fbpx
Wikipedia

Bakı xanlığı

Avqust 05, 2021

Bakı xanlığı (azərb-ərəb. باکی خان‌لیغی‎, fars. خانات باکو) – XVIII əsrdə müasir Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaranmış, paytaxtı Bakı şəhəri olan feodal dövlət.

خانات باکو‎
Bakı xanlığı
1747–1806
Bakı xanlığının rəsmi bayrağı
Bakı xanlığı və sərhədləri 1806-cı ildə
StatusuXanlıq
PaytaxtıBakı
Rəsmi dilləriAzərbaycan dili
Fars dili
Dini
İslam (Şiəlik)
İdarəetmə formasıMütləq monarxiya
Xan 
• 1747–1768
I Mirzə Məhəmməd xan (ilk)
• 1792–1806
Hüseynqulu xan (son)
Qurulması
Tarixi 
• Əfşarlardan müstəqillik
1747
• Yaranması
1747
• Süqutu
1806
Ərazisi
• Ümumi
3500 kv.km
Əhalisi
• Təxmini
Azərbaycan türkləri,tatlar - 12000
ValyutasıAbbası
Şahı

Tarixi

1740-cı illərdə Abşeron yarımadasında yaranmış dövlət. 1747-ci ildə Nadir şah Əfşarın ölümündən sonra yerli feodallardan Mirzə Məhəmməd ağa, şahın Bakıdakı əlaltısı Səlimi qovmuş və özünü müstəqil xan elan etmişdi. Bakı xanlığı Şərq feodal dövlətlərinin xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən dövlət qurumu idi. Bakı xanlığına 39 kənd daxil idi. Təsərrüfatında neft, duz və zəfəran istehsalı, bağçılıq, balıqçılıq, maldarlıq və s. əsas yer tuturdu; toxuculuq, zərgərlik, boyaqçılıq, dulusçuluq, dəmirçilik və s. sənət sahələri inkişaf etmişdi. Xanlıqda olan neft quyularının sayı 18-ci əsrin ortalarında 50-dən çox idi. 19-cu əsrin əvvəlində onların sayı 100-ə çatmışdı; ildə 240 min puddan çox neft çıxarılırdı. Xanlıqda neft quyuları, bazarlar, dükanlar və s. iltizama verilirdi. Xanlığın mərkəzi olan Bakı ş. Avropa ölkələri, Rusiya, İran, Hindistan və s. ilə tranzit ticarətdə mühüm rol oynayırdı. Neft, duz və zəfəran ticarətdə əsas yer tuturdu. Bakı xanlığında Rusiya, Hindistan və s. ölkələrdən gəlmiş tacirlərə də rast gəlmək olurdu. Bakıda pul kəsilirdi. Bakı xanlığında bütün hakimiyyət, torpaq, yeraltı və yerüstü sərvətlər xana və onun ailə üzvlərinə məxsus idi. Xanlıqda malcəhət, töycü, daruğalıq, vəzirlik və s. kimi onlarca vergi mövcud idi. Bakı xanlığında I Mirzə Məhəmmədin dövründə iqtisadiyyat və ticarət inkişaf etmişdi. I Mirzə Məhəmməd Xəzər dənizində gəmiçiliyin inkişafına xüsusi diqqət yetirirdi. Onun oğlu Məlik Məhəmməd xanın hakimiyyəti dövründə Bakı xanlığı müstəqilliyini itirdi. Şimal-Şərqi Azərbaycan torpaqlarını Quba xanlığı ətrafında birləşdirmək uğrunda mübarizə aparan Fətəli xan Bakı xanlığını özündən asılı vəziyyətə salmaq məqsədilə bacısı Xədicə Bikəni Bakı xanı Məlik Məhəmməd xana ərə verdi. Məlik Məhəmməd xanın vəfatından sonra oğlu II Mirzə Məhəmməd Bakı xanı oldu. Fətəli xanın ölümündən sonra (1789) Quba xanlığı ətrafında birləşdirilmiş xanlıqlar, o cümlədən Bakı xanlığı özlərini müstəqil elan etdilər. Xanlıqda hakimiyyət uğrunda II Mirzə Məhəmməd xanla əmisi Məhəmmədqulu xan arasında mübarizə başlandı. Quba xanlığından kömək alan Məhəmmədqulu xan qalib gəldi və özünü xan elan etdi. Onun ölümündən sonra (1792) Bakı xanlığında hakimiyyət uğrunda yenidən mübarizə başlandı. Bu mübarizədə qalib gələn Məhəmmədqulu xanın qardaşı oğlu Hüseynqulu xan hakimiyyəti ələ aldı. Hüseynqulu xanın (1792–1806) dövründə Azərbaycanın beynəlxalq vəziyyəti çox mürəkkəb idi. Ağa Məhəmməd şah Qacar Azərbaycana hücuma hazırlaşırdı. Çar Rusiyası da Xəzərsahili vilayətləri, o cümlədən Bakı xanlığını tutmağa çalışırdı. Belə bir şəraitdə hakimiyyətini saxlamağa çalışan Hüseynqulu xan Rusiyanın himayəsini qəbul etdi və II Yekaterina 1793-cü il aprelin 19-da bu barədə fərman verdi. Lakin Ağa Məhəmməd şah Qacarın Azərbaycana yürüşü zamanı (1795) bu əlaqələr kəsildi. Bir qədər sonra Azərbaycanın bəzi xanları kimi Bakı xanı da öz elçisini Rusiyaya yolladı. Xanların xahişini nəzərə alan II Yekaterina 1796-cı ildə Rusiya qoşunlarını Azərbaycana göndərdi. Hüseynqulu xan yenidən Rusiyanın himayəsini qəbul etdi. Xəzərdəki Rusiya donanması Bakı limanına daxil oldu. II Yekaterinanın ölümündən (1796) sonra Rusiya qoşunları Azərbaycandan geri çağırıldı. Hakimiyyətini saxlamağa çalışan Hüseynqulu xan 1797-ci ildə Şuşanı zəbt etmiş Ağa Məhəmməd şah Qacarın yanına gedərək ona tabe olduğunu bildirdi. Ağa Məhəmməd şah Qacarın ölümündən sonra hakimiyyəti ələ alan Fətəli şah və Rusiya çarı I Aleksandr Azərbaycanı, o cümlədən Bakı xanlığını tutmağa can atırdılar. Rusiyanın daha güclü olduğunu nəzərə alan Hüseynqulu xan 1803-cü ildə Rusiyanın himayəsini qəbul etdi. Lakin çox keçmədən Bakı və Şamaxı əyanlarının təzyiqi ilə Rusiyanın himayəsindən boyun qaçırmağa (1804) məcbur oldu. Bir sıra Azərbaycan xanlığını Rusiyaya birləşdirmiş general P.D.Sisianovun qoşunu Bakı xanlığına hücum etdi. O, Bakını təslim etmək haqqında Hüseynqulu xanla danışıqlar apardığı zaman öldürüldü (1806,fevral); rus qoşunları geri çəkildi. 1806-cı il oktyabrın 3-də Rusiya qoşunu Bakını zəbt etdi. Bakı xanlığı ləğv olundu; onun ərazisi Rusiyaya birləşdirildi.

