fbpx
Wikipedia

Şəki xanlığı

Avqust 01, 2021

Şəki xanlığı — XVIII əsrdə Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş ən güclü xanlıqlardan biri.

Şəki xanlığı
1743–1819; 1826
Şəki xanlığının bayraqlarından biri[1]
Gerbi
1823
StatusuXanlıq
Paytaxtı
və ən böyük şəhəri		Nuxa
Rəsmi dilləriAzərbaycan dili, Ləzgi dili
Dini
Sünni islam
İdarəetmə formasıMonarxiya
Sultan, Şəki hakimi, Şirvan əmiri 
• 1747—1755
Hacı Çələbi xan
• 1814—1819
İsmayıl xan (Cəfərqulu xanın oğlu)
• 1826
Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)
Tarixi 
• Yaranması
1743
• Süqutu
1819; 1826
Ərazisi
ValyutasıÇuluq

Ümumi məlumat

Şəki xanlığı XVIII əsrin 40-cı illərinin sonlarına yaxın güclü siyasi qüvvəyə çevrilmişdir. Nəticədə Qəbələ və Ərəş sultanları Şəki xanının hakimiyyətini tanımağa məcbur oldular. 1751-ci ildə Şəki xanı müəyyən müddətə Qazax və Borçalı mahallarını da özünə tabe etdi.

Hacı Çələbinin hakimiyyəti dövründə Şəki xanlığı yeni torpaqlar ələ keçirmək uğrunda Kartli-Kaxeti çarlığı ilə fasiləsiz müharibələr aparırdı. Tərəflərin növbə ilə qələbə çaldığı bu müharibələr hər iki ölkənin məhsuldar qüvvələrinin vəziyyətinə dağıdıcı təsir göstərirdi.Hacı Çələbinin ölümündən sonra (1755) hakimiyyət oğlu Ağakişi bəyə, onun öldürülməsindən 30–40 gün sonra isə Hüseyn xana keçdi. Bu dövrdə Şəki xanlığı artıq xeyli zəifləmişdi.

1768-ci ildə bir-birilə ittifaq bağlayan Şəki və Quba xanları Şamaxı xanlığına hücum edib, onu öz aralarında bölüşdürdülər. Bir neçə ildən sonra Şəki xanlarının qohumları arasında baş verən çəkişmələr ona gətirib çıxardı ki, 1780-cı ildə Hüseyn ölümündən sonra hakimiyyət Əbdülqadirə, 1783-ci ildə Məhəmmədhəsən xana, 1795-ci ilin dekabrında isə Səlim xana keçdi. Səlim xan iki dəfə − birinci dəfə 1795–1797, ikinci dəfə isə 1805–1806-cı illərdə, hər dəfə də 2 ildən də az müddət ərzində hakimiyyətdə olmuşdu. Səlim xan Şəki xanı ikən hakimiyyətini möhkəmləndirmək və düşmənlərinə qarşı hərbi dəstək almaq üçün əvvəl xanlığını Rusiya imperiyasının tərkibinə qatmışsa da, 1806-cı ilin yayında bacısının — Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın arvadının Qarabağda ruslar tərəfindən öldürülməsindən sonra, dərhal Şəki xanlığı ərazisindəki rus qoşununu bu ərazidən çıxartmış, lakin sonda məğlub olaraq İrana mühacirət etmişdi.

Azərbaycanın digər xanlıqlarında olduğu kimi, Şəki xanlığında da kənd təsərrüfatının aparıcı sahəsi əkinçilik və maldarlıq idi. İqtisadiyyatda ipəkçilik mühüm yer tuturdu. Demək olar ki, hər bir həyətdə tut ağacları vardı. Kəndlərin əhalisi ipək salımaqla məşğul olurdu. Şəki ipəyi Azərbaycanın hüdudlarından kənarda da məşhur olub, Rusiya, İtaliya, Türkiyə və İrana ixrac edilirdi.

Kənd təsərrüfatı ilə bərabər sənətkarlıq və ticarət də inkişaf etmişdi. Şəki xanlığında ipək parçalar, mis qablar, silah, kənd təsərrüfatı alətləri, məişət əşyaları və s. hazırlanırdı. Müxtəlif sex təşkilatlarında – əsnaflarda dəmirçilər, misgərlər, toxucular, dulusçular, boyaqçılar, dabbağlar, bənnalar, dülgərlər, pinəçilər, sabunbişirənlər, dərzilər, zərgərlər, silahsazlar və b. birləşirdi. Sənətkarlıq istehsalı bəzi kəndlərdə çox inkişaf etmişdi. Bütün sənətkarlıq məhsullarına vergilər qoyulurdu. Şəhər əhalisi isə əsasən ticarətlə məşğul olurdu.

