Porl Harbora hucumu zamani yanan Arizona xett gemisi Porl Harbora hucum zamani gosterdiyi igidliye gore donanma medali ile teltif edilen ilk afroamerikali Doris Miller Dekabrin 7 si seher saatlarinda Yaponiya gozlenilmeden Porl Harbora havadan hucuma basladi Bu hucum zamani ABS herbi donanmasi boyuk zerer gordu bele ki 8 xett gemisi zedelenmis 188 herbi teyyare mehv edilmis ve 2403 amerikan vetendasi helak olmusdu Hucumdan once ABS Ikinci dunya muharibesinde deyildi ve bu o demek idi ki Yaponiya muharibe elan etmeden Porl Harbora hucum etmisdi Amerikanlarin itkisi o qeder de cox olmadi Herbi Deniz Quvvelerinde esas hesab olunan aviadasiyici gemiler hucum zamani denize acilmisdilar ve muhum donanma infrastrukturuna zerer deymemisdi 17 Porl Harbora hucumdan evvel ABS ictimaiyyeti dovletin Avropadaki muharibeye mudaxilesine qarsi idi amma ABS hokumeti Lend liz proqramina esasen Boyuk Britaniyaya ve SSRI ye herbi yardim edirdi 8 dekabrda ABS 18 Boyuk Britaniya 19 Kanada 20 ve Hollandiya 21 novbeti gunu ise Avstraliya Yaponiyaya muharibe elan etdi Porl Harbora hucumdan 4 gun sonra Almaniya ve Italiya ABS a muharibe elan etdi amma bu boyuk strateji sehv idi Yaranmis veziyyet Yaponiyanin ABS i yayindirmasi ustunluyunu Almaniyanin elinden aldi Cenub Serqi Asiyaya hucumlar Redakte Darvin seherinin bombalanmasi 19 fevral 1942 ci il Boyuk Britaniya Avstraliya ve Hollandiya artiq 2 il idi ki Almaniya ile muharibe edirdi Sakit okean cebhesindeki doyuslerin ilk 6 ayinda muttefiqler yaponlar qarsisinda agir meglubiyyetlere meruz qalmisdilar Tailand 24 saat icinde yapon isgalina boyun eydi ve formal olaraq 21 dekabrda Yaponiya ile muttefiq oldu Honq Konqa 8 dekabrda hucum edilmis ve 25 dekabrda suqut etmisdi Honq Konqun mudafiesinde yerli ehali ve kanadali esgerler esas rol oynamisdi Hemin vaxti Quam ve Ueyk adalari isgal edildi 1942 ci ilin 1 yanvarinda antihitler koalisiyasi olkelerinin dovlet bascilari Cenub Serqi Asiyanin mudafiesi ucun General Arcibald Ueyvelli oz ordularina Ali Bas Komandan teyin etdiler Yanvarda yaponlar Birma Hollandiya Serqi Hind adalari Yeni Qvineya Solomon adalari Manila Kuala Lumpur ve Rabaulu tutdu Bu isgallardan sonra antihitler koalisiyasi ordulari Sinqapurda yaponlara muqavimet gosterseler de 1942 ci ilin 15 fevralinda teslim oldular Texminen 130 000 nefer hind ingilis avstraliyali ve holland esger herbi esirlere cevrildiler 22 Isgal suretlenerek Bali 23 ve Timora 24 catdi Meglubiyyetlerin neticesi olaraq Ueyvell ali komandanliq vezifesinden istefa verdi Yaponlar artiq Avstraliyanin simalina hava hucumlari etmeye baslamisdi Fevralin 19 da Darvin seherinin bombalanmasi zamani en azi 243 nefer insan helak oldu Fevralin sonu ve martin evvelinde Yava denizindeki doyusde yapon donanmasi Admiral Karel Doormanin rehberliyi altindaki donanmani meglub etdi 25 Bununla da Cenub Serqi Asiyadaki doyusler antihitler koalisiyasinin Yava 26 ve Sumatra adalarindaki meglubiyyetleri ile bitdi 27 Mart ve aprelde guclu yapon donanmasi Hind okeanina istiqametlendi Kralliq donanmasinin Seylondaki bazalari atese tutuldu ve bir nece Britaniya gemisi batirildi Siddetli hucuma meruz qalan Kralliq donanmasi Hind okeaninin qerb hissesine geri cekildi Birma ve Hindistana yapon basqini ucun serait yarandi Bu doyuslerde ingilisler Ranqundan Hindistan Birma serhedine geri cekilmis ve yaponlar cinli homindancilar ucun techizat xetti olan strateji