Brest-Litovsk sülh müqaviləsi – Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının yeni Bolşevik hökuməti ilə İttifaq Dövlətləri (və ya Dördlər ittifaqı - Almaniya İmperiyası, Avstriya-Macarıstan İmperiyası, Osmanlı dövləti və Bolqarıstan krallığı) arasında imzalanmış sülh müqaviləsi. Sülh müqaviləsi Osmanlı dövlətinin torpaq qazandığı son müqavilədir. Müqavilə 2 aylıq sürən danışıqların nəticəsində, Ukraynanın Alman nəzarəti altında olan Bialstok-Grodna əyalətinin Brest-Litovsk şəhərində (Polyak dilində: Brześć Litewski, Alman dilində: Friedensvertrag von Brest-Litowsk , 1945-ci ildən bəri sadəcə Brest) imzalandı. Müqavilə Bolşevik hökuməti tərəfinin müharibədə Almaniya və Avstriya-Macarıstan qüvvələrinin irəliləməsinin dayandırılması mövzusu üzərində idi. Bununla da, Sovet Rusiyası keçmiş Rusiya İmperiyasının İttifaq Ölkələrinə dair heç bir öhdəliyini yerinə yetirməmişdir.
Brest-Litovsk sülh müqaviləsinin ilk iki səhifəsi. Müqavilə (soldan sağa) Alman , Macar , Bolqar, Osmanlı Türkcəsi və Rus dillərində tərtib olunub.
Müqavilə 1918-ci il martın 3-də Brest-Litovskda imzalanmış, martın 15-də 4-cü Ümumrusiya Fövqəladə Sovetlər Qurultayı, sonra isə 22 martda Almaniya reyxstaqının razılıq verməsindən sonra, martın 26-da Almaniya imperatoru II Vilhelm tərəfindən təsdiq olunmuşdur.
Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının 1917-ci ilin sonlarına doğru Qərb cəbhədən itirdiyi ərazilər və müqavilədən sonrakı sərhəd xətti.
Müqaviləyə əsasən, Bolşevik Rusiyası Baltikyanı ərazilərini Almaniyaya verərək idarəçilikdən imtina etdi, bu ərazilər Almaniyanın vassalına çevrilərək kiçik krallıqlara bölündü. Rusiya həmçinin Cənubi Qafqazda yerləşən əyalətini - QarsıOsmanlı İmperiyasına verərək oradan imtina etdi və Ukrayna Xalq Respublikasının müstəqilliyini tanıdı. Konqresdə Polşanın müqavilədə qeyd olunmaması və Almanların Polşa təmsilçilərinin iştirakını tanımaması mübahisələrə və etirazlara səbəb oldu. Sonralar Almaniya 1919-cu ilin 28 iyununda imzalanacaq olan Versal sülh müqaviləsində müqavilənin tərtibat iştirakına buraxılmayacaq və buna görə də iştiraka buraxılmama Almaniyanın etirazlarına səbəb olacaq. Halbuki Versal sülh müqaviləsində Almaniyaya qarşı yönəlmiş Antanta və digər birləşmiş qüvvələr Brest-Litovsk sülhünə görə Almaniyadan daha yumşaq davranmışdılar.
Ancaq Brest-Litovsk müqaviləsi 1918-ci ilin noyabrında Almaniyanın Müttəfiqlərə təslim edilməsi ilə ləğv olundu. Bununla yanaşı, Rusiyanın Latviya, Litva, Estoniya, Polşa, Finlandiya və Ukrayna ərazilərində olan torpaqlarından imtina etməsi, onsuzda Rusiyanın daxilində gedən Vətəndaş Müharibəsi ilə məşğul olan Bolşeviklərə nisbətən rahatlıq verdi.