Şəki xanlığı qonşu Azərbaycan xanlıqları, Gürcüstan, Dağıstan, İran və digər dövlətlərlə geniş ticarət aparırdı. Bu dövrdə Rusiya ilə ticarət durmadan artırdı. Şəki xanlığı Rusiya ilə iki yolla – Dərbənd vasitəsilə quru yolla və Bakı vasitəsilə Xəzər dənizi ilə ticarət əlaqələri saxlayırdı. Çoxsaylı gömrük növləri ticarətin inkişafına böyük əngəl törədirdi. Xanlığa gətirilən və oradan aparılan bütün mallardan gömrük toplanırdı. Məhəmməd Həsən xanın dövründə xanlıqda vergilərin toplanmasını hüquqi cəhətdən möhkəmləndirən və hakim sinfın mənafelərini təmin edən "Dəsrur ül-amal" (azərb. "Qanunlar məcmuəsi"‎) hazırlanmışdı. İltizam sistemi, pul, ölçü və çəki vahidlərinin müxtəlifliyi, gömrük maneələri, həmçinin natural təsərrüfatın hökmranlığı ticarət və sənətkarlığının inkişafına mane olur, əmtəə-pul münasibətlərinin artımını ləngidirdi.

Şəki xanlığında aşağıdakı torpaq mülkiyyəti formaları – dövlət torpaqları, mülklər, məhsul və icma torpaqları mövcud idi. Şəki xanlığının sosial əsasını feodallar və kəndlilər təşkil edirdilər. Nuxa şəhərinin əhalisi isə əsasən ticarətlə məşğul olurdu.

Nuxa şəhəri xanlığın inzibati mərkəzi idi. Nuxa şəhərində feodal uşaqlarının oxuduqları məktəblər – mədrəsələr fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycan ədəbiyyatında realist istiqamət daha da inkişaf edirdi. Yaradıcılığını şifahi xalq ədəbiyyatından götürən şairlər – Nəbi Süleyman, Razi poeziyanın görkəmli nümayəndələri sayılırdılar. Şəki şairləri arasında Şəkililərin Nadir şaha qarşı qəhrəmanlıq mübarizəsini tərənnüm edən Nəbi önəmli yer tuturdu. Tətbiqi incəsənət və memarlıq yüksək səviyyəyə çatmıŞdı. Ağac üzərində bədii oyma, qızıl, gümüş və misdən hazırlanmış məmulat, tikmələr sənətkarların yaradıcılığında mühüm yer tuturdu. XVIII əsrdə Azərbaycanın qiymətli memarlıq abidələrindən biri əsrin sonunda şirazlı memar Hacı Zeynalabdin tərəfindən tikilmiş Şəki xanlarının sarayı idi. Sarayın divarları bu günə qədər öz təravətini saxlayan rəsmlərlə bəzədilmişdir. Azərbaycanın XVIII əsr və XIX əsrin əvvəllərinə aid olan digər gözəl memarlıq abidələri – Şəkixanovların evi, Cümə məscidi və s. əsasında xalq istedadlarının yaradıcılığına dair fikir yürütmək mümkündür.

İnzibati bölgü

1819-cu ildə tərtib olunmuş sənədə görə Şəki xanlığının ərazisi 10 inzibati vahidə bölünürdü:

  1. Şəki mahalı
  2. Göynük mahalı
  3. Ağdaş mahalı
  4. Ərəş mahalı
  5. Alpaut mahalı
  6. Xaçmaz mahalı
  7. Padar mahalı
  8. Qutqaşın mahalı
  9. Bum mahalı
  10. Nuxa şəhəri.

