fbpx
Wikipedia

Kazım Qarabəkir

Avqust 12, 2021

Musa Kazım Qarabəkir (türk. Musa Kâzım Karabekir; 23 iyul 1882 – 26 yanvar 1948) — Türkiyənin görkəmli hərbi və siyasi xadimi, general, "Alçıtəpə Qəhrəmanı" ləqəbiylə tanınır. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsini başladan komandirlər arasında yer alaraq, Şərq Cəbhəsində göstərdiyi uğurlarlar səbəbiylə İstiqlal medalı ilə təltif olunmuşdur.

Kazım Qarabəkir
Kazım Qarabəkir Paşa
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbləri "Alçıtəpə qəhrəmanı", "Yetimlər atası"
Doğum tarixi
Doğum yeri İstanbul, Osmanlı İmperiyası
Vəfat tarixi (65 yaşında)
Vəfat yeri Ankara, Türkiyə
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Osmanlı İmperiyası, Türkiyə Respublikası
Təhsili
  • Quləli Hərbi Liseyi[d]
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Türk
Qoşun növü Piyada
Xidmət illəri 1905-1927
Rütbə General-polkovnik
Vəzifəsi Cəbhə komandanı
Döyüşlər Balkan müharibələri, I Dünya müharibəsi, Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi
Təltifləri Hərb medalı Osmaniyyə Nişanı İmtiyaz Medalı Ləyaqət Medalı Dəmir Xaç Medalı (II dərəcəli) Dəmir Xaç Medali(I dərəcəli) Qırmızı-yaşıl Zolaqlı İstiqlal Medalı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ailəsi

 
İclal xanımla toyu, 1924-cü il

Kazım 1882-ci ildə Mehməd Əmin Paşa və Hacı Həvva xanımın ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun ata tərəfdən kökləri oğuz türklərinin Əfşar boyuna gedib çıxır. İlk dəfə, 1924-cü ildə, 42 yaşında ikən, Aydınlı Camal bəyin qızı İclal xanım (1900-1954) ilə evləndi. Bu evlilikdən 1927-ci ildə Həyat (1927-) və Əməl (1927-1984) adında əkiz və Timsal (26 yanvar 1941) adlarında 3 qız övladı olmuşdur.

İlk illəri və təhsili

Jandarm Alaybəyi Mehmed Emin bəyin oğlu olaraq, 23 avqust, 1882-ci il tarixində, İstanbulda anadan olmuşdur. 1902-ci ildə Hərbiyyə Məktəbindən, 1905-ci ldə Məktəb-i Erkan-i Hərbiyyədən məzun olub.

Hərbi karyerası

I Dünya Müharibəsi illəri

Avropanın ümumi bir savaşa sürükləndiyi bu dövrdə Parisdə çalışmaqda idi. Lakin bu vəziyyəti hiss edərək, 14 avqust, 1914-cü il tarixində İstanbula geri döndü. Burada Ümumqoşun Rəhbərliyində II Kəşfiyyat şöbəsi müdiri təyin olundu. Müharibə mövzusundakı düşüncələri İstanbul və Çanaqqala boğazlarını qüvvətləndirmək, boğazlardakı qüvvələri dəstəkləmək, müharibəyə girməkdən maksimum yayınmaq idi.

 
XV Ordu Korpusu komandanı Kazım Qarabəkir Ərzurumda qərərgah rəisləriylə birlikdə

Rəhbərlikdəki vəzifəsini davam etdirirkən, Konyaya bir araşdırmaya görə göndərilmişdi. 29 noyabr, 1914-cü il tarixində, "3 il xidmət artırması"na görə 9 dekabr, 1914-cü ildə polkovnik-leytenant rütbəsinə qaldırıldı. 6 yanvar, 1915-ci ildə, Qüvvə-i Səfəriyyə komandiri olaraq İran əməliyyatına göndərildi. Hələbə gəldiyi zaman, III Ordunun Sarıqamışda böyük bir fəlakətə uğradığını, komandirliyinə verildiyi qüvvələrin Şərq Cəbhəsinə, özünün də Süleyman Əsgəri bəyin yerinə İraq Qoşunları komandanlığına və Bəsrə valiliyinə təyin olunduğunu öyrəndi. Beləliklə, Süleyman Əsgəri bəyin yerinə keçmək üçün İstanbula geri döndü.

Çanaqqala cəbhəsi

 
XV Ordu Komandanı Kazım Qarabəkir Paşa Trabzonda, 19 aprel.1919-cu il

6 mart, 1915-ci ildə, İstanbula gələrkən, V Orduya bağlı İstanbul, Qartalda olan 14-cü Tümən komandanlığı təyin olundu. Bu vəzifədə olduğu vaxtda, Mərmərə dənizi və Qara dəniz sahillərinin gücləndirilməsi ilə məşğul oldu. Komandanı olduğu qoşunun Geliboluya göndərilməsi ilə bu bölgədə Səddülbahir və Kərəvizdərə savaşlarında iştirak etdi. Fransızların hücumu qarşısında durdu. Fransızların məqsədi, Türk ordusunun diqqətini cənub bölgəsinə çəkmək idi. Beləcə avqust ayında, Anafartalara ediləcək hücumun uğurunu qarant altına almaq fikrində idilər. Bu plan sayəsində, Türk qoşunlarının çoxu cənuba sürüşdürüldü. İngilislərin də hücumundan sonra, heç bir tərəf qəti qələbə qazana bilmədi, hər iki tərəfdən xeyli insan tələf oldu, türk itkisi 9700 nəfər idi.

Kərəvizdərə savaşları əsnasında V Ordu komandanlığına bağlı XIV Tümən komandanı olaraq iştirak etməkdə idi. Bu vəzifəsi sırasında 6-13 avqust, 1915-ci il savaşlarında da döyüşdü. Kirt bölgəsinə edilən hücumlar sonrasında müttəfiq qoşunları geri çəkilməyə məcbur oldu. Bundan sonra da bu cəbhədə düşmənin təxliyəsinə qədər mövqe müharibələri davam etdi. Beləcə İttifaq dövlətləri ilk gün almağı planladıqları Alçıtəpəni ala bilmədi. Hər baxımdan üstün olan müttəfiq qoşunları cəmi 5 km irəliləyə bildi. Bu toqquşmalar zamanı düşmənə qarşı 3.5 ay uğurla savaşdı. Hərbi şəxsiyyəti baxımından təqdir alaraq Müharibə Gümüş Ləyaqət Medalı ilə təltif edildi. Polkovnik rütbəsinə qaldırıldı. Bundan əlavə Almaniyadan II rütbədən Kron Dö Braş Qılıncı Nişanı ilə təltif edildi. Osmanlıdan da Gelibolu Şərəf Nişanı medalını aldı. Sentyabr, 1915-ci ildən, 1916-cl il, 9 yanvar, mövqe toqquşmalarında II Bölgə Komandanlığında XIV Tümən komandanı olaraq təyinat aldı. Toqquşmalar davam edərkən, rəhbərlik etdiyi tümən, 1916-cı ilin, 11 yanvarında bölgədən ayrıldı.