Xanlığın yaranması və təsərrüfat həyatı

Nadir şah öldürüldükdən sonra Səfəvilər (Raziya Sultan) yenidən hakimiyyəti əla aldı. Azərbaycan da isə XVIII ortalarında müstəqil xanlıqlar yarandı. XVIII əsrin 40-cı illərində Abşeron yarımadasında yaranmış Bakı xanlığı Quba, Şamaxı və Cavad xanlıqları ilə həmsərhəd idi. Xanlığın tərkibinə 39 kənd daxil idi: Maştağa, Nardaran, Bilgəh, Buzovna, Mərdəkan, Türkan, Kürkənd, Zirə, Qala, Hövsan, Ramana, Zabrat, Məhəmmədi, Digah, Fatmayı, Görədil, Pirşağı, Kürdəxanı, Keşlə, Əhmədli, Zığ, Əmircan, Bülbülə, Sabunçu, Binəqədi, Masazır, Novxanı, Şağan, Saray, Corat, Şüvəlan, Güzdək, Qobu, Xocahəsən, Biləcəri, Pirəkəşkül, Suraxanı, Balaxanı, Bibiheybət..

 
Bakı xanlığı.


Xanlığın təsərrüfatında neft, duz və zəfəran istehsalı, balıqçılıq, maldarlıq əsas yer tuturdu. Burada toxuculuq, zərgərlik, boyaqçılıq, misgərlik kimi sənət sahələri inkişaf etmişdi. Xanlıqda olan neft quyularının sayı 50-dən çox idi. Bu quyulardan ildə 240 min pyddan çox neft istehsal olunurdu. Xanlıqda neft quyuları, bazarlar, dükanlar müqatiəyə (iltizama) verilirdi. Xanlığın mərkəzi Bakı şəhəri Avropa ölkələri, Rusiya, İran, Osmanlı imperiyası, Hindistan ilə tranzit ticarətdə mühüm rol oynayırdı. Xanlıqda pul da kəsilirdi. Bakı xanlığında bütün hakimiyyət, torpaq, yeraltı və yerüstü sərvətlər xana və onun ailə üzvlərinə mənsub idi. Xanlıqda mövcud olan malcəhət, töycü, darğalıq, vəzirlik və s. onlarla vergi əhali üçün ağır yükə çevrilmişdi.

Bakı xanlığının banisi I Mirzə Məhəmməd xan (1748-1768) olmuşdur. Hakimiyyətdə olduğu 20 il ərzində I Mirzə Məhəmməd xan ölkənin iqtisadiyyatının bərpası ilə məşğul olur, ticarətin inkişafına şərait yaradırdı. Həm də admiral olan Mirzə Məhəmməd xan mal daşınması və hərbi məqsədlər üçün gəmiqayırma işinə şəxsən rəhbərlik etmişdi. Onun oğlu Məlik Məhəmməd xanın dövründə (1768-1784) Bakı xanlığı, demək olar ki, müstəqilliyini itirmişdi. Şimal-şərqi Azərbaycan torpaqlarını Quba xanlığına birləşdirməyə çalışan Fətəli xan Bakı xanını özündən asılı vəziyyətə salmaq məqsədilə bacısı Xədicə Bikəni Məlik Məhəmməd xana ərə vermişdi. Xədicə Bikənin təsiri ilə tezliklə Bakı xanlığı Fətəli xanın vassalına çevrilmişdi.

Məlik Məhəmməd xanın ölümündən sonra Bakı taxtına oğlu II Mirzə Məhəmməd xan (1784-1791) çıxmışdı. II Mirzə Məhəmməd xan Azərbaycanın məşhur tarixçisi, şairi, maarifçisi Abbasqulu ağa Bakıxanovun atası idi. Qubalı Fətəli xanın ölümündən sonra II Mirzə xan Bakı xanlığının müstəqilliyinin bərpa edilməsinə nail oldu. Lakin xanlıqda II Mirzə Məhəmməd xanla əmisi oğlu Hüseynqulu xan arasında hakimiyyət uğrunda mübarizə başlanmışdı. Bu mübarizədə Hüseynqulu xan (1792-1806) qalib gələrək hakimiyyəti ələ keçirdi.

Əhalisi

1796-cı ilə olan məlumata əsasən xanlığın ərazisində (Bakı şəhəri də daxil olmaqla) 1820 ev var idi.Təxminlərə əsasən bütün xanlıq ərazisində əhalinin sayı (qadınlar və kişilər) 9100 nəfər (ortalama hər evə 5 nəfər) olmuşdur. 1796-cı ilin məlumatına əsasən xanlıq ərazisində Bakı şəhərindən sonra ən çox əhaliyə sahıb olan yaşayış məntəqəsi Maştağa kəndi idi (350 ev). 1810-cu ildə general-leytinant Repininin hazırladığı hesabata əsasən Bakı xanlığının ərazisində 3245 ev var idi, onun 931 i Bakı şəhərində 2314-ü isə kəndlərdə yerləşirdi. Elə həmin hesabata əsasən xanlığın cəmi əhalisi 15244(qadınlar və kişilər) nəfəri təşkil etmişdir. Bu hesabat həmin tarixə əsasdır. 1810-cu ilə aid qeyd edilən hesabata əsasən Bakı şəhərindən sonra ən çox əhaliyə sahib yaşayış məntəqəsi Maştağa kəndi (362 evdə hər iki cinsdən cəmi 1630 nəfər əhali) olmuşdur. Xanlıqlar dövründə Bakı xanlığı 39 kənddən ibarət idi və cəmi 500 nəfərlik qoşunu vardı.

