fbpx
Wikipedia

Muəmmər Qəddafi

September 06, 2021

Muəmmər Qəddafi və ya Müəmmər əl-Qəddafi audio ərəb. معمر القذافي‎‎ [muˈʕamːar alqaðˈðaːfiː]; 7 iyun 1942(1942-06-07)[…], Qəsr Əbu-Hadi[d], İtaliya Liviyası[d] – 20 oktyabr 2011(2011-10-20)[…], Sirt, Cəmahiriyə[d]) — Liviya dövlət və hərbi xadimi. İnqilab lideri və faktiki olaraq Liviyanın dövlət başçısı (1969-2011), Ümumi Xalq Konqresinin Baş katibi (1977—1979), Liviya İnqilabi Komandanlıq Şurasının Sədri (1969—1977), Liviyanın Baş naziri və Müdafiə naziri (1970—1972).

Muəmmər Qəddafi
ərəb. معمر القذافي‎‎‎
Liviya İnqilabının Lideri
1 sentyabr 1969 — 20 oktyabr 2011
Sələfi yox
Xələfi yox
Ümumi Xalq Konqresinin Baş katibi
2 mart 1977 — 2 mart 1979
Sələfi Vəzifə təsis olunub
Xələfi Əbdul Ati əl-Obeydi
Liviya İnqilabi Komandanlıq Şurasının 2-ci Sədri
8 sentyabr 1969 — 2 mart 1977
Sələfi I İdris
Xələfi Vəzifə ləğv edilib
Liviyanın 13-cü Baş naziri
16 yanvar 1970 — 16 iyul 1972
Sələfi Mahmud Süleyman əl-Məqribi
Xələfi Əbdül Salam Cəllud
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Sirt, İtaliya Liviyası
Vəfat tarixi (69 yaşında)
Vəfat yeri Sirt, Liviya
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Dəfn yeri
Atası Məhəmməd əbu Mənyar
Anası Ayşə bin Niran
Həyat yoldaşları 1) Fəthiyə Nuri Xalid
2) Səfiyə Farkaş
Uşaqları 1-ci evliliyindən
oğlu: Məhəmməd
2-ci evliliyindən
oğlanları: Seyf əl-İslam, Sədi, Mötəsim Billah, Hannibal, Seyf əl-Ərəb və Xamis
qızı: Aişə
Hərbi xidmət
Rütbəsi polkovnik
Döyüşlər
Elmi fəaliyyəti
Elmi dərəcəsi elmlər doktoru
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1969-cu ildə monarxiya quruluşunu devirərək "Üçüncü dünya nəzəriyyəsini" (Cəmahiriyyə) irəli sürmüş və fikirlərini üç hissədən ibarət "Yaşıl kitab"da ifadə etmişdir. Onun hakimiyyəti dövründə Liviya bir neçə hərbi münaqişəyə cəlb olunmuşdur. 1977-ci ildə Misirlə sərhəd müharibəsi, 1980-ci illərdə Çadda hərbi münaqişə, həmçinin bir sıra terror təşkilatlarına, inqilabçılara və milli azadlıq hərəkatlarına dəstək verməsi səbəbindən 1986-cı ildə ABŞ tərəfindən ölkənin bombalanması və 1990-cı illərdə Liviyanın atom proqramı ilə əlaqədar yeridilən sanksiyalar Qəzzafinin hakimiyyət illərinə təsadüf edir.

İlk illəri

1965-ci ildə Müəmmər Qəzzafi leytenant rütbəsində Benqazidəki hərbi kolleci bitirdi və 1966-cı ildə hazırlıq səviyyəsinin artırılması üçün Böyük Britaniyaya göndərildi. Burada olduğu dövrdə kapitan rütbəsi aldı. 1967-ci ildəki Altı günlük müharibə zamanı öz tabeliyindəki hərbi birlikləri Liviya kralı I İdrisdən xəbərsiz Camal Əbdül Nasirə kömək üçün göndərməsi ilə ərəb dünyasında məşhurluq qazanmışdı.

Əl-Fateh İnqilabı

  Əsas məqalə: Liviya inqilabı (1969)

Zabitlərin dövlət çevrilişi planı olan “Əl-Qüds” planının icrası 1969-cu ilin yanvarında hazır olsa da, 3 dəfə — 12 və 24 mart, habelə 13 avqust tarixlərində təxirə salınmışdı.

Nəhayət, kral I İdrisin Türkiyədə müalicədə olmasından istifadə edərək, 1 sentyabr 1969-cu il tarixində "Azad vahid-sosialist zabitlər təşkilatı" üzvlərinin tabeliyində olan hərbi birləşmələr çevrilişə hazırlıq dövründə yaradılmış və kapitan Qəzzafinin başçılıq etdiyi 12 zabitdən ibarət İnqilabi Komandanlıq Şurasının rəhbərliyi altında Benqazi, Tripoli və ölkənin digər şəhərlərində hərəkətə keçdilər. Onlar qısa müddət ərzində əsas hərbi və dövlət obyektləri üzərində nəzarəti ələ keçirdilər, ölkədəki Amerika hərbi bazalarına gedən yolları bağladılar və gecə saat 02:30-da başlayan əməliyyat cəmi 2 saat ərzində uğurla başa çatdırıldı. Gecə saat 04:00-da radiostansiya ələ keçirildi və buradan məşhur "1 №-li Kommünike" efirdə səsləndirildi.

Verilən ilk qərarlardan birinə görə monarxiya ləğv edildi, İnqilabi Komandanlıq Şurası ölkədə ali hakimiyyət orqanı elan edildi və ölkə Liviya Ərəb Respublikası adlandırıldı.

