Şahbanu (شهبانو) — Qədim Midiya İmperiyası dövründə ilk dəfə istifadə olunmuş dövlət statusudur və şahın əsas (baş) xanımına deyilirdi, hansı ki, o xanım həm iqtidarda, həm ailədə, həm də xalq arasında böyük hörmətə və qarşısıalınmaz gücə malik idi. Belə desək, şahbanuluqla bağlı ilk qayda-qanunlar bu imperiyanın dövründə formalaşmışdır. Midiya, Mada və ya Maday (yun.Μηδία) — E.ə. 728-ci ildən – E.ə. 549-cu ilədək mövcud olmuş qədim dövlət, şərqdə ilk imperiya. Dövlət ilkin dövrdə tarixi Azərbaycan və ya Şimali İran ərazisində yaransa da tezliklə genişlənərək Ön Asiyanın ən güclü dövlətinə çevrilmiş, bölgə xalqlarının tarixində böyük iz qoyaraq, mədəniyyətinə güclü təsir etmişdir. Mada tayfa ittifaqı əsasən Cənubi Azərbaycandan şərqdə və cənub-şərqdə yerləşən vilayətlərdə təşəkkül tapmışdı. Midiya İmperiyasının 200 illik tarixində altı hökmdarı və yeddi şahbanusu olmuşdur (Kiaksar dövründə onun xanımı, ardınca nəvəsi). İlk şahbanu Zənən xanım, sonuncusu Mandana olmuşdur. Beşinci Şahbanu Amitis isə dünya tarixdə ən məşhur olanıdır.
Digər imperiyalara baxsaq görərik ki, burada padşaların xanımları adətən şahbanu olurdular lakin Midiya imperiyasında çox nadir hallarda bu prosses baş verə bilirdi. Şahbanu adını qazanan xanımlar əsasən, hökmdarın qızı və yaxud başqa yaxın qohumları olurdu. Ümumiyyətlə, tarixə nəzər salsaq görərik ki, Midiyada başçıların xanımları bir o qədərdə aktiv siyasi həyat tərzi keçirməmiş, saray işlərinə qarışmamışdırlar və elə buna görədir ki, bəzilərinin adı belə tarixi kitablara düşməyib. Tarixdə elə dövlər olub ki, Midiya şahbanuları bir imperiyaya deyil, hətta iki imperiyada böyük hörmətə və sözə sahib şəxslər olublar. Müasir dillə desək, iki dövlətin "birinci xanımı" olublar. Mütləq şəkildə hər-bir şahbanunun öz mirzəsi (kişi yaxud xədim) və katibəsi (yerli xanım və ya gəlmə kölə) var idi. Həmçinin, şahbanunun xidmətçi personalına aşbazlar, rəqqasələr, dinkeşlər, xəttatlar, cangüdənlər və s. daxil idi və onların aylıq nəvacibi imperator tərəfindən müəyyən olunur və ödənilirdi. Midiyada maaş sistemi aylıq deyildi. Bir-çox işçilər elə sarayın alt mərtəbələrində yaşayırdılar, şah qəbristanlığında dəfn edilirdilər.
Şahbanuların öz adlarından başqa dövlət və yaxud xalq tərəfindən verilmiş ləqəbləri olurdu. Eləcə də, yunan tarixçiləri tərəfindən bu adlar biraz fərqli üslubda yazılırdı. Midiya dövründə də təltif&orden sistemi mövcud idi. Bu sistem hələ ta Aratta dövründən formalaşmağa başlamışdır.
"Şahbanu" termini
Şahbanu (yaxud Şərəbanu) sözünün mənası "Şahın Xanımı" deməkdir. Şahbanu sözü ilk dəfə Midiya İmperiyasında istifadə edilmiş, kral ailəsi daxilində "birinci xanım" statusunun müəyyənləşdirilməsi üçün yaradılmışdır, monarxın əsas həyat yoldaşı olan şəxsə Şahbanu deyilirdi və bunu nəzərdə tutan söz "bâmbişnân bâmbişi" adlanırdı (e.ə IV əsr). İranda şahlıq devrilənədək şah şahənşah adı ilə mövcud idi. Padşah (farsca şahlar hökmdarı) titulu şahənşah və imperator titullarına uyğundur. Həmçinin, Midiya imperiyasını başçısını, tarixin ilk imperatorlarını dünyada Satrap olaraq tanıyırdılar lakin Midiya daxilində bu sözdən əlavə "hokm-odara", "şahha" kimi sözlərdən istifafə edilib. Şahbanu adı şəxsin adının yalnız əvvəlində istifadə olunurdu. Bu məlumatlar elə həmən dövrlərdə də Qərblilərə məlum idi. A
Midiyadan sonrakı əsrlərdə
Əhəmənilər dövründə qadın azadlığı xüsusilə qorunurdu, eynən qədim Misirdəki kimi. Əhəmənilər sülaləsində də şahbanuluq anlayışından istifadə edildi, lakin burada bir-çox qaydalar Midiyadakı qaydalardan fərqli və bir-birinə zidd anlayışlar idi. Əsasən, şahın xanımları şahbanu adını əldə edirdilər və demək olar ki, yalnız Əhəmənilər daxilində şahbanu ordenində tanınırdılar.