Xarici siyasəti

Hüseynqulu xanın dövründə bu regionda beynəlxalq vəziyyət çox mürəkkəb idi. Rusiya və İran Bakı xanlığını ələ keçirməyə can atırdılar. Rusiya hökmdarı II Yekaterinanın 1793-cü il 19 aprel tarixli fərmanı ilə Bakı xanlığı Rusiyanın himayəsinə keçdi. 1795-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacarın Cənubi Qafqaza I yürüşü zamanı Bakı xanlığının da ələ keçirilməsi onun planlarında mühüm yer tuturdu. II Yekaterinanın ölümü və hakimiyyətə gələn I Pavel tərəfindən rus qoşunlarının geri çağrılmasından istifadə edən Hüseynqulu xan Ağa Məhəmməd şah Qacara meyl etdi. Lakin Ağa Məhəmməd şahın 1797-ci ildə Şuşada öldürülməsindən sonra Bakı xanlığının müstəqilliyi yenidən bərpa olundu. Lakin bu uzun çəkmədi. 1803-cü ildə Hüseynqulu xan yenə də Rusiyanın himayəsini qəbul etməyə məcbur oldu. 1804-cü ildə isə bu asılılıqdan imtina etdi.

Xanlığın Rusiya tərəfindən işğalı

Xanlığın işğalına dair Rusiyanın planları

Hüseynqulu xanın dövründə (1792-1806) Rusiya və İran Bakı xanlığını tutmağa çalışırdı.II Yekaterinanın 1793-cü il 19 aprel tarixli fərmanı ilə xanlıq Rusiyanın himayəsinə keçdi. İran və Rusiya Azərbaycan,o cümlədən Bakı xanlığı uğrunda mübarizəyə başladılar.Bu mübarizə Rusiyanın xeyrinə başa çatdı.1796-cı ildə Bakı ruslar tərəfindən işğal olundu.Lakin 1803-cü ildə Hüseynqulu xan yenə də Rusiyanın himayəsini qəbul etməli oldu,1804-cü ildə isə bu asılıqdan imtina etdi.

Rusiya-İran müharibəsinin (1804-1813) gedişində Azərbaycanın qərb torpaqlarını ələ keçirən Rusiyanın qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri də Bakı xanlığının işğal olunması idi. Sisianov Bakı üçün Gəncə faciəsindən də qəddar bir plan hazırlamışdır. Bu planda şəhərin bombardman edilməsi və onun "külə çevrilməsi" nəzərdə tutulurdu. 1805-ci ilin yayında Ənzəli və Rəştə desant çıxarmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndikdən sonra rus donanması Zavalişinin komandanlığı ilə avqustun 12-də Bakıya yaxınlaşdı. Avqustun sonunadək xanlığın bütün strateji məntəqələri ələ keçirildi. 1806-cı il fevralın əvvəllərində isə Sisianov güclü artilleriya ilə Bakıya yaxınlaşaraq Zavilişinin desant dəstələri ilə birləşdi. General Sisianov Bakı xanlığının Rusiyanın tabeliyinə keçməsi haqqında müqavilə layihəsini Hüseynqulu xana göndərdi. Bu layihəyə görə xanlığın ərazisi Rusiyaya birləşdirilməli, xanlığın bütün gəlirləri çar xəzinəsinə göndərilməli, xan özü isə ildə 10 min manat maaş almalı idi.

Şəhərin xüsusi qaydalar əsasında idarə olunması nəzərdə tutulurdu. Xarici siyasət və hərbi məsələlərdə xan Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanlığının sərəncanlarına tabe olmalı idi.

Sisianovun öldürülməsi

Hüseynqulu xan Sisianovun şərtlərini qəbul etdiyini və Sisianovla görüşmək, şəhərin açarlarını ona təqdim etmək niyyətində olduğunu bildirdi. 1806-cı il fevralın 8-də Hüseynqulu xan şəhərin açarlarını Sisianova təqdim edərkən Sisianov xanın qardaşı oğlu Aslan bəy tərəfindən öldürülür. General Zavilişin rus qoşunlarını Bakıdan Sarı adasına, oradan isə Qızılyara aparmaq qərarına gəldi.

Xanlığın süqutu

1806-cı il iyunun 22-də Dərbənd işğal edildikdən sonra rus qoşunları Bakıya yaxınlaşdılar. General Bulqakov əhaliyə müraciət göndərərək toxunulmazlıq vəd etdi. Müqavimətin mənasız olduğunu görən Hüseynqulu xan əvvəl Qubaya, oradan da İrana getməyə məcbur oldu. 1806-cı il oktyabrın 3-də isə Bakı işğal olundu. Müstəmləkəçilər Bakı xanlığını ləğv etdilər. Azərbaycanın şimal torpaqları, o cümlədən Bakı xanlığı Rusiyanın hakimiyyəti altına düşdü.

Bakı xanlarının siyahısı

 
Bakı xanlarının buncuğu (Azərbaycan Tarix Muzeyi)
1. Hüseyn bəy Məhəmməd 1718—1723
2. Qulu bəy Dərgah 1723—1736
3. I Mirzə Məhəmməd xan 1747—1768 Qulu bəy Dərgahın oğlu.
4. Fətəli xan Qubalı 1768—1770 Quba xanı Bakını ələ keçirdi.
5. Abdulla bəy (Şirvan) 1770—1772 Qardaşı FətƏli xan tərəfindən Bakıya təyin edilmişdir. 1769-1770-ci illərdə Şirvan xanı idi.
6. Məlik Məhəmməd xan 1772—1783 I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu Bakını geri qaytardı.
7. II Mirzə Məhəmməd xan 1783—1791 Məlik Məhəmməd xanın oğlu
8. Məhəmmədqulu xan 1791—1792 I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu. II Mirzə Məhəmməd xanın devrilməsi.
9. Hüseynqulu xan 1792—1797 I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu Hacı Əli Qulunun oğlu
10. II Mirzə Məhəmməd xan 1797—1801 Məlik Məhəmməd xanın oğlu. Bakı xanlığını qardaşı oğlu Hüseynqulu xandan geri aldı.

Quba xanlığının xanı 1809-1810.

11. Hüseynqulu xan 1801—1806 (1813) I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu Hacı Əli Qulunun oğlu. Bakı xanlığını II Mirzə Məhəmməd xandan aldı. 1806-cı ildə devrildi, 1813-cü ildə rəsmi olaraq ilhaq edildi.