Xarici siyasəti

 
Müəmmər Qəddafi və Camal Əbdül Nasir (1969)

Hakimiyyəti ələ keçirdikdən dərhal sonra panərəbizm ideyaları ilə hərəkət edən Müəmmər Qəzzafi Liviyanı qonşu ərəb ölkələri ilə birləşdirmək istiqamətində fəaliyyətə başladı. 27 dekabr 1969-cu ildə Tripolidə Qəzzafi, Misir prezidenti Camal Əbdül Nasir və Sudanın baş naziri Cəfər Nimeyrinin iştirakı ilə görüş keçirildi və onun nəticələrinə görə bu 3 dövlətin birləşməsi ideyasını özündə əks etdirən "Tripoli xartiyası" imzalandı. Sonradan Suriya da bu birləşmiş dövlətdə yer almaq istəyini bildirdi. Sudan isə əksinə sonrakı dövrdə qoşulacağını elan etdi. 17 aprel 1971-ci ildə Benqazidə Misir, Suriya və Liviya rəhbərlərinin iştirakı ilə Ərəb Respublikaları Federasiyasının yaradılmasına dair müqavilə imzalandı, lakin onun yaradılması haqqında yalnız 2 avqust 1971-ci ildə elan edildi. Növbəti il müqavilə hər üç ölkədə referendumla qəbul edildi, vahid dövlətin bayrağı və gerbi təsdiq edildi. Lakin, rəhbərlər arasındakı fikir ayrılıqları səbəbindən 11 noyabr 1977-ci ildə Ərəb Respublikaları Federasiyası ləğv edildi. 1970-ci ildə Qəzzafi Tunis prezidenti Həbib Burgibaya iki ölkəni birləşdirməyi təklif etsə də o bundan imtina etmişdi.

11 iyun 1972-ci ildə Qəzzafi müsəlmanları ABŞ və Böyük Britaniya ilə mübarizəyə çağırdı, həmçinin ABŞ-dakı qaradərili inqilabçıları, İrlandiya inqilabçılarını və Fələstinin azadlığı uğrunda döyüşmək istəyənləri dəstəklədiyini bildirdi. 2 avqustda Benqazidə Misir prezidenti Ənvər Sadatla keçirilən görüşdə iki ölkənin mərhələli birləşmə planı qəbul edildi və son tarix kimi 1 sentyabr 1973-cü il müəyyənləşdirildi. Qəzzafi bu ideyanı gerçəkləşdirmək üçün Misir hakimiyyətinə təzyiq göstərmək məqsədilə 1973-cü ilin iyulunda Qahirəyə 40 min nəfərlik yürüş təşkil etdi. Yürüşün qarşısı şəhərin 300 km-liyində alındı. İki ölkənin birləşməsi ideyası baş tutmadı və ölkələr arasındakı münasibətlər gərginləşməyə başladı. 1974-cü ilin yanvarında Liviya və Tunis iki ölkənin birləşərək Ərəb İslam Respublikasını yaradacaqlarını elan etdilər. Lakin birləşmə barədə referendum keçirilmədiyi üçün bu ideya da gerçəkləşmədi.

 
Ənvər Sadat, Müəmmər Qəzzafi və Hafiz Əsəd Ərəb Respublikaları Federasiyasının yaradılması haqqında müqaviləni imzalayarkən (1971)

1978-ci ilin avqustunda Liviya rəhbərliyinin rəsmi dəvətinə əsasən iki tərəfdaşının müşayiəti ilə bu ölkəyə gələn Livan şiələrinin rəhbəri, "Amal" hərəkatının banisi İmam Musa əl-Sədr müəmmalı şəkildə yoxa çıxdı. 27 avqust 2008-ci ildə Livan məhkəməsi adam qaçırma məqsədilə əlbir olma və qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə ittihamları ilə Qəzzafinin həbsinə dair qərar çıxardı. Lakin Liviya tərəfi bütün ittihamları rədd edərək həmin üç nəfərin İtaliyaya getmək məqsədilə Liviyadan ayrıldıqlarını iddia edir.

1978-1979-cu illərin Uqanda-Tanzaniya müharibəsi zamanı Müəmmər Qəzzafi 2500 Liviya hərbçisini Uqanda diktatoru İdi Aminə yardım üçün göndərmişdi.

22 dekabr 1979-cu ildə ABŞ Liviyanı terrorizmə sponsorluq edən ölkələr siyahısına daxil etdi, 1980-ci illərin əvvəlində isə Liviya rejimini ən az 45 ölkənin daxili işlərinə qarışmaqda ittiham etdi.

1 sentyabr 1980-ci ildə Liviya və Suriya arasındakı gizli danışıqlar zamanı Qəzzafi Suriya prezidenti Hafiz Əsədə İsraillə daha effektiv mübarizə aparmaq üçün birləşməyi təklif etdi və 10 sentyabrda iki ölkənin birləşməsi haqqında müqavilə imzalandı.

13 avqust 1983-cü ildə Mərakeşə səfəri zamanı Müəmmər Qəzzafi Ucda şəhərində Mərakeş kralı II Həsənlə Ərəb-Afrika federativ müqaviləsini imzaladı. Bu müqavilə Böyük Ərəb Məqribi yaradılması yolundakı ilk addım kimi Liviya və Mərakeşin birləşməsini nəzərdə tuturdu. 31 avqustda Mərakeşdə bu məsələ ilə bağlı keçirilən referendumda səs verənlərin 99,97% bu müqaviləni dəstəklədi. Liviya Ümumi Xalq Konqresi də müqaviləni yekdilliklə təsdiqlədi. Bundan əlavə, Liviya Mərakeş ordusu ilə mübarizə aparan Polisario cəbhəsinə verdiyi dəstəyi dayandırdı. Lakin 1985-ci ildə Liviyanın İranla ittifaq müqaviləsi imzalaması və İsrail baş naziri Şimon Pereslə görüşən Mərakeş kralı II Həsənin Qəzzafi tərəfindən kəskin tənqid edilməsi 1986-cı ilin avqustunda birləşmə haqqında müqavilənin Mərakeş tərəfindən ləğv olunması ilə nəticələndi.