Sinfi tərkib

  • 1.Bəylər-bəyimlər və ağalar (onlar əsasən şəhərdə və mahalların inzibati mərkəzləri olan kəndlərdə yaşayırdılar. Onların özlərinə məxsus 5–10 ailəlik kiçik kəndləri də ola bilirdi və bu halda həmin kəndlərin vergisi və töycüsü onlara çatırdı; 1824-cü il siyahıyaalınmasında bəylərin sayı 276 nəfər olmuşdur. Ən çox bəy isə Bum kəndində (61 nəfər)və Nuxa şəhərində (50 nəfər) qeydə alınmışdı. Bəyimlərin sayı barədə məlumat yoxdur. "Ağa" — xanzadələrin, yəni xan evladlarının daşıdığı titul idi. Məsələn, Kərim ağa Fətəli xanın oğlu olub, Tuti ağa isə Məhəmmədhəsən xanın qızı idi.
  • 2.Ruhanilər (mollalar, əfəndilər, keşişlər – onlar vergi və töycüdən azad idilər).
  • 3.Maaflar (onların torpağı var idi, əkib-becərirdilər, vergi və töycüdən azad idilər, onlar öz pulları ilə silah almalı və müharibə zamanı xanın ordusunda olmalı idilər; Şəki xanlığında maafların sayı 500-dən çox idi, ən çox maaf isə Bum kəndində (149), Qutqaşın kəndində (133) və Xaçmaz kəndində (65) yaşayırdı).
  • 4.Ticarət əhli (onlar iki kateqoriyaya ayrılırdı: tacirlərə və dəllallara, onların ailələri şəhər əhalisinin böyük əksəriyyətini təşkil edirdi. Məslən, Nuxa şəhərində 150-dən çox tacir və 1300-dən çox dəllal yaşayırdı).
  • 5.Sənətkarlar (onlar yalnız kəndlərdə yaşayırdılar və istehsal elədikləri məhsulu şəhərdə satırdılar).
  • 6.Rəncbərlər (onların torpağı olmurdu, əsasən xana, yaxud hansısa feodala məxsus torpaqlarda işləyirdilər. Toxum və əmək alətləri torpaq sahibi tərəfindən verilirdi, yetişdirdikləri məhsulun 50% isə onlara qalırdı).
  • 7.Torpağı olan azad kəndlilər (onlar nağd pul şəklində olan töycü ilə birlikdə, yetişdirdikləri məhsulun bir hissəsini də xana verirdilər).
  • 8.Sərhədçilər (Şin, Daşağıl, Filfili və bəzi sərhəd kəndlərində yaşayan ləzgilər vaxtilə Şəki xanı tərəfindən Dağıstandan, yaxud Qubadan köçürülmüşdür, onların məskulaşdıqları kəndlər Dağıstana gedən dağ yollarının üstündə idi, onlar həmin yolları qorumalı, həmin yolarla Dağıstandan edilən basqınların qarşısını almalı idilər və buna görə də vergi və töycüdən azad edilmişdilər1 ah

Pul vahidi

İsmayıl xanın dövründə Şəki xanlığında pul islahatı keçirilmişdi. Lakin 1819-cu ilə aid sənəddən məlum olur ki dövriyyədə əsasən Məhəmmədhəsən xanın pulları işlənib (Şəki xanlığının ləğv edilməsindən xeyli sonra da Məhəmmədhəsən xanın pulları dövriyyədə qalıb!) 1819-cu ilə aid sənəddə göstərilir ki, 1 gümüş rus manatı "чулук" adlanan 13 köhnə, yaxud İsmayıl xanın 8 yeni Şəki abbasısına və 20 mis qəpiyə (8 manat 20 qəpik) barabər idi. Bazara uyğun olaraq məzənnə dəyişirdi, 1819-cu ildə 1 rus çervonuna 38 köhnə abbası verirdilər. Köhnə abbası, daha doğrusu çülük isə 20 qəpik mis pul qiymətində idi. İsmayıl xanın yeni abbasıları ilə isə 1 rus çervonuna 25 və 10 qəpik mis pul (25 manat 10 qəpik) verirlər. Yeni abbasılar 30 mis qəpiyə bərabərdir. Və Rusun 1 çervonu yerli mis pulla 7 manat 60 qəpikdir. Deməli,

  • Məhəmmədhəsən xanın 1 gümüş çuluğu (abbasısı) = 20 dənə mis qəpiyə;
  • İsmayıl xanın 1 gümüş çuluğu (abbasısı) = 30 dənə mis qəpiyə;
  • 1 Rus çervonu = Məhəmmədhəsən xanın 38 gümüş çuluğuna (abbasısına), İsmayil xanın 25 gümüş çuluğuna (abbasısına) + mis 10 qəpiyə, yaxud mis 760 qəpiyə, yaxud 7 manat 60 qəpiyə;
  • 1 Rus manatı = Məhəmmədhəsən xanın 13 gümüş çuluğuna (abbasısına), yaxud İsmayil xanın 8 gümüş çuluğuna (abbasısına)+ mis 20 qəpiyə, yaxud mis 260 qəpiyə, yaxud 2 manat 60 qəpiyə.