ehemiyyetli Birma yolunu nezaret altina goturmusduler Filippin 1942 ci ilin 8 mayina qeder muqavimet gosterse de sonda teslim oldu ve 80 000 den cox esger esir goturuldu Bundan sonra general Duqlas Makartur Avstraliyaya getmeli oldu Admiral Cester Nimitsin rehberliyi ile ABS donanmasi Sakit okeanda nezareti oz uzerine goturdu 28 Avstraliyaya tehdid Redakte Sakit okean cebhesinin Ali Bas Komandani General Duqlas Makartur ve Avstraliyanin bas naziri Con Kertin 1941 ci ilin sonunda yaponlarin Porl Harbora hucumu zamani avstraliyali esgerler Araliq denizi ve Yaxin Serq cebhesinde doyusurduler Avstraliya mumkun yapon hucumuna qarsi muqavimet gostermeye hazirliqsiz idi Bu olke Britaniya Malayyasinin Sinqapurun isgali ve 15 000 esgerinin esir dusmesile sarsilmisdi Yaponlar 1942 ci ilin evvellerinde Yeni Qvineya Erazisinde esas herbi bazalarini yaratdilar 29 Fevralin 19 da Darvin seheri yaponlarin hava hucumuna meruz qaldi Bu yaponlarin Avstraliya erazisine ilk hucumu idi Sonraki 19 ay erzinde Avstraliyaya 100 defe havadan hucum edildi Yaponlar ucun Port Morsbi seherinin isgali esas meqsed idi Cunki bu seher isgal edilseydi Avstraliyaya hucumlar etmek asanlasacaqdi 30 Holland ve avstraliyali herbi esirler 1943 cu il Tarsau Tailand Franklin Ruzvelt Avstraliya ile Sakit okean hovzesinin mudafie planini gerceklesdirmek ucun general Duqlas Makarturu Ali Komandan teyin etdi Bas nazir Con Kertin Avstraliya Silahli Quvvelerinin hazirligi baximindan bu teklifi qebul etdi Duqlas Makartur oz qerargahini 1942 ci ilin martinda Melburn seherine kocurdu ve Sakit okean cebhesindeki emeliyyatlara silahli quvveleri buradan yoneltmeye basladi Dusmen donanmasi 1942 ci ilin may ayinin sonunda Sidney seherine catdi 8 iyunda 2 yapon sualti qayigi Sidney ve Nyukasl seherlerinin sahillerini atese tutdu 31 Mercan denizi ve Miduey doyusleri donus noqtesi Redakte Esas meqaleler Mercan denizi doyusu ve Miduey doyusu Admirallar Cester Nimits ve Frenk FletcerYaponlar 1942 ci ilin ortalarinda Sakit okeanin cenub ve merkezi hisselerinde elave hucumlar etmeyi qerara aldilar Antihitler koalisiyasi yaponlarin gizli yazismalarini acaraq Port Morsbi seherine edilecek hucumu mueyyen etmisdiler Eger bu seher tutulsaydi yaponlar Avstraliyanin simal ve qerb hisselerindeki denizlere nezaret ede ve hemin olkeni tecrid ede bilerdi Lakin admiral Fletcerin rehberliyi altindaki ABS ve Avstraliya donanmalari yaponlarin qarsisini kesdi 1942 ci ilin mayinda Mercan denizinde bas vermis doyus neticesinde antihitler koalisiyasi coxlu itkiler verdi ancaq Port Morsbi seherinin isgali bas tutmadi ve yaponlar meglub olaraq geri cekildiler Bu Sakit okean cebhesinde bas tutan ilk deniz doyusu idi Yaponlarin novbeti hedefi Miduey adasini isgal etmek idi ve bu admiral Cester Nimitsin aviadasiyici gemilerini mehv etmeye imkan verirdi Yaponlar 2 aviadasiyici gemini Aleut adalarina gondermekle amerikanlari simala olan hucumlari ile yayindirmaq isteyirdiler Hemin vaxt antihitler koalisiyasinin yaponlarin gizli yazismalarini acmasi Miduey adasina gerceklesecek hucumu mueyyen etmeye serait yaratdi 32 Cuici Naqumo Miduey adasinin isgali ucun taktiki komandanliga getirildi Isoroku Yamamotonun kompleks planinda Cester Nimits terefinden edilecek her hansi mudaxile ucun kifayet qeder doyus gemileri yox idi Cester Nimitsin uzaqgorenliyi yaponlarin Miduey adasina gelib catmasina mane oldu ve meglub olan