Haqqında əsas məlumat anonim bir müəllif tərəfindən aysorca yazılmış "Mar Yahballaha və Rabban Saumanı hekayəti" əsərində dövrümüzəcən gəlib çatıb. Əsər 1883-cü ildə Urmiyada Alman-Fransız missionerləri tərəfindən aşkarlanıb. Bundan əlavə, Bar Ebrey kimi də tanınan Əbül-Fərəc ibn Harun öz "Xronoqrafiya" kitabında, Marko Polo öz səyahətnaməsində Yabalaxa haqqında bəhs edib. Vatikan və Fransa arxivlərində Yabalaxanın məktubları qeyd olunub.
Həyatı
1245-ci ildə Xanbalıq yaxınlarında xristian türk-uyğur ailəsində doğulmuşdur. Əsl adı Markos idi. Atası Bainiel arxdyakon rütbəsini daşıyırdı. Lap gənclikdən dini təhsilə göndərilmişdi. Rabban Bar Saumanın tələbəsi idi. 1263-cü ildə Xanbalıq metropolitanı Nestor tərəfindən rahib rütbəsi verildi. Bir müddət sonra müəllimi ilə Qüdsə dini ziyarətə getməyə qərar verdilər. Xanbalıq-Koşanq-Xotan-Kaşqar yolu ilə getməyə qərar versələr də Xotanda 6 ay qalmalı oldular. Kaydu xanla Xubilay xanın arasında baş vermiş müharibə nəticəsində Kaşqarı yerlə-yeksan halında taparaq daha da qərbə yönəldilər.
Elxanilər dövlətində
Nəhayət Talasda Kaydu xandan icazə alaraq yollarına davam etdilər. Çağatay xanlığını keçərək Tusa çatan və ordakı Mar Sehyon monastırında dincələn rahiblər Cənubi Azərbaycana keçəndə artıq Qüdsə gedə bilməyəcəklərini başa düşdülər. Çünki Məmlüklər və Elxanilər arasında müharibə gedirdi və sərhəd də Fərat çayı hesab olunurdu. Markos və Sauma burada Nestorian kilsəsi patriarxı I Denha ilə görüşməyə müvəffəq olmuşdular. Markos burada Denha tərəfindən Yabalaxa adını aldı və "Çin və Onqut yepiskopu" təyin edildi.Lakin Markos və Sauma Çinə qayıtmağa meylli deyildilər. Ona görə də bundan imtina edərək kilsə həyatı sürməyi tələb etdilər. Buna rəğmən qərara qarşı gələ bilməyən Markos və Sauma sərhəddən geri qayıtdılar. Çünki bu dəfə də Elxanilər və Çağataylar müharibəyə başladı. Denha 1281-ci ildə öləndə, nestorianlar Yabalaxanı patriarx seçdilər. Bu seçki, Abaqa xan tərəfindən təsdiq olundu. Dövrün siyasi tələblərinə uyğun atılmış olan bu addımın məqsədi monqolları daha yaxından tanıyan Yabalaxanın kilsənin xanlarla əlaqəsini yaxşılaşdırması idi.
Xubilay xanla əlaqə
XIV əsrdə ərəb dilində yazımış "Nestorian patriarxları xronologiyası" əsərində isə hadisə daha fərqli qeyd olunur. Bu kitaba əsasən Sauma və Markos Xubilay xan tərəfindən göndərilmişdilər. Onlar birinci Denha ilə yox Abaqa ilə görüşdüyünü iddia edən mənbə Abaqa xanın onların təhlükəsizliyi üçün Qüdsə göndərmədiyini iddia edir.
Patriarxlığı
2 noyabr1281-ci ildə Nestorian kilsəsi patriarxı olmağına baxmayaraq kilsə dili olan Aysor dilini zəif bilirdi, ərəbcə də anlayışı az olub. Onun əsas köməkçisi kimi uyğur əmiri, onun kimi xristian olan Aşmut təyin edilmişdi. İlk hakimiyyət mövqeyi Ktesifon olmağına baxmayaraq daha sonra kilsənin mərkəzini Təbrizə köçürmüşdü. Bu kilsə "ordu-kilsə" adlanırdı və çadırda yerləşirdi. Patriarxlığa başlayanda ilk işi Abaqa xana Monqollarla Avropanın əlaqəsinin möhkəmlədilməsi üçün Rabban bar Saumanın Romaya göndərilməyini təklif etməsi oldu.