Şahbanu Sarayı
Qədim Midiya İmperiyası dövründə, əsasən, hal-hazırki Həsənli, Həmədan, Urmiya, Bağdad kimi şəhərlərdə imperial imarətlər mövcud idi lakin sırf şahbanu üçün aid olunan saraylar yox idi. Yəni, hökmdarın sarayı elə xanımının da sarayı hesab olunurdu və bu saraylarda şahbanular üçün ayrılmış xüsusi gül bağçası, otaq, qonaqqarşılama zalı, hamamxana, kitabxana və s. mövcud idi. Bəzən hökmdarların sarayı Midiyayla qonşu olaran dövlətlərdə yerləşirdi. Bu sarayların bəziləri tarixdə dərin bir iz buraxmış, biri isə dünyanın 7 möcüzəsindən biri olaraq qiymətləndirilmişdir.
Semiramidanın asma bağları (yaxud Bibil Asma Bağları) — qədimdə "dünyanın yeddi möcüzəsi"ndən biri sayılırdı. Semiramida İmperator Əzəmətli Kiaksarın nəvəsi Amitisə ailə qurduqdan sonra Babilistanda verilmiş ləqəb idi. Semiramidanın asma bağları qədim Şərqin ən böyük və zəngin şəhəri olan Babildə idi. Əfsanəyə görə, bu bağlar Assuriya məlikəsi Semiramidanın əmri ilə yaradılmışdı. Əslində isə bu bağların yaradılmasını e.ə. VII əsrdə padşah Navuxodonosor əmr etmişdi. Qaynaqlarda göstərilir ki, bu hökmdar çox müstəbid olub. Məlumdur ki, müstəbidlər hamıya qarşı olmasa da, ayrı-ayrı adamlara qarşı nəcib hərəkətlər ediblər. O, Midiya şahının qızı Semiramida ilə evlənir. Onu Babilə gətirir. Həddən artıq sevir. Lakin Semiramida toz-torpaqlı Babildə təmiz havaya, yarpaq xışıltısına həsrət qalır. Bunu hökmdar da hiss edir. Ancaq o, öz paytaxtını Midiyanın yaşıl təpələrinə köçürmür. Heç kimin görə bilmədiyi işi görür. Midiyanın zümrüd meşələrinin ətrini qədim vadinin mərkəzinə gətirir. Beləliklə, hökmdar Novuxodnosor öz məhəbbətini sübuta yetirir. Babilin yüz metr hündürlüyündə olan divarları üzərində yaşıl ağaclar qalxır. Məlikə yuxarı yaruslarda, kölgədə oturub su şırıltısına qulaq asıb, dörd tərəfə nəzər yetirib, məmləkətin ucsuz-bucaqsız səhralarını seyr edib. Bunuda qeyd etmək vacibdir ki, sarayın yerləşdiyi hazırki İraqın Əl-Hilləh şəhəri əvvəllər Babilistanın tərkibində olsada, sonralar Midiya İmperiyası tərkibinə qoşulmuşdur.
Əhəmənilər sarayı — AzərbaycanınŞəmkir rayonununQaracəmirli kəndində tarixi sarayın əslində Midiya hakim sülalə ailəsinin istirahətgahı olduğuna dair böyük ehtimallar mövcuddur. Tarix araşdırmaçılarının apardığı hesabatlara görə, saray Midiya İmperiyasının son illərində tikilmiş və Şahbanu Mandana burada olmuşdur.
Zeer-Sabbeq sarayı — Hal-hazırda Həmədan şəhərinin cənubunda yerləşən xarabalıqlar və daş sütunlardan ibarət ərazidir. Ehtimal olunur ki, bu sarayın inşasına Hökmdar Böyük Astiaqın dövründə saray xanımlarından biri tərəfindən (Aryenis və yaxud başqa bir qohumu) xeyir-dua verilmişdir lakin bu barədə dəqiq söz söyləmək mümkün deyildir.
Seyalk Təpəsindəki Saray — (تپه سیلک), İranın mərkəzində olan İsfahan əyalətinin Kəşan şəhəri yaxınlığında, Qacar İmperiyasının Fin Bağı Sarayı yaxınlığında böyük bir qədim arxeoloji saytdır (təpə, "təpə" və ya "höyük"). Bu ərazidə yaşayan mədəniyyət Zəyanda çayının mədəniyyətinə aiddir. Seyalk ziqquratı M.Ö. 3000-ci ildə tikilmişdir. İranın Mədəni İrs Təşkilatı, Luvr və İran İnstitutu ilə Fransa Araşdırmalar Mərkəzinin arasında ortaq bir araşdırmasına əsasən, Seyalk şəhərində ən qədim yaşayış yerlərini təxminən 5500-6000-ci illərə qədər təsdiqləyir, eləcə də, bu saray təxminəm b.e.ə VIII-VII əsrlərdə çox güman ki, Zənən Şahbanunun şərəfinə tikdirilmişdir.. Seyalk və onun ətrafındakı bütün ərazilər hələ də bu günə qədər davam edən böyük su qaynaqları nəticəsində yaranmışdır. Çeşməyi-Süleyman Çayı ("Süleymanın Baharı") bu ərazidə minlərlə ildir yaxın dağlardan su gətirir. 17-ci əsrdə Səfəvi İmperiyası dövründ hazırkı şəkildə qurulmuş bağçalar və binalar isə məşhur turistik cazibə olaraq hesab edilirlər. Burada Səfəvilər sülaləsinin hökmdarı öz məzuniyyətlərini keçirtmək üçün paytaxt və böyük şəhərlərdən uzaqlaşırdı. Xəlifə Ömərin İranlı qatili olan Firuz Nahavandi (Əbu Lüllah) da burada dəfn olunur. Bütün bu qalıqlar Seyalkın olduğu yerlə eyni yerdə yerləşir.