yaponlar bir daha hucum etmeyerek mudafieye cekildiler Miduey doyusu Sakit okean cebhesinde geriye donusun baslangici oldu Tarava doyusu Redakte Esas meqale Tarava doyusuTarava doyusu Gilbert adalarinda yerlesen Tarava adasinda 20 23 noyabr 1943 cu il tarixinde bas vermisdir Doyus 76 saat davam etmesine baxmayaraq 6 000 yaxin esger olmus 2 2969 esger yaralanmisdir Makin doyusu Redakte Esas meqale Makin doyusuMakin doyusu Gilbert adalarinda yerlesen Makin adasinda 20 24 noyabr 1943 cu il tarixinde bas vermisdir Aleut adalarindaki emeliyyatin bitmesi ve Solomon adalarina dogru gerceklesen irelileme esger ve techizat baximindan veziyyet yuksek seviyyeye catandan sonra 1943 cu ilin sonlarinda ABS herbi donanmasinin Sakit okeanin merkezine hucum etmesine imkan yaratdi Admiral Cester Nimits bu hucumun 1943 cu ilden evvel bas tutmasinin terefdariydi lakin Bismark arxipelaqina edilen hucum ve Rabaul seherinin muhasiresiyle elaqedar bu gerceklesmedi Bu adaya hucum amerikanlarin qelebesi ile neticelenmisdir Quadalkanal doyusu Redakte Esas meqale Quadalkanal doyusu Amerikan esgerleri Quadalkanalda dincelerken Quadalkanal doyusu Ikinci dunya muharibesinde Yaponiyanin 3 cu esas mudafie xettinin yerlesdiyi bolge olaraq taninir ABS herbi donanmasi Miduey zeferinden sonra Quadalkanali ele kecirmeyi planlasdirirdi Desant emeliyyati zamani cetinlik cekeceklerini dusunurduler lakin yapon esgerleri terefinden desant emeliyyati zamani muqavimet olmadi O an amerikan esgerleri ozlerini sansli hesab etdiler Quadalkanalda yasayan yerli ehalinin komeyi ile amerikan esgerleri yaponlarin yerlesdiyi movqelere qeder irelilediler Quadalkanal emeliyyati olduqca yasilliq bir yerde gerceklesdi Yaponlar bundan yararlanaraq amerikan esgerlerini asanliqla uzaqlasdira bildiler Bezi amerikan esgerleri irelileyerken qefleten otlarin arasindan cixan yapon esgerlerini gorunce olmekden qurtula bilmediler ABS Silahli Quvveleri topcu ve teyyare bombardmanlari sayesinde yaponlarin Quadalkanaldaki movqelerini qisa muddet erzinde ele kecirmeyi bacardi Ivodzima doyusu Redakte Esas meqale Ivodzima doyusu Amerikan esgerleri Ivodzimada Ivodzima doyusu 16 fevral 1945 26 mart 1945 tarixlerinde Sakit okeanda yerlesen Ivodzima adli kicik bir adada Yaponiya ve ABS arasinda bas vermisdir 1945 ci ilin fevral ayinda amerikanlar Yaponiyadan sadece 1200 km uzaqliqda yerlesen bir adaya toplanmisdi Ivodzima adasi Yaponiyanin istilasi ucun ehemiyyet kesb eden 2 hava limanina malik idi Ikinci dunya muharibesinin simvolu olan ABS esgerlerinin bayraqlarini tepeye qaldirmalarini gosteren fotosekil bu doyus esnasinda cekilmisdir ABS in herbi deniz ve hava quvvelerinin ustunluyu ile muhasireye aldigi adayi yaponlara agir itkiler verdirerek almisdir Yaponlar bu kicik adaya esger yigmis tuneller ve magaralar qazmisdi Amma hec biri ABS herbi deniz quvvelerinin acdigi atesden qurtula bilmedi 33 Okinava doyusu Redakte Esas meqale Okinava doyusuOkinava doyusu Sakit okean cebhesindeki doyuslerin son merhelesinde ABS in Okinava adasina desant cixarmasi ile meydana gelmisdir Bu doyus Yaponiyada mulki ehalinin de oldurulmus oldugu en boyuk quru doyusu ve ABS ile Yaponiya arasindaki son boyuk doyus olmusdur Deniz herekatlari 18 mart 1945 ci ilde quru doyusu ise ABS in desant cixarmasiyla 1 aprelde baslanmisdir 34 Amerikanlar 1 aprel 1945 ci ilde Yontan ve Kadena hava limanlarinin yerlesdiyi bolgeye desant