Mənbə

  1. ŞAHİN FƏRZƏLİYEV- tarix elmləri doktoru, professor. (2012). Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi (PDF). Bakı: "Elm". 336. ISBN 978-9952-453-43-0.
  2. İsgəndərov Ə.H. XVIII əsrin axırında Azərbaycanda siyasi‐iqtisadi vəziyyət. BDU‐nin nəşriyyatı “Audit” jurnalı, №2‐3, 2004, səh.44
  3. İsgəndərov Ə.H. 1801‐ci ilə kimi Rusiyanın xarici siyasətində Cənubi Qafqaz və Şimali Azərbaycan. Ali Diplomatiya Kollecinin “Diplomat” nəşriyyatı. Bakı, 2002, səh.200.
  4. İsgəndərov Ə.H. XVIII  əsrin axırından XIX  əsrin əvvəlinədək Azərbaycan‐Rusiya‐Türkiyə münasibətləri. TC‐nin Ankara  şəhərində  nəşr olunan “Azеrbaycan” jurnalı, №8, 1999‐cu il, səh.32.
  5.  А.Г.Искендеров. «Завоевание Северного Азербайджана  Россией».  Журнал  «Аудит», 2007, №3, Издательство БУБ, стр.44.
  6. Искендерова М. С. Бакинское ханство.Баку,1999,
  7. Сычев Н.В. Книга династий. М.2008. с.629-630.
  8. Мустафаев Дж. М. Северные ханства Азербайджана и Россия (конец XVIII —начало XIX вв.). — Баку: Элм, 1989. — 128 с.
  9. Славянская энциклопедия. XVII век. М.2004.
  10. Бурнашев (С. Д.), Описание областей Адребижанских в Персии и их политич. состояния, Курск, 1793;
  11. Бакиханов Абас-Кули-Ага Кудси, Гюлистан-Ирам, Баку, 1926;
  12. Левиатов В. Н., Очерки из истории Азербайджана в XVIII в., Баку, 1948;
  13. Абдуллаев Г. В., Из истории Северо-Восточного Азербайджана в 60-80 гг. XVIII в., Баку,1958.
  14. Atkin M. Russian and Iran 1780‐1828, Minneapolis,1987
  15. V Fəsil. Bakı — Bakı xanlığının paytaxtı kimi (XVIII əsrin ikinci yarısı – XIX əsrin əvvəli), səhifə 274–321. // Bakı şəhərinin tarixi. Müəllif: Sara Aşurbəyli. Təkrar nəşr. Ruscadan tərcümə edən: Azər Bağırov; Elmi redaktor: Ziya Bünyadov; Buraxılışa məsul: Umud Rəhimoğlu. Bakı: "Avrasiya press", 2006, 416 səhifə. ISBN 9789952421675

İstinadlar

  1. Bournoutian George A. (2016). The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia. Gibb Memorial Trust. səh. xvii. ISBN 978-1-909724-80-8. Serious historians and geographers agree that after the fall of the Safavids, and especially from the mid-eighteenth century, the territory of the South Caucasus was composed of the khanates of Ganja, Kuba, Shirvan, Baku, Talesh, Sheki, Karabagh, Nakhichivan and Yerevan, all of which were under Iranian suzerainty.
  2. Bertsch, Gary Kenneth (2000). Crossroads and Conflict: Security and Foreign Policy in the Caucasus and Central Asia. Routledge. 297: "Shusha became the capital of an independent "Azeri" khanate in 1752 (Azeri in the sense of Muslims who spoke a version of the Turkic language we call Azeri today).". ISBN 0415922739.
  3. Swietochowski, Tadeusz (2004). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge: Cambridge University Press. səh. 12. ISBN 978-0521522458. (...) and Persian continued to be the official language of the judiciary and the local administration [even after the abolishment of the khanates].
  4. Pavlovich, Petrushevsky Ilya (1949). Essays on the history of feudal relations in Armenia and Azerbaijan in XVI - the beginning of XIX centuries. LSU them. Zhdanov. səh. 7. (...) The language of official acts not only in Iran proper and its fully dependent Khanates, but also in those Caucasian khanates that were semi-independent until the time of their accession to the Russian Empire, and even for some time after, was New Persian (Farsi). It played the role of the literary language of class feudal lords as well.
  5. Baku. Iranica: Baku, like the entire principality of Šervān, was annexed to Iran by the Safavids in several stages during the 10th/16th century, so that the long reign of the Šervānšāhs, along with the region’s independence, came to an end. Persian rule was briefly replaced by the Ottoman one (1578-1607), and then continued until the middle of the 12th/18th century when a weakening of central control made possible, in the Caucasian provinces, the formation of several smaller khanates, among them that of Baku.
  6. Абдуллаев Г.Б. Азербайджан в ΧVΙΙΙ веке и его взаимоотношения с Россией. Баку: Изд-во Академии Наук Азербайджанской ССР, 1965, 621 с.
  7. Серебров А.Г. Историко-этнографическое описание Дагестана 1796 г. История, география и этнография Дагестана ΧVΙΙΙ-ΧΙΧ вв. М.: Изд-во восточной литературы, 1958, с. 173- 197
  8. Симонович Ф.Ф. Описание Южного Дагестана 1796 год. История, география и этнография Дагестана ΧVΙΙΙ-ΧΙΧ вв. М.: Изд-во восточной литературы, 1958, с. 138-157
  9. Бутков П.Г. Сведения о Кубинском и Дербентском владениях - 1798 г. История, география и этнография Дагестана ΧVΙΙΙ-ΧΙΧ вв. М.: Изд-во восточной литературы, 1958, с. 209-212.
  10. Обозрение Российских владений за Кавказомь въ статистическомъ, этнографическом, топографическом и финансовом отношениях. Ч.ΙΙΙ. СПб, типография департамента внешней торговли, 1836, 397 с.
  11. Обозрение Российских владений за Кавказомъ, въ статистическомъ, этнографическом, типографическом и финансовом отношениях. Ч.ΙV. СПб, типографии департамента внешней торговли, 1836, 401 с
  12. http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/15553. Бакинское ханство
  13. http://arxeoloq.az/?cat=12. Монеты Бакинского ханства
  14. http://atxem.az/news/a-15214.html[ölü keçid]. Монетное и ремесленные дела в Бакинском ханстве и его вооруженные силы
  15. http://www.anl.az/down/medeniyyet2008/may/medeniyyet2008_may_370.htm

Xarici keçidlər

 
   

Vikianbarda Bakı xanlığı ilə əlaqəli mediafayllar var.

