Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi (alm.allgemeine Relativitätstheorie) Albert Eynşteyn tərəfindən 1915–1916-cı illərdə irəli sürülmüş, xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi üzərində təkmilləşdirilmiş, cazibə qüvvəsinin həndəsi nəzəriyyəsidir. Digər metrik nəzəriyyələr kimi ümumi nisbilik nəzəriyyəsində də qravitasiya effektlərinin zaman-məkan müstəvisində yerləşən fiziki cisim və sahələrin qüvvə qarşılıqlı təsirləri ilə deyil, kütlə-enerji qarşılıqlı təsiri ilə əlaqədar zaman-məkan müstəvisinin özünün deformasiyası ilə şərtləndiyi fikri irəli sürülür. Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsinin digər metrik nəzəriyyələrindən zaman-məkan müstəvisinin əyimi (deformasiyası) ilə materiya arasında əlaqəni təmin edən Eynşteynin tenliklərindən istifadə ilə fərqlənir.
Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi müşahidələrlə sübuta yetirilə bilən ve mütəmadi olaraq beynəlxalq astronomik birlikləri tərəfindən istifadə olunan, eləcə də yerin süni peyklərinin naviqasiyası kimi mühəndisi-tətbiqi sahələrdə də geniş istifadə olunan, hal-hazırda cazibe qüvvəsi haqqında ən uğurlu nəzəriyyə hesab olunur. Ümumi nisbilik nəzəriyəsinin ilk uğuru onun Merkuri planetinin perigeyasının anomal presessiyasının izahında olmuşdur. Sonradan 1919-cu ildə ingilis astronomu Artur Eddinqton ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin verdiyi proqnozu həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından tamamilə sübut edən tam Günəş tutulması anında işığın Günəş yaxınlığında sapmasının (eyilməsi) müşahidə etməsini bildirmişdir. Bundan sonra nəzəriyyənin zamanın qravitasiya ləngiməsi, qırmızı qravitasiya sürüşməsi, qravitasiya sahəsində siqnalın yubanması və dollayı yolla olsa da, qravitasiya şüalanması kimi bir sıra proqnozları çoxsaylı müşahidələr və təcrübələrlə sübuta yetirilimişdir.
Ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin heyrətamiz uğuruna baxmayaraq, onu kvant nəzəriyyəsinin klassik hüdudu kimi istifade etmək mümkün olmadığından elmi dairələrdə nəzəriyyə barədə diskomfort hələ də hökm sürməkdədir. İkincisi, nəzəriyyə qara dəliklərə və ümumilikdə, zaman-məkan strukturunda sinqulyarlıqlara baxıldıqda aradan qaldırıla bilinməyən fiziki ziddiyətlərin ortaya çıxmasını proqnoz vererek özü öz tətbiqinin hüdudlarını gösterir. Bu problemlərin həlli məqsədilə müəyyən qismi kvant səviyyəsində olan bir neçə alternativ nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür. Bununla belə, müasir təcrübi məlumatlar müşahidə olunan təbiət hadisələrinin ümumi nisbilik nəzəriyyəsindən sapmasının ən pis halda cox cüzi olduğunu göstərir.
Ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin əhəmiyyəti cazibə qüvvəsi nəzəriyyəsi hüdudlarından çox uzağa gedir. Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi riyaziyyatda gilbert müstəvisində Lorenz qrupularının təsviri nəzəriyyəsi sahəsində, ümumi nisbilik nəzəriyyəsi ise Riman həndəsəsinin ümumiləşdirilməsində və affin əlaqəlik məkanlarının differensial həndəsəsinin irəli sürülməsi isitqametində tətqiqatlara böyük təkan vermişdir.
İstinadlar
. 2005-10-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-25.