Şəhri Şoxta Saray — kimi yazılmış Şəhr-e Sükhtə kimi də oxunan (fars: شهر سوخت, yəni "Yandırılmış Şəhər"), antik Ciruft mədəniyyəti və Midiya hökuməti ilə əlaqəli böyük Tunc dövrünün şəhər çevrilişindən qalan arxeoloji məqsədli mədəniyyət mərkəzi. Buradakı sarayı Sistan və Bəluçistan vilayətlərinin arasında, Pakistanla sərhəffə, Helmand çayının sahilinin yaxınlığında yerləşir. YUNESKO-nun Dünya İrs Siyahısına 2014-cü ilin iyun ayında daxil edilmişdir. Sarayın yerləşdiyi şəhərin gözlənilməz yüksəliş və düşməsi səbəbləri hələ də sirrli olaraq qalmaqdadır. Şəhərdən çıxarılan əsərlər zamanın yaxınlıqdakı sivilizasiyalarla xüsusi bir uyğunsuzluq nümayiş etdirir və son olaraq qədim Mezopotamiyadan asılı olan ən qədim Midiya tarixinin başlanğıclarında imperiyanın şərqindəki bir sivilizasiyanın konkret sübutunu təmin edə biləcəyi ehtimal olunur.
Bisütun Qalası Saray — həm zikkurat (dini ibadətgah), həm müdafiə qalası, həm də saray kimi fəaliyyət göstərmişdir. Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti və ədəbiyyatında ən məşhur olan Midiya dövrü sarayı məhz buradır. Dövrümüzdən 2500 il əvvəl tikilmişdir.
Şahbanuluq səviyyəsi
ŞahbanuMidiya İmperiyasında padşahın özündən sonra ən əhəmiyyətli mövqedə idi. Hökmdarın anası əsas fiqurlardan biri kimi mühüm hökumət, hərbi və mədəni işlərinə əhəmiyyətli təsir göstərərdi. Məhkəmədə, öz saraylarında (çox vaxt oğullariyla birgə yaşayardılar) və dövlət məmurluğunda böyük gücə sahib idilər. Şahbanu həmçinin, ənənəvi olaraq böyük iqtisadi mənbələrdən istifadə edərək, əsasən maliyyələşdirilən mühüm memarlıq layihələrinə rəhbərlik etməyə malikdir. Qeyd etmək lazımdır ki, tarixə nəzər salsaq görərik ki, Şahbanuların padşahlara olan təsir imkanları çox güclü olmuşdur və tarixin bəzi dövrlərində elə Şahbanular tərəfindən imperiya idarə edilmişdir. Ümumiyyətlə isə, şahların bütün xanımları, fərqi yoxdur ki, övladı olub yoxsa yox, Bəyim adlanırdı.
Qulları olan çoxlu hərəmxana qadınları hökmdarlarla rəsmi olaraq heç-vaxt evlənməmişdirlər. Buna baxmayaraq, ataları tərəfindən tanındıqları təqdirdə, uşaqları İslam hüququ əsasında tam qanuni sayılırdılar. Hərəmxana (الحريم من أنا همايون, Şəhvət-i Hərəmun) — lüğətdə qorunan, müqəddəs və möhtərəm yer mənasını verir. Ev və saraylarda ümumiyyətlə içəri həyətə baxacaq bir şəkildə planlaşdırılmış, qadınların başqa kişilərlə qarşılaşmadan rahatca gündəlik həyatlarını davam etdirdikləri yer idi. Burada yaşayan qadınlara da hərəm deyilirdi.
Midiya Şahbanularının siyahısı
Şahbanuların bəzilərinin milliyyətləri fərqli idi və aşağıdakı cədvəldə qeyd edilmişdir.
Şahbanuların hök.darlarda olduğu kimi həm öz əsl adları, bundan əlavə, həm də xalq, hökumət yaxudda Ali-Dini Lider tərəfindən verilmiş ləqəbləri, ola bilsin, başqa dövlətlər tərəfindən də verilmiş ordenləri olardı və cədvəldə bunlar da öz əksini tapmışdır:
№
Şəkli
Adı/Ləqəbi
Soy-kökü
Həyatı
Övlad sayı
Hökmdar
Qohumluq dərəcəsi
1
Zənən Şahbanu
Maday
e.ə VIII əsrdə doğulub, VII əsrin ortaları vəfat edib
Qeydəvəzi: Təəssüflər olsun ki, tarixin ilk imperiyasının ömrü az olduğundan bu dövrdə baş vermiş hadisələr və şəxslər barədə dəqiqliklə məlumat söyləmək olduqca qəlizdir. Eləcə də, şahbanuların həyatları barədə tədqiqatçılar tərəfindən əldə olunmuş məlumatların hamısı dəqiq olaraq sübuta yetirilməmişdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu imperiyanın daxilində gedən prosseslərdən ətraf dünyanın xəbəri çox az olmuş və buna görədir ki, dövrün yunan, assur tarixçiləri də öz dövrlərində çox az məlumat əldə etmiş və qələmə almışdırlar.
Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə). Bakı: 2007, I cild.
Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 70-92
X. Xəlili. Azərbaycan türklərinin etnogenezi və milli inkişaf tarixi. Bakı: 2007
İqrar Əliyev. Midiya tarixi. Bakı: Elm, 1960, səh. 224. "Midiya Şərqin birinci imperiyası kimi tarix səhnəsinə çıxdı".
Пахомов Е.А. Краткий курс истории Азербайджана. Баку: 1923
İqrar Əliyev. Tarixi Azərbaycan ərazisində qədim dövlət – Midiya. Bakı: 1965
Ф.А. Брокгауз, И.А. Ефрон. Энциклопедический словарь – Мидия – "Мидия – зап. часть Ирана, к В. от Загра и к С. от Сузианы. До Каспийского моря М. не достигала, будучи отделена от него племенами кадусеев, амардов и др. Страна делилась на собственную или Великую М. (теперь Иракаджеми) и Атропатену (Азербайджан)."
Z. M. Bünyadov, Y. Yusifov. Azərbaycan tarixi. Bakı: 2007
Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: 1994. – "İlk vaxtlarda əsasən Kizilbunda (Cənubi Azərbaycan ərazisində indiki Qızıl-Üzən) çayının hövzələrində yaşamış Maday tayfası Assuriya ilə bir neçə əsr qanlı toqquşmalardan sonra, er. əv. 673-cü ildə öz dövlətini yaratmışdır."
Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006
Encyclopedia İranica – Media – "At the end of the 2nd millennium BCE, Median tribes began to settle in the territory of the future Media in western Iran, where, at that time, are attested many small principalities and different linguistic and ethnic groups: Gutians (q.v.), Lullubians, Kassites (q.v.), and Hurrians."
Britannica Ensiklopediyası, Midiya məqaləsi
Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə). Bakı: 2007, I cild. səh. 182
Mahmudov Y.M. Odlar yurduna səyahət. Bakı: «Gənclik», 1980, 119 s
"Azərbaycanda yerin altından saray tapıldı - VİDEO". İstifadə tarixi: 2016-09-02.
"Şəmkirdə 2500 illik saray tapıldı". İstifadə tarixi: 2016-09-02.
Şəmkir Arxeoloji ekspedisiyası. . 2016-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-02.
Cultural Heritage Organization of Iran (CHN) report: "Zayandeh Rood Civilization Linked to Marvdasht and Sialk". Accessed January 30, 2007. Link: Chnpress.com
Fazeli, H., Beshkani A., Markosian A., Ilkani H., Young R. L. 2010 The Neolithic to Chalcolithic Transition in the Qazvin Plain, Iran: Chronology and Subsistence Strategies: in Archäologische Mitteilungen Aus Iran and Turan 41, pp. 1-17
Matthews, R. and Nashli, H. F., eds. 2013 The Neolithisation of Iran: the formation of new societies. British Association for Near Eastern Archaeology and Oxbow Books, Oxford, pp272.
"Shahr-i Sokhta". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. İstifadə tarixi: 7 May 2017.
"Twenty six new properties added to World Heritage List at Doha meeting". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. İstifadə tarixi: 7 May 2017.
Бушев П.П. История посольства и дипломатических отношений Русского и Иранского государствo
Kərimov Q. Şəriət və onun sosial mahiyyəti
September 27, 2021
midiya, şahbanusu, şahbanu, شهبانو, qədim, midiya, imperiyası, dövründə, dəfə, istifadə, olunmuş, dövlət, statusudur, şahın, əsas, baş, xanımına, deyilirdi, hansı, xanım, həm, iqtidarda, həm, ailədə, həm, xalq, arasında, böyük, hörmətə, qarşısıalınmaz, gücə, m. Sahbanu شهبانو Qedim Midiya Imperiyasi dovrunde ilk defe istifade olunmus dovlet statusudur ve sahin esas bas xanimina deyilirdi hansi ki o xanim hem iqtidarda hem ailede hem de xalq arasinda boyuk hormete ve qarsisialinmaz guce malik idi Bele desek sahbanuluqla bagli ilk qayda qanunlar bu imperiyanin dovrunde formalasmisdir 2 Midiya Mada 3 ve ya Maday 4 5 yun Mhdia E e 728 ci ilden E e 549 cu iledek movcud olmus qedim dovlet serqde ilk imperiya 6 Dovlet ilkin dovrde tarixi Azerbaycan 7 8 9 10 11 12 ve ya Simali Iran 13 erazisinde yaransa da tezlikle genislenerek On Asiyanin en guclu dovletine cevrilmis bolge xalqlarinin tarixinde boyuk iz qoyaraq medeniyyetine guclu tesir etmisdir 14 Mada tayfa ittifaqi esasen Cenubi Azerbaycandan serqde ve cenub serqde yerlesen vilayetlerde tesekkul tapmisdi 15 Midiya Imperiyasinin 200 illik tarixinde alti