  • Bakıxanovların hakimiyyətindən başlanan Bakı xanlığı
  • бакинское ханство. Картинки.
  • Bakı kəndlərinin qısa tarixi və kənd adlarının mənası. 2016-03-11 at the Wayback Machine
  • Бакинские_ханы.
  • Бакинские ханы. Конец наследственной власти
  • Бакинское ханство и его присоединение к России[ölü keçid]
  • Генеалогия бакинских ханов: Гусейнгулу хан и его потомки[ölü keçid]

Həmçinin bax

Avqust 05, 2021
bakı, xanlığı, azərb, ərəb, باکی, خان, لیغی, fars, خانات, باکو, xviii, əsrdə, müasir, azərbaycan, respublikasının, ərazisində, yaranmış, paytaxtı, bakı, şəhəri, olan, feodal, dövlət, خانات, باکو, 1747, 1806nın, rəsmi, bayrağı, sərhədləri, 1806, ildəstatusuxanl. Baki xanligi azerb ereb باکی خان لیغی fars خانات باکو XVIII esrde muasir Azerbaycan Respublikasinin erazisinde yaranmis paytaxti Baki seheri olan feodal dovlet خانات باکو Baki xanligi1747 1806Baki xanliginin resmi bayragiBaki xanligi ve serhedleri 1806 ci ildeStatusuXanliq 1 PaytaxtiBakiResmi dilleriAzerbaycan dili 2 Fars dili 3 4 DiniIslam Sielik Idareetme formasiMutleq monarxiyaXan 1747 1768I Mirze Mehemmed xan ilk 1792 1806Huseynqulu xan son QurulmasiTarixi Efsarlardan musteqillik 5 1747 Yaranmasi1747 Suqutu1806Erazisi Umumi3500 kv kmEhalisi TexminiAzerbaycan turkleri tatlar 12000 6 7 8 9 10 11 ValyutasiAbbasiSahiSelefi XelefiEfsarlar xanedanliq Rusiya imperiyasiBaki quberniyasiBaki qezasi Mundericat 1 Tarixi 2 Xanligin yaranmasi ve teserrufat heyati 3 Ehalisi 4 Xarici siyaseti 5 Xanligin Rusiya terefinden isgali 5 1 Xanligin isgalina dair Rusiyanin planlari 5 2 Sisianovun oldurulmesi 5 3 Xanligin suqutu 6 Baki xanlarinin siyahisi 7 Menbe 8 Istinadlar 9 Xarici kecidler 10 Hemcinin baxTarixi Redakte1740 ci illerde Abseron yarimadasinda yaranmis dovlet 1747 ci ilde Nadir sah Efsarin olumunden sonra yerli feodallardan Mirze Mehemmed aga sahin Bakidaki elaltisi Selimi qovmus ve ozunu musteqil xan elan etmisdi Baki xanligi Serq feodal dovletlerinin xususiyyetlerini ozunde cemlesdiren dovlet qurumu idi Baki xanligina 39 kend daxil idi Teserrufatinda neft duz ve zeferan istehsali bagciliq baliqciliq maldarliq ve s esas yer tuturdu toxuculuq zergerlik boyaqciliq dulusculuq demircilik ve s senet saheleri inkisaf etmisdi Xanliqda olan neft quyularinin sayi 18 ci esrin ortalarinda 50 den cox idi 19 cu esrin evvelinde onlarin sayi 100 e catmisdi ilde 240 min puddan cox neft cixarilirdi Xanliqda neft quyulari bazarlar dukanlar ve s iltizama verilirdi Xanligin merkezi olan Baki s Avropa olkeleri Rusiya Iran Hindistan ve s ile tranzit ticaretde muhum rol oynayirdi Neft duz ve zeferan ticaretde esas yer tuturdu Baki xanliginda Rusiya Hindistan ve s olkelerden gelmis tacirlere de rast gelmek olurdu Bakida pul kesilirdi Baki xanliginda butun hakimiyyet torpaq yeralti ve yerustu servetler xana ve onun aile uzvlerine mexsus idi Xanliqda malcehet toycu darugaliq vezirlik ve s kimi onlarca vergi movcud idi Baki xanliginda I Mirze Mehemmedin dovrunde iqtisadiyyat ve ticaret inkisaf etmisdi I Mirze Mehemmed Xezer denizinde gemiciliyin inkisafina xususi diqqet yetirirdi Onun oglu Melik Mehemmed xanin hakimiyyeti dovrunde Baki xanligi musteqilliyini itirdi Simal Serqi Azerbaycan torpaqlarini Quba xanligi etrafinda birlesdirmek ugrunda mubarize aparan Feteli xan Baki xanligini ozunden asili veziyyete salmaq meqsedile bacisi Xedice Bikeni Baki xani Melik Mehemmed xana ere verdi Melik Mehemmed xanin vefatindan sonra oglu II Mirze Mehemmed Baki xani oldu Feteli xanin olumunden sonra 1789 Quba xanligi etrafinda birlesdirilmis xanliqlar o cumleden Baki xanligi ozlerini musteqil elan etdiler Xanliqda hakimiyyet ugrunda II Mirze Mehemmed xanla emisi Mehemmedqulu xan arasinda mubarize baslandi Quba xanligindan komek alan Mehemmedqulu xan qalib geldi ve ozunu xan elan etdi Onun olumunden sonra 1792 Baki xanliginda hakimiyyet ugrunda yeniden mubarize baslandi Bu mubarizede qalib gelen Mehemmedqulu xanin qardasi oglu Huseynqulu xan hakimiyyeti ele aldi Huseynqulu xanin 1792 1806 dovrunde Azerbaycanin beynelxalq veziyyeti cox murekkeb idi Aga Mehemmed sah Qacar Azerbaycana hucuma hazirlasirdi Car Rusiyasi da Xezersahili vilayetleri o cumleden Baki xanligini tutmaga calisirdi Bele bir seraitde hakimiyyetini saxlamaga calisan Huseynqulu xan Rusiyanin himayesini qebul etdi ve II Yekaterina 1793 cu il aprelin 19 da bu barede ferman verdi Lakin Aga Mehemmed sah Qacarin Azerbaycana yurusu zamani 1795 bu elaqeler kesildi Bir qeder sonra Azerbaycanin bezi xanlari kimi Baki xani da oz elcisini Rusiyaya yolladi Xanlarin xahisini nezere alan II Yekaterina 1796 ci ilde Rusiya qosunlarini Azerbaycana gonderdi Huseynqulu xan yeniden Rusiyanin himayesini qebul etdi Xezerdeki Rusiya donanmasi Baki limanina daxil oldu II Yekaterinanin olumunden 1796 sonra Rusiya qosunlari Azerbaycandan geri cagirildi Hakimiyyetini saxlamaga calisan