Nisbilik nəzəriyyəsi

Nisbilik nəzəriyyəsi Albert Eynşteyn tərəfindən 1905-ci ildə xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi və 1916-ci ildə ümumi nisbilik nəzəriyyəsi olmaqla irəli sürülmüş məkan və zaman haqqında fiziki nəzəriyyədir. Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinə görə zamanın gedişi sistemin hərəkətindən asılıdır və zaman intervalları (və məkan intervaları) elə şəkildə dəyişir ki, hər hansı hesablama sistemində işığın sürəti daimidir. Bu nəzəriyyəyə əsasən bir çox "relyativist" nəzəriyyələr qəbul olunmuşdur. Ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə görə isə cazibə qüvvələrinin fəaliyyət göstərdiyi dördölçülü məkan-zaman qeyri-Evklid həndsəsinin nisbətlərinə tabedir.

Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi

${\displaystyle G_{\mu \nu }+\Lambda g_{\mu \nu }={8\pi G \over c^{4}}T_{\mu \nu }\,}$

Qravitasiya Riyazi ifadə Kosmologiya Fundamental prinsiplər Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi · Fəza-zaman · Ekvivalentlik prinsipi · Uzlaşma xətti · Psevdoriman həndəsəsi Hadisələr ÜNN-də iki cisim haqqında məsələ · Qravitasiya linzası · Qravitasiya dalğaları · İnersial hesablamasistemlərinin genişlənməsi · Geodezik ayrılma · Hadisə üfüqü · Sinqulyar qravitasiya · Qara dəlik Tənlik Eynşteyn sahə tənlikləri · Xəttiləşdirilmiş ÜNN · Postnyuton formalizmi Nəzəriyyənin inkişafı Parametrli postnyuton formalizmi · Kaluç-Kleyn tipli nəzəriyyə · Kvant qravitasiyası · Alternativ nəzəriyyə Məşhur alimlər Albert Eynşteyn · German Minkovskiy · Karl Şvartsşild · Corc Lemert · Artur Eddinqton · Aleksandr Fridman · Hovard Robertson · Vladimir Fok · Roy Kerr · Subramanyan Çandrasekar · Rocer Penrouz · Stiven Hokinq

bax müzakirə redaktə

Nisbilik nəzəriyyəsinin postulatları

Nisbilik nəzəriyyəsinin postulatları aşağıdakılardır:
1.Təbiət proseslərinin hamısı bütün inersial sistemlərdə eyni tərzdə gedir.
2.İşığın vakuumdakı sürəti ${\displaystyle c}$ (300000 km/san)bütün inersial hesablama sistemlərində eynidir və o, mənbəyin və ya işıq siqnalları qəbul edən qəbuledicinin sürətindən asılı deyildir.

Lorens Çevirmələri

Lorens Çevirmələri çox böyük nisbi sürətlə (${\displaystyle v\leq c}$ ) hərəkət edən inersial sistemlər arasında keçidi təsvir edir. Nisbilik Nəzəriyyəsinə görə, hadisə koordinat və baş vermə zamanlarını təsvir edən tənliklərdə bir inersial hesablama sistemindən digərinə keçiddə işığın sürətinin sabit qalması öz əksini tapmalıdır. İnersial ${\displaystyle S}$  və ona nəzərən ${\displaystyle OX}$  oxu boyunca ${\displaystyle v\leq c}$  sürəti ilə düzxəttli bərabərsürətli hərəkət edən ${\displaystyle S'}$  sistemlərində fəza koordinatları, (${\displaystyle x,y,z}$  və zamanlar ${\displaystyle t}$  arasında əlaqə aşağıdakı kimidir:

${\displaystyle t'=\gamma \left(t-{\frac {vx}{c^{2}}}\right)}$ 

${\displaystyle x'=\gamma (x-vt)\,}$ 

${\displaystyle y'=y\,}$ 

${\displaystyle z'=z\,}$ 

Burada ${\displaystyle \gamma ={\frac {1}{\sqrt {1-v^{2}/c^{2}}}}}$  Lorens əmsalı və ya vuruğu adlanır.Burdan göründüyü kimi cismin sürəti, işıq sürəti ${\displaystyle c}$ -dən böyük ola bilməz. Olarsa ${\displaystyle {\frac {v^{2}}{c^{2}}}}$  nisbəti 1-dən böyük olar. Və köknaltda 1-dən özündən böyük ədəd çıxdıqda mənfi nəticə olduğundan riyazi xəta baş verir. Heç bir ədədin kvadratı mənfi ədəd etmədiyi üçün kökaltında mənfi ədədin də olması məntiqsizdir. Bu riyazi amildən deyilə bilər ki, cismin sürəti ${\displaystyle v}$ , işıq sürəti ${\displaystyle c}$ -dən böyük ola bilməz.

Qaliley-Qaçay nisbilik prinsipi

Bu prinsipə görə mexaniki proseslər biri-birinə düzxətli və bərabərsürətli hərəkət edən sistemlərdə eyni tərzdə baş verir.

Lorens cevrilmələri