Lakin Abaqa xanın 1282-ci ildə ölməsi və yerinə müsəlman Əhməd Təkudar xanın gəlməsi isə Yabalaxa da təhlükəyə düşdü. İki yepiskop tərəfindən "Arqunun tərəfdarı" kimi göstərilərək həbsə atıldı. 2 il sonra Təkudarın öldürülməsi və Arqun xanın taxta çıxması ilə Yabalaxa da öz azadlığına qovuşdu.O, xanın sevimlisinə çevrildi. 1285-ci ildə Arqun, Yabalaxanın təklifi ilə Bar Saumanı Avropaya göndərdi. 1288-ci ildə papa IV Nikolay tərəfindən rəsmən tanındı.
1290-cı ildə Rikoldo da Monte ilə Marağada görüşmüşdür. 1291-ci ildə Arqun xanın ölümündən sonra yerinə Kilsəyə dəstək verməyə davam edən qardaşı Keyxatu keçmişdi.15 avqust 1291-ci ildə Yabalaxa Təbrizdə "ordu-kilsə"də "Bakirə Məryəm" şərəfinə mərasimi keçirmişdi.Daha sonra 1294-cü ildə kilsə mərkəzini Marağaya köçürərək "Müqəddəs Vəftizçi İohann" kilsəsini tikdirmiş. Keyxatu tez-tez kilsəyə gəlirdi. Lakin, sonrakı il Keyxatu da öldürüldü və yerinə əmisioğlu Baydu xan gəldi.Keyxatu və Arqun xanlar kimi o da kilsəyə dəstək vermiş, "ordu-kilsə"ni yenidən yaratmışdı. Baydu hətta xaç boyunbağı taxırdı. Çox keçmədən Baydu da Qazan tərəfindən məğlub edilmişdi.Müsəlman olan xanın dövründə əsas güc Əmir Novruzun əlindən cəmlənmişdi.Novruzun əmrilə məscid istisna bütün dini tikililər qadağan olundu və söküldü. 1295-ci ildə Yabalaxa 2 dəfə həbs olunmuşdu. Milad bayramı vaxtı həbsdən qaça bilmişdi və 1296-cı ildə Qazan xan tərəfindən bağışlanmışdı.Qazan xan Ərbil şəhərinin xristianlardan təmizlənməsi əmrini versə də Yabalaxa kürdlərdən qorunmağın vacibliyini səbəb gətirərək etiraz etmişdi.
1301-ci ildə Yabalaxa yenidən öz iqamətgahını tikdirmək haqda icazə almışdı. Həmin ilin iyununda Hindistan Kodunqallur şəhərində yazılmış əlyazmada "Türk Yabalaxa - Şərq Həvari Kilsəsinin açarının hamisi, ataların atası, rahiblərin rahibi" və s. epitetlərlə xatırlanır. Qazan xan Avropa ilə yenidən əlaqə qurmaq istədiyi üçün Sədəddin adlı xristian bir türkü Papa VIII Bonifasiyə səfir kimi göndərmişdi.
1304-cü ilin mayında papa XI Benediktlə məktublaşaraq Nestorian kilsəsini Katolik kilsəsi ilə barışdırmağa cəhd etsə də bu addım öz nəticəsini verməmişdi.
Xristian qırğınları
1285-ci ildə və 1286-cı ildə Mosul və Ərbil şəhərlərində iki dəfə anti-xristian qırğının qarşısını almağa çalışmış, lakin müvəffəqiyyətsiz olmuşdu. 1290-cı ildə Ərbildə daha bir qırğın olmuşdu - qırğın törədən Monqol ordusundakı xristian əsgərlərdən intiqam almaq istəyən müsəlman kürd dəstələri heyfini Ərbil xristianlarından almışdı.