Lakin 1819-cu ilə aid sənəddən görünür ki Şəki xanlığında maliyyə hesabları gümüş çuluqla yox, mis qəpiklə və bu qəpiklərin 100 misli olan şərti manatla aparılırmış. Məsələn, 320 qəpiyi, 3 manat 20 qəpik kimi yazırdılar. Bundan başqa, xanlığın əhalisi həm də xanın xəzinəsinə çervonla töycü ödəyirdi.

Xanlığın sikkələrindən nümunə

Sikkəlarin üzərində yazılırdı: "Zərb Noxu" (yəni Noxuda (Nuxada) zərb olunub.

  • 1804-cü il.

  • 1804-cü il.

Bayraq

1805-ci ilin mayında Qarabağ və Şəki xanlıqları ilə Rusiya imperiyası arasında imzalanmış Kürəkçay müqavilələrinə görə Şəki xanlığı da Rusiya təbəəliyini qəbul etdi. Lakin bir il sonra Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan öz ailəsi, o cümlədən , Şəki xanı Səlim xanın bacısı olan arvadı ilə birlikdə qətlə yetirildikdə, Səlim xan itaətdən çıxaraq, Şəkidə yerləşdirilmiş rus qarnizonunu xanlığın hüdudlarından çıxara bildi 1806-cı il oktyabrın 22-də Nuxa (Şəki) yaxınlığında baş verən həlledici döyüşdə Səlim xanın qoşunu məğlub edildi. Rus general-mayoru Nebolsinin başçılıq etdiyi dəstənin ələ keçirdiyi qənimətlər içərisində xanlığın altı bayrağı da olmuşdur. Onlardan üçü hal-hazırda Azərbaycan Tarixi Muzeyində saxlanılır. Bayraqlardan biri vaxtilə Nadir şahın bayrağı olub, lakin Nadir şahdan 100 il əvvəl Hindistanda hazırlanmışdır.

  • 2. a. Şəki xanlığının bayraqlarından biri

  • 2. b. Şəki xanlığının bayraqlarından biri

  • 3. Şəki xanlığının bayraqlarından biri

Şəki xanları

№ Adı Hakimiyyət illəri
1 Hacı Çələbi xan 1747–1755
2 Ağakişi bəy 1755–1759
3 Məhəmməd Hüseyn xan 1759–1780
4 Hacı Əbdülqadir xan 1780–1783
5 Məhəmməd Həsən xan 1783–1795
6 Səlim xan 1795–1797
7 Məhəmməd Həsən xan 1797–1805
8 Fətəli xan 1805
9 Səlim xan 1805–1806
10 Cəfərqulu xan Xoyski 1806–1814
11 İsmayıl xan Xoyski 1814–1819
1819–1826 Şəki xanlığı ləğv olundu,

yerində Şəki əyaləti yaradıldı

12 Hüseyn xan 1826

İstinadlar

  1. Bu bayraq Şəki xanlığı ilə Rusiya İmperiyasının qoşunları arasında 1806-cı ildə baş vermiş döyüşdə 2-cilər tərəfindən qənimət götürülmüş Şəki xanlığının 6 bayrağından birinin bərpa variantıdır.
  2. ИОГАНН ГУСТАВ ГЕРБЕР ЗАПИСКИ О НАХОДЯЩИХСЯ НА ЗАПАДНОМ БЕРЕГУ КАСПИЙСКОГО МОРЯ, МЕЖДУ АСТРАХАНЬЮ И РЕКОЮ КУРА НАРОДАХ И ЗЕМЛЯХ И ОБ ИХ СОСТОЯНИИ В 1728 ГОДУ
  3. Şəki Xan Divanxanasındakı (Şəki Xan sarayı)otaqların birinin tavanında bu gerbin bir birindən az fərqlənən 4 variantda böyük ölçülü təsviri var; həmçinin 19-cu əsrin 2-ci rübünün əvvəlləri Şəki əyalətinin poçt möhüründəki Rusiya imperiyasının gerbinin içində kiçik ölçüdə bu gerb də var idi.
  4. "…khanates of Sheki, Karabagh, and Kuba became the most powerful" Russian Azerbaijan, 1905–1920 — The Shaping of a National Identity in a Muslim Community, p. 17. Cambridge University Press
  5. "Azərbaycan tarixi", 7 cildlik, Bakı-2007, III cild
  6. Рапорт, ЦГВИА, ф. 52, д. 218, лл. 42–43.
  7. 1824-cü ilin Kameral siyahıyaalma sənədlərinə görə Qışlaq və Çapağan kəndləri inzibati cəhətdən Nuxa şəhərinin tərkibində idi.
  8. Описание Шекинской провинции, составленное в 1819 году генерал майором Ахвердовым и статским советником Могилевским. Dövlət tarix Arxivi, fond 24; № 1, s/v. 72.
  9. "Azərbaycan tarixi", 7 cildlik, Bakı-2007, c. IV, s. 22
  10. Azərbaycan Tarixi Muzeyi. İnv. sayları 451, 452, 455
  11. Əlavə məlumat üçün bax: "Şəki tarixi" saytı, Şəki xanlığının bayraqları
  12. Bu bayraq vaxtilə Nadir şahın bayrağı olub, lakin Nadir şahdan 100 il əvvəl Hindistanda hazırlanıb

