Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azad Fransa (fr. Forces françaises libres) və ya Döyüşən Fransa — İkinci dünya müharibəsi zamanı 1940-cı ilin 23 iyun tarixində Fransa və Üçüncü Reyx arasında imzalanan müqavilənin ardından yaradılmış müvəqqəti rejim. Rejimin yaradılmasında başlıca məqsəd Fransanın Üçüncü Reyx tərəfindən məğlubiyyətə uğradılması və ölkənin 60% işğal edilməsindən ibarət idi. Əsas idarə mərkəzi London şəhərində yerləşən rejimin rəhbəri Şarl de Qoll olmuşdur.
Fəaliyyəti
de Qoll BBC-də Fransanın məğlub olmadığını və almanları Fransadan qovmaq üçün xeyir-dua verəcəyini bəyan etdi. Məşəl əməliyyatının müvəffəqiyyəti ilə əməliyyat mərkəzi Londondan Əlcəzairə köçürüldü. O, Vişi hökumətinə qarşı barışmaz idi. Normandiya desantında müttəfiq dövlətlər tezliklə Fransaya hakim oldular və Vişi hökumətini devirdilər. Fransada müvəqqəti prezidentlik təsis edildi. General Şarl de Qoll prezident seçildi. Paris xalqı onları böyük sevinclə qarşıladı.
Tarixi
1940-cı il mayın 10-da faşist Almaniyası Fransanı və Aşağı Ölkələri işğal etdi, Hollandiya və Belçikalıları tez məğlub etdi, Ardenlər vasitəsilə hücuma keçən zirehli qoşunlar Belçikada Fransa-Britaniya hücum qüvvələrini kəsdi. Mayın sonunda Britaniya və Fransanın şimal qoşunları Dunkerk, Calais, Boulogne, Saint-Valery-en-Caux və Lill də daxil olmaqla bir sıra ciblərdə tələyə düşdülər. Dunkerkin təxliyyəsi yalnız bu qoşunların, xüsusən də Lilldəki Fransa ordusunun diviziyalarının müqaviməti nəticəsində mümkün olmuşdur.
Mayın 27-dən iyunun 4-dək Dünkerkdən 200.000-dən çox Britaniya Ekspedisiya Qüvvələri üzvü və 140.000 Fransız əsgəri təxliyə edildi. Heç bir tərəf bunu müharibənin sonu kimi görmürdü; Təxliyə edilən fransızlar tez Fransaya qayıtdılar və bir çoxları iyun döyüşlərində vuruşdular. Dunkerkdən təxliyə edildikdən sonra Alan Brooke BEF və İngiltərədə qalan yeganə zirehli birlik olan 1-ci Kanada Diviziyasında islahatlar aparmaq üçün iyunun 2-də Çerburqa endi. Məşhur inancın əksinə olaraq, fransızların əhval-ruhiyyəsi iyunda may ayına nisbətən daha yüksək idi və onlar Faşist İtaliyasının cənubdan hücumunu asanlıqla dəf etdilər. Somme boyunca müdafiə xətti yenidən quruldu, lakin zirehlərin böyük hissəsi Fransanın şimalında itirildi; onlar da təyyarə çatışmazlığından şikəst qaldılar, böyük əksəriyyəti hava döyüşündən çox aerodromların aşması səbəbindən.
İyunun 1-də Şarl de Qoll briqada generalı rütbəsinə yüksəldi; İyunun 5-də baş nazir Pol Reynaud onu Fransa Nazirlər Kabinetində kiçik vəzifəyə - müdafiə üzrə dövlət katibinin müavini təyin edib. De Qoll qəbul edilmiş ideyalara etiraz etmək istəyi ilə tanınırdı; O, 1912-ci ildə Pétain alayına göndərilməyi xahiş etdi və "Atəş gücü öldürür" maksimi o dövrdə hökm sürən pravoslavlığın əksi idi. O, həmçinin Wehrmacht tərəfindən həyata keçirilən müasir zirehli döyüş ideyalarının uzun müddət müdafiəçisi idi və Montcornet döyüşündə 4-cü Zirehli Diviziyaya komandanlıq etdi. Bununla belə, o, şəxsən məşhur deyildi; Maraqlıdır ki, 1940-cı ildə yaxın hərbi tabeliyində olanlardan heç biri ona qoşulmayıb.