cixarmasi etmisdir Adanin 80 i sadece 15 gun erzinde alinmisdir Yaponlar bu doyus erzinde kamikadzelerden cox istifade etmisdir Bu doyus 23 iyunda yaponlarin meglubiyyeti ile bitmisdir Doyusde esas meqsed Yaponiyaya hucum etmek ucun herbi bazalarin ele kecirilmesi idi Bu doyus ile Sakit okean cebhesindeki ABS zeferi gerceklesdi 35 Qahire konfransi Redakte Esas meqale Qahire konfransi Generalissimus Can Kaysi Franklin Ruzvelt ve Vinston Corcill Qahire konfransinda 1943 cu il 1943 cu ilin 22 26 noyabr tarixleri arasinda ABS prezidenti Franklin Ruzvelt Boyuk Britaniya bas naziri Vinston Corcill ve Cin prezidenti Can Kaysi Misirin paytaxti Qahire seherinde gorusduler ve kecirilen konfransin esas movzusu Yaponiyanin meglub edilmesi barede idi O cumleden yaponlar terefinden isgal edilmis Cin erazilerinin Mancuriya ve Tayvan daxil olmaqla qaytarilmasi ve Koreyanin azad edilerek musteqil dovlet olmasi kimi esas meseleleri eks etdiren Qahire beyannamesi qebul edilmisdir Mancuriyanin Sovet ordusu terefinden isgali Redakte Esas meqale Mancuriya emeliyyati 1945 Sovet matroslari SSRI Herbi Deniz Quvvelerinin bayragini qaldirarken 1 oktyabr 1945 ci il Port Artur 1945 ci ilin 3 fevralinda SSRI Franklin Ruzveltle razilasaraq Sakit okean cebhesindeki doyuslere qatildi Bu Avropada muharibenin bitmesinden 90 gun sonra bas verdi 9 avqustda Mancuriyanin isgali basladi ve yaponlar meglub edildi Bu isgal yaponlarin qurdugu kukla dovlet olan Mancjou qonun suqutu ile basladi ve SSRI Yaponiya muqavilesinden 6 il sonra en boyuk ve Ikinci dunya muharibesinin son doyusu idi Bu hucumla Mancjou qo Menczyan ve Koreyanin simali ele kecirildi Muharibenin sonu Redakte Duqlas Makartur Missuri xett gemisinde Yaponiyanin teslim aktini imzalayarken 1945 ci ilin 6 avqustunda ABS in Enola Gay adli B 29 herbi teyyaresi ilk atom bombasini Xirosima seherine atdi Diger atom bombasi ise 9 avqustda Naqasaki seherine atildi 36 140 000 240 000 den cox insan helak oldu 15 avqustda Yaponiya imperatoru Hirohito teslim olduqlari barede xalqa mureciet etdi 2 sentyabr tarixinde Yaponiya Missuri xett gemisinde teslim aktini imzaladi 37 Muharibenin qurbanlari Redakte1941 ci ilin 7 dekabrinda yaponlarin Porl Harbora hucumu zamani 2403 nefer helak olmus ve 1247 nefer yaralanmisdi Yaponlar bu hucumu muharibe elan etmeden heyata kecirmisdiler ve Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunali bu hadiseni muharibe cinayeti kimi qebul etmisdi 38 39 Sakit okean cebhesindeki doyusler zamani yapon esgerler herbi esirler daxil olmaqla milyonlarla insani oldurmusduler 40 Cin Yapon muharibesi 1937 1945 erzinde en azi 20 milyon cinli helak oldu 41 42 Doyuslerde kimyevi ve bioloji silahlardan istifade edilmis ve bu da 400 000 cinlinin olumune sebeb olmusdu 43 Nankin soyqirimi zamani yaponlar 300 000 nefere yaxin dinc insani amansizliqla oldurmusduler 44 Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunalinin verdiyi melumata esasen herbi esirlerin oldurulmesi 27 1 yeni almanlarin ve italyanlarin ordurdukleri esirlerin sayindan 7 defe cox idi 45 1536 ya yaxin ABS vetendasi hebs dusergelerinde oldurulmusdu lakin almanlarin hebs dusergelerinde 883 amerikali oldurulmusdu 46 Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunali Redakte Mehkemenin kecirildiyi kecmis herbi mektebin binasi Iciqaya Tokio Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunalinin hakim kollektivi Esas