Avqust 12, 2021
ümumi, nisbilik, nəzəriyyəsi, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, allgemeine, relativitätstheorie, albert, eynşteyn, tərəfindən, 1915, 1916, illərdə, irəli, sürülmüş, xüsusi, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Umumi nisbilik nezeriyyesi alm allgemeine Relativitatstheorie Albert Eynsteyn terefinden 1915 1916 ci illerde ireli surulmus xususi nisbilik nezeriyyesi uzerinde tekmillesdirilmis cazibe quvvesinin hendesi nezeriyyesidir Diger metrik nezeriyyeler kimi umumi nisbilik nezeriyyesinde de qravitasiya effektlerinin zaman mekan mustevisinde yerlesen fiziki cisim ve sahelerin quvve qarsiliqli tesirleri ile deyil kutle enerji qarsiliqli tesiri ile elaqedar zaman mekan mustevisinin ozunun deformasiyasi ile sertlendiyi fikri ireli surulur Umumi nisbilik nezeriyyesi cazibe quvvesinin diger metrik nezeriyyelerinden zaman mekan mustevisinin eyimi deformasiyasi ile materiya arasinda elaqeni temin eden Eynsteynin tenliklerinden istifade ile ferqlenir Umumi nisbilik nezeriyyesi musahidelerle subuta yetirile bilen ve mutemadi olaraq beynelxalq astronomik birlikleri terefinden istifade olunan elece de yerin suni peyklerinin naviqasiyasi kimi muhendisi tetbiqi sahelerde de genis istifade olunan hal hazirda cazibe quvvesi haqqinda en ugurlu nezeriyye hesab olunur Umumi nisbilik nezeriyesinin ilk uguru onun Merkuri planetinin perigeyasinin anomal presessiyasinin izahinda olmusdur Sonradan 1919 cu ilde ingilis astronomu Artur Eddinqton umumi nisbilik nezeriyyesinin verdiyi proqnozu hem kemiyyet hem de keyfiyyet baximindan tamamile subut eden tam Gunes tutulmasi aninda isigin Gunes yaxinliginda sapmasinin eyilmesi musahide etmesini bildirmisdir Bundan sonra nezeriyyenin zamanin qravitasiya lengimesi qirmizi qravitasiya surusmesi qravitasiya sahesinde siqnalin yubanmasi ve dollayi yolla olsa da qravitasiya sualanmasi kimi bir sira proqnozlari coxsayli musahideler ve tecrubelerle subuta yetirilimisdir Umumi nisbilik nezeriyyesinin heyretamiz uguruna baxmayaraq onu kvant nezeriyyesinin klassik hududu kimi istifade etmek mumkun olmadigindan elmi dairelerde nezeriyye barede diskomfort hele de hokm surmekdedir Ikincisi nezeriyye qara deliklere ve umumilikde zaman mekan strukturunda sinqulyarliqlara baxildiqda aradan qaldirila bilinmeyen fiziki ziddiyetlerin ortaya cixmasini proqnoz vererek ozu oz tetbiqinin hududlarini gosterir Bu problemlerin helli meqsedile mueyyen qismi kvant seviyyesinde olan bir nece alternativ nezeriyyeler ireli surulmusdur Bununla bele muasir tecrubi melumatlar musahide olunan tebiet hadiselerinin umumi nisbilik nezeriyyesinden sapmasinin en pis halda cox cuzi oldugunu gosterir Umumi nisbilik nezeriyyesinin ehemiyyeti cazibe quvvesi nezeriyyesi hududlarindan cox uzaga gedir Xususi nisbilik nezeriyyesi riyaziyyatda gilbert mustevisinde Lorenz qrupularinin tesviri nezeriyyesi sahesinde umumi nisbilik nezeriyyesi ise Riman hendesesinin umumilesdirilmesinde ve affin elaqelik mekanlarinin differensial hendesesinin ireli surulmesi isitqametinde tetqiqatlara boyuk tekan vermisdir 1 Istinadlar Redakte Arxivlenmis suret 2005 10 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 25 Menbe https az wikipedia org w index php title Umumi nisbilik nezeriyyesi amp oldid 5822357, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