Çanaqqala cəbhəsi sonrası

Çanaqqala cəbhəsindəki hücum toqquşmalarının, səngər döyüşünə çevrilməsi ilə birlikdə, Geliboludan alınaraq, 29 oktyabr, 1915-ci i l tarixində, İstanbuldakı I Ordu Qərərgah Rəisliyinə təyin edildi. Daha sonra VI Ordu Qərərəgah Rəisi olaraq İraq Cəbhəsinə göndərildi. Bu arada Geliboludakı uğurları səbəbiylə "3 il xidmət artırması" alaraq, 14 dekabr, 1916-ci il tarixində General-mayor rütbəsinə qaldırıldı və Paşa oldu. Almaniyadan ikinci dəfə "Alman Dəmir Xaç Nişanı" medalı aldı. 24 aprel, 1916-ci ildə, Kutul Amarayı mühasirəyə almış XVIII Ordu Komandanı olaraq təyinat aldı. Bu cəbhədəki uğurları səbəbiylə 8 fevral, 1917-ci il tarixindən "Qızıl Müharibə Ləyaqət Medalı" ilə təltif edilərək, "iki illik xidmət artırması" verildi.

 
Soldan sağa: VI Korpus komandanı General Əli Hikmət Paşa, ortada I Ordu Komandanı General Kazım Qarabəkir Paşa, sağda IV Tümən komandanı polkovnik Sıtkı Üke

Qafqaz cəbhəsi

Cəfər Təyyar Paşa ilə o illərdə edilə bilən qarşılıqlı yer dəyişdirmə (bəcayiş) üsulu ilə Qafqaz Cəbhəsindəki II Ordu komandanı olaraq təyinat aldı. Bu ordu Van gölünün cənub sahili, Bitlis, Muş, Murad çayı və Palunun şərqinə doğru geniş bir ərazini müdafiə etməkdə idi. Bu dövrdə Osmanlı dövləti ümumi 4 korpusu olan, iki ordusunu Van gölü ilə Qara dəniz arasında saxlamaqda idi. Bu orduların ən cənubda olanı Kazım Qarabəkir Paşanın ordusu idi. Bu korpusda 10 aya qədər çalışdı. Bölgədəki uğurlarından sonra 23 sentyabr, 1917-ci il tarixində, sultan əmrilə "Qılınclı İkinci Məcidiyyə Nişanı" ilə təltif edildi. 2 mart, 1919-cu ildə, Ərzurumdakı XV Korpus komandanlığına təyin edildi.

Qurtuluş savaşı illəri

Türk Qurtuluş Savaşını başladan komandanlar arasında Anadoluya ilk keçən komandir oldu. 19 aprel, 1919-cu ildə, Trabzona gəldi. 19 may, 1919-cu ildə, Samsuna çıxaraq, Qurtuluş Savaşını başlatmış olan IX Ordu müfəttişi, general-mayor Mustafa Kamal Paşanın İstanbuldakı osmanlı sultanı Mehmed Vəhdəddin ilə xəbərləşməsi nəticəsində vəzifəsindən istefa verməsindən sonra, İstanbuldan bilavasitə göndərilən və Mustafa Kamal Atatürkü tutmasını əmr edən telegrafa rəğmən, "Mən və ordum əmrinizdədir, Paşam" demişdir. Ardınca Ərzurum konqresini təşkil edilməsində çox çalışmış və hərbi təhlükəsizliyi təmin etmişdir.

 
Fəxrəddin Altay, Fevzi Çaxmaq, Mustafa Kamal Atatürk və Kazım Qarabəkir

1877-1878 Rus-Türk müharibəsi zamanı itirilən Sarıqamış, Qars, Ərdəhan, Artvin və Batumu 1920-ci il, sentyabrda azad etmiş, Türkiyənin şərq sərhədlərində Misak-i Milli reallaşdırdıqdan sonra, 31 oktyabr, 1920-ci ildə TBMM tərəfindən General-leytenant rütbəsinə qaldırıldı.

Mustafa Kamal Paşa, Nutukda, "Kazım Qarabəkir Paşa və adamları Qurtuluş Savaşında canları hesabına savaşaraq qalib gəldilər. Bu qalibiyyət sadəcə onların deyil, bütün Türk millətinin qalibiyyətidir." deyərək onun uğurlarını təqdir etmişdir.

Müharibədən sonra Şərq Cəbhəsində göstərdiyi uğurlara görə TBMM tərəfidnən Qırmızı-Yaşıl İstiqlal Medalı ilə təltif edildi.

Sovet Rusiyası - TBMM əlaqələri baxımından Kazım Qarabəkir Paşa

 
Qarabəkirin zəfərdən sonra çıxarılan bir posteri: Ermənistan fatehi və yetimlər atası, müzəffər Şərq ordularımızın komandanı Kazım Qarabəkir Paşa

Sovet Rusiyası ilə imzalanacaq dostluq müqaviləsi üçün Bəkir Sami bəy başqanlığında bir nümayəndə heyəti, 11 may, 1920-ci ildə, Ankaradan yola çıxaraq, 1920-ci il, 19 avqustda Moskvaya çatdı. Dostluq müqaviləsinin əsasları 24 avqust, 1920-ci ildə hazır olmaqla bərabər, Bəkir Sami bəyin bu müqaviləni imzalaması münkün olmadı, çünki Rusiya Bitlis, Van və Muş bölgələrini Ermənistana verilməsini istədi.

Lakin, Kazım Qarabəkir Paşa komandanlığındakı Türk qüvvələri, 1920-ci il, sentyabr tarixində hücuma keçib, Brest-Litovsk müqaviləsi ilə Türkiyəyə verilən və Misak-i Milli hüdudları daxilində olan Sariqamış, Qars, Ərdahan, Artvin və Batumu aldıqdan sonra Gümrünü də elə keçirincə, menşevik iqtidarı altındakı erməni hökuməti sülhə meyl etməyə məcbur oldu. 34 dekabr, 1920-ci ildə, Ermənistan ilə Gümrü müqaviləsi imzalandı. Bu arada, bolşeviklər də Ermənistanda iqtidarı ələ keçirdilər. Bu formada Ermənistan məsələsi özlüyündən həll edilmiş oldu. Qazanılan bu zəfərlərə görə Sovet Rusiyası, Milli Mübarizəyə daha çox əhəmiyyət verməyə başladı.

Siyasi karyerası

 
Bir görüşmədə

15 oktyabr, 1922-ci il tarixində Ankaraya gəldi, Ədirnə Millətvəkili kimi 30 oktyabrdan etibarən məclisdə işləməyə başladı. 17 Fevral, 1923-cü il tarixində, Türkiyədə ilk dəfə toplanan İzmir İqtisad konqresinə sədrlik etdi. 29 iyun, 1923-cü il tarixində, TBMM-nin İkinci Dövr mərhələsində İstanbul Millətvəkili seçildiyi dövrdə, Şərq cəbhəsi komandanlığını da rəsmi olaraq davam etdirməkdə idi. 21 noyabr, 1923-cü ildə, "Milli Mübarizəmizdə siyasi və savaş yararlılığı" adı ilə qırmızı və yaşıl zolaqlı İstiqlal Medalı ilə mükafatlandırıldı. 21 oktyabr, 1923-cü ildə, General-polkovnik rütbəsinə yüksəldildi və son hərbi vəzifəsi olan I Ordu Müfəttişliyinə göndərildi. 1924-cü il, 26 oktyabrda bu vəzifəsindən istefa verərək, yalnız siyasi sahədə fəaliyyətini davam etdirdi.