hokmdari ve yeddi sahbanusu olmusdur Kiaksar dovrunde onun xanimi ardinca nevesi Ilk sahbanu Zenen xanim sonuncusu Mandana olmusdur Besinci Sahbanu Amitis ise dunya tarixde en meshur olanidir SahbanuVezifeni icra edir Sahensahi Seltenetul DerussalamMuraciet formasi Midiya Ezizi SahbanuSelahiyyet muddeti e e 728 e e 550 1 Maasi Sahbanu xezinesi Mundericat 1 Umumi melumat 1 1 Sahbanu termini 2 Midiyadan sonraki esrlerde 3 Sahbanu Sarayi 4 Sahbanuluq seviyyesi 5 Midiya Sahbanularinin siyahisi 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidler 8 IstinadlarUmumi melumat RedakteDiger imperiyalara baxsaq gorerik ki burada padsalarin xanimlari adeten sahbanu olurdular lakin Midiya imperiyasinda cox nadir hallarda bu prosses bas vere bilirdi Sahbanu adini qazanan xanimlar esasen hokmdarin qizi ve yaxud basqa yaxin qohumlari olurdu 16 Umumiyyetle tarixe nezer salsaq gorerik ki Midiyada bascilarin xanimlari bir o qederde aktiv siyasi heyat terzi kecirmemis saray islerine qarismamisdirlar ve ele buna goredir ki bezilerinin adi bele tarixi kitablara dusmeyib Tarixde ele dovler olub ki Midiya sahbanulari bir imperiyaya deyil hetta iki imperiyada boyuk hormete ve soze sahib sexsler olublar Muasir dille desek iki dovletin birinci xanimi olublar 17 Mutleq sekilde her bir sahbanunun oz mirzesi kisi yaxud xedim ve katibesi yerli xanim ve ya gelme kole var idi Hemcinin sahbanunun xidmetci personalina asbazlar reqqaseler dinkesler xettatlar cangudenler ve s daxil idi ve onlarin ayliq nevacibi imperator terefinden mueyyen olunur ve odenilirdi Midiyada maas sistemi ayliq deyildi Bir cox isciler ele sarayin alt mertebelerinde yasayirdilar sah qebristanliginda defn edilirdiler Sahbanularin oz adlarindan basqa dovlet ve yaxud xalq terefinden verilmis leqebleri olurdu Elece de yunan tarixcileri terefinden bu adlar biraz ferqli uslubda yazilirdi Midiya dovrunde de teltif amp orden sistemi movcud idi Bu sistem hele ta Aratta dovrunden formalasmaga baslamisdir Sahbanu termini Redakte Sahbanu yaxud Serebanu sozunun menasi Sahin Xanimi demekdir Sahbanu sozu ilk defe Midiya Imperiyasinda istifade edilmis kral ailesi daxilinde birinci xanim statusunun mueyyenlesdirilmesi ucun yaradilmisdir monarxin esas heyat yoldasi olan sexse Sahbanu deyilirdi ve bunu nezerde tutan soz bambisnan bambisi adlanirdi e e IV esr Iranda sahliq devrilenedek sah sahensah adi ile movcud idi Padsah farsca sahlar hokmdari titulu sahensah ve imperator titullarina uygundur 18 Hemcinin Midiya imperiyasini bascisini tarixin ilk imperatorlarini dunyada Satrap olaraq taniyirdilar lakin Midiya daxilinde bu sozden elave hokm odara sahha kimi sozlerden istifafe edilib Sahbanu adi sexsin adinin yalniz evvelinde istifade olunurdu Bu melumatlar ele hemen dovrlerde de Qerblilere melum idi AMidiyadan sonraki esrlerde RedakteEhemeniler dovrunde qadin azadligi xususile qorunurdu eynen qedim Misirdeki kimi Ehemeniler sulalesinde de sahbanuluq anlayisindan istifade edildi lakin burada bir cox qaydalar Midiyadaki qaydalardan ferqli ve bir birine zidd anlayislar idi Esasen sahin xanimlari sahbanu adini elde edirdiler ve demek olar ki yalniz Ehemeniler daxilinde sahbanu ordeninde taninirdilar Sahbanu Sarayi Redakte Qedim Midiya Imperiyasi dovrunde esasen hal hazirki Hesenli Hemedan Urmiya Bagdad kimi seherlerde imperial imaretler movcud idi lakin sirf sahbanu ucun aid olunan saraylar yox idi Yeni hokmdarin sarayi ele xaniminin da sarayi hesab olunurdu ve bu saraylarda sahbanular ucun ayrilmis xususi gul bagcasi otaq qonaqqarsilama zali hamamxana kitabxana ve s movcud idi Bezen hokmdarlarin sarayi Midiyayla qonsu olaran dovletlerde yerlesirdi Bu saraylarin bezileri tarixde derin bir iz buraxmis biri ise dunyanin 7 mocuzesinden biri olaraq qiymetlendirilmisdir Semiramidanin asma baglari yaxud Bibil Asma Baglari qedimde dunyanin yeddi mocuzesi nden biri sayilirdi Semiramida Imperator Ezemetli Kiaksarin nevesi Amitise aile qurduqdan sonra Babilistanda verilmis leqeb idi Semiramidanin asma baglari qedim Serqin en boyuk ve zengin seheri olan Babilde idi