Qəzzafi 1 sentyabr 1984-cü ildə Nikaraquaya ABŞ-a qarşı döyüşmək üçün Sandini hökumətinə dəstək məqsədilə hərbçilər və silah göndərdiyini elan etdi. 1986-cı ilin martında İmperializm və sionizmə qarşı mübarizə üzrə Ümumdünya mərkəzinin Konqresini Liviyada təşkil edən Qəzzafinin qonaqları arasında İrlandiya respublika ordusunun və bask separatçı təşkilatı ETA-nın nümayəndələri də var idi. Liviya həmçinin Yaponiyada fəaliyyət göstərən "Qırmızı ordu" terrorçularını dəstəkləməkdə də şübhəli bilinirdi.

1984-cü ildə 18 gəminin zədələnməsi ilə nəticələnən Qırmızı dənizin minalanması hadisəsində də Liviyadan şübhələnilir.

2003-cü ildə The Washington Post qəzetinə verdiyi müsahibədə Qəzzafi terrorçuları deyil, milli azadlıq hərəkatlarını dəstəklədiyini bildirmişdi. Həmin müsahibədə o, Nelson Mandelanı və sonradan Namibiya prezidenti olmuş Sem Nuyomanı, həmçinin Fələstin Azadlıq Təşkilatını dəstəklədiyini qeyd edərək indi həmin şəxslərin Ağ Evdə rəsmi qəbul edilməsinə baxmayaraq, özünün hələ də terrorçu hesab edilməsindən gileylənmişdir.

Qəddafiyə qarşı üsyan

17 fevral 2011-ci il tarixində Benqazi şəhərində bir qrup insan həbs olunmuş vəkil Fəthi Tarbelin azadlığa buraxılması tələbi ilə aksiya keçirtmişdir. Liviya hökuməti bu tələbi dərhal yerinə yetirsə də, aksiyaçılar evlərinə qayıtmayıblar, əksinə mağazalara, polis məntəqələrinə və digər obyektlərə hücum etməyə başlamışdırlar. Ona görə hökumət qüvvələri güc tədbiq etməyə məcbur qalmışdılar. Qərb, xüsusən də sionistlərdən aslı KİV-lər minlərlə aksiyaçının qətlə yetirilməsindən xəbər versələr də, müstəqil təşkilatlar hər iki tərəfdən cəmi 250 nəfərin öldüyünü bildiriblər. Bundan başqa Qərb Qəzzafini “dinc” aksiyaçıları təyyarələrdən bombalanmasında ittiham etsə də, Rusiya kəşviyyatı kosmosdan çəkilən şəkillərin köməyi ilə bunun tamamilə yalan olduğunu ifşa etmişdir.

Bu və digər qara böhtanlar səbəb olub ki, martın 18-də BMT təşkilatı 1973 saylı qətnamə qəbul edib. Bu sənəd “Liviyanın dinc əhalisini qorumaq üçün bombalanmasını” (!) nəzərdə tuturdu. Martın 19-da saat 16:45-də NATO təyyarələri Liviyaya ilk avia zərbələr endirmişdir. Vladimir Putin, Fidel Kastro, Seyyid Əli Xameneyi, Uqo Çaves, Evo Morales, Ceykob Zuma, Robert Muqabe, Daniel Orteqa və Yoveri Kaquta Musaveni kimi tanınmış dövlət başçıları NATO-nun bu vəhşiliyini kəskin pislədilər. Seyyid Əli Xameneyi, Qərbin əsl məqsədlərini ifşa edərək, belə demişdir:

“Amerika və Qərb Liviya xalqını müdafiə etmək niyyətində deyil. Onlar yalnız Liviya nefti barədə düşünürlər”.

Bu hücum Liviya xalqını və liderini daha da sıx birləşdirib. İyulun 10-da 1.7 milyon insan (yəni Liviya əhalisinin 28%-i) liderinə dəstək vermək üçün Yaşıl meydana tökülüşdü. Qəzzafi toplaşanlara müraciət edərək, belə demişdir:

“Mən heç vaxt Liviya torpağını tərk etməyəcəm, qanımın son damlasına qədər vuruşacam və lazım gəlsə şəhid olacam. Biz şəhid olmağı arzulayırıq. Cihadımızla atalarımızın qəhrəmanlığını təkrar edəcəyik!”

Xalqın və liderin vəhdətindən qorxan Qərb və onun əlaltıları Livayaya hücumlarını daha da artırdı. Alyans öz çirkin planlarını icra etmək üçün hətta dinc sakinlərə qarşı kimyəvi silah istifadə etməkdən belə çəkinmədi. Avqustun 21-də NATO bombalarından 1300 mülki (o cümlədən qadınlar və uşaqlar) ölmüş, 900 nəfər ağır yaralanmışdır. Avqustun 24-də isə alyans Tripolinin Əbu-Səlim adlı bütöv bir qəsəbənin sakinlərini qırmışdır.

Qətli

Liviya xalqının güclü müqavimətinə baxmayaraq, üsyançılar NATO-nun köməyilə bir-birinin ardınca Bəni-Vəlid, Bab əl-Əziziyə, paytaxt Tripoli və s. Liviya şəhərlərini ələ keçirmişdilər. Nəhayət oktyabrın 20-də üsyançılar Liviyanın son ümidi olan Sirt şəhərinə soxuldular və Qəddafini vəhşicəsinə öldürdülər.