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • ŞƏKİ TARİXİ (Elmi-tarixi veb-sayt)
  Vikianbarda Şəki xanlığı ilə əlaqəli mediafayllar var.

Avqust 01, 2021
şəki, xanlığı, xviii, əsrdə, azərbaycan, ərazisində, mövcud, olmuş, güclü, xanlıqlardan, biri, 1743, 1819, 1826nın, bayraqlarından, biri, gerbi1823statusuxanlıqpaytaxtıvə, böyük, şəhərinuxarəsmi, dilləriazərbaycan, dili, ləzgi, dili, dinisünni, islamidarəetmə,. Seki xanligi XVIII esrde Azerbaycan erazisinde movcud olmus en guclu 4 xanliqlardan biri Seki xanligi1743 1819 1826Seki xanliginin bayraqlarindan biri 1 Gerbi1823StatusuXanliqPaytaxtive en boyuk seheriNuxaResmi dilleriAzerbaycan dili Lezgi dili 2 DiniSunni islamIdareetme formasiMonarxiyaSultan Seki hakimi Sirvan emiri 1747 1755Haci Celebi xan 1814 1819Ismayil xan Ceferqulu xanin oglu 1826Huseyn xan Selim xanin oglu Tarixi Yaranmasi1743 Suqutu1819 1826ErazisiValyutasiCuluqSelefi XelefiEfsarlar dovleti Rusiya imperiyasiSeki eyaleti Mundericat 1 Umumi melumat 2 Inzibati bolgu 3 Sinfi terkib 4 Pul vahidi 4 1 Xanligin sikkelerinden numune 5 Bayraq 6 Seki xanlari 7 Istinadlar 8 Hemcinin bax 9 Xarici kecidlerUmumi melumat RedakteSeki xanligi XVIII esrin 40 ci illerinin sonlarina yaxin guclu siyasi quvveye cevrilmisdir 5 Neticede Qebele ve Eres sultanlari Seki xaninin hakimiyyetini tanimaga mecbur oldular 1751 ci ilde Seki xani mueyyen muddete Qazax ve Borcali mahallarini da ozune tabe etdi Haci Celebinin hakimiyyeti dovrunde Seki xanligi yeni torpaqlar ele kecirmek ugrunda Kartli Kaxeti carligi ile fasilesiz muharibeler aparirdi Tereflerin novbe ile qelebe caldigi bu muharibeler her iki olkenin mehsuldar quvvelerinin veziyyetine dagidici tesir gosterirdi Haci Celebinin olumunden sonra 1755 hakimiyyet oglu Agakisi beye onun oldurulmesinden 30 40 gun sonra ise Huseyn xana kecdi Bu dovrde Seki xanligi artiq xeyli zeiflemisdi 1768 ci ilde bir birile ittifaq baglayan Seki ve Quba xanlari Samaxi xanligina hucum edib onu oz aralarinda bolusdurduler Bir nece ilden sonra Seki xanlarinin qohumlari arasinda bas veren cekismeler ona getirib cixardi ki 1780 6 ci ilde Huseyn olumunden sonra hakimiyyet Ebdulqadire 1783 ci ilde Mehemmedhesen xana 1795 ci ilin dekabrinda ise Selim xana kecdi Selim xan iki defe birinci defe 1795 1797 ikinci defe ise 1805 1806 ci illerde her defe de 2 ilden de az muddet erzinde hakimiyyetde olmusdu Selim xan Seki xani iken hakimiyyetini mohkemlendirmek ve dusmenlerine qarsi herbi destek almaq ucun evvel xanligini Rusiya imperiyasinin terkibine qatmissa da 1806 ci ilin yayinda bacisinin Qarabag xani Ibrahimxelil xanin arvadinin Qarabagda ruslar terefinden oldurulmesinden sonra derhal Seki xanligi erazisindeki rus qosununu bu eraziden cixartmis lakin sonda meglub olaraq Irana muhaciret etmisdi Azerbaycanin diger xanliqlarinda oldugu kimi Seki xanliginda da kend teserrufatinin aparici sahesi ekincilik ve maldarliq idi Iqtisadiyyatda ipekcilik muhum yer tuturdu Demek olar ki her bir heyetde tut agaclari vardi Kendlerin ehalisi ipek salimaqla mesgul olurdu Seki ipeyi Azerbaycanin hududlarindan kenarda da meshur olub Rusiya Italiya Turkiye ve Irana ixrac edilirdi Kend teserrufati ile beraber senetkarliq ve ticaret de inkisaf etmisdi Seki xanliginda ipek