9 noyabr, 1924-cü ildə, CXP-dən istefa verdi. 17 noyabr, 1924-cü ildə Tərəqqipərvər Cumhuriyyət Firqəsi qurucuları arasında yer aldı və bir müddət sonra da bu partiyanın rəhbəri oldu. İsmət Paşa hökumətinin Takrir-i Sükün Qanunu çıxarmasından sonra şərqdə Şeyx Səid üsyanı çıxdı və bu üsanda TCF-nin də rolunun olduğu iddia edildi. İsmət İnönü rəhbərliyindəki hökumət tərəfindən bu hadisə bəhanə edilərək, 5 iyun, 1925-ci ildə Nazirlər Kabineti qərarı ilə bütün müxalif qəzetlər və partiyalarla birlikdə TCF də qapadıldı. Ayrıca Kazım Qarabəkir Paşa, 1926-ci ilin, iyununda Mustafa Kamal Atatürkə qarşı təşkil edilən İzmir sui-qəsd cəhdi ilə əlaqəli olaraq həbs edildi və İstiqlal Məhkəməsində edam hökmünə məhkum edilsə də, sonda bəraət aldı.

1927-ci ildə, TBMM-də millətvəkilliyi dönəmi sona yetdi. Orduda 5 dekabr, 1927-ci il tarixində artıq Ordu Generalı rütbəsinə hazir ikən, pensiyaya göndərildi. Bu dövrdən sonra uzun bir dövr siyasətdən uzaqlaşdırılaraq, təklikdə qaldı. Xüsusi nəzarətdə qalması istənilən "84 müxalif" siyahısına əlavə edildi. 10 il təqib və gözaltında yaşadı və xatirələrini yazdığı "İstiqlal Savaşımız" kitabnı "Takrir-i Sükun" qanunu tələbi kimi toplandı. Bəlkə də, ən çətin günlərini bu dövrdə yaşamışdır. Mustafa Kamal Atatürkün vəfatından sonra, 26 yanvar, 1939-cü ildə, İstanbul Millətvəkili seçildi. 1943-cü ildə, təkrar millətvəkili seçildi və 5 avqust, 1946-ci ildə edilən TBMM sədrlik seçimlərində Məclis Sədri seçildi.

 
I Ordu komandanı Kazım Qarabəkir qərərgah rəisləri ilə birlikdə, İstanbul, 1924-cü il.

Bolqarca, Fransızca, Almanca və Rusca bilirdi.

Ölümü

26 yanvar, 1948-ci ildə, 66 yaşında ikən infarkt nəticəsində, Ankarada vəfat etdi. Mərasimlə Cəbəçi Hərbi Şəhidliyində dəfn edilən cənazəsi, sonrakı illərdə Dövlət Məzarlığına köçürüldü.

Xatirəsi

2010-cu ilin əvvəlində, dövrün Ümumqoşun Komandanı İlkər Başbuğ, Kazım Qarabəkir Paşanın ölüm il dönümü ilk dəfə anıldı.

1968-ci ildə, Ərzurumda inşa edilən Camal Gürsəl stadionunun adı, 10 avqust, 2012-ci ildə verilən qərarla Kazım Qarabəkir Stadionu olaraq dəyişdirildi.

İstanbul, Ərənköydəki evinin əsasında, Kazım Qarabəkir Vəqfi tərəfindən, 2005-ci ildə Kazım Qarabəkir Muzeyi yaradılmışdır. 4 mərtəbəli muzeydə, 3500-ə qədər, sağlığında Kazım Qarabəkir Paşaya məxsus olmuş kitablar, Kazım Qarabəkir portreti, özünün kamanı, medalları, cəbhədə geydiyi qar ayaqqabıları, silahları, fotoları, çadırına düşən mərmi qəlpəsi, hərbi forması sərgilənir.

Naxçıvanda gördüyü işlərə hörmət əlaməti olaraq, 1999-cu ildə, Naxçıvanda adına məscid istifadəyə verilmiş, açılışında qızı da iştirak etmişdir.

Kazım Qarabəkir Paşa və Azərbaycan

Brest-Litovsk danışıqlarınnı getməsi və nəticənin əldə edilməməsi Azərbaycanın tarixi qərb torpaqlarında yaşayan soydaşlarımızın vəziyyətini günü-gündən ağırlaşdırırdı. Ərzincan barışığından sonra Şərqi Anadoludan geri çəkilən rus qoşunlarının öz silahlarının və idarələrində olan torpaqların bir qismini erməni və gürcü hərbi birləşmələrinə verdikləri aydın oldu.

Ermənilərin müsəlman Türklərə qarşı qırğınlar törətməsinə cavab olaraq, 1918-ci ilin, fevral ayında, Polkovnik Kazım Qarabəkir Paşanın I Qafqaz ordusu hücuma keçdi: 13 fevralda Ərzincan və Tərcan, 13 martda Həsənqala, 5 apreldə Sarıqamış və 25 apreldə Qars geri alındı. Zaqafqaziya hökuməti ilə danışıqlar nəticəsində, Axalkələk, Gümrü, Sürməli, Naxçıvan, Culfa boşaldılmalı və bütün Qafqaz dəmir yolları Osmanlının ixtiyarına verilməli idi. Ermənilərin bu müqaviləyə tabe olmamasından sonra, Kazım Qarabəkir Paşanın ordusu, 15 may, 1918-ci ildə, Gümrüyə girdilər. May ayının sonlarında Qafqaz dövlətləri öz müstəqilliklərini elan etdilər. Osmanlı dövləti yeni yaranmış dövlətlərin hər biri ilə, ayr-ayrı müqavilələr imzaladı. Azərbaycan və Dağlılar Respublikasını qoruma altına aldığını elan edən Osmanlı imperiyası, həmçinin də Batum, Axiska, Axalkələk, Sürməli, Şərur və Naxçıvanın türk idarəsinə girdiyini bir daha təstiqlətdi. Bu ərazilər 655 minlik əhalisi olan torpaqlar idi. Belə vəziyyətdə Ermənistan Respublikası iki qəzadan- İrəvan və Üçmüədzindən ibarət olurdu.

14 iyul, 1918-ci ildə, IV Ordu korpusu komandanlığına, erməni Andronikin Naxçıvana gələrək hücum hazırlığına başladığı və bölgədəki müsəlman kəndlərinin bəzilərinin toplu qətliama məruz qaldığı bildirildi. 3 min piyada və 500-600 erməni süvarinin işğalında olan Naxçıvanın azad edilməsi vəzifəsi XI Qafqaz Tüməninə verildi. Türk qüvvələri 20 iyulda Naxçıvanı azad etdi. Kazım Qarabəkir Paşa qərərgahını bura köçürdü.

Osmanlı ordu sistemində edilən dəyişikliklər nəticəsində, Naxçıvan və İran məsələləri, Kazım Qarabəkir Paşanın I Qafqaz Ordusuna verildi. Paşanın, şərqə hücum edərək, Naxçıvan-Ordubad-Zəngəzur-Bakı xəttini yaradmaq planı rəhbərlik tərəfindən qəbul edilmədi və Təbrizə göndərilən Kazım Qarabəkir Paşa, burada Qacarların vəliəhd-şahzadəsi tərəfindən qəbul edildi. Kazım Qarabəkir Paşa ingilislərlə döyüşdə uğur qazanaraq, Kaplan dağlarına qədər çatdı.