Qəzzafinin ən yaxın mühafizəçilərindən biri Mənsur İdha öldürülmüş Liviya rəhbərinin faciəli sonu haqqında bunları deyib:

“Tripolidən Sirtə gedərkən şəhəri tərk etməyimizin lazım gəldiyini, buranın ərazisinin çox kiçik olduğunu və asanlıqla mühasirəyə alına biləcəyimizi söylədik. Qaçacaq yeri olmayan kiçik bir otaq kimi idi. Sirtdə qalmaq intihar etmək anlamı daşıyırdı. Ancaq Qəzzafi bizi dinləmədi. İnsanların tərk etdiyi evlərdə yemək axtarırdıq. Bir neçə gün də yerimizi dəyişdirmək məcburiyyətində qaldıq. Bombardman hər ötən gün daha da intensivləşirdi və itkilərimiz artırdı. Qəzzafi qorxanların gedə biləcəyini söylədi. Davamlı olaraq ölümdən bəhs edirdi və doğulduğu şəhər Sirtdə ölmək istədiyini deyirdi”.

Qəzzafinin son anlarını “qiyamət” adlandıran İdha “Əl-Cəzirə” kanalına bunları da söyləyib:

“Ölüm və dağıntılar, yağış kimi yağan güllələr, quruda müxaliflərdən qorxu, havadan NATO hücumları qiyaməti xatıradırdı. Alınan qərara görə səhər saat 4 radələrində qaçacaqdılar. Ancaq Qəzzafinin yanında qalan könüllülər çox təcrübəsiz idi. Bir qisimi yatıb qaldı, bir qismi isə rahatlıqla əyləşib çay içməyə başladılar. Hər kəs toplanana kimi səhər saat 8 oldu. Qaçmazdan əvvəl yolların güvənliyini yoxlamaq üçün kəşfiyyat dəstəsi göndərilmədi. 50 maşından ibarət konvoy misratalı üsyançıların sıx olduğu bölgəyə girdi”.

Özünun Qəzzafi ilə eyni avtomobildə olduğunu söyləyən İdha deyib ki, maşınların hamısı ağ və eyni tipli olub. Lakin avtomobilləri bir-birinə yaxın saxlayıblar:

“Böyük təcrübəsizlik etdilər. Bir anda NATO qırıcılarının bombardmanına məruz qaldıq. 5 metr önümüzdəki avtomobil havaya uçdu. Avia zərbələrin gücündən bizim əyləşdiyimiz maşının təkərləri zərər gördü və qoruyucu yastıqlar avtomatik olaraq açıldı”.

Həmin anları “tam bir xaos” şəklində ifadə edən Mənsur İdha NATO qırıcılarının ard-arda zərbələr endirdiyini, Qəzzafini də özüylə götürüb yolun altındakı arxdan keçərək yaxınlıqdakı binaya doğru qaçdığını bildirib. Bu zaman mərmi qəlpələrindən yaralandığını söyləyən İdha Qəzzafini son dəfə keçmiş müdafiə naziri Yunus Cəbr və oğlu Mötəsimlə danışarkən gördüyünü deyib. Cangüdən ölümün artıq yüz faiz olduğu anda belə, Qəzzafinin zarafatlar etdiyini də əlavə edib.

Maraqlı faktlar

  • Qəzzafinin vaxtında Liviyada iri vergi və rüsumlar sadəсə qadağan idi. İşsizliyə görə müavinət ayda 730 $ olub, hər bir yeni doğulmuş körpəyə isə dövlət 7000 $ verirdi.
  • Qəzzafi BMT-də çıxış edərkən Qərb rəhbərlərinə xitabən belə demişdir:

“Somali piratları pirat deyillər. Piratlar sizsiz. Siz Somali sularında qanunsuz balıq ovu aparırsız. Somali “piratları” isə öz uşaqları üçün ölkənin sərvətlərini qoruyurlar. Mən onlarnan görüşmüşəm və söhbət etmişəm”.

  • Qəzzafini öldürdükdən və Liviyanı viran qoyduqdan sonra Qərb etiraf edib ki, Qəzzafi hərbi cinayətlər törətməyib. İnsan haqlarının qorunması üzrə Qərbin ən nüfuzlu təşkilatlarından olan Amnesty International bildirib ki, Müəmmər Qəzzafinin əsgərləri dinc insanlara qarşı isgəncə və zorlamalarda iştirak etməyiblər. Təşkilatın rəsmi nümayəndəsi Donatella Rovera deyib:

“Biz Qəzzafi əsgərləri tərəfindən isgəncə və zorlama hallarına rastlaşmadıq”.

Xanım Rovera sonra belə əlavə edib:

“Biz nəinki işgəncə və zorlama qurbanlarına, heç bu “qurbanları” görmüş insanlara belə rastlaşmadıq”.

Xarici keçidlər

  • Müəmmər Gaddafi - Official
  • Müəmmər Qəzzafi BSE-də
  • http://www.cityline.ru/politika/text/zelkniga.html 2011-09-06 at the Wayback Machine
  • Yaşıl kitab azəri dilində
  • Qəzzafinin uşaqları – Aişə və qardaşları[ölü keçid]  (az.)
  • Qəzzafinin ölümü kimə sərf edirdi?
  • Qəzzafi sona qədər kimlərdən dəstək gözləyib?
  • Support for Muammar al-Gaddafi from the people of Azerbaijan
  • Adıgözəl Məmmədov (2014-03-23). "Qəzzafi və beynəlxalq neft şirkətləri – Bir qətlin tarixçəsi" (azərb.). publika.az. İstifadə tarixi: 2014-10-29.
  • Adıgözəl Məmmədov (2014-03-24). "O bədəvi oğlu: Müəmmər Qəzzafinin gerçək bioqrafiyası" (azərb.). publika.az. İstifadə tarixi: 2014-10-29.