parcalar mis qablar silah kend teserrufati aletleri meiset esyalari ve s hazirlanirdi Muxtelif sex teskilatlarinda esnaflarda demirciler misgerler toxucular duluscular boyaqcilar dabbaglar bennalar dulgerler pineciler sabunbisirenler derziler zergerler silahsazlar ve b birlesirdi Senetkarliq istehsali bezi kendlerde cox inkisaf etmisdi Butun senetkarliq mehsullarina vergiler qoyulurdu Seher ehalisi ise esasen ticaretle mesgul olurdu Seki xanligi qonsu Azerbaycan xanliqlari Gurcustan Dagistan Iran ve diger dovletlerle genis ticaret aparirdi Bu dovrde Rusiya ile ticaret durmadan artirdi Seki xanligi Rusiya ile iki yolla Derbend vasitesile quru yolla ve Baki vasitesile Xezer denizi ile ticaret elaqeleri saxlayirdi Coxsayli gomruk novleri ticaretin inkisafina boyuk engel toredirdi Xanliga getirilen ve oradan aparilan butun mallardan gomruk toplanirdi Mehemmed Hesen xanin dovrunde xanliqda vergilerin toplanmasini huquqi cehetden mohkemlendiren ve hakim sinfin menafelerini temin eden Desrur ul amal azerb Qanunlar mecmuesi hazirlanmisdi Iltizam sistemi pul olcu ve ceki vahidlerinin muxtelifliyi gomruk maneeleri hemcinin natural teserrufatin hokmranligi ticaret ve senetkarliginin inkisafina mane olur emtee pul munasibetlerinin artimini lengidirdi Seki xanliginda asagidaki torpaq mulkiyyeti formalari dovlet torpaqlari mulkler mehsul ve icma torpaqlari movcud idi Seki xanliginin sosial esasini feodallar ve kendliler teskil edirdiler Nuxa seherinin ehalisi ise esasen ticaretle mesgul olurdu Nuxa seheri xanligin inzibati merkezi idi Nuxa seherinde feodal usaqlarinin oxuduqlari mektebler medreseler fealiyyet gosterirdi Azerbaycan edebiyyatinda realist istiqamet daha da inkisaf edirdi Yaradiciligini sifahi xalq edebiyyatindan goturen sairler Nebi Suleyman Razi poeziyanin gorkemli numayendeleri sayilirdilar Seki sairleri arasinda Sekililerin Nadir saha qarsi qehremanliq mubarizesini terennum eden Nebi onemli yer tuturdu Tetbiqi incesenet ve memarliq yuksek seviyyeye catmiSdi Agac uzerinde bedii oyma qizil gumus ve misden hazirlanmis memulat tikmeler senetkarlarin yaradiciliginda muhum yer tuturdu XVIII esrde Azerbaycanin qiymetli memarliq abidelerinden biri esrin sonunda sirazli memar Haci Zeynalabdin terefinden tikilmis Seki xanlarinin sarayi idi Sarayin divarlari bu gune qeder oz teravetini saxlayan resmlerle bezedilmisdir Azerbaycanin XVIII esr ve XIX esrin evvellerine aid olan diger gozel memarliq abideleri Sekixanovlarin evi Cume mescidi ve s esasinda xalq istedadlarinin yaradiciligina dair fikir yurutmek mumkundur Inzibati bolgu Redakte1819 cu ilde tertib olunmus senede gore Seki xanliginin erazisi 10 inzibati vahide bolunurdu Seki mahali Goynuk mahali Agdas mahali Eres mahali Alpaut mahali Xacmaz mahali Padar mahali Qutqasin mahali Bum mahali Nuxa seheri 7 Sinfi terkib Redakte1 Beyler beyimler ve agalar onlar esasen seherde ve mahallarin inzibati merkezleri olan kendlerde yasayirdilar Onlarin ozlerine mexsus 5 10 ailelik kicik kendleri de ola bilirdi ve bu halda hemin kendlerin vergisi ve toycusu onlara catirdi 1824 cu il siyahiyaalinmasinda beylerin sayi 276 nefer olmusdur En cox bey ise Bum kendinde 61 nefer ve Nuxa seherinde 50 nefer qeyde alinmisdi Beyimlerin sayi barede melumat