Lakin Mudros andlaşması imzalandıqdan sonra 31 oktyabr, 1918-ci ildə. Kazım Qarabəkir Paşaya, omum ordu korpusunun ləğv olunduğunu və IX VƏ XI Qafqaz tümənlərinin birbaşa IX Ordu komandanlığına verildiyinivə özünü isə İstanbula getməsinin əmr olunduğunu öyrənir. Türk ordusunun geri çəkilməsi ilə, bu regiondakı türklər yenidən erməni hücumlarına məruz qalmağa başlayırlar.

Geri çəkilməyə məcbur olan Kazım Qarabəkir Paşa, Naxçıvan və ətrafında yaşayan türklərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Araz Türk Cümhuriyyətini yaradılmasına nail olur. Yeni yaradılmış cümhuriyyətə xeyli sayda silah-sursat və özünümüdafiə dəstələrinin formalaşdırılmasına lazım olacaq qədər zabit buraxaraq, qoşunların buranı tərk etməsi əmrini verir. Onun gördüyü bu tədbirlər nəticəsində, buradakı türklərin qırğınının bir daha qarşısı alınır.

Naxçıvan Kazım Qarabəkir Paşanın idarəsi altında

Kazım Qarabəkir Paşa Naxçıvana girdiyi zamanorada olan məktəbləri təftiş edir. Özünü yazdığı şeri gündəlik məktəblərdə oxunması əmrini verir:

Ya istiqlal ya ölüm,

Ya istiqlal, ya ölüm !

Vətənim, millətim, bayrağım, evim,

İstiqlalsız yoxdur yerim !

Zəncir vurdurur mu Türklər boynuna,

Varlığı fədadır vətən yoluna.

Biz tarixin Türk dediyi millətiz,

Hür yaşar, hür ölür, nurlu ümmətiz !

Naxçıvan orta məktəbini ziyarət edən, Kazım Qarabəkir Paşa, məktəbin adını Rüşdiyyə olaraq dəyişdirir, sonradan isə yürli əhali tərəfindən məktəbin adı Naxçıvan Kazım Qarabəkir Paşa Rüşdiyyə Məktəbi olaraq dəyişdirilir. Kazım Qarabəkir Paşa özü isə, məktəbin fəxri müəllimi olaraq qəbul edilir. Bu məktəbdə müəllim olan Hüseyn Cavid, Kazım Qarabəkir Paşanın ünvanına bir şeri də bu hadisələr zamanı yazmışdır:

İkimiz də 1882-də doğulmuşuz,

İkimiz də şair olduq,

Qələm ilə qılınc, müəllim ilə əsgər,

Sən həm qələm, həm xəncər,

Vətən üçün qanlı bir əsgər !

Erməni dəstələrindən qorunmaq üçün, yerli əhalidən dəstələr hazırlanır və onların təliminə başladılır. Osmanlı ordusu geri çəkilən zaman artıq demək olar ki, yerli əhalidən 20 tabur əsgər təşkil edilmişdi. Vergi sistemi Osmanlı vergi sistemi əsasında qaydaya salındı. Gömrük rüsumları müəyyən edildi.

Naxçıvanda xatirəsi

Naxçıvanlı şair Vəli Qaraxanın sözlərinə, konservatoriya üzvü dos. Əqidə Əkbərli tərəfindən "Kazım Qarabəkir Paşa - Qəhrəman Paşa" adlı mahnı yazılmışdır.

Naxçıvan qarşısnda böyük xidmətləri olmuş Kazım Qarabəkir Paşaya minnətdarlıq əlaməti olaraq tikilən məscidin açılışı 1999-cu ilin, 13 oktyabrında olmuşdur. Məscidin açılışında dövrün prezidenti Heydər Əliyev, Kazım Qarabəkirin qızı Timsal Qarabəkir iştirak etmişdir. Məscidin memarı Çingiz Seçkin, layihə mühəndisi isə Həmid Turac olmuşlar.

Məscidin memarlıq xüsusiyyətləri

Qoşaminarəli məscid binasının giriş qapısı (portal) şimal tərəfdəndir. Bina üç mərtəbəli qurularaq, özülü, divarları, kümbəzlə minarələri dəmir betondan tökülmüşdür. Divarlara xaricdən Qaradağ mişar daşından üzlük pilitələri hörülmüşdür.

Məscid binasının sahəsi 550, həyəti ilə birlikdə 13 min kvadrat metrdir. Minarələrin hündürlüyü 38 m, əsas gümbəz 19 m, yanlarındakı gümbəzlər isə 4 metr ucalığındadır. Binanın birinci mərtəbəsində böyük dəhlizlə yardımçı otaqlar, ikinci mərtəbəsində isə kişilərin ibadət salonu, cənub divarda da mehrab vardır.

Mehrabın ətrafında mərmər üzərində ərəbcə Quranın "Bəqərə" surəsindən "Ayətəl-kürsü" ayələri həkk edilmişdir. Məscidin üçüncü mərtəbəsinə minarələrdən pillələrlə yol gedərək yan divarlardakı eyvanı xatırladan qadınların ibadəti üçündür.

Məscidin pəncərələri rəngli şüşələrlə vitraj işlənmiş, daxili divarlar naxışlarla bəzədilərək, minarə ilə künbəzlərin üst örtüklərinə qurğuşun təbəqəsi çəkilmişdir. Məsciddə eyni vaxtda 1000 nəfərin ibadəti nəzərdə tutulmuşdur. Salonun içərisində günbəzdən çilçıraq asılmış, əzan vermək üçün müasir avadanlıqlar quraşdırılmışdır.

Əsərləri

İstinadlar

  1. İnsan ve Asker Kâzım Karabekir; YAPI KREDİ YAYINLARI, 2008 ISBN 9750814051
  2. Kâzım Karabekir Vakfı
  3. ↑ Kocahanoğlu, Osman Selim; s. 338
  4. Orhan Avcı, Irak'ta Türk ordusu (1914–1918), Vadi Yayınları, 2004, ISBN 978-975-6768-51-8, s. 30.
  5. Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, New York, 2007, ISBN 978-0-415-77099-6, s. 75
  6. T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 31.
  7. Edward J. Erickson, Ordered to Die: A history of the Ottoman Army in the First World War, s. 150.
  8. Atatürk, Nutuk, səh 57
  9. Andrew Mango, Atatürk, s. 436.
  10. ^ Taha Akyol (14 Mart 2008). . Milliyet. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  11. "Genelkurmay, Kazım Karabekir'i tarihten bugüne taşırken". Haber7.com. 31 Ocak 2010. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  12. İpek, Turgay (10 Ağustos 2012). "Derbi öncesi sürpriz karar". Doğan Haber Ajansı. Erzurum: Milliyet. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2013.
  13. ↑ https://www.scribd.com/document/157855776/Kaz%C4%B1m-Karabekir-Istiklal-Harbimiz-pdf
  14. ↑ . 2018-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29.
  15. https://www.academia.edu/9931289/KÂZIM_KARABEKİR_VE_KAFKASLAR
  16. https://www.academia.edu/9931289/K%C3%82ZIM_KARABEK%C4%B0R_VE_KAFKASLAR
  17. Kazım Qarabəkir Paşa məscidi (Türk məscidi)[ölü keçid]
  18. Naxçıvan məscidləri I hissə
  19. Kâzım Karabekir, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Emre Yayınları, 1982, s. 180.