Yeni fransız komandiri Maksim Veyqand 73 yaşında idi və Dunkerki İngiltərənin bir müttəfiq kimi etibarsızlığının başqa bir nümunəsi kimi görən ingilis düşməni Pétain kimi idi; De Qoll daha sonra demişdi ki, almanlar iyunun 8-də hücumu təzələyərək dərhal atəşkəs tələb edəndə "ümidini itirib". De Qoll davamlı müqavimətin tərəfdarı olan kiçik hökumət nazirlərindən biri idi və Reynaud onu Fransa və İngiltərə arasında təklif olunan birlik haqqında danışıqlar aparmaq üçün Londona göndərdi. Bu plan iflasa uğrayanda o, 16 iyunda istefa verdi və Philippe Pétain Şuranın prezidenti oldu. De Qoll ayın 17-də Bordoya uçdu, lakin elə həmin gün Londona qayıtdı və Pétain-in Axis dövlətləri ilə artıq barışıq əldə etdiyini başa düşdü.
De Qoll Azad Fransızları bir araya gətirir
İyunun 18-də general de Qoll BBC radiosu vasitəsilə fransız xalqına müraciət edərək, fransız əsgərlərini, dənizçiləri və hava qüvvələrini nasistlərə qarşı müharibəyə qoşulmağa çağırıb:
Britaniya kabinetinin bəzi üzvləri də Qollun çıxışı ilə bağlı ehtiyatlı idilər, belə bir yayımın Pétain hökumətini fransız donanmasını nasistlərə təslim etməyə təşviq edəcəyindən qorxurdular, lakin İngiltərənin baş naziri Uinston Çörçill öz narahatlığına baxmayaraq, nəşri qəbul etdi.
Fransada de Qollun “18 İyunun müraciəti” o gün çox eşidilmirdi, lakin sonrakı günlərdə Fransada və müstəmləkə imperiyasında milli namus və azadlığın səsi kimi geniş yayılmışdır. BBC verilişləri və sonrakı ünsiyyətləri ilə.
Atəşkəs
İyunun 19-da de Qoll bir daha fransız xalqına Fransada "hökumətin bütün formalarının yoxa çıxdığını" və onun hökumətinin "düşmənin əsarətinə düşdüyünü və bütün institutlarımızın fəaliyyətini dayandırdığını" bir daha yayımladı. Döyüş bütün fransız əsgərlərinin “aydın vəzifəsi” idi.
Bu, sürgündə olan de Qoll hökumətinin əsas hüquqi əsasını təşkil edərdi, nasistlərlə tezliklə bağlanacaq barışıq nəinki şərəfsiz, həm də qeyri-qanuni idi və onu imzalamaqla Fransa hökumətinin özü xəyanət etmiş olardı. Digər tərəfdən, əgər Vişi qanuni Fransa hökuməti idisə, Julian T.Jackson kimi bəzilərinin iddia etdiyi kimi, de Qoll və onun ardıcılları Hollandiya, Belçika və Londonda sürgündə olan digər hökumətlərdən fərqli olaraq inqilabçı idilər. Üçüncü variant, Üçüncü Respublikanın tamamilə azad, qanuni, suveren və müstəqil varisi dövlətin Sülh müqaviləsindən sonra mövcud olduğunu nəzərə almamaq olardı, çünki həm Azad Fransa, həm də Vişi Fransa bu üstüörtülü iddiadan yayındılar. Fransa İnqilabından və xüsusən də Fransa-Prussiya Müharibəsindən sonra respublikaçılıq Fransa dövlətinin əsas ideoloji dəyəri və əsas prinsipi olsa da, onlar özlərinə istinad etmək üçün “respublika” sözünü işlədirdilər. Fransız: Revolution nationale onun ideyaları ilə birləşir. Söhbət Fransanın respublika mirasının məhv edilməsindən gedir.
22 iyun 1940-cı ildə feldmarşal Pétain Almaniya ilə, sonra isə 24 iyunda İtaliya ilə oxşar atəşkəs imzaladı; hər ikisi iyunun 25-də qüvvəyə minib. İyulun 10-da parlamentdə keçirilən səsvermədən sonra Pétain Vişi şəhəri hökumətin oturduğu yer olan Vişi Fransa kimi tanınan yeni qurulmuş avtoritar rejimin lideri oldu. De Qoll Fransanın Vişi şəhərində mühakimə olundu və vətənə xəyanətə görə ölüm cəzasına məhkum edildi. Digər tərəfdən o, özünü qanuni Reynaud hökumətinin qalan sonuncu üzvü kimi görürdü və Pétainin hakimiyyətə gəlməsini konstitusiyaya zidd çevriliş kimi qiymətləndirdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Нормандија-Неман // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 296.