Huseynqulu xan 1797 ci ilde Susani zebt etmis Aga Mehemmed sah Qacarin yanina gederek ona tabe oldugunu bildirdi Aga Mehemmed sah Qacarin olumunden sonra hakimiyyeti ele alan Feteli sah ve Rusiya cari I Aleksandr Azerbaycani o cumleden Baki xanligini tutmaga can atirdilar Rusiyanin daha guclu oldugunu nezere alan Huseynqulu xan 1803 cu ilde Rusiyanin himayesini qebul etdi Lakin cox kecmeden Baki ve Samaxi eyanlarinin tezyiqi ile Rusiyanin himayesinden boyun qacirmaga 1804 mecbur oldu Bir sira Azerbaycan xanligini Rusiyaya birlesdirmis general P D Sisianovun qosunu Baki xanligina hucum etdi O Bakini teslim etmek haqqinda Huseynqulu xanla danisiqlar apardigi zaman olduruldu 1806 fevral rus qosunlari geri cekildi 1806 ci il oktyabrin 3 de Rusiya qosunu Bakini zebt etdi Baki xanligi legv olundu onun erazisi Rusiyaya birlesdirildi Xanligin yaranmasi ve teserrufat heyati RedakteNadir sah olduruldukden sonra Sefeviler Raziya Sultan yeniden hakimiyyeti ela aldi Azerbaycan da ise XVIII ortalarinda musteqil xanliqlar yarandi XVIII esrin 40 ci illerinde Abseron yarimadasinda yaranmis Baki xanligi Quba Samaxi ve Cavad xanliqlari ile hemserhed idi Xanligin terkibine 39 kend daxil idi Mastaga Nardaran Bilgeh Buzovna Merdekan Turkan Kurkend Zire Qala Hovsan Ramana Zabrat Mehemmedi Digah Fatmayi Goredil Pirsagi Kurdexani Kesle Ehmedli Zig Emircan Bulbule Sabuncu Bineqedi Masazir Novxani Sagan Saray Corat Suvelan Guzdek Qobu Xocahesen Bileceri Pirekeskul Suraxani Balaxani Bibiheybet 12 Baki xanligi Xanligin teserrufatinda neft duz ve zeferan istehsali baliqciliq maldarliq esas yer tuturdu Burada toxuculuq zergerlik boyaqciliq misgerlik kimi senet saheleri inkisaf etmisdi Xanliqda olan neft quyularinin sayi 50 den cox idi Bu quyulardan ilde 240 min pyddan cox neft istehsal olunurdu Xanliqda neft quyulari bazarlar dukanlar muqatieye iltizama verilirdi Xanligin merkezi Baki seheri Avropa olkeleri Rusiya Iran Osmanli imperiyasi Hindistan ile tranzit ticaretde muhum rol oynayirdi Xanliqda pul da kesilirdi 13 14 Baki xanliginda butun hakimiyyet torpaq yeralti ve yerustu servetler xana ve onun aile uzvlerine mensub idi Xanliqda movcud olan malcehet toycu dargaliq vezirlik ve s onlarla vergi ehali ucun agir yuke cevrilmisdi Baki xanliginin banisi I Mirze Mehemmed xan 1748 1768 olmusdur Hakimiyyetde oldugu 20 il erzinde I Mirze Mehemmed xan olkenin iqtisadiyyatinin berpasi ile mesgul olur ticaretin inkisafina serait yaradirdi Hem de admiral olan Mirze Mehemmed xan mal dasinmasi ve herbi meqsedler ucun gemiqayirma isine sexsen rehberlik etmisdi Onun oglu Melik Mehemmed xanin dovrunde 1768 1784 Baki xanligi demek olar ki musteqilliyini itirmisdi Simal serqi Azerbaycan torpaqlarini Quba xanligina birlesdirmeye calisan Feteli xan Baki xanini ozunden asili veziyyete salmaq meqsedile bacisi Xedice Bikeni Melik Mehemmed xana ere vermisdi Xedice Bikenin tesiri ile tezlikle Baki xanligi Feteli xanin vassalina cevrilmisdi Melik Mehemmed xanin olumunden sonra Baki taxtina oglu II Mirze Mehemmed xan 1784 1791 cixmisdi II Mirze Mehemmed xan Azerbaycanin meshur tarixcisi sairi maarifcisi Abbasqulu aga Bakixanovun atasi idi 15 Qubali Feteli xanin olumunden sonra II Mirze xan Baki xanliginin musteqilliyinin berpa edilmesine nail oldu Lakin xanliqda II Mirze Mehemmed xanla emisi oglu Huseynqulu xan arasinda hakimiyyet ugrunda mubarize baslanmisdi Bu mubarizede Huseynqulu xan 1792 1806 qalib gelerek hakimiyyeti ele kecirdi Ehalisi Redakte1796 ci ile olan melumata esasen xanligin erazisinde Baki seheri de daxil olmaqla 1820 ev var idi Texminlere esasen butun xanliq erazisinde ehalinin sayi qadinlar ve kisiler 9100 nefer ortalama her eve 5 nefer olmusdur 1796 ci ilin melumatina esasen xanliq erazisinde Baki seherinden sonra en cox ehaliye sahib olan yasayis menteqesi Mastaga kendi idi 350 ev 1810 cu ilde general leytinant Repininin hazirladigi hesabata esasen Baki xanliginin erazisinde 3245 ev var idi onun 931 i Baki seherinde 2314 u ise kendlerde yerlesirdi Ele hemin hesabata esasen xanligin cemi ehalisi 15244 qadinlar ve kisiler neferi teskil etmisdir Bu hesabat hemin tarixe esasdir 1810 cu ile aid qeyd edilen hesabata esasen Baki seherinden sonra en cox ehaliye sahib yasayis menteqesi Mastaga kendi 362 evde her iki cinsden cemi 1630 nefer ehali olmusdur Xanliqlar dovrunde Baki xanligi 39 kendden ibaret idi ve cemi 500 neferlik qosunu vardi Xarici siyaseti RedakteHuseynqulu xanin dovrunde bu regionda beynelxalq veziyyet cox murekkeb idi Rusiya ve Iran Baki xanligini ele kecirmeye can atirdilar Rusiya hokmdari II Yekaterinanin 1793 cu il 19 aprel tarixli fermani ile Baki xanligi Rusiyanin himayesine kecdi 1795 ci ilde Aga Mehemmed sah Qacarin Cenubi Qafqaza I yurusu zamani Baki xanliginin da ele kecirilmesi onun planlarinda muhum yer tuturdu II Yekaterinanin olumu ve hakimiyyete gelen I Pavel