İstinadlar

  1. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması — 2011.
  2. ↑ Moamar al-Gaddhafi // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.)
  3. ↑ Moammar al-Gaddafi // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.) — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
  4. ↑ http://www.guardian.co.uk/world/middle-east-live/2011/oct/20/syria-libya-middle-east-unrest-live
  5. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-5965.2012.02278.x/full
  6. http://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-3-319-10687-8_11.pdf
  7. http://www.theguardian.com/books/2012/apr/27/sandstorm-libya-revolution-lindsey-hilsum-review
  Vikianbarda Muəmmər Qəddafi ilə əlaqəli mediafayllar var.

September 06, 2021
muəmmər, qəddafi, məqalənin, qəzzafiyə, qarşı, üsyan, qətli, bölmələrinin, neytrallığı, şübhə, doğurur, tərəf, tutmaq, pisləmək, məqsədi, daşıyan, doğruluğu, sübut, edilməyən, fikirlər, olduğu, iddia, edilir, xahiş, olunur, məsələ, ilə, əlaqədar, müzakirələrdə. Meqalenin Qezzafiye qarsi usyan ve Qetli bolmelerinin neytralligi subhe dogurur Teref tutmaq ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirler oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz sentyabr 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Muemmer Qeddafi ve ya Muemmer el Qeddafiaudio ereb معمر القذافي muˈʕamːar alqadˈdaːfiː 7 iyun 1942 1942 06 07 1 2 3 Qesr Ebu Hadi d Italiya Liviyasi d 20 oktyabr 2011 2011 10 20 4 1 2 Sirt Cemahiriye d 5 6 7 Liviya dovlet ve herbi xadimi Inqilab lideri ve faktiki olaraq Liviyanin dovlet bascisi 1969 2011 Umumi Xalq Konqresinin Bas katibi 1977 1979 Liviya Inqilabi Komandanliq Surasinin Sedri 1969 1977 Liviyanin Bas naziri ve Mudafie naziri 1970 1972 Muemmer Qeddafiereb معمر القذافي Liviya Inqilabinin Lideri1 sentyabr 1969 20 oktyabr 2011Selefi yoxXelefi yoxUmumi Xalq Konqresinin Bas katibi2 mart 1977 2 mart 1979Selefi Vezife tesis olunubXelefi Ebdul Ati el ObeydiLiviya Inqilabi Komandanliq Surasinin 2 ci Sedri8 sentyabr 1969 2 mart 1977Selefi I IdrisXelefi Vezife legv edilibLiviyanin 13 cu Bas naziri16 yanvar 1970 16 iyul 1972Selefi Mahmud Suleyman el MeqribiXelefi Ebdul Salam CelludSexsi melumatlarDogum tarixi 7 iyun 1942Dogum yeri Sirt Italiya LiviyasiVefat tarixi 20 oktyabr 2011 69 yasinda Vefat yeri Sirt LiviyaVefat sebebi gulle yarasi d Defn yeri Liviya sehrasiAtasi Mehemmed ebu MenyarAnasi Ayse bin NiranHeyat yoldaslari 1 Fethiye Nuri Xalid2 Sefiye FarkasUsaqlari 1 ci evliliyinden oglu Mehemmed2 ci evliliyindenoglanlari Seyf el Islam Sedi Motesim Billah Hannibal Seyf el Ereb ve Xamisqizi AiseHerbi xidmetRutbesi polkovnikDoyusler Liviya vetendas muharibesiUqanda Tanzaniya muharibesiLiberiyada Birinci Vetendas muharibesiTripoli doyusuLiviya inqilabiElmi fealiyyetiElmi derecesi elmler doktoru Vikianbarda elaqeli mediafayllar1969 cu ilde monarxiya qurulusunu devirerek Ucuncu dunya nezeriyyesini Cemahiriyye ireli surmus ve fikirlerini uc hisseden ibaret Yasil kitab da ifade etmisdir Onun hakimiyyeti dovrunde Liviya bir nece herbi munaqiseye celb olunmusdur 1977 ci ilde Misirle serhed muharibesi 1980 ci illerde Cadda herbi munaqise hemcinin bir sira terror teskilatlarina inqilabcilara ve milli azadliq herekatlarina destek vermesi sebebinden 1986 ci ilde ABS terefinden olkenin bombalanmasi ve 1990 ci illerde Liviyanin atom proqrami ile elaqedar yeridilen sanksiyalar Qezzafinin hakimiyyet illerine tesaduf edir Mundericat 1 Ilk illeri 2 El Fateh Inqilabi 3 Xarici siyaseti 4 Qeddafiye qarsi usyan 5 Qetli 6 Maraqli faktlar 7 Xarici kecidler 8 IstinadlarIlk illeri Redakte1965 ci ilde Muemmer Qezzafi leytenant rutbesinde Benqazideki herbi kolleci bitirdi ve 1966 ci ilde hazirliq seviyyesinin artirilmasi ucun Boyuk Britaniyaya gonderildi Burada oldugu dovrde kapitan rutbesi aldi 1967 ci ildeki Alti gunluk muharibe zamani oz tabeliyindeki herbi birlikleri Liviya krali I Idrisden xebersiz Camal Ebdul Nasire komek ucun gondermesi ile ereb dunyasinda meshurluq qazanmisdi El Fateh Inqilabi Redakte Esas meqale Liviya inqilabi 1969 Zabitlerin dovlet cevrilisi plani olan El Quds planinin icrasi 1969 cu ilin yanvarinda hazir olsa da 3 defe 12 ve 24 mart habele 13 avqust tarixlerinde texire salinmisdi Nehayet kral I Idrisin Turkiyede mualicede olmasindan istifade ederek 1 sentyabr 1969 cu il tarixinde Azad vahid sosialist zabitler