- . Archived from the original on 2023-03-28.
Xarici keçidlər
- Azad Fransa
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azad Fransa fr Forces francaises libres ve ya Doyusen Fransa Ikinci dunya muharibesi zamani 1940 ci ilin 23 iyun tarixinde Fransa ve Ucuncu Reyx arasinda imzalanan muqavilenin ardindan yaradilmis muveqqeti rejim Rejimin yaradilmasinda baslica meqsed Fransanin Ucuncu Reyx terefinden meglubiyyete ugradilmasi ve olkenin 60 isgal edilmesinden ibaret idi Esas idare merkezi London seherinde yerlesen rejimin rehberi Sarl de Qoll olmusdur Azad Fransanin bayragi Fealiyyetide Qoll BBC de Fransanin meglub olmadigini ve almanlari Fransadan qovmaq ucun xeyir dua vereceyini beyan etdi Mesel emeliyyatinin muveffeqiyyeti ile emeliyyat merkezi Londondan Elcezaire kocuruldu O Visi hokumetine qarsi barismaz idi Normandiya desantinda muttefiq dovletler tezlikle Fransaya hakim oldular ve Visi hokumetini devirdiler Fransada muveqqeti prezidentlik tesis edildi General Sarl de Qoll prezident secildi Paris xalqi onlari boyuk sevincle qarsiladi Tarixi1940 ci il mayin 10 da fasist Almaniyasi Fransani ve Asagi Olkeleri isgal etdi Hollandiya ve Belcikalilari tez meglub etdi Ardenler vasitesile hucuma kecen zirehli qosunlar Belcikada Fransa Britaniya hucum quvvelerini kesdi Mayin sonunda Britaniya ve Fransanin simal qosunlari Dunkerk Calais Boulogne Saint Valery en Caux ve Lill de daxil olmaqla bir sira ciblerde teleye dusduler Dunkerkin texliyyesi yalniz bu qosunlarin xususen de Lilldeki Fransa ordusunun diviziyalarinin muqavimeti neticesinde mumkun olmusdur Mayin 27 den iyunun 4 dek Dunkerkden 200 000 den cox Britaniya Ekspedisiya Quvveleri uzvu ve 140 000 Fransiz esgeri texliye edildi Hec bir teref bunu muharibenin sonu kimi gormurdu Texliye edilen fransizlar tez Fransaya qayitdilar ve bir coxlari iyun doyuslerinde vurusdular Dunkerkden texliye edildikden sonra Alan Brooke BEF ve Ingilterede qalan yegane zirehli birlik olan 1 ci Kanada Diviziyasinda islahatlar aparmaq ucun iyunun 2 de Cerburqa endi Meshur inancin eksine olaraq fransizlarin ehval ruhiyyesi iyunda may ayina nisbeten daha yuksek idi ve onlar Fasist Italiyasinin cenubdan hucumunu asanliqla def etdiler Somme boyunca mudafie xetti yeniden quruldu lakin zirehlerin boyuk hissesi Fransanin simalinda itirildi onlar da teyyare catismazligindan sikest qaldilar boyuk ekseriyyeti hava doyusunden cox aerodromlarin asmasi sebebinden Iyunun 1 de Sarl de Qoll briqada generali rutbesine yukseldi Iyunun 5 de bas nazir Pol Reynaud onu Fransa Nazirler Kabinetinde kicik vezifeye mudafie uzre dovlet katibinin muavini teyin edib De Qoll qebul edilmis ideyalara etiraz etmek isteyi ile taninirdi O 1912 ci ilde Petain alayina gonderilmeyi xahis etdi ve Ates gucu oldurur maksimi o dovrde hokm suren pravoslavligin eksi idi O hemcinin Wehrmacht terefinden heyata kecirilen muasir zirehli doyus ideyalarinin uzun muddet mudafiecisi idi ve Montcornet doyusunde 4 cu Zirehli Diviziyaya komandanliq etdi Bununla bele o sexsen meshur deyildi Maraqlidir ki 1940 ci ilde yaxin herbi tabeliyinde olanlardan hec biri ona qosulmayib Yeni fransiz komandiri Maksim Veyqand 73 yasinda idi ve Dunkerki Ingilterenin bir muttefiq kimi etibarsizliginin basqa bir numunesi kimi goren ingilis dusmeni Petain kimi idi De Qoll daha sonra