terefinden rus qosunlarinin geri cagrilmasindan istifade eden Huseynqulu xan Aga Mehemmed sah Qacara meyl etdi Lakin Aga Mehemmed sahin 1797 ci ilde Susada oldurulmesinden sonra Baki xanliginin musteqilliyi yeniden berpa olundu Lakin bu uzun cekmedi 1803 cu ilde Huseynqulu xan yene de Rusiyanin himayesini qebul etmeye mecbur oldu 1804 cu ilde ise bu asililiqdan imtina etdi Xanligin Rusiya terefinden isgali RedakteXanligin isgalina dair Rusiyanin planlari Redakte Huseynqulu xanin dovrunde 1792 1806 Rusiya ve Iran Baki xanligini tutmaga calisirdi II Yekaterinanin 1793 cu il 19 aprel tarixli fermani ile xanliq Rusiyanin himayesine kecdi Iran ve Rusiya Azerbaycan o cumleden Baki xanligi ugrunda mubarizeye basladilar Bu mubarize Rusiyanin xeyrine basa catdi 1796 ci ilde Baki ruslar terefinden isgal olundu Lakin 1803 cu ilde Huseynqulu xan yene de Rusiyanin himayesini qebul etmeli oldu 1804 cu ilde ise bu asiliqdan imtina etdi Rusiya Iran muharibesinin 1804 1813 gedisinde Azerbaycanin qerb torpaqlarini ele keciren Rusiyanin qarsisinda duran esas vezifelerden biri de Baki xanliginin isgal olunmasi idi Sisianov Baki ucun Gence faciesinden de qeddar bir plan hazirlamisdir Bu planda seherin bombardman edilmesi ve onun kule cevrilmesi nezerde tutulurdu 1805 ci ilin yayinda Enzeli ve Reste desant cixarmaq cehdi ugursuzluqla neticelendikden sonra rus donanmasi Zavalisinin komandanligi ile avqustun 12 de Bakiya yaxinlasdi Avqustun sonunadek xanligin butun strateji menteqeleri ele kecirildi 1806 ci il fevralin evvellerinde ise Sisianov guclu artilleriya ile Bakiya yaxinlasaraq Zavilisinin desant desteleri ile birlesdi General Sisianov Baki xanliginin Rusiyanin tabeliyine kecmesi haqqinda muqavile layihesini Huseynqulu xana gonderdi Bu layiheye gore xanligin erazisi Rusiyaya birlesdirilmeli xanligin butun gelirleri car xezinesine gonderilmeli xan ozu ise ilde 10 min manat maas almali idi Seherin xususi qaydalar esasinda idare olunmasi nezerde tutulurdu Xarici siyaset ve herbi meselelerde xan Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandanliginin serencanlarina tabe olmali idi Sisianovun oldurulmesi Redakte Huseynqulu xan Sisianovun sertlerini qebul etdiyini ve Sisianovla gorusmek seherin acarlarini ona teqdim etmek niyyetinde oldugunu bildirdi 1806 ci il fevralin 8 de Huseynqulu xan seherin acarlarini Sisianova teqdim ederken Sisianov xanin qardasi oglu Aslan bey terefinden oldurulur General Zavilisin rus qosunlarini Bakidan Sari adasina oradan ise Qizilyara aparmaq qerarina geldi Xanligin suqutu Redakte 1806 ci il iyunun 22 de Derbend isgal edildikden sonra rus qosunlari Bakiya yaxinlasdilar General Bulqakov ehaliye muraciet gondererek toxunulmazliq ved etdi Muqavimetin menasiz oldugunu goren Huseynqulu xan evvel Qubaya oradan da Irana getmeye mecbur oldu 1806 ci il oktyabrin 3 de ise Baki isgal olundu Mustemlekeciler Baki xanligini legv etdiler Azerbaycanin simal torpaqlari o cumleden Baki xanligi Rusiyanin hakimiyyeti altina dusdu Baki xanlarinin siyahisi Redakte Baki xanlarinin buncugu Azerbaycan Tarix Muzeyi 1 Huseyn bey Mehemmed 1718 17232 Qulu bey Dergah 1723 17363 I Mirze Mehemmed xan 1747 1768 Qulu bey Dergahin oglu 4 Feteli xan Qubali 1768 1770 Quba xani Bakini ele kecirdi 5 Abdulla bey Sirvan 1770 1772 Qardasi FetEli xan terefinden Bakiya teyin edilmisdir 1769 1770 ci illerde Sirvan xani idi 6 Melik Mehemmed xan 1772 1783 I Mirze Mehemmed xanin oglu Bakini geri qaytardi 7 II Mirze Mehemmed xan 1783 1791 Melik Mehemmed xanin oglu8 Mehemmedqulu xan 1791 1792 I Mirze Mehemmed xanin oglu II Mirze Mehemmed xanin devrilmesi 9 Huseynqulu xan 1792 1797 I Mirze Mehemmed xanin oglu Haci Eli Qulunun oglu10 II Mirze Mehemmed xan 1797 1801 Melik Mehemmed xanin oglu Baki xanligini qardasi oglu Huseynqulu xandan geri aldi Quba xanliginin xani 1809 1810 11 Huseynqulu xan 1801 1806 1813 I Mirze Mehemmed xanin oglu Haci Eli Qulunun oglu Baki xanligini II Mirze Mehemmed xandan aldi 1806 ci ilde devrildi 1813 cu ilde resmi olaraq ilhaq edildi Menbe RedakteSAHIN FERZELIYEV tarix elmleri doktoru professor 2012 Quba xanligi ehali tarixi ve azadliq mucadilesi PDF Baki Elm 336 ISBN 978 9952 453 43 0 Isgenderov E H XVIII esrin axirinda Azerbaycanda siyasi iqtisadi veziyyet BDU nin nesriyyati Audit jurnali 2 3 2004 seh 44 Isgenderov E H 1801 ci ile kimi Rusiyanin xarici siyasetinde Cenubi Qafqaz ve Simali Azerbaycan Ali Diplomatiya Kollecinin Diplomat nesriyyati Baki 2002 seh 200 Isgenderov E H XVIII esrin axirindan XIX esrin evvelinedek Azerbaycan Rusiya Turkiye munasibetleri TC nin Ankara seherinde nesr olunan Azerbaycan jurnali 8 1999 cu il seh 32 A G Iskenderov Zavoevanie Severnogo Azerbajdzhana Rossiej Zhurnal Audit 2007 3 Izdatelstvo BUB str 44 Iskenderova M S Bakinskoe hanstvo Baku 1999 Sychev N V Kniga dinastij M 2008 s 629 630 Mustafaev Dzh M Severnye hanstva