Efsaneye gore bu baglar Assuriya melikesi Semiramidanin emri ile yaradilmisdi Eslinde ise bu baglarin yaradilmasini e e VII esrde padsah Navuxodonosor emr etmisdi Qaynaqlarda gosterilir ki bu hokmdar cox mustebid olub Melumdur ki mustebidler hamiya qarsi olmasa da ayri ayri adamlara qarsi necib hereketler edibler O Midiya sahinin qizi Semiramida ile evlenir Onu Babile getirir Hedden artiq sevir Lakin Semiramida toz torpaqli Babilde temiz havaya yarpaq xisiltisina hesret qalir Bunu hokmdar da hiss edir Ancaq o oz paytaxtini Midiyanin yasil tepelerine kocurmur Hec kimin gore bilmediyi isi gorur Midiyanin zumrud meselerinin etrini qedim vadinin merkezine getirir Belelikle hokmdar Novuxodnosor oz mehebbetini subuta yetirir Babilin yuz metr hundurluyunde olan divarlari uzerinde yasil agaclar qalxir Melike yuxari yaruslarda kolgede oturub su siriltisina qulaq asib dord terefe nezer yetirib memleketin ucsuz bucaqsiz sehralarini seyr edib Bunuda qeyd etmek vacibdir ki sarayin yerlesdiyi hazirki Iraqin El Hilleh seheri evveller Babilistanin terkibinde olsada sonralar Midiya Imperiyasi terkibine qosulmusdur Ehemeniler sarayi Azerbaycanin Semkir rayonunun Qaracemirli kendinde tarixi sarayin eslinde Midiya hakim sulale ailesinin istirahetgahi olduguna dair boyuk ehtimallar movcuddur 19 20 21 Tarix arasdirmacilarinin apardigi hesabatlara gore saray Midiya Imperiyasinin son illerinde tikilmis ve Sahbanu Mandana burada olmusdur Zeer Sabbeq sarayi Hal hazirda Hemedan seherinin cenubunda yerlesen xarabaliqlar ve das sutunlardan ibaret erazidir Ehtimal olunur ki bu sarayin insasina Hokmdar Boyuk Astiaqin dovrunde saray xanimlarindan biri terefinden Aryenis ve yaxud basqa bir qohumu xeyir dua verilmisdir lakin bu barede deqiq soz soylemek mumkun deyildir Seyalk Tepesindeki Saray تپه سیلک Iranin merkezinde olan Isfahan eyaletinin Kesan seheri yaxinliginda Qacar Imperiyasinin Fin Bagi Sarayi yaxinliginda boyuk bir qedim arxeoloji saytdir tepe tepe ve ya hoyuk Bu erazide yasayan medeniyyet Zeyanda cayinin medeniyyetine aiddir 22 Seyalk ziqqurati M O 3000 ci ilde tikilmisdir Iranin Medeni Irs Teskilati Luvr ve Iran Institutu ile Fransa Arasdirmalar Merkezinin arasinda ortaq bir arasdirmasina esasen Seyalk seherinde en qedim yasayis yerlerini texminen 5500 6000 ci illere qeder tesdiqleyir elece de bu saray texminem b e e VIII VII esrlerde cox guman ki Zenen Sahbanunun serefine tikdirilmisdir 23 24 Seyalk ve onun etrafindaki butun eraziler hele de bu gune qeder davam eden boyuk su qaynaqlari neticesinde yaranmisdir Cesmeyi Suleyman Cayi Suleymanin Bahari bu erazide minlerle ildir yaxin daglardan su getirir 17 ci esrde Sefevi Imperiyasi dovrund hazirki sekilde qurulmus bagcalar ve binalar ise meshur turistik cazibe olaraq hesab edilirler Burada Sefeviler sulalesinin hokmdari oz mezuniyyetlerini kecirtmek ucun paytaxt ve boyuk seherlerden uzaqlasirdi Xelife Omerin Iranli qatili olan Firuz Nahavandi Ebu Lullah da burada defn olunur Butun bu qaliqlar Seyalkin oldugu yerle eyni yerde yerlesir Sehri Soxta Saray kimi yazilmis Sehr e Sukhte kimi de oxunan fars شهر سوخت yeni Yandirilmis Seher antik Ciruft medeniyyeti ve Midiya hokumeti ile elaqeli boyuk Tunc dovrunun seher cevrilisinden qalan arxeoloji meqsedli medeniyyet merkezi Buradaki sarayi Sistan ve Belucistan vilayetlerinin arasinda Pakistanla serheffe Helmand cayinin sahilinin yaxinliginda yerlesir YUNESKO nun Dunya Irs Siyahisina 2014 cu ilin iyun ayinda daxil edilmisdir Sarayin yerlesdiyi seherin gozlenilmez yukselis ve dusmesi sebebleri hele de sirrli olaraq qalmaqdadir Seherden cixarilan eserler zamanin yaxinliqdaki sivilizasiyalarla xususi bir uygunsuzluq numayis etdirir ve son olaraq qedim Mezopotamiyadan asili olan en qedim Midiya tarixinin baslangiclarinda imperiyanin serqindeki bir sivilizasiyanin konkret subutunu temin ede bileceyi ehtimal olunur 25 26 Bisutun Qalasi Saray hem zikkurat dini ibadetgah hem mudafie qalasi hem de saray kimi fealiyyet gostermisdir Azerbaycan tarixi medeniyyeti ve edebiyyatinda en meshur olan Midiya dovru sarayi mehz