demisdi ki almanlar iyunun 8 de hucumu tezeleyerek derhal ateskes teleb edende umidini itirib De Qoll davamli muqavimetin terefdari olan kicik hokumet nazirlerinden biri idi ve Reynaud onu Fransa ve Ingiltere arasinda teklif olunan birlik haqqinda danisiqlar aparmaq ucun Londona gonderdi Bu plan iflasa ugrayanda o 16 iyunda istefa verdi ve Philippe Petain Suranin prezidenti oldu De Qoll ayin 17 de Bordoya ucdu lakin ele hemin gun Londona qayitdi ve Petain in Axis dovletleri ile artiq barisiq elde etdiyini basa dusdu De Qoll Azad Fransizlari bir araya getirirIyunun 18 de general de Qoll BBC radiosu vasitesile fransiz xalqina muraciet ederek fransiz esgerlerini denizcileri ve hava quvvelerini nasistlere qarsi muharibeye qosulmaga cagirib Britaniya kabinetinin bezi uzvleri de Qollun cixisi ile bagli ehtiyatli idiler bele bir yayimin Petain hokumetini fransiz donanmasini nasistlere teslim etmeye tesviq edeceyinden qorxurdular lakin Ingilterenin bas naziri Uinston Corcill oz narahatligina baxmayaraq nesri qebul etdi Fransada de Qollun 18 Iyunun muracieti o gun cox esidilmirdi lakin sonraki gunlerde Fransada ve mustemleke imperiyasinda milli namus ve azadligin sesi kimi genis yayilmisdir BBC verilisleri ve sonraki unsiyyetleri ile AteskesIyunun 19 da de Qoll bir daha fransiz xalqina Fransada hokumetin butun formalarinin yoxa cixdigini ve onun hokumetinin dusmenin esaretine dusduyunu ve butun institutlarimizin fealiyyetini dayandirdigini bir daha yayimladi Doyus butun fransiz esgerlerinin aydin vezifesi idi Bu surgunde olan de Qoll hokumetinin esas huquqi esasini teskil ederdi nasistlerle tezlikle baglanacaq barisiq neinki serefsiz hem de qeyri qanuni idi ve onu imzalamaqla Fransa hokumetinin ozu xeyanet etmis olardi Diger terefden eger Visi qanuni Fransa hokumeti idise Julian T Jackson kimi bezilerinin iddia etdiyi kimi de Qoll ve onun ardicillari Hollandiya Belcika ve Londonda surgunde olan diger hokumetlerden ferqli olaraq inqilabci idiler Ucuncu variant Ucuncu Respublikanin tamamile azad qanuni suveren ve musteqil varisi dovletin Sulh muqavilesinden sonra movcud oldugunu nezere almamaq olardi cunki hem Azad Fransa hem de Visi Fransa bu ustuortulu iddiadan yayindilar Fransa Inqilabindan ve xususen de Fransa Prussiya Muharibesinden sonra respublikaciliq Fransa dovletinin esas ideoloji deyeri ve esas prinsipi olsa da onlar ozlerine istinad etmek ucun respublika sozunu isledirdiler Fransiz Revolution nationale onun ideyalari ile birlesir Sohbet Fransanin respublika mirasinin mehv edilmesinden gedir 22 iyun 1940 ci ilde feldmarsal Petain Almaniya ile sonra ise 24 iyunda Italiya ile oxsar ateskes imzaladi her ikisi iyunun 25 de quvveye minib Iyulun 10 da parlamentde kecirilen sesvermeden sonra Petain Visi seheri hokumetin oturdugu yer olan Visi Fransa kimi taninan yeni qurulmus avtoritar rejimin lideri oldu De Qoll Fransanin Visi seherinde muhakime olundu ve vetene xeyanete gore olum cezasina mehkum edildi Diger terefden o ozunu qanuni Reynaud hokumetinin qalan sonuncu uzvu kimi gorurdu ve Petainin hakimiyyete gelmesini konstitusiyaya zidd cevrilis kimi qiymetlendirdi Hemcinin baxFransa Fransa tarixiIstinadlarNormandiјa Neman Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 S 296 Archived from the original on 2023 03 28 Xarici kecidlerAzad Fransa