teskilati uzvlerinin tabeliyinde olan herbi birlesmeler cevrilise hazirliq dovrunde yaradilmis ve kapitan Qezzafinin basciliq etdiyi 12 zabitden ibaret Inqilabi Komandanliq Surasinin rehberliyi altinda Benqazi Tripoli ve olkenin diger seherlerinde herekete kecdiler Onlar qisa muddet erzinde esas herbi ve dovlet obyektleri uzerinde nezareti ele kecirdiler olkedeki Amerika herbi bazalarina geden yollari bagladilar ve gece saat 02 30 da baslayan emeliyyat cemi 2 saat erzinde ugurla basa catdirildi Gece saat 04 00 da radiostansiya ele kecirildi ve buradan meshur 1 li Kommunike efirde seslendirildi Verilen ilk qerarlardan birine gore monarxiya legv edildi Inqilabi Komandanliq Surasi olkede ali hakimiyyet orqani elan edildi ve olke Liviya Ereb Respublikasi adlandirildi Xarici siyaseti Redakte Muemmer Qeddafi ve Camal Ebdul Nasir 1969 Hakimiyyeti ele kecirdikden derhal sonra panerebizm ideyalari ile hereket eden Muemmer Qezzafi Liviyani qonsu ereb olkeleri ile birlesdirmek istiqametinde fealiyyete basladi 27 dekabr 1969 cu ilde Tripolide Qezzafi Misir prezidenti Camal Ebdul Nasir ve Sudanin bas naziri Cefer Nimeyrinin istiraki ile gorus kecirildi ve onun neticelerine gore bu 3 dovletin birlesmesi ideyasini ozunde eks etdiren Tripoli xartiyasi imzalandi Sonradan Suriya da bu birlesmis dovletde yer almaq isteyini bildirdi Sudan ise eksine sonraki dovrde qosulacagini elan etdi 17 aprel 1971 ci ilde Benqazide Misir Suriya ve Liviya rehberlerinin istiraki ile Ereb Respublikalari Federasiyasinin yaradilmasina dair muqavile imzalandi lakin onun yaradilmasi haqqinda yalniz 2 avqust 1971 ci ilde elan edildi Novbeti il muqavile her uc olkede referendumla qebul edildi vahid dovletin bayragi ve gerbi tesdiq edildi Lakin rehberler arasindaki fikir ayriliqlari sebebinden 11 noyabr 1977 ci ilde Ereb Respublikalari Federasiyasi legv edildi 1970 ci ilde Qezzafi Tunis prezidenti Hebib Burgibaya iki olkeni birlesdirmeyi teklif etse de o bundan imtina etmisdi 11 iyun 1972 ci ilde Qezzafi muselmanlari ABS ve Boyuk Britaniya ile mubarizeye cagirdi hemcinin ABS daki qaraderili inqilabcilari Irlandiya inqilabcilarini ve Felestinin azadligi ugrunda doyusmek isteyenleri desteklediyini bildirdi 2 avqustda Benqazide Misir prezidenti Enver Sadatla kecirilen gorusde iki olkenin merheleli birlesme plani qebul edildi ve son tarix kimi 1 sentyabr 1973 cu il mueyyenlesdirildi Qezzafi bu ideyani gerceklesdirmek ucun Misir hakimiyyetine tezyiq gostermek meqsedile 1973 cu ilin iyulunda Qahireye 40 min neferlik yurus teskil etdi Yurusun qarsisi seherin 300 km liyinde alindi Iki olkenin birlesmesi ideyasi bas tutmadi ve olkeler arasindaki munasibetler gerginlesmeye basladi 1974 cu ilin yanvarinda Liviya ve Tunis iki olkenin birleserek Ereb Islam Respublikasini yaradacaqlarini elan etdiler Lakin birlesme barede referendum kecirilmediyi ucun bu ideya da gerceklesmedi Enver Sadat Muemmer Qezzafi ve Hafiz Esed Ereb Respublikalari Federasiyasinin yaradilmasi haqqinda muqavileni imzalayarken 1971 1978 ci ilin avqustunda Liviya rehberliyinin resmi devetine esasen iki terefdasinin musayieti ile bu olkeye gelen Livan sielerinin rehberi Amal herekatinin banisi Imam Musa el Sedr muemmali sekilde yoxa cixdi 27 avqust 2008 ci ilde Livan mehkemesi adam qacirma meqsedile elbir olma ve qanunsuz azadliqdan mehrum etme ittihamlari ile Qezzafinin hebsine dair qerar cixardi Lakin Liviya terefi butun ittihamlari redd ederek hemin uc neferin Italiyaya getmek meqsedile Liviyadan ayrildiqlarini iddia edir 1978 1979 cu illerin Uqanda Tanzaniya muharibesi zamani Muemmer Qezzafi 2500 Liviya herbcisini Uqanda diktatoru Idi Amine yardim ucun gondermisdi 22 dekabr 1979 cu ilde ABS Liviyani terrorizme sponsorluq eden olkeler siyahisina daxil etdi 1980 ci illerin evvelinde ise Liviya rejimini en az 45 olkenin daxili islerine qarismaqda ittiham etdi 1 sentyabr 1980 ci ilde Liviya ve Suriya arasindaki gizli danisiqlar zamani Qezzafi Suriya prezidenti Hafiz Esede Israille daha effektiv mubarize aparmaq ucun birlesmeyi teklif etdi ve 10 sentyabrda iki olkenin birlesmesi haqqinda muqavile imzalandi 13 avqust 1983 cu ilde Merakese seferi zamani Muemmer Qezzafi Ucda seherinde Merakes krali II Hesenle Ereb Afrika federativ muqavilesini imzaladi Bu muqavile Boyuk Ereb Meqribi yaradilmasi yolundaki ilk addim kimi Liviya ve Merakesin birlesmesini nezerde tuturdu 31 