Avqust 12, 2021
kazım, qarabəkir, musa, türk, musa, kâzım, karabekir, iyul, 1882, yanvar, 1948, türkiyənin, görkəmli, hərbi, siyasi, xadimi, general, alçıtəpə, qəhrəmanı, ləqəbiylə, tanınır, türkiyə, istiqlaliyyət, müharibəsini, başladan, komandirlər, arasında, alaraq, şərq, . Musa Kazim Qarabekir turk Musa Kazim Karabekir 23 iyul 1882 26 yanvar 1948 Turkiyenin gorkemli herbi ve siyasi xadimi general Alcitepe Qehremani leqebiyle taninir 1 Turkiye Istiqlaliyyet muharibesini basladan komandirler arasinda yer alaraq Serq Cebhesinde gosterdiyi ugurlarlar sebebiyle Istiqlal medali ile teltif olunmusdur Kazim QarabekirKazim Qarabekir PasaSexsi melumatlarLeqebleri Alcitepe qehremani Yetimler atasi Dogum tarixi 23 iyul 1882Dogum yeri Istanbul Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 26 yanvar 1948 65 yasinda Vefat yeri Ankara TurkiyeVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Turkiye Dovlet mezarligiVetendasligi Osmanli Imperiyasi Turkiye RespublikasiTehsili Quleli Herbi Liseyi d Herbi fealiyyetiMensubiyyeti TurkQosun novu PiyadaXidmet illeri 1905 1927Rutbe General polkovnikVezifesi Cebhe komandaniDoyusler Balkan muharibeleri I Dunya muharibesi Turkiye Istiqlaliyyet muharibesiTeltifleri Herb medali Osmaniyye Nisani Imtiyaz Medali Leyaqet Medali Demir Xac Medali II dereceli Demir Xac Medali I dereceli Qirmizi yasil Zolaqli Istiqlal Medali Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Ailesi 2 Ilk illeri ve tehsili 3 Herbi karyerasi 3 1 I Dunya Muharibesi illeri 3 1 1 Canaqqala cebhesi 3 1 2 Canaqqala cebhesi sonrasi 5 3 1 3 Qafqaz cebhesi 3 2 Qurtulus savasi illeri 3 3 Sovet Rusiyasi TBMM elaqeleri baximindan Kazim Qarabekir Pasa 4 Siyasi karyerasi 5 Olumu 6 Xatiresi 7 Kazim Qarabekir Pasa ve Azerbaycan 7 1 Naxcivan Kazim Qarabekir Pasanin idaresi altinda 7 2 Naxcivanda xatiresi 7 2 1 Mescidin memarliq xususiyyetleri 8 Eserleri 19 9 IstinadlarAilesi Redakte Iclal xanimla toyu 1924 cu il Kazim 1882 ci ilde Mehmed Emin Pasa ve Haci Hevva xanimin ailesinde dunyaya gelmisdir Onun ata terefden kokleri oguz turklerinin Efsar boyuna gedib cixir Ilk defe 1924 cu ilde 42 yasinda iken Aydinli Camal beyin qizi Iclal xanim 1900 1954 ile evlendi Bu evlilikden 1927 ci ilde Heyat 1927 ve Emel 1927 1984 adinda ekiz ve Timsal 26 yanvar 1941 adlarinda 3 qiz ovladi olmusdur 2 Ilk illeri ve tehsili RedakteJandarm Alaybeyi Mehmed Emin beyin oglu olaraq 23 avqust 1882 ci il tarixinde Istanbulda anadan olmusdur 3 1902 ci ilde Herbiyye Mektebinden 1905 ci lde Mekteb i Erkan i Herbiyyeden mezun olub 3 Herbi karyerasi RedakteI Dunya Muharibesi illeri Redakte Avropanin umumi bir savasa suruklendiyi bu dovrde Parisde calismaqda idi Lakin bu veziyyeti hiss ederek 14 avqust 1914 cu il tarixinde Istanbula geri dondu Burada Umumqosun Rehberliyinde II Kesfiyyat sobesi mudiri teyin olundu Muharibe movzusundaki dusunceleri Istanbul ve Canaqqala bogazlarini quvvetlendirmek bogazlardaki quvveleri desteklemek muharibeye girmekden maksimum yayinmaq idi XV Ordu Korpusu komandani Kazim Qarabekir Erzurumda qerergah reisleriyle birlikde Rehberlikdeki vezifesini davam etdirirken Konyaya bir arasdirmaya gore gonderilmisdi 29 noyabr 1914 cu il tarixinde 3 il xidmet artirmasi na gore 9 dekabr 1914 cu ilde polkovnik leytenant rutbesine qaldirildi 6 yanvar 1915 ci ilde Quvve i Seferiyye komandiri olaraq Iran emeliyyatina gonderildi Helebe geldiyi zaman III Ordunun Sariqamisda boyuk bir felakete ugradigini komandirliyine verildiyi quvvelerin Serq Cebhesine ozunun de Suleyman Esgeri beyin yerine Iraq Qosunlari komandanligina ve Besre valiliyine teyin olundugunu oyrendi 4 Belelikle Suleyman Esgeri beyin yerine kecmek ucun Istanbula geri dondu Canaqqala cebhesi Redakte XV Ordu Komandani Kazim Qarabekir Pasa Trabzonda 19 aprel 1919 cu il 6 mart 1915 ci ilde Istanbula gelerken V Orduya bagli Istanbul Qartalda olan 14 cu Tumen komandanligi teyin olundu Bu vezifede oldugu vaxtda Mermere denizi ve Qara deniz sahillerinin guclendirilmesi ile mesgul oldu Komandani oldugu qosunun Geliboluya gonderilmesi ile bu bolgede Seddulbahir ve Kerevizdere savaslarinda istirak etdi Fransizlarin hucumu qarsisinda durdu Fransizlarin meqsedi Turk ordusunun diqqetini cenub bolgesine cekmek idi Belece avqust ayinda Anafartalara edilecek hucumun ugurunu qarant altina almaq fikrinde idiler Bu plan sayesinde Turk qosunlarinin coxu cenuba surusduruldu Ingilislerin de hucumundan sonra hec bir teref qeti qelebe qazana bilmedi her iki terefden xeyli insan telef oldu turk itkisi 9700 nefer idi Kerevizdere savaslari esnasinda V Ordu komandanligina bagli XIV Tumen komandani olaraq istirak etmekde idi Bu vezifesi sirasinda 6 13 avqust 1915 ci il savaslarinda da doyusdu Kirt bolgesine edilen hucumlar sonrasinda muttefiq qosunlari geri cekilmeye mecbur oldu Bundan sonra da bu cebhede dusmenin texliyesine qeder movqe muharibeleri davam etdi Belece Ittifaq dovletleri ilk gun almagi planladiqlari Alcitepeni ala bilmedi Her baximdan ustun olan muttefiq qosunlari cemi 5 km irelileye bildi Bu toqqusmalar zamani dusmene qarsi 3 5 ay ugurla savasdi Herbi sexsiyyeti baximindan teqdir alaraq Muharibe Gumus Leyaqet Medali ile teltif edildi Polkovnik rutbesine qaldirildi Bundan elave Almaniyadan II rutbeden Kron Do Bras Qilinci Nisani ile teltif edildi Osmanlidan da Gelibolu Seref Nisani medalini aldi Sentyabr 1915 ci ilden 1916 cl il 9 yanvar movqe toqqusmalarinda II Bolge Komandanliginda XIV Tumen komandani olaraq teyinat aldi Toqqusmalar davam ederken