yoxdur Aga xanzadelerin yeni xan evladlarinin dasidigi titul idi Meselen Kerim aga Feteli xanin oglu olub Tuti aga ise Mehemmedhesen xanin qizi idi 2 Ruhaniler mollalar efendiler kesisler onlar vergi ve toycuden azad idiler 3 Maaflar onlarin torpagi var idi ekib becerirdiler vergi ve toycuden azad idiler onlar oz pullari ile silah almali ve muharibe zamani xanin ordusunda olmali idiler Seki xanliginda maaflarin sayi 500 den cox idi en cox maaf ise Bum kendinde 149 Qutqasin kendinde 133 ve Xacmaz kendinde 65 yasayirdi 4 Ticaret ehli onlar iki kateqoriyaya ayrilirdi tacirlere ve dellallara onlarin aileleri seher ehalisinin boyuk ekseriyyetini teskil edirdi Meslen Nuxa seherinde 150 den cox tacir ve 1300 den cox dellal yasayirdi 5 Senetkarlar onlar yalniz kendlerde yasayirdilar ve istehsal eledikleri mehsulu seherde satirdilar 6 Rencberler onlarin torpagi olmurdu esasen xana yaxud hansisa feodala mexsus torpaqlarda isleyirdiler Toxum ve emek aletleri torpaq sahibi terefinden verilirdi yetisdirdikleri mehsulun 50 ise onlara qalirdi 7 Torpagi olan azad kendliler onlar nagd pul seklinde olan toycu ile birlikde yetisdirdikleri mehsulun bir hissesini de xana verirdiler 8 Serhedciler Sin Dasagil Filfili ve bezi serhed kendlerinde yasayan lezgiler vaxtile Seki xani terefinden Dagistandan yaxud Qubadan kocurulmusdur onlarin meskulasdiqlari kendler Dagistana geden dag yollarinin ustunde idi onlar hemin yollari qorumali hemin yolarla Dagistandan edilen basqinlarin qarsisini almali idiler ve buna gore de vergi ve toycuden azad edilmisdiler1 ahPul vahidi RedakteIsmayil xanin dovrunde Seki xanliginda pul islahati kecirilmisdi Lakin 1819 cu ile aid senedden melum olur ki dovriyyede esasen Mehemmedhesen xanin pullari islenib Seki xanliginin legv edilmesinden xeyli sonra da Mehemmedhesen xanin pullari dovriyyede qalib 1819 cu ile aid senedde gosterilir ki 1 gumus rus manati chuluk adlanan 13 kohne yaxud Ismayil xanin 8 yeni Seki abbasisina ve 20 mis qepiye 8 manat 20 qepik baraber idi Bazara uygun olaraq mezenne deyisirdi 1819 cu ilde 1 rus cervonuna 38 kohne abbasi verirdiler Kohne abbasi daha dogrusu culuk ise 20 qepik mis pul qiymetinde idi Ismayil xanin yeni abbasilari ile ise 1 rus cervonuna 25 ve 10 qepik mis pul 25 manat 10 qepik verirler Yeni abbasilar 30 mis qepiye beraberdir Ve Rusun 1 cervonu yerli mis pulla 7 manat 60 qepikdir Demeli Mehemmedhesen xanin 1 gumus culugu abbasisi 20 dene mis qepiye Ismayil xanin 1 gumus culugu abbasisi 30 dene mis qepiye 1 Rus cervonu Mehemmedhesen xanin 38 gumus culuguna abbasisina Ismayil xanin 25 gumus culuguna abbasisina mis 10 qepiye yaxud mis 760 qepiye yaxud 7 manat 60 qepiye 1 Rus manati Mehemmedhesen xanin 13 gumus culuguna abbasisina yaxud Ismayil xanin 8 gumus culuguna abbasisina mis 20 qepiye yaxud mis 260 qepiye yaxud 2 manat 60 qepiye Lakin 1819 cu ile aid senedden gorunur ki Seki xanliginda maliyye hesablari gumus culuqla yox mis qepikle ve bu qepiklerin 100 misli olan serti manatla aparilirmis Meselen 320 qepiyi 3 manat 20 qepik kimi yazirdilar Bundan basqa xanligin ehalisi hem de xanin xezinesine cervonla toycu odeyirdi 8 Xanligin sikkelerinden numune Redakte Sikkelarin uzerinde yazilirdi Zerb Noxu yeni Noxuda Nuxada zerb olunub 1804 