avqustda Merakesde bu mesele ile bagli kecirilen referendumda ses verenlerin 99 97 bu muqavileni destekledi Liviya Umumi Xalq Konqresi de muqavileni yekdillikle tesdiqledi Bundan elave Liviya Merakes ordusu ile mubarize aparan Polisario cebhesine verdiyi desteyi dayandirdi Lakin 1985 ci ilde Liviyanin Iranla ittifaq muqavilesi imzalamasi ve Israil bas naziri Simon Peresle gorusen Merakes krali II Hesenin Qezzafi terefinden keskin tenqid edilmesi 1986 ci ilin avqustunda birlesme haqqinda muqavilenin Merakes terefinden legv olunmasi ile neticelendi Qezzafi 1 sentyabr 1984 cu ilde Nikaraquaya ABS a qarsi doyusmek ucun Sandini hokumetine destek meqsedile herbciler ve silah gonderdiyini elan etdi 1986 ci ilin martinda Imperializm ve sionizme qarsi mubarize uzre Umumdunya merkezinin Konqresini Liviyada teskil eden Qezzafinin qonaqlari arasinda Irlandiya respublika ordusunun ve bask separatci teskilati ETA nin numayendeleri de var idi Liviya hemcinin Yaponiyada fealiyyet gosteren Qirmizi ordu terrorcularini desteklemekde de subheli bilinirdi 1984 cu ilde 18 geminin zedelenmesi ile neticelenen Qirmizi denizin minalanmasi hadisesinde de Liviyadan subhelenilir 2003 cu ilde The Washington Post qezetine verdiyi musahibede Qezzafi terrorculari deyil milli azadliq herekatlarini desteklediyini bildirmisdi Hemin musahibede o Nelson Mandelani ve sonradan Namibiya prezidenti olmus Sem Nuyomani hemcinin Felestin Azadliq Teskilatini desteklediyini qeyd ederek indi hemin sexslerin Ag Evde resmi qebul edilmesine baxmayaraq ozunun hele de terrorcu hesab edilmesinden gileylenmisdir Qeddafiye qarsi usyan Redakte17 fevral 2011 ci il tarixinde Benqazi seherinde bir qrup insan hebs olunmus vekil Fethi Tarbelin azadliga buraxilmasi telebi ile aksiya kecirtmisdir Liviya hokumeti bu telebi derhal yerine yetirse de aksiyacilar evlerine qayitmayiblar eksine magazalara polis menteqelerine ve diger obyektlere hucum etmeye baslamisdirlar Ona gore hokumet quvveleri guc tedbiq etmeye mecbur qalmisdilar Qerb xususen de sionistlerden asli KIV ler minlerle aksiyacinin qetle yetirilmesinden xeber verseler de musteqil teskilatlar her iki terefden cemi 250 neferin olduyunu bildiribler Bundan basqa Qerb Qezzafini dinc aksiyacilari teyyarelerden bombalanmasinda ittiham etse de Rusiya kesviyyati kosmosdan cekilen sekillerin komeyi ile bunun tamamile yalan oldugunu ifsa etmisdir Bu ve diger qara bohtanlar sebeb olub ki martin 18 de BMT teskilati 1973 sayli qetname qebul edib Bu sened Liviyanin dinc ehalisini qorumaq ucun bombalanmasini nezerde tuturdu Martin 19 da saat 16 45 de NATO teyyareleri Liviyaya ilk avia zerbeler endirmisdir Vladimir Putin Fidel Kastro Seyyid Eli Xameneyi Uqo Caves Evo Morales Ceykob Zuma Robert Muqabe Daniel Orteqa ve Yoveri Kaquta Musaveni kimi taninmis dovlet bascilari NATO nun bu vehsiliyini keskin pislediler Seyyid Eli Xameneyi Qerbin esl meqsedlerini ifsa ederek bele demisdir Amerika ve Qerb Liviya xalqini mudafie etmek niyyetinde deyil Onlar yalniz Liviya nefti barede dusunurler Bu hucum Liviya xalqini ve liderini daha da six birlesdirib Iyulun 10 da 1 7 milyon insan yeni Liviya ehalisinin 28 i liderine destek vermek ucun Yasil meydana tokulusdu Qezzafi toplasanlara muraciet ederek bele demisdir Men hec vaxt Liviya torpagini terk etmeyecem qanimin son damlasina qeder vurusacam ve lazim gelse sehid olacam Biz sehid olmagi arzulayiriq Cihadimizla atalarimizin qehremanligini tekrar edeceyik Xalqin ve liderin vehdetinden qorxan Qerb ve onun elaltilari Livayaya hucumlarini daha da artirdi Alyans oz cirkin planlarini icra etmek ucun hetta dinc sakinlere qarsi kimyevi silah istifade etmekden bele cekinmedi Avqustun 21 de NATO bombalarindan 1300 mulki o cumleden qadinlar ve usaqlar olmus 900 nefer agir yaralanmisdir Avqustun 24 de ise alyans Tripolinin Ebu Selim adli butov bir qesebenin sakinlerini qirmisdir Qetli RedakteLiviya xalqinin guclu muqavimetine baxmayaraq usyancilar NATO nun komeyile bir birinin ardinca Beni Velid Bab el Eziziye paytaxt Tripoli ve s Liviya seherlerini ele kecirmisdiler Nehayet oktyabrin 20 de usyancilar Liviyanin son umidi olan Sirt seherine soxuldular ve Qeddafini vehsicesine oldurduler Qezzafinin en yaxin muhafizecilerinden biri Mensur Idha oldurulmus Liviya rehberinin facieli sonu haqqinda bunlari deyib Tripoliden Sirte gederken seheri terk etmeyimizin lazim geldiyini