meqale Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunaliYaponiyanin meglubiyyetinden sonra imperator Hirohito ve sahzade Yasuhiko Asakadan basqa butun yuksek rutbeli yaponlar muhakime edildi 1946 ci ilin 29 aprel tarixinde baslayan Uzaq Serq beynelxalq herbi tribunali 1948 ci ilin 12 noyabr tarixine qeder davam etmis ve cixarilan qerarlar neticesinde Bas Nazir Hideki Todzyo ve bir cox yuksek rutbeli herbci edam edilmisdir Edam cezasi Redakte Seisiro Itaqaki Herbi nazirHeitaro Kimura Birma Bolge Ordular Qrupu bas komandaniKenji Doihara Cin Ordular Qrupu bas komandaniHideki Todzyo 40 ci bas nazirAkira Muto Filippin Ordular Qrupu bas komandaniKoki Hirota 32 ci bas nazir Omurluk hebs cezasi Redakte Sadao Araki Tehsil ve Medeniyyet naziriYosijiro UmezuHirosi Osima Almaniya sefiriTakazumi OkaOkinori Kaya Maliyye naziriKoici Kido Daxili Isler naziriKuniaki Koiso 41 ci bas nazirKenryo Sato Quru qosunlari nazirliyi herbi isler sobesinin sedriJotaro Simada Herbi Deniz naziriTosio Siratori Italiya sefiriTeici SuzukiKinqoro HasimotoSunroku Hata Quru qosunlari naziriKiiciro Hiranuma 35 ci bas nazirNaoki HosinoJiro Minami Koreya valisiIstinadlar Redakte A Decade of American Foreign Policy 1941 1949 Interim Meeting of Foreign Ministers Moscow Retrieved 30 September 2009 Williamson Murray Allan R Millett A War to be Won Fighting the Second World War Harvard University Press 2001 p 143 Roy M MacLeod Science and the Pacific War Science and Survival in the Pacific 1939 1945 Kluwer Academic Publishing p 1 1999 http www politicsandreligionjournal com images pdf files srpski godina4 broj1 3 20 20shinya 20masa 20aki pdf http www history com this day in history macarthur orders end of shinto as japanese state religion WW2 People s War Timeline BBC 19 March 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 October 2010 Map of the Pacific Theater 9 January 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 October 2010 Edward J Drea Nomonhan Japanese Soviet Tactical Combat 1939 2005 Boyd Carl Hitler s Japanese confidant General Ōshima Hiroshi and MAGIC intelligence 1941 1945 1993 Fairbank John King Goldman Merle 1994 China A New History Harvard University Press seh 320 ISBN 0 674 11673 9 Lind Jennifer M 2010 Sorry States Apologies in International Politics Cornell University Press p 28 ISBN 0 8014 7628 3 R J Rummel August 31 2007 China s Bloody Century Genocide and Mass Murder Since 1900 Transaction Publishers Japans desperate gamble Aberdeen Journal 18 November 1940 Istifade tarixi 6 May 2015 British Newspaper Archive vasitesile Subscription required help Peattie amp Evans Kaigun Willmott Barrier and the Javelin Annapolis Naval Institute Press 1983 Boog et al 2006 Germany and the Second World War The Global War p 175 Parillo Mark P Japanese Merchant Marine in World War II United States Naval Institute Press 1993 Declaration of War with Japan United States Congress 8 December 1941 26 September 2011 tarixinde arxivlesdirilib Prime Minister s Declaration UK Parliament 8 December 1941 Istifade tarixi 3 May 2015 Canada Declares War on Japan Inter Allied Review 15 December 1941 Istifade tarixi 8 April 2015 Pearl Harbor History Associates Inc vasitesile The Kingdom of the Netherlands Declares War with Japan Inter Allied Review 15 December 1941 Istifade tarixi 3 October 2009 Pearl Harbor History Associates Inc vasitesile Remembering 1942 The fall