Sənədlər
1917-ci il dekabrın 15-də Alman-Rusiya silahlı qüvvələrinin (sol tərəfdə) Şərqi Cəbhə əməliyyatları komandiri - Bavariyanın Feldarşal Şahzadəsi Şahzadə Leopold və Sovet Bolşevik heyəti - Adolf Joffe, Lev Kamenev, Anastasiya Bitsenko (sağ tərəfdə). Almaniya və Rusiya arasında atəşkəs məsələsi müzakirə olunarkən. Alman Federal Arxivlər tərəfindən saxlanılan fotoşəkil arxivi
Brest sülh müqaviləsi aşağıdakı sənədlərdən ibarətdir: Rusiyanın Almaniya, Avstriya-Macarıstan, Bolqarıstan və Osmanlı dövləti ilə sülh müqavilələri; ayrı-ayrı malların tarifləri və gömrük rüsumları barədə müqaviləyə əlavə olaraq imzalanmış yekun protokolları; sülh müqaviləsinə əlavə olaraq Rusiya-Almaniya müqaviləsi; Rusiya-Avstriya-Macarıstan əlavə müqaviləsi; Rusiya-Bolqarıstan əlavə müqaviləsi; Rusiya-Türkiyə əlavə müqaviləsi. 14 maddədən ibarət əsas müqavilənin 4-cü maddəsi Qafqaza aid idi. Dördlər ittifaqı ilə Rusiya arasındakı müqaviləyə görə Polşa, Litva, Kurlandiya, Latviya, Estoniya və Belorusiyanın bir hissəsi Rusiyadan alınır, Ukrayna və Finlandiya müstəqil dövlət olur, Sovet qoşunları bu ərazilərdən çıxarılır, Qars, Batum, Ərdəhan Türkiyəyə verilirdi.
Rusiya öz ordusunu tərxis etməli idi. 1918 il fevralın 16-da Bakı Sovetinin sülh məsələsinin müzakirəsinə həsr edilmiş iclası oldu. Menşevik, eser və daşnakların bəyanatı rədd edildi, bolşeviklərin təklif etdiyi qətnamə qəbul olundu. Qətnamədə RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin sülh danışıqlarında mövqeyi bəyənildi.
Müqavilədə iştirak edən nümayəndələr Almaniya və Rusiya arasında atəşkəsin imzalanması zamanı
Zaqafqaziya Seymi və siyasi vəziyyət
Zaqafqaziya seymi Brest sülh müqaviləsinin Ərdəhan, Qars və Batumun Türkiyəyə verilməsi şərtini qəbul etmədi və Petroqrada – Xalq Komissarları Soveti adına teleqram göndərərək, Brest sülhünü tanımadığını bildirdi. Seym öz etirazını bununla əsaslandırdı ki, "Zaqafqaziya heç vaxt bolşeviklərin və Xalq Komissarları Sovetinin hakimiyyətini qəbul etməmişdir". Zaqafqaziya seymi Brest-Litovsk sülhü ilə bağlı etirazlarını dünyanın bir sıra əsas siyasi mərkəzlərinə bildirdi: "Zaqafqaziya hökuməti Zaqafqaziya və onun sərhədləri haqqında ondan xəbərsiz və özünün iştirakı olmadan imzalanmış hər hansı müqaviləni özü üçün qüvvədən düşmüş hesab edir".
Türkiyə Sülhün qərarlarına əsaslanaraq, Qars, Batumi və Ərdəhanı dərhal boşaltması haqqında Zaqafqaziya seyminə ultimatum verdi. Brest-Litovsk müqaviləsinə görə, Rusiya nəinki Qars,Ərdəhan və Batum vilayətinin Türkiyəyə keçdiyini təsdiq edirdi, həm də Rusiya ilə Türkiyə arasında imzalanmış əlavə müqaviləyə görə, rus qoşunlarının müharibə zamanı tutduğu türk torpaqlarında və Rusiya hüdudlarında yaradılmış erməni-daşnak silahlı dəstələrini tamamilə tərksilah edib buraxmağı öhdəsinə götürürdü.
Müqavilənin 11-ci maddəsinə əlavə olaraq qərar Rusiya vətəndaşları olan müsəlmanlara, əmlaklarını da aparmaq şərti ilə, Türkiyəyə azad mühacirət etmək hüququnu verirdi.