Azerbajdzhana i Rossiya konec XVIII nachalo XIX vv Baku Elm 1989 128 s Slavyanskaya enciklopediya XVII vek M 2004 Burnashev S D Opisanie oblastej Adrebizhanskih v Persii i ih politich sostoyaniya Kursk 1793 Bakihanov Abas Kuli Aga Kudsi Gyulistan Iram Baku 1926 Leviatov V N Ocherki iz istorii Azerbajdzhana v XVIII v Baku 1948 Abdullaev G V Iz istorii Severo Vostochnogo Azerbajdzhana v 60 80 gg XVIII v Baku 1958 Atkin M Russian and Iran 1780 1828 Minneapolis 1987 V Fesil Baki Baki xanliginin paytaxti kimi XVIII esrin ikinci yarisi XIX esrin evveli sehife 274 321 Baki seherinin tarixi Muellif Sara Asurbeyli Tekrar nesr Ruscadan tercume eden Azer Bagirov Elmi redaktor Ziya Bunyadov Buraxilisa mesul Umud Rehimoglu Baki Avrasiya press 2006 416 sehife ISBN 9789952421675Istinadlar Redakte Bournoutian George A 2016 The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia Gibb Memorial Trust seh xvii ISBN 978 1 909724 80 8 Serious historians and geographers agree that after the fall of the Safavids and especially from the mid eighteenth century the territory of the South Caucasus was composed of the khanates of Ganja Kuba Shirvan Baku Talesh Sheki Karabagh Nakhichivan and Yerevan all of which were under Iranian suzerainty Bertsch Gary Kenneth 2000 Crossroads and Conflict Security and Foreign Policy in the Caucasus and Central Asia Routledge 297 Shusha became the capital of an independent Azeri khanate in 1752 Azeri in the sense of Muslims who spoke a version of the Turkic language we call Azeri today ISBN 0415922739 Swietochowski Tadeusz 2004 Russian Azerbaijan 1905 1920 The Shaping of a National Identity in a Muslim Community Cambridge Cambridge University Press seh 12 ISBN 978 0521522458 and Persian continued to be the official language of the judiciary and the local administration even after the abolishment of the khanates Pavlovich Petrushevsky Ilya 1949 Essays on the history of feudal relations in Armenia and Azerbaijan in XVI the beginning of XIX centuries LSU them Zhdanov seh 7 The language of official acts not only in Iran proper and its fully dependent Khanates but also in those Caucasian khanates that were semi independent until the time of their accession to the Russian Empire and even for some time after was New Persian Farsi It played the role of the literary language of class feudal lords as well Baku Iranica Baku like the entire principality of Servan was annexed to Iran by the Safavids in several stages during the 10th 16th century so that the long reign of the Servansahs along with the region s independence came to an end Persian rule was briefly replaced by the Ottoman one 1578 1607 and then continued until the middle of the 12th 18th century when a weakening of central control made possible in the Caucasian provinces the formation of several smaller khanates among them that of Baku Abdullaev G B Azerbajdzhan v XVIII veke i ego vzaimootnosheniya s Rossiej Baku Izd vo Akademii Nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1965 621 s Serebrov A G Istoriko etnograficheskoe opisanie Dagestana 1796 g Istoriya geografiya i etnografiya Dagestana XVIII XIX vv M Izd vo vostochnoj literatury 1958 s 173 197 Simonovich F F Opisanie Yuzhnogo Dagestana 1796 god Istoriya geografiya i etnografiya Dagestana XVIII XIX vv M Izd vo vostochnoj literatury 1958 s 138 157 Butkov P G Svedeniya o Kubinskom i Derbentskom vladeniyah 1798 g Istoriya geografiya i etnografiya Dagestana XVIII XIX vv M Izd vo vostochnoj literatury 1958 s 209 212 Obozrenie Rossijskih vladenij za Kavkazom v statisticheskom etnograficheskom topograficheskom i finansovom otnosheniyah Ch III SPb tipografiya departamenta vneshnej torgovli 1836 397 s Obozrenie Rossijskih vladenij za Kavkazom v statisticheskom etnograficheskom tipograficheskom i finansovom otnosheniyah Ch IV SPb tipografii departamenta vneshnej torgovli 1836 401 s http dic academic ru dic nsf ruwiki 15553 Bakinskoe hanstvo http arxeoloq az cat 12 Monety Bakinskogo hanstva http atxem az news a 15214 html olu kecid Monetnoe i remeslennye dela v Bakinskom hanstve i ego vooruzhennye sily http www anl az down medeniyyet2008 may medeniyyet2008 may 370 htmXarici kecidler Redakte Vikianbarda Baki xanligi ile elaqeli mediafayllar var Bakixanovlarin hakimiyyetinden baslanan Baki xanligi bakinskoe hanstvo Kartinki Baki kendlerinin qisa tarixi ve kend adlarinin menasi Arxivlesdirilib 2016 03 11 at the Wayback Machine Bakinskie hany Bakinskie hany Konec nasledstvennoj vlasti Bakinskoe hanstvo i ego prisoedinenie k Rossii olu kecid Genealogiya bakinskih hanov Gusejngulu han i ego potomki olu kecid Hemcinin bax RedakteAzerbaycan xanliqlari Quba xanligi Sirvan xanligi Rusiya Iran muharibesi 1804 1813 Menbe https az wikipedia org w index php title Baki xanligi amp oldid 5944801, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.