buradir Dovrumuzden 2500 il evvel tikilmisdir Sahbanuluq seviyyesi RedakteSahbanu Midiya Imperiyasinda padsahin ozunden sonra en ehemiyyetli movqede idi Hokmdarin anasi esas fiqurlardan biri kimi muhum hokumet herbi ve medeni islerine ehemiyyetli tesir gostererdi Mehkemede oz saraylarinda cox vaxt ogullariyla birge yasayardilar ve dovlet memurlugunda boyuk guce sahib idiler 27 Sahbanu hemcinin enenevi olaraq boyuk iqtisadi menbelerden istifade ederek esasen maliyyelesdirilen muhum memarliq layihelerine rehberlik etmeye malikdir Qeyd etmek lazimdir ki tarixe nezer salsaq gorerik ki Sahbanularin padsahlara olan tesir imkanlari cox guclu olmusdur ve tarixin bezi dovrlerinde ele Sahbanular terefinden imperiya idare edilmisdir Umumiyyetle ise sahlarin butun xanimlari ferqi yoxdur ki ovladi olub yoxsa yox Beyim adlanirdi 28 Qullari olan coxlu heremxana qadinlari hokmdarlarla resmi olaraq hec vaxt evlenmemisdirler Buna baxmayaraq atalari terefinden tanindiqlari teqdirde usaqlari Islam huququ esasinda tam qanuni sayilirdilar Heremxana الحريم من أنا همايون Sehvet i Heremun lugetde qorunan muqeddes ve mohterem yer menasini verir Ev ve saraylarda umumiyyetle iceri heyete baxacaq bir sekilde planlasdirilmis qadinlarin basqa kisilerle qarsilasmadan rahatca gundelik heyatlarini davam etdirdikleri yer idi Burada yasayan qadinlara da herem deyilirdi Midiya Sahbanularinin siyahisi RedakteSahbanularin bezilerinin milliyyetleri ferqli idi ve asagidaki cedvelde qeyd edilmisdir Sahbanularin hok darlarda oldugu kimi hem oz esl adlari bundan elave hem de xalq hokumet yaxudda Ali Dini Lider terefinden verilmis leqebleri ola bilsin basqa dovletler terefinden de verilmis ordenleri olardi ve cedvelde bunlar da oz eksini tapmisdir Sekli Adi Leqebi Soy koku Heyati Ovlad sayi Hokmdar Qohumluq derecesi1 Zenen Sahbanu Maday e e VIII esrde dogulub VII esrin ortalari vefat edib 5 Deyok Serkerde Deyokun qizi2 Dusenni Elam e e VII esrde yasamisdir 2 Fraorta Cesur Fraortanin anasi3 Imahi Sasuta Massaget e e VII esrde yasamisdir 7 Madiy Hokmdar Madiyin qizi4 Dariqas Sahbanu Assur e e VII VI esrlerde yasamisdir 1 Kiaksar Ezemetli Kiaksarin ilk xanimi5 Amitis Maday e e VII VI esrlerde yasamisdir 4 Kiaksar Ezemetli Kiaksarin nevesi6 Aryenis Kapadokiyali e e 585 550 3 Astiaq Boyuk Astiaqin ikinci xanimi7 Mandana Maday e e VI esrde yasamisdir 5 II Kiaksar II Kiaksarin bacisiQeydevezi Teessufler olsun ki tarixin ilk imperiyasinin omru az oldugundan bu dovrde bas vermis hadiseler ve sexsler barede deqiqlikle melumat soylemek olduqca qelizdir Elece de sahbanularin heyatlari barede tedqiqatcilar terefinden elde olunmus melumatlarin hamisi deqiq olaraq subuta yetirilmemisdir Nezere almaq lazimdir ki bu imperiyanin daxilinde geden prosseslerden etraf dunyanin xeberi cox az olmus ve buna goredir ki dovrun yunan assur tarixcileri de oz dovrlerinde cox az melumat elde etmis ve qeleme almisdirlar Hemcinin bax RedakteMonarxiya Esas anlayislarTaxt Tac Skeptron Sen Atef Desret Nemes Psent Sesed Ureret Xait Xat Hecet Hemhem Henu Xepres Xepti Ceni Suti UreyTaxt tac adi Sexsi ad Hor adi Nebti adi Qizil ad Set adi Serex Kartus Monarx Monarxizm Tanrinin lutfu Goyler Oglu Sahzade Tacqoyma Abdikasiya TarixKarnak siyahisi Sakkara siyahisi Abidos siyahisi Turin car papirusu Ptolemeyler Boyuk Ferman Serefli inqilab Boyuk Britaniya monarxi Qedim RomaAntoninler Flaviler Konstantinler Yuliler Klavdiler BizansYustinianlar Feodosiler Valentinianlar Osmanli Imperiyasi Teymuriler dovleti Boyuk Fransa inqilabi Burbonlar Ispan inqilabi Rus carligi Birinci Rusiya inqilabi AzerbaycanAtropatidler Alban Arsakileri Mehraniler Sirvansahlar Qacarlar Efsarlar Girdiman knyazligi Sefeviler Imperiyasi Sirvansah Sirvansahlar dovleti Azerbaycan xanliqlariCavansirler Qarabag xanligi Baki xanligi Derbend xanligi Gence xanligi Talis xanligi Naxcivan xanligi Quba xanligi Tebriz xanligi Urmiye xanligi Irevan xanligi Seki xanligi Cavad xanligi Qaradag xanligi Maku xanligi Maraga xanligi Merend xanligi Xalxal xanligi Xoy xanligi Sirvan xanligi Serab xanligi Erdebil xanligi