Trabzon konfransı
Hələ 1918-ci ilin yanvarında TürkiyəZaqafqaziya Komissarlığı ilə sülh danışıqlarına başlamağa təşəbbüs etmişdi. Türkiyə özünün dövlət maraqları səbəbindən təkcə Zaqafqaziya Komissarlığını tanımaqla kifayətlənmir, həmçinin onu Brest-Litovsk danışıqlarına cəlb etməklə, Dördlər ittifaqı və Rusiya tərəfindən də tanınmasına nail olmaq istəyirdi. Türkiyənin ciddi təkidinə və yardım göstərmək barədə vədinə baxmayaraq, Zaqafqaziya hökuməti Brest-Litovsk danışıqlarında iştirakdan, müstəqilliyinin elan olunmasından imtina etdi. Zaqafqaziya hökuməti 1918-ci il 23 yanvar tarixli teleqramında Brest-Litovsk sülhündə iştirakdan imtina etməklə yanaşı, özünün Rusiyanın tərkib hissəsi olduğunu da bildirdi. Türkiyə nümayəndə heyəti Cənubi Qafqaz nümayəndəliyinin Trabzon konfransında Brest-Litovsk müqaviləsinin Qafqaza aid maddələrinə etirazını rədd etdi. Nümayəndə heyətinin fikrincə, Zaqafqaziya hökuməti ya Rusiyanın tərkib hissəsi kimi onun imzaladığı müqavilə ilə razılaşmalı, ya da Rusiyadan ayrılıb, müstəqilliyini elan etməli idi. Türkiyə tərəfi Zaqafqaziya hökuməti ilə mehriban qonşuluq münasibəti qurmağa hazır olduğunu bildirdi.
Sülh müqaviləsinin ləğvi
1918-ci il avqustun 27-də Almaniya ilə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası arasında Brest-Litovsk müqaviləsinə əlavə olaraq, Türkiyədən gizli saziş imzalandı. Almaniyada inqilab nəticəsində imperator II Vilhelm devrildi və Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi 1918-ci il noyabrın 13-də Brest-Litovsk sülh müqaviləsini ləğv etdi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
↑ abc Treaty of Brest-Litovsk. 2008-08-29 at the Wayback MachineThe History Channel. Consultado el 18.01.2008.
Wolfgang Herbst: Die Novemberrevolution in Deutschland – Dokumente und Materialien, Verlag Volk und Wissen, 1958, S. 15.
A History of the Habsburg Empire, 1526-1918 By Robert A. Kann page 479-480
Mapping Europe's Borderlands: Russian Cartography in the Age of Empire Steven Seegel - 2012 At Brest-Litovsk in March 1918, no Polish delegation was invited to the negotiations, and in the Polish press, journalists condemned it as yet another partition of the lands east of the Bug River by great powers
Zara S. Steiner (2005). The Lights that Failed: European International History, 1919–1933. Oxford U.P. p. 68.
Fry, Michael Graham; Goldstein, Erik; Langhorne, Richard (2002). Guide to International Relations and Diplomacy. Continuum. p. 188.
ab Trotsky's speech at Brest-Litovsk. The NationalArchives (Reino Unido). Consultado el 19/01/2008
For documentary purposes the German Federal Archive often retained the original image captions, which may be erroneous, biased, obsolete or politically extreme. Brest-Litowsk, Waffenstillstandsabkommen Zentralbild, I. Weltkrieg 1914-18 Die Unterzeichnung des Waffenstillstandsabkommens zwischen Deutschland und seinen Verbündeten und Rußland am 15.12.1917 in Brest-Litowsk. UBz: Der Oberbefehlshaber der Ostfront Generalfeldmarschall Leopold Prinz von Bayern, links, bei der Unterzeichnung, rechts die Delegation Sowjetrußlands Leo Kamenew, Adolf Joffe und Anastasia Bitsenko. Abgebildete Personen: Bayern, Leopold von: 1846-1930, Prinz, Generalfeldmarschall, Deutschland