cu il 1804 cu il Bayraq Redakte1805 ci ilin mayinda Qarabag ve Seki xanliqlari ile Rusiya imperiyasi arasinda imzalanmis Kurekcay muqavilelerine gore Seki xanligi da Rusiya tebeeliyini qebul etdi Lakin bir il sonra Qarabag xani Ibrahimxelil xan oz ailesi o cumleden Seki xani Selim xanin bacisi olan arvadi ile birlikde qetle yetirildikde Selim xan itaetden cixaraq Sekide yerlesdirilmis rus qarnizonunu xanligin hududlarindan cixara bildi 9 1806 ci il oktyabrin 22 de Nuxa Seki yaxinliginda bas veren helledici doyusde Selim xanin qosunu meglub edildi Rus general mayoru Nebolsinin basciliq etdiyi destenin ele kecirdiyi qenimetler icerisinde xanligin alti bayragi da olmusdur Onlardan ucu hal hazirda Azerbaycan Tarixi Muzeyinde saxlanilir 10 Bayraqlardan biri vaxtile Nadir sahin bayragi olub lakin Nadir sahdan 100 il evvel Hindistanda hazirlanmisdir 11 2 a Seki xanliginin bayraqlarindan biri 2 b Seki xanliginin bayraqlarindan biri 3 Seki xanliginin bayraqlarindan biri 12 Seki xanlari Redakte Adi Hakimiyyet illeri1 Haci Celebi xan 1747 17552 Agakisi bey 1755 17593 Mehemmed Huseyn xan 1759 17804 Haci Ebdulqadir xan 1780 17835 Mehemmed Hesen xan 1783 17956 Selim xan 1795 17977 Mehemmed Hesen xan 1797 18058 Feteli xan 18059 Selim xan 1805 180610 Ceferqulu xan Xoyski 1806 181411 Ismayil xan Xoyski 1814 18191819 1826 Seki xanligi legv olundu yerinde Seki eyaleti yaradildi12 Huseyn xan 1826Istinadlar Redakte Bu bayraq Seki xanligi ile Rusiya Imperiyasinin qosunlari arasinda 1806 ci ilde bas vermis doyusde 2 ciler terefinden qenimet goturulmus Seki xanliginin 6 bayragindan birinin berpa variantidir IOGANN GUSTAV GERBER ZAPISKI O NAHODYaShIHSYa NA ZAPADNOM BEREGU KASPIJSKOGO MORYa MEZhDU ASTRAHANYu I REKOYu KURA NARODAH I ZEMLYaH I OB IH SOSTOYaNII V 1728 GODU Seki Xan Divanxanasindaki Seki Xan sarayi otaqlarin birinin tavaninda bu gerbin bir birinden az ferqlenen 4 variantda boyuk olculu tesviri var hemcinin 19 cu esrin 2 ci rubunun evvelleri Seki eyaletinin poct mohurundeki Rusiya imperiyasinin gerbinin icinde kicik olcude bu gerb de var idi khanates of Sheki Karabagh and Kuba became the most powerful Russian Azerbaijan 1905 1920 The Shaping of a National Identity in a Muslim Community p 17 Cambridge University Press Azerbaycan tarixi 7 cildlik Baki 2007 III cild Raport CGVIA f 52 d 218 ll 42 43 1824 cu ilin Kameral siyahiyaalma senedlerine gore Qislaq ve Capagan kendleri inzibati cehetden Nuxa seherinin terkibinde idi Opisanie Shekinskoj provincii sostavlennoe v 1819 godu general majorom Ahverdovym i statskim sovetnikom Mogilevskim Dovlet tarix Arxivi fond 24 1 s v 72 Azerbaycan tarixi 7 cildlik Baki 2007 c IV s 22 Azerbaycan Tarixi Muzeyi Inv saylari 451 452 455 Elave melumat ucun bax Seki tarixi sayti Seki xanliginin bayraqlari Bu bayraq vaxtile Nadir sahin bayragi olub lakin Nadir sahdan 100 il evvel Hindistanda hazirlanibHemcinin bax RedakteAzerbaycan xanliqlari Seki tarixi erazi Seki xanlarinin siyahisi Seki xan sarayiXarici kecidler RedakteSEKI TARIXI Elmi tarixi veb sayt Qedim ipek yolunun merkezinde dayanan Seki xanligi Vikianbarda Seki xanligi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Seki xanligi amp oldid 5918722, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.