rehberlik etdiyi tumen 1916 ci ilin 11 yanvarinda bolgeden ayrildi Canaqqala cebhesi sonrasi 5 Redakte Canaqqala cebhesindeki hucum toqqusmalarinin senger doyusune cevrilmesi ile birlikde Geliboludan alinaraq 29 oktyabr 1915 ci i l tarixinde Istanbuldaki I Ordu Qerergah Reisliyine teyin edildi Daha sonra VI Ordu Qereregah Reisi olaraq Iraq Cebhesine gonderildi Bu arada Geliboludaki ugurlari sebebiyle 3 il xidmet artirmasi alaraq 14 dekabr 1916 ci il tarixinde General mayor rutbesine qaldirildi ve Pasa oldu Almaniyadan ikinci defe Alman Demir Xac Nisani medali aldi 24 aprel 1916 ci ilde Kutul Amarayi muhasireye almis XVIII Ordu Komandani olaraq teyinat aldi Bu cebhedeki ugurlari sebebiyle 8 fevral 1917 ci il tarixinden Qizil Muharibe Leyaqet Medali ile teltif edilerek iki illik xidmet artirmasi verildi 6 Soldan saga VI Korpus komandani General Eli Hikmet Pasa ortada I Ordu Komandani General Kazim Qarabekir Pasa sagda IV Tumen komandani polkovnik Sitki Uke Qafqaz cebhesi Redakte Cefer Teyyar Pasa ile o illerde edile bilen qarsiliqli yer deyisdirme becayis usulu ile Qafqaz Cebhesindeki II Ordu komandani olaraq teyinat aldi Bu ordu Van golunun cenub sahili Bitlis Mus Murad cayi ve Palunun serqine dogru genis bir erazini mudafie etmekde idi Bu dovrde Osmanli dovleti umumi 4 korpusu olan iki ordusunu Van golu ile Qara deniz arasinda saxlamaqda idi Bu ordularin en cenubda olani Kazim Qarabekir Pasanin ordusu idi Bu korpusda 10 aya qeder calisdi Bolgedeki ugurlarindan sonra 23 sentyabr 1917 ci il tarixinde sultan emrile Qilincli Ikinci Mecidiyye Nisani ile teltif edildi 2 mart 1919 cu ilde Erzurumdaki XV Korpus komandanligina teyin edildi 7 Qurtulus savasi illeri Redakte Turk Qurtulus Savasini basladan komandanlar arasinda Anadoluya ilk kecen komandir oldu 19 aprel 1919 cu ilde Trabzona geldi 19 may 1919 cu ilde Samsuna cixaraq Qurtulus Savasini baslatmis olan IX Ordu mufettisi general mayor Mustafa Kamal Pasanin Istanbuldaki osmanli sultani Mehmed Vehdeddin ile xeberlesmesi neticesinde vezifesinden istefa vermesinden sonra Istanbuldan bilavasite gonderilen ve Mustafa Kamal Ataturku tutmasini emr eden telegrafa regmen Men ve ordum emrinizdedir Pasam demisdir Ardinca Erzurum konqresini teskil edilmesinde cox calismis ve herbi tehlukesizliyi temin etmisdir Fexreddin Altay Fevzi Caxmaq Mustafa Kamal Ataturk ve Kazim Qarabekir 1877 1878 Rus Turk muharibesi zamani itirilen Sariqamis Qars Erdehan Artvin ve Batumu 1920 ci il sentyabrda azad etmis Turkiyenin serq serhedlerinde Misak i Milli reallasdirdiqdan sonra 31 oktyabr 1920 ci ilde TBMM terefinden General leytenant rutbesine qaldirildi Mustafa Kamal Pasa Nutukda Kazim Qarabekir Pasa ve adamlari Qurtulus Savasinda canlari hesabina savasaraq qalib geldiler Bu qalibiyyet sadece onlarin deyil butun Turk milletinin qalibiyyetidir deyerek onun ugurlarini teqdir etmisdir 8 Muharibeden sonra Serq Cebhesinde gosterdiyi ugurlara gore TBMM terefidnen Qirmizi Yasil Istiqlal Medali ile teltif edildi Sovet Rusiyasi TBMM elaqeleri baximindan Kazim Qarabekir Pasa Redakte Qarabekirin zeferden sonra cixarilan bir posteri Ermenistan fatehi ve yetimler atasi muzeffer Serq ordularimizin komandani Kazim Qarabekir Pasa Sovet Rusiyasi ile imzalanacaq dostluq muqavilesi ucun Bekir Sami bey basqanliginda bir numayende heyeti 11 may 1920 ci ilde Ankaradan yola cixaraq 1920 ci il 19 avqustda Moskvaya catdi Dostluq muqavilesinin esaslari 24 avqust 1920 ci ilde hazir olmaqla beraber Bekir Sami beyin bu muqavileni imzalamasi munkun olmadi cunki Rusiya Bitlis Van ve Mus bolgelerini Ermenistana verilmesini istedi Lakin Kazim Qarabekir Pasa komandanligindaki Turk quvveleri 1920 ci il sentyabr tarixinde hucuma kecib Brest Litovsk muqavilesi ile Turkiyeye verilen ve Misak i Milli hududlari daxilinde olan Sariqamis Qars Erdahan Artvin ve Batumu aldiqdan sonra Gumrunu de ele kecirince mensevik iqtidari altindaki ermeni hokumeti sulhe meyl etmeye mecbur oldu 34 dekabr 1920 ci ilde Ermenistan ile Gumru muqavilesi imzalandi Bu arada bolsevikler de Ermenistanda iqtidari ele kecirdiler Bu formada Ermenistan meselesi ozluyunden hell edilmis oldu Qazanilan bu zeferlere gore Sovet Rusiyasi Milli Mubarizeye daha cox ehemiyyet vermeye basladi Siyasi karyerasi Redakte Bir gorusmede 15 oktyabr 1922 ci il tarixinde Ankaraya geldi Edirne Milletvekili kimi 30 oktyabrdan etibaren meclisde islemeye basladi 17 Fevral 1923 cu il tarixinde Turkiyede ilk defe toplanan Izmir Iqtisad konqresine sedrlik etdi 29 iyun 1923 cu il tarixinde TBMM nin Ikinci Dovr merhelesinde Istanbul Milletvekili secildiyi dovrde Serq cebhesi komandanligini da resmi olaraq davam etdirmekde idi 21 noyabr 1923 cu ilde Milli Mubarizemizde siyasi ve savas yararliligi adi ile qirmizi ve yasil zolaqli Istiqlal Medali ile mukafatlandirildi 21 oktyabr 1923 cu ilde General polkovnik rutbesine yukseldildi ve son herbi vezifesi olan I Ordu Mufettisliyine gonderildi 1924 cu il 26 oktyabrda bu vezifesinden istefa vererek yalniz siyasi sahede fealiyyetini davam etdirdi 9 noyabr 1924 cu ilde CXP den istefa verdi 17 noyabr 1924 cu ilde Tereqqiperver Cumhuriyyet Firqesi quruculari arasinda yer aldi ve bir muddet sonra da bu partiyanin rehberi oldu Ismet Pasa hokumetinin Takrir i Sukun Qanunu cixarmasindan sonra serqde Seyx Seid usyani cixdi ve bu usanda TCF nin de rolunun oldugu iddia edildi Ismet Inonu rehberliyindeki hokumet terefinden bu hadise behane edilerek 5 iyun 1925 ci ilde Nazirler Kabineti qerari ile butun muxalif qezetler ve