buranin erazisinin cox kicik oldugunu ve asanliqla muhasireye alina bileceyimizi soyledik Qacacaq yeri olmayan kicik bir otaq kimi idi Sirtde qalmaq intihar etmek anlami dasiyirdi Ancaq Qezzafi bizi dinlemedi Insanlarin terk etdiyi evlerde yemek axtarirdiq Bir nece gun de yerimizi deyisdirmek mecburiyyetinde qaldiq Bombardman her oten gun daha da intensivlesirdi ve itkilerimiz artirdi Qezzafi qorxanlarin gede bileceyini soyledi Davamli olaraq olumden behs edirdi ve doguldugu seher Sirtde olmek istediyini deyirdi Qezzafinin son anlarini qiyamet adlandiran Idha El Cezire kanalina bunlari da soyleyib Olum ve dagintilar yagis kimi yagan gulleler quruda muxaliflerden qorxu havadan NATO hucumlari qiyameti xatiradirdi Alinan qerara gore seher saat 4 radelerinde qacacaqdilar Ancaq Qezzafinin yaninda qalan konulluler cox tecrubesiz idi Bir qisimi yatib qaldi bir qismi ise rahatliqla eylesib cay icmeye basladilar Her kes toplanana kimi seher saat 8 oldu Qacmazdan evvel yollarin guvenliyini yoxlamaq ucun kesfiyyat destesi gonderilmedi 50 masindan ibaret konvoy misratali usyancilarin six oldugu bolgeye girdi Ozunun Qezzafi ile eyni avtomobilde oldugunu soyleyen Idha deyib ki masinlarin hamisi ag ve eyni tipli olub Lakin avtomobilleri bir birine yaxin saxlayiblar Boyuk tecrubesizlik etdiler Bir anda NATO qiricilarinin bombardmanina meruz qaldiq 5 metr onumuzdeki avtomobil havaya ucdu Avia zerbelerin gucunden bizim eylesdiyimiz masinin tekerleri zerer gordu ve qoruyucu yastiqlar avtomatik olaraq acildi Hemin anlari tam bir xaos seklinde ifade eden Mensur Idha NATO qiricilarinin ard arda zerbeler endirdiyini Qezzafini de ozuyle goturub yolun altindaki arxdan kecerek yaxinliqdaki binaya dogru qacdigini bildirib Bu zaman mermi qelpelerinden yaralandigini soyleyen Idha Qezzafini son defe kecmis mudafie naziri Yunus Cebr ve oglu Motesimle danisarken gorduyunu deyib Canguden olumun artiq yuz faiz oldugu anda bele Qezzafinin zarafatlar etdiyini de elave edib Maraqli faktlar RedakteQezzafinin vaxtinda Liviyada iri vergi ve rusumlar sadese qadagan idi Issizliye gore muavinet ayda 730 olub her bir yeni dogulmus korpeye ise dovlet 7000 verirdi Qezzafi BMT de cixis ederken Qerb rehberlerine xitaben bele demisdir Somali piratlari pirat deyiller Piratlar sizsiz Siz Somali sularinda qanunsuz baliq ovu aparirsiz Somali piratlari ise oz usaqlari ucun olkenin servetlerini qoruyurlar Men onlarnan gorusmusem ve sohbet etmisem Qezzafini oldurdukden ve Liviyani viran qoyduqdan sonra Qerb etiraf edib ki Qezzafi herbi cinayetler toretmeyib Insan haqlarinin qorunmasi uzre Qerbin en nufuzlu teskilatlarindan olan Amnesty International bildirib ki Muemmer Qezzafinin esgerleri dinc insanlara qarsi isgence ve zorlamalarda istirak etmeyibler Teskilatin resmi numayendesi Donatella Rovera deyib Biz Qezzafi esgerleri terefinden isgence ve zorlama hallarina rastlasmadiq Xanim Rovera sonra bele elave edib Biz neinki isgence ve zorlama qurbanlarina hec bu qurbanlari gormus insanlara bele rastlasmadiq Xarici kecidler RedakteMuemmer Gaddafi Official Muemmer Qezzafi BSE de http www cityline ru politika text zelkniga html Arxivlesdirilib 2011 09 06 at the Wayback Machine Yasil kitab azeri dilinde Qezzafinin usaqlari Aise ve qardaslari olu kecid az Qezzafinin olumu kime serf edirdi Qezzafi sona qeder kimlerden destek gozleyib Support for Muammar al Gaddafi from the people of Azerbaijan Adigozel Memmedov 2014 03 23 Qezzafi ve beynelxalq neft sirketleri Bir qetlin tarixcesi azerb publika az Istifade tarixi 2014 10 29 Adigozel Memmedov 2014 03 24 O bedevi oglu Muemmer Qezzafinin gercek bioqrafiyasi azerb publika az Istifade tarixi 2014 10 29 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 1 2 3 4 Moamar al Gaddhafi Brockhauz Ensiklopediyasi alm 1 2 Moammar al Gaddafi Gran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia Catalana 1968 1 2 http www guardian co uk world middle east live 2011 oct 20 syria libya middle east unrest live http onlinelibrary wiley com doi 10 1111 j 1468 5965 2012 02278 x full http link springer com content pdf 10 1007 2F978 3 319 10687 8 11 pdf http www theguardian com books 2012 apr 27 sandstorm libya revolution lindsey hilsum review Vikianbarda Muemmer Qeddafi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Muemmer Qeddafi amp oldid 5992696, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.