Zencan xanligi Samaxi xanligi Elaqeli movzularDiktatura Aristokratiya Oliqarxiya Uzurpasiya Tiraniya NovleriMutleq monarxiya Konstitusiyali monarxiya Federal monarxiya Irsi monarxiya Dualistik monarxiya Parlamenli monarxiya Silki numayendeli monarxiya Seckili monarxiya Emirlik Etnarx Seltenet vekili Tetrarxiya Oliqarxiya Titul MonarxiyaPrinseps Imperator kayzer Sahensah Sanyu Imperiya Kral konsort Kralliq Car Carliq Sah Sahliq Sahbanu Sultan Sultanliq Emir Emirlik Knyaz Knyazliq Hersoq Hersoqluq Qraf Qrafliq Xan Xanliq Melik Meliklik Xaqan Xaqanliq Firon Vassalliq Markiz Doj Vikont Infant redakteAzerbaycanin birinci xanimlarinin siyahisi Azerbaycanlilar Birinci xanim Qacar Sahbanusu Hakimiyyet Madaylar Madaylarin sexs adlari Midiya Midiyalilar Sahbanu Sirvansahlar SahbanulariXarici kecidler RedakteAzerbaycan qedim dovrde olu kecid Mada etnik terkib ve dil meseleleri Arxivlesdirilib 2011 09 19 at the Wayback Machine Oktay Talistanli Qedim Serqin mocuzeleri Baki Adiloglu 2007 Midiya dovleti E e VIII esr e e 550 video olu kecid Bizim ESR qezeti olu kecid Mocuzelere inanirsinizmi olu kecid Dunyanin yeddi mocuzesinden biri Semiramidanin asma baglari olu kecid Istinadlar Redakte 1 2 Azerbaycan tarixi yeddi cildde Baki 2007 I cild Q Qeybullayev Azerbaycan turklerinin tesekkul tarixinden Baki ADN 1994 seh 70 92 X Xelili Azerbaycan turklerinin etnogenezi ve milli inkisaf tarixi Baki 2007 Iqrar Eliyev Midiya tarixi Baki Elm 1960 seh 224 Midiya Serqin birinci imperiyasi kimi tarix sehnesine cixdi Pahomov E A Kratkij kurs istorii Azerbajdzhana Baku 1923 Iqrar Eliyev Tarixi Azerbaycan erazisinde qedim dovlet Midiya Baki 1965 F A Brokgauz I A Efron Enciklopedicheskij slovar Midiya Midiya zap chast Irana k V ot Zagra i k S ot Suziany Do Kaspijskogo morya M ne dostigala buduchi otdelena ot nego plemenami kaduseev amardov i dr Strana delilas na sobstvennuyu ili Velikuyu M teper Irakadzhemi i Atropatenu Azerbajdzhan Z M Bunyadov Y Yusifov Azerbaycan tarixi Baki 2007 Q Qeybullayev Azerbaycan turklerinin tesekkul tarixinden Baki 1994 Ilk vaxtlarda esasen Kizilbunda Cenubi Azerbaycan erazisinde indiki Qizil Uzen cayinin hovzelerinde yasamis Maday tayfasi Assuriya ile bir nece esr qanli toqqusmalardan sonra er ev 673 cu ilde oz dovletini yaratmisdir Firudin Celilov Azer xalqi II nesri Baki 2006 Encyclopedia Iranica Media At the end of the 2nd millennium BCE Median tribes began to settle in the territory of the future Media in western Iran where at that time are attested many small principalities and different linguistic and ethnic groups Gutians q v Lullubians Kassites q v and Hurrians Britannica Ensiklopediyasi Midiya meqalesi Azerbaycan tarixi yeddi cildde Baki 2007 I cild seh 182 3 olu kecid 4 Mahmudov Y M Odlar yurduna seyahet Baki Genclik 1980 119 s Azerbaycanda yerin altindan saray tapildi VIDEO Istifade tarixi 2016 09 02 Semkirde 2500 illik saray tapildi Istifade tarixi 2016 09 02 Semkir Arxeoloji ekspedisiyasi Demir dovru 2016 09 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 09 02 Cultural Heritage Organization of Iran CHN report Zayandeh Rood Civilization Linked to Marvdasht and Sialk Accessed January 30 2007 Link Chnpress com Fazeli H Beshkani A Markosian A Ilkani H Young R L 2010 The Neolithic to Chalcolithic Transition in the Qazvin Plain Iran Chronology and Subsistence Strategies in Archaologische Mitteilungen Aus Iran and Turan 41 pp 1 17 Matthews R and Nashli H F eds 2013 The Neolithisation of Iran the formation of new societies British Association for Near Eastern Archaeology and Oxbow Books Oxford pp272 Shahr i Sokhta UNESCO World Heritage Centre UNESCO Istifade tarixi 7 May 2017 Twenty six new properties added to World Heritage List at Doha meeting UNESCO World Heritage Centre UNESCO Istifade tarixi 7 May 2017 Bushev P P Istoriya posolstva i diplomaticheskih otnoshenij Russkogo i Iranskogo gosudarstvo Kerimov Q Seriet ve onun sosial mahiyyetiMenbe https az wikipedia org w index php title Midiya Sahbanusu amp oldid 6102546, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