of Singapore 15 February 1942 Awm gov au Istifade tarixi 31 October 2010 Klemen L 1999 2000 The capture of Bali Island February 1942 Forgotten Campaign The Dutch East Indies Campaign 1941 1942 Klemen L 1999 2000 The Japanese Invasion of Dutch West Timor Island February 1942 Forgotten Campaign The Dutch East Indies Campaign 1941 1942 Klemen L 1999 2000 The Java Sea Battle February 1942 Forgotten Campaign The Dutch East Indies Campaign 1941 1942 Klemen L 1999 2000 The conquest of Java Island March 1942 Forgotten Campaign The Dutch East Indies Campaign 1941 1942 Womack Tom 1999 2000 An Abandoned Army The KNIL and The Japanese Invasion of Northern Dutch Sumatra Dutch East Indies Campaign website Blair Silent Victory Remembering the war in New Guinea Rabaul Ajrp awm gov au Istifade tarixi 20 April 2013 Remembering the war in New Guinea Were the Japanese going to invade Ajrp awm gov au 19 February 1942 Istifade tarixi 20 April 2013 Midget Submarines history at Home st net au Istifade tarixi 29 April 2010 Battle of Midway Scouting and Early Attacks from Midway 3 4 June 1942 History navy mil Istifade tarixi 31 October 2010 Robert S Burrell Breaking the Cycle of Iwo Jima Mythology A Strategic Study of Operation Detachment Journal of Military History Volume 68 Number 4 October 2004 pp 1143 1186 and rebuttal in Project MUSE Joseph H Alexander The final campaign Marines in the victory on Okinawa 1996 short official history online Hiromichi Yahara The Battle For Okinawa 1997 Japanese perspective excerpt and text search Professor Duncan Anderson 2005 Nuclear Power The End of the War Against Japan World War Two BBC History website Access date 11 September 2007 Frank Richard B 2007 Tsuyoshi Hasegawa ed The End of the Pacific War Reappraisals Stanford University Press seh 89 ISBN 978 0 8047 5427 9 Yuma Totani 1 April 2009 The Tokyo War Crimes Trial The Pursuit of Justice in the Wake of World War II Harvard University Asia Center seh 57 Stephen C McCaffrey 22 September 2004 Understanding International Law AuthorHouse 210 229 Rummel R J Statistics of Democide Genocide and Mass Murder since 1900 Chapter 3 LIT Verlag Munster Hamburg Berlin Wien London Zurich 1999 Hawaii edu Istifade tarixi 31 October 2010 Nuclear Power The End of the War Against Japan Remember role in ending fascist war Christopher Hudson 2 March 2007 Doctors of Depravity Daily Mail Chapel Joseph 2004 Denial of the Holocaust and the Rape of Nanking Japanese prisoners of war Philip Towle Margaret Kosuge Yōichi Kibata 2000 Continuum International Publishing Group pp 47 48 ISBN 1 85285 192 9 U S Prisoners of War and Civilian American Citizens Captured and Interned by Japan in World War II The Issue of Compensation by Japan Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Ikinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesi ile elaqeli mediafayllar var The Pacific War Online Encyclopedia compiled by Kent G Budge 4000 short articles Film Footage of the Pacific War Animated History of the Pacific War Arxivlesdirilib 2013 02 27 at the Wayback Machine The Pacific War Series at The War Times Journal Morinoske Japanese Pilot testimonials and more Imperial Japanese Navy Page Japan s War in Colour YouTubeMenbe https az wikipedia org w index php title Ikinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesi amp oldid 6021992, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.