partiyalarla birlikde TCF de qapadildi Ayrica Kazim Qarabekir Pasa 1926 ci ilin iyununda Mustafa Kamal Ataturke qarsi teskil edilen Izmir sui qesd cehdi ile elaqeli olaraq hebs edildi ve Istiqlal Mehkemesinde edam hokmune mehkum edilse de sonda beraet aldi 9 1927 ci ilde TBMM de milletvekilliyi donemi sona yetdi Orduda 5 dekabr 1927 ci il tarixinde artiq Ordu Generali rutbesine hazir iken pensiyaya gonderildi Bu dovrden sonra uzun bir dovr siyasetden uzaqlasdirilaraq teklikde qaldi Xususi nezaretde qalmasi istenilen 84 muxalif siyahisina elave edildi 10 10 il teqib ve gozaltinda yasadi ve xatirelerini yazdigi Istiqlal Savasimiz kitabni Takrir i Sukun qanunu telebi kimi toplandi Belke de en cetin gunlerini bu dovrde yasamisdir Mustafa Kamal Ataturkun vefatindan sonra 26 yanvar 1939 cu ilde Istanbul Milletvekili secildi 1943 cu ilde tekrar milletvekili secildi ve 5 avqust 1946 ci ilde edilen TBMM sedrlik secimlerinde Meclis Sedri secildi I Ordu komandani Kazim Qarabekir qerergah reisleri ile birlikde Istanbul 1924 cu il Bolqarca Fransizca Almanca ve Rusca bilirdi Olumu Redakte26 yanvar 1948 ci ilde 66 yasinda iken infarkt neticesinde Ankarada vefat etdi Merasimle Cebeci Herbi Sehidliyinde defn edilen cenazesi sonraki illerde Dovlet Mezarligina kocuruldu Xatiresi Redakte2010 cu ilin evvelinde dovrun Umumqosun Komandani Ilker Basbug Kazim Qarabekir Pasanin olum il donumu ilk defe anildi 11 1968 ci ilde Erzurumda insa edilen Camal Gursel stadionunun adi 10 avqust 2012 ci ilde verilen qerarla Kazim Qarabekir Stadionu olaraq deyisdirildi 12 Istanbul Erenkoydeki evinin esasinda Kazim Qarabekir Veqfi terefinden 2005 ci ilde Kazim Qarabekir Muzeyi yaradilmisdir 4 mertebeli muzeyde 3500 e qeder sagliginda Kazim Qarabekir Pasaya mexsus olmus kitablar Kazim Qarabekir portreti ozunun kamani medallari cebhede geydiyi qar ayaqqabilari silahlari fotolari cadirina dusen mermi qelpesi herbi formasi sergilenir Naxcivanda gorduyu islere hormet elameti olaraq 1999 cu ilde Naxcivanda adina mescid istifadeye verilmis acilisinda qizi da istirak etmisdir Kazim Qarabekir Pasa ve Azerbaycan RedakteBrest Litovsk danisiqlarinni getmesi ve neticenin elde edilmemesi Azerbaycanin tarixi qerb torpaqlarinda yasayan soydaslarimizin veziyyetini gunu gunden agirlasdirirdi Erzincan barisigindan sonra Serqi Anadoludan geri cekilen rus qosunlarinin oz silahlarinin ve idarelerinde olan torpaqlarin bir qismini ermeni ve gurcu herbi birlesmelerine verdikleri aydin oldu 13 Ermenilerin muselman Turklere qarsi qirginlar toretmesine cavab olaraq 1918 ci ilin fevral ayinda Polkovnik Kazim Qarabekir Pasanin I Qafqaz ordusu hucuma kecdi 13 fevralda Erzincan ve Tercan 13 martda Hesenqala 5 aprelde Sariqamis ve 25 aprelde Qars geri alindi Zaqafqaziya hokumeti ile danisiqlar neticesinde Axalkelek Gumru Surmeli Naxcivan Culfa bosaldilmali ve butun Qafqaz demir yollari Osmanlinin ixtiyarina verilmeli idi Ermenilerin bu muqavileye tabe olmamasindan sonra Kazim Qarabekir Pasanin ordusu 15 may 1918 ci ilde Gumruye girdiler May ayinin sonlarinda Qafqaz dovletleri oz musteqilliklerini elan etdiler Osmanli dovleti yeni yaranmis dovletlerin her biri ile ayr ayri muqavileler imzaladi Azerbaycan ve Daglilar Respublikasini qoruma altina aldigini elan eden Osmanli imperiyasi hemcinin de Batum Axiska Axalkelek Surmeli Serur ve Naxcivanin turk idaresine girdiyini bir daha testiqletdi Bu eraziler 655 minlik ehalisi olan torpaqlar idi Bele veziyyetde Ermenistan Respublikasi iki qezadan Irevan ve Ucmuedzinden ibaret olurdu 14 14 iyul 1918 ci ilde IV Ordu korpusu komandanligina ermeni Andronikin Naxcivana gelerek hucum hazirligina basladigi ve bolgedeki muselman kendlerinin bezilerinin toplu qetliama meruz qaldigi bildirildi 3 min piyada ve 500 600 ermeni suvarinin isgalinda olan Naxcivanin azad edilmesi vezifesi XI Qafqaz Tumenine verildi Turk quvveleri 20 iyulda Naxcivani azad etdi Kazim Qarabekir Pasa qerergahini bura kocurdu 14 Osmanli ordu sisteminde edilen deyisiklikler neticesinde Naxcivan ve Iran meseleleri Kazim Qarabekir Pasanin I Qafqaz Ordusuna verildi Pasanin serqe hucum ederek Naxcivan Ordubad Zengezur Baki xettini yaradmaq plani rehberlik terefinden qebul edilmedi ve Tebrize gonderilen Kazim Qarabekir Pasa burada Qacarlarin veliehd sahzadesi terefinden qebul edildi Kazim Qarabekir Pasa ingilislerle doyusde ugur qazanaraq Kaplan daglarina qeder catdi Lakin Mudros andlasmasi imzalandiqdan sonra 31 oktyabr 1918 ci ilde Kazim Qarabekir Pasaya omum ordu korpusunun legv olundugunu ve IX VE XI Qafqaz tumenlerinin birbasa IX Ordu komandanligina verildiyinive ozunu ise Istanbula getmesinin emr olundugunu oyrenir Turk ordusunun geri cekilmesi ile bu regiondaki turkler yeniden ermeni hucumlarina meruz qalmaga baslayirlar Geri cekilmeye mecbur olan Kazim Qarabekir Pasa Naxcivan ve etrafinda yasayan turklerin tehlukesizliyini temin etmek ucun Araz Turk Cumhuriyyetini yaradilmasina nail olur 13 Yeni yaradilmis cumhuriyyete xeyli sayda silah sursat ve ozunumudafie destelerinin formalasdirilmasina lazim olacaq qeder zabit buraxaraq qosunlarin burani terk etmesi emrini verir Onun gorduyu bu tedbirler neticesinde buradaki turklerin qirgininin bir daha qarsisi alinir 14 Naxcivan Kazim Qarabekir Pasanin idaresi altinda Redakte Kazim Qarabekir Pasa Naxcivana girdiyi zamanorada olan mektebleri teftis edir Ozunu yazdigi seri gundelik mekteblerde oxunmasi emrini verir 15 Ya istiqlal ya olum Ya istiqlal ya olum Vetenim milletim bayragim evim Istiqlalsiz