brest, litovsk, sülh, müqaviləsi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust,. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Brest Litovsk sulh muqavilesi Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasinin yeni Bolsevik hokumeti ile Ittifaq Dovletleri ve ya Dordler ittifaqi Almaniya Imperiyasi Avstriya Macaristan Imperiyasi Osmanli dovleti ve Bolqaristan kralligi arasinda imzalanmis sulh muqavilesi Sulh muqavilesi Osmanli dovletinin torpaq qazandigi son muqaviledir Muqavile 2 ayliq suren danisiqlarin neticesinde Ukraynanin Alman nezareti altinda olan Bialstok Grodna eyaletinin Brest Litovsk seherinde Polyak dilinde Brzesc Litewski Alman dilinde Friedensvertrag von Brest Litowsk 3 1945 ci ilden beri sadece Brest imzalandi Muqavile Bolsevik hokumeti terefinin muharibede Almaniya ve Avstriya Macaristan quvvelerinin irelilemesinin dayandirilmasi movzusu uzerinde idi Bununla da Sovet Rusiyasi kecmis Rusiya Imperiyasinin Ittifaq Olkelerine dair hec bir ohdeliyini yerine yetirmemisdir Brest Litovsk sulh muqavilesinin ilk iki sehifesi Muqavile soldan saga Alman Macar Bolqar Osmanli Turkcesi ve Rus dillerinde tertib olunub 1 2 Muqavile 1918 ci il martin 3 de Brest Litovskda imzalanmis martin 15 de 4 cu Umumrusiya Fovqelade Sovetler Qurultayi sonra ise 22 martda Almaniya reyxstaqinin raziliq vermesinden sonra martin 26 da Almaniya imperatoru II Vilhelm terefinden tesdiq olunmusdur Mundericat 1 Muharibenin arxa plani 1 1 Son herbi manevrler 1 2 Erazi deyisiklikleri 2 Senedler 3 Zaqafqaziya Seymi ve siyasi veziyyet 4 Trabzon konfransi 5 Sulh muqavilesinin legvi 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 Hemcinin bax 9 Xarici kecidlerMuharibenin arxa plani RedakteSon herbi manevrler Redakte Erazi deyisiklikleri Redakte Sulh muqavilesi Rusiyanin I Dunya muharibesinden cixmasi ile neticelendi Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasinin 1917 ci ilin sonlarina dogru Qerb cebheden itirdiyi eraziler ve muqavileden sonraki serhed xetti 2 Muqavileye esasen Bolsevik Rusiyasi Baltikyani erazilerini Almaniyaya vererek idarecilikden imtina etdi bu eraziler Almaniyanin vassalina cevrilerek kicik kralliqlara bolundu 4 Rusiya hemcinin Cenubi Qafqazda yerlesen eyaletini Qarsi Osmanli Imperiyasina vererek oradan imtina etdi ve Ukrayna Xalq Respublikasinin musteqilliyini tanidi Konqresde Polsanin muqavilede qeyd olunmamasi ve Almanlarin Polsa temsilcilerinin istirakini tanimamasi mubahiselere ve etirazlara sebeb oldu 5 Sonralar Almaniya 1919 cu ilin 28 iyununda imzalanacaq olan Versal sulh muqavilesinde muqavilenin tertibat istirakina buraxilmayacaq ve buna gore de istiraka buraxilmama Almaniyanin etirazlarina sebeb olacaq Halbuki Versal sulh muqavilesinde Almaniyaya qarsi yonelmis Antanta ve diger birlesmis quvveler 6 Brest Litovsk sulhune gore Almaniyadan daha yumsaq davranmisdilar 7 Ancaq Brest Litovsk muqavilesi 1918 ci ilin noyabrinda Almaniyanin Muttefiqlere teslim edilmesi ile legv olundu 8 Bununla yanasi Rusiyanin Latviya Litva Estoniya Polsa Finlandiya ve Ukrayna erazilerinde olan torpaqlarindan imtina etmesi onsuzda Rusiyanin daxilinde geden Vetendas Muharibesi ile mesgul olan Bolseviklere nisbeten rahatliq verdi Senedler Redakte 1917 ci il dekabrin 15 de Alman Rusiya silahli quvvelerinin sol terefde Serqi Cebhe emeliyyatlari komandiri Bavariyanin Feldarsal Sahzadesi Sahzade Leopold ve Sovet Bolsevik heyeti Adolf Joffe Lev Kamenev Anastasiya Bitsenko sag terefde Almaniya ve Rusiya arasinda ateskes meselesi muzakire olunarken Alman Federal Arxivler terefinden saxlanilan fotosekil arxivi 9 10 11 Brest sulh muqavilesi asagidaki senedlerden ibaretdir Rusiyanin Almaniya Avstriya