yoxdur yerim Zencir vurdurur mu Turkler boynuna Varligi fedadir veten yoluna Biz tarixin Turk dediyi milletiz Hur yasar hur olur nurlu ummetiz Naxcivan orta mektebini ziyaret eden Kazim Qarabekir Pasa mektebin adini Rusdiyye olaraq deyisdirir sonradan ise yurli ehali terefinden mektebin adi Naxcivan Kazim Qarabekir Pasa Rusdiyye Mektebi olaraq deyisdirilir Kazim Qarabekir Pasa ozu ise mektebin fexri muellimi olaraq qebul edilir Bu mektebde muellim olan Huseyn Cavid Kazim Qarabekir Pasanin unvanina bir seri de bu hadiseler zamani yazmisdir Ikimiz de 1882 de dogulmusuz Ikimiz de sair olduq Qelem ile qilinc muellim ile esger Sen hem qelem hem xencer Veten ucun qanli bir esger Ermeni destelerinden qorunmaq ucun yerli ehaliden desteler hazirlanir ve onlarin telimine basladilir Osmanli ordusu geri cekilen zaman artiq demek olar ki yerli ehaliden 20 tabur esger teskil edilmisdi Vergi sistemi Osmanli vergi sistemi esasinda qaydaya salindi Gomruk rusumlari mueyyen edildi 14 Naxcivanda xatiresi Redakte Naxcivanli sair Veli Qaraxanin sozlerine konservatoriya uzvu dos Eqide Ekberli terefinden Kazim Qarabekir Pasa Qehreman Pasa adli mahni yazilmisdir 16 Naxcivan qarsisnda boyuk xidmetleri olmus Kazim Qarabekir Pasaya minnetdarliq elameti olaraq tikilen mescidin acilisi 1999 cu ilin 13 oktyabrinda olmusdur Mescidin acilisinda dovrun prezidenti Heyder Eliyev Kazim Qarabekirin qizi Timsal Qarabekir istirak etmisdir Mescidin memari Cingiz Seckin layihe muhendisi ise Hemid Turac olmuslar 17 Mescidin memarliq xususiyyetleri Redakte Qosaminareli mescid binasinin giris qapisi portal simal terefdendir Bina uc mertebeli qurularaq ozulu divarlari kumbezle minareleri demir betondan tokulmusdur Divarlara xaricden Qaradag misar dasindan uzluk piliteleri horulmusdur Mescid binasinin sahesi 550 heyeti ile birlikde 13 min kvadrat metrdir Minarelerin hundurluyu 38 m esas gumbez 19 m yanlarindaki gumbezler ise 4 metr ucaligindadir Binanin birinci mertebesinde boyuk dehlizle yardimci otaqlar ikinci mertebesinde ise kisilerin ibadet salonu cenub divarda da mehrab vardir Mehrabin etrafinda mermer uzerinde erebce Quranin Beqere suresinden Ayetel kursu ayeleri hekk edilmisdir Mescidin ucuncu mertebesine minarelerden pillelerle yol gederek yan divarlardaki eyvani xatirladan qadinlarin ibadeti ucundur Mescidin pencereleri rengli suselerle vitraj islenmis daxili divarlar naxislarla bezedilerek minare ile kunbezlerin ust ortuklerine qurgusun tebeqesi cekilmisdir Mescidde eyni vaxtda 1000 neferin ibadeti nezerde tutulmusdur Salonun icerisinde gunbezden cilciraq asilmis ezan vermek ucun muasir avadanliqlar qurasdirilmisdir 18 Eserleri 19 RedakteAnkarada savas ruzgarlari Bir duel ve bir sui qesd Birinci Dunya Muharibesi Birinci Dunya Muharibesine nece girdik I cild Birinci Dunya Muharibesine nece girdik II cild Birinci Dunya MuharibesinI nece idare etdik I cild Birinci Dunya muharibesini nece idare etdik II cild Cumhuriyyet tarixi I cild Cumhuriyyet tarixi II cild Istiqlal muharibemiz Pasalarin davasi Pasalarin hesablasmasi Cehennem deyirmani Izmir sui qesdi Usaqlara nesihetler Heyatim Ittihad ve Tereqqi Cemiyyeti 1896 1909 Ermeni dosyesi Ingiltere Italiya ve Hebes muharibesi Kurd meselesi Usaq mubarizemis I II cild Istiqlala Muharibemizin esaslari Yunan sungusu Senaye layihelerimiz Iqtisadi esaslarimiz Tarixde almanlar ve alman ordusu Turkiyede ve Turk ordusunda almanlar Tarix boyunca Turk Alman munasibetleri Istiqlal muharibemizde Ittihad ve Tereqqi Enver Pasa Istiqlal Muharibemizin esaslari niye yazildi Milli Mubarizede Bursa Italiya ve Hebes Ermeni zulmu Serbiya Bolqaristan seferi Osmanli ordusunda hucum tefekkuru Erkan i Herbiyye vezaifinden kesfiyyat Sariqamis Qars ve sonrasi Erzincan ve Erzurumun qurtulusu Bolqaristan esareti xatireler qeydler Nutuk ve Qarabekirden cavablarIstinadlar Redakte Insan ve Asker Kazim Karabekir YAPI KREDI YAYINLARI 2008 ISBN 9750814051 Kazim Karabekir Vakfi 1 2 Kocahanoglu Osman Selim s 338 Orhan Avci Irak ta Turk ordusu 1914 1918 Vadi Yayinlari 2004 ISBN 978 975 6768 51 8 s 30 Edward J Erickson Ottoman Army Effectiveness in World War I A comparative study Routledge New York 2007 ISBN 978 0 415 77099 6 s 75 T C Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Yayinlari Turk Istiklal Harbine Katilan Tumen ve Daha Ust Kademelerdeki Komutanlarin Biyografileri Genelkurmay Baskanligi Basimevi Ankara 1972 s 31 Edward J Erickson Ordered to Die A history of the Ottoman Army in the First World War s 150 Ataturk Nutuk seh 57 Andrew Mango Ataturk s 436 Taha Akyol 14 Mart 2008 Bir de Karabekir i okumak Milliyet 15 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Genelkurmay Kazim Karabekir i tarihten bugune tasirken Haber7 com 31 Ocak 2010 15 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ipek Turgay 10 Agustos 2012 Derbi oncesi surpriz karar Dogan Haber Ajansi Erzurum Milliyet Erisim tarihi 22 Agustos 2013 1 2 https www scribd com document 157855776 Kaz C4 B1m Karabekir Istiklal Harbimiz pdf 1 2 3 4 Arxivlenmis suret 2018 01 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 https www academia edu 9931289 KAZIM KARABEKIR VE KAFKASLAR https www academia edu 9931289 K C3 82ZIM KARABEK C4 B0R VE KAFKASLAR Kazim Qarabekir Pasa mescidi Turk mescidi olu kecid Naxcivan mescidleri I hisse Kazim Karabekir Ittihat ve Terakki Cemiyeti Emre Yayinlari 1982 s 180 Menbe https az wikipedia org w index php title Kazim Qarabekir amp oldid 5995054, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.