Macaristan Bolqaristan ve Osmanli dovleti ile sulh muqavileleri ayri ayri mallarin tarifleri ve gomruk rusumlari barede muqavileye elave olaraq imzalanmis yekun protokollari sulh muqavilesine elave olaraq Rusiya Almaniya muqavilesi Rusiya Avstriya Macaristan elave muqavilesi Rusiya Bolqaristan elave muqavilesi Rusiya Turkiye elave muqavilesi 14 maddeden ibaret esas muqavilenin 4 cu maddesi Qafqaza aid idi Dordler ittifaqi ile Rusiya arasindaki muqavileye gore Polsa Litva Kurlandiya Latviya Estoniya ve Belorusiyanin bir hissesi Rusiyadan alinir Ukrayna ve Finlandiya musteqil dovlet olur Sovet qosunlari bu erazilerden cixarilir Qars Batum Erdehan Turkiyeye verilirdi Rusiya oz ordusunu terxis etmeli idi 1918 il fevralin 16 da Baki Sovetinin sulh meselesinin muzakiresine hesr edilmis iclasi oldu Mensevik eser ve dasnaklarin beyanati redd edildi bolseviklerin teklif etdiyi qetname qebul olundu Qetnamede RSFSR Xalq Komissarlari Sovetinin sulh danisiqlarinda movqeyi beyenildi Muqavilede istirak eden numayendeler Almaniya ve Rusiya arasinda ateskesin imzalanmasi zamani 12 Zaqafqaziya Seymi ve siyasi veziyyet RedakteZaqafqaziya seymi Brest sulh muqavilesinin Erdehan Qars ve Batumun Turkiyeye verilmesi sertini qebul etmedi ve Petroqrada Xalq Komissarlari Soveti adina teleqram gondererek Brest sulhunu tanimadigini bildirdi Seym oz etirazini bununla esaslandirdi ki Zaqafqaziya hec vaxt bolseviklerin ve Xalq Komissarlari Sovetinin hakimiyyetini qebul etmemisdir Zaqafqaziya seymi Brest Litovsk sulhu ile bagli etirazlarini dunyanin bir sira esas siyasi merkezlerine bildirdi Zaqafqaziya hokumeti Zaqafqaziya ve onun serhedleri haqqinda ondan xebersiz ve ozunun istiraki olmadan imzalanmis her hansi muqavileni ozu ucun quvveden dusmus hesab edir Turkiye Sulhun qerarlarina esaslanaraq Qars Batumi ve Erdehani derhal bosaltmasi haqqinda Zaqafqaziya seymine ultimatum verdi Brest Litovsk muqavilesine gore Rusiya neinki Qars Erdehan ve Batum vilayetinin Turkiyeye kecdiyini tesdiq edirdi hem de Rusiya ile Turkiye arasinda imzalanmis elave muqavileye gore rus qosunlarinin muharibe zamani tutdugu turk torpaqlarinda ve Rusiya hududlarinda yaradilmis ermeni dasnak silahli destelerini tamamile terksilah edib buraxmagi ohdesine gotururdu Muqavilenin 11 ci maddesine elave olaraq qerar Rusiya vetendaslari olan muselmanlara emlaklarini da aparmaq serti ile Turkiyeye azad muhaciret etmek huququnu verirdi Trabzon konfransi RedakteHele 1918 ci ilin yanvarinda Turkiye Zaqafqaziya Komissarligi ile sulh danisiqlarina baslamaga tesebbus etmisdi Turkiye ozunun dovlet maraqlari sebebinden tekce Zaqafqaziya Komissarligini tanimaqla kifayetlenmir hemcinin onu Brest Litovsk danisiqlarina celb etmekle Dordler ittifaqi ve Rusiya terefinden de taninmasina nail olmaq isteyirdi Turkiyenin ciddi tekidine ve yardim gostermek barede vedine baxmayaraq Zaqafqaziya hokumeti Brest Litovsk danisiqlarinda istirakdan musteqilliyinin elan olunmasindan imtina etdi Zaqafqaziya hokumeti 1918 ci il 23 yanvar tarixli teleqraminda Brest Litovsk sulhunde istirakdan imtina etmekle yanasi ozunun Rusiyanin terkib hissesi oldugunu da bildirdi Turkiye numayende heyeti Cenubi Qafqaz numayendeliyinin Trabzon konfransinda Brest Litovsk muqavilesinin Qafqaza aid maddelerine etirazini redd etdi Numayende heyetinin fikrince Zaqafqaziya hokumeti ya Rusiyanin terkib hissesi kimi onun imzaladigi muqavile ile razilasmali ya da Rusiyadan ayrilib musteqilliyini elan etmeli idi Turkiye terefi Zaqafqaziya hokumeti ile mehriban qonsuluq munasibeti qurmaga hazir oldugunu bildirdi Sulh muqavilesinin legvi Redakte1918 ci il avqustun 27 de Almaniya ile Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi arasinda Brest Litovsk muqavilesine elave olaraq Turkiyeden gizli sazis imzalandi Almaniyada inqilab neticesinde imperator II Vilhelm devrildi ve Umumrusiya Merkezi Icraiyye Komitesi 1918 ci il noyabrin 13 de Brest Litovsk sulh muqavilesini legv etdi Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http www esacademic com dic nsf eswiki 914637 cite note BBC 1 1 2 a b c Treaty of Brest Litovsk Arxivlesdirilib 2008 08 29 at the Wayback Machine The History Channel Consultado el 18 01 2008 Wolfgang Herbst Die Novemberrevolution in Deutschland Dokumente und Materialien Verlag Volk und Wissen 1958 S 15 A History of the Habsburg Empire 1526 1918 By Robert A Kann page 479 480 Mapping Europe s Borderlands Russian Cartography in the Age of Empire Steven Seegel 2012 At Brest Litovsk in March 1918 no Polish delegation was invited to the negotiations and in the Polish press journalists condemned it as yet another partition of the lands east of the Bug River by great powers https en wikisource org wiki Treaty of Versailles Preamble Zara S Steiner 2005 The Lights that Failed European International History 1919 1933 Oxford U P p 68 Fry Michael Graham Goldstein Erik Langhorne Richard 2002 Guide to International Relations and Diplomacy Continuum p 188 a b Trotsky s speech at Brest Litovsk The NationalArchives Reino Unido Consultado el 19 01 2008 For documentary purposes the German Federal Archive often retained the original image captions which may be erroneous biased obsolete or politically extreme Brest Litowsk Waffenstillstandsabkommen Zentralbild I Weltkrieg 1914 18 Die Unterzeichnung des Waffenstillstandsabkommens zwischen Deutschland und seinen Verbundeten und Russland am 15 12 1917 in Brest Litowsk UBz Der Oberbefehlshaber der Ostfront Generalfeldmarschall Leopold Prinz von Bayern links bei der Unterzeichnung rechts die Delegation Sowjetrusslands Leo Kamenew Adolf Joffe und Anastasia Bitsenko Abgebildete Personen Bayern Leopold von 1846 1930 Prinz Generalfeldmarschall Deutschland http www esacademic com dic nsf eswiki 914637 Los diccionarios y las enciclopedias sobre el Academico War and Revolution in Russia 1914 1921 Brest Litovsk and its consequences Arxivlesdirilib 2008 04 04 at the Wayback Machine BBB co uk Consultado el 18 01 2008 Edebiyyat RedakteAzerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Hesenov C Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller B 1993 Qasimov M Birinci dunya muharibesi illerinde boyuk dovletlerin Azerbaycan siyaseti 3 hissede h 2 1917 ci il noyabr 1918 ci il noyabr B 2001 Istoriya diplomatii T 2 Diplomatiya v novoe vremya 1872 1919 gg pod red akad V P Potyomkina OGIZ M L 1945 Glavy 14 15 Encyclopaedia Britannica Ukraine in the interwar period 2008 Encyclopaedia Britannica Estonia Independence 2008Hemcinin bax RedakteBirinci Dunya Muharibesi Versal sulh muqavilesi Avstriya Macaristan Almaniya Imperiyasi Rusiya Imperiyasi Rusiya Sovet Federativ Sosialist RespublikasiXarici kecidler RedakteTekst dogovora Brestskij mir Brestskij mir http www esacademic com dic nsf eswiki 914637Menbe https az wikipedia org w index php title Brest Litovsk sulh muqavilesi amp oldid 6045157, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