1304-cü ildə Qazanın ölümündən sonra öncələr Nikolay adı ilə xristian olmuş, daha sonra isə İslama keçmiş Olcaytu gəldi.Olcaytunun təzyiqi ilə Yabalaxa 1306-cı ildə Ərbilə qaçmalı oldu və iqamətgahını da ora köçürdü. 1310-cu ildə xan Ərbilin boşaldılması haqda əmr versə də xalq şəhəri tərk etmirdi. Yabalaxa qaçmağa cəhd etsə də xristianlar onu ölümlə hədələmişdilər. 4 iyul 1310-cu ildə Ərbil xanın ordusu tərəfindən yağmalandı və xristian əhali məhv edildi.
Ölümü
Yabalaxanı ölümdən qoruyan Əmir Çoban olmuşdu. Son 7 ilini Çobanın himayəsində Marağada keçirən Yabalaxa 13 noyabr1317-ci ildə vəfat etdi. 10 il sonra Əmir Çobanın da ölümündən sonra "Müqəddəs İohann kilsəsi" məscidə çevrildi. Yabalaxanın sümükləri isə Ərbil yaxınlarında yerləşən "Müqəddəs Mixail" kilsəsinə göndərildi.
İstinadlar
↑ Borbone, Pier Giorgio. "A 13 TH -CENTURY JOURNEY FROM CHINA TO EUROPE. THE "STORY OF MAR YAHBALLAHA AND RABBAN SAUMA" Egitto E Vicino Oriente 31 (2008): 221-42.
Thomas Francis Carter (1955). The invention of printing in China and its spread westward
↑ Histoire de Mar Jabalaha III et du moine Rabban Cauma - Jean-Baptiste Chabot, Paris, Ernest Leroux, 1895
The Christians of St. Thomas in South India and their Syriac manuscripts - J. P. M. van der Ploeg – səh.187.
September 15, 2021
yabalaxa, nestorian, kilsəsi, şərq, kilsəsinin, dini, lideri, etnik, türk, olub, xanbalıqda, doğulmuşdu, rabban, markos, solda, şərq, kilsəsi, patriarxı1281, 1317sələfi, denhaxələfi, timofeyşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1245doğum, yeri, xanbalıqvəfat, tarixi. III Yabalaxa Nestorian kilsesi ve ya Serq kilsesinin dini lideri Etnik turk olub Xanbaliqda dogulmusdu III YabalaxaRabban MarkosIII Yabalaxa solda Serq kilsesi patriarxi1281 1317Selefi I DenhaXelefi II TimofeySexsi melumatlarDogum tarixi 1245Dogum yeri XanbaliqVefat tarixi 13 noyabr 1317Vefat yeri Maraga Maraga sehristani Serqi Azerbaycan ostani Iran Mundericat 1 Menbeler 2 Heyati 2 1 Elxaniler dovletinde 2 2 Xubilay xanla elaqe 3 Patriarxligi 4 Xristian qirginlari 5 Olumu 6 IstinadlarMenbeler RedakteHaqqinda esas melumat anonim bir muellif terefinden aysorca yazilmis Mar Yahballaha ve Rabban Saumani hekayeti eserinde dovrumuzecen gelib catib Eser 1883 cu ilde Urmiyada Alman Fransiz missionerleri terefinden askarlanib 1 Bundan elave Bar Ebrey kimi de taninan Ebul Ferec ibn Harun oz Xronoqrafiya kitabinda Marko Polo oz seyahetnamesinde Yabalaxa haqqinda behs edib Vatikan ve Fransa arxivlerinde Yabalaxanin mektublari qeyd olunub 1 Heyati Redakte1245 ci ilde Xanbaliq yaxinlarinda xristian turk uygur ailesinde dogulmusdur Esl adi Markos idi Atasi Bainiel arxdyakon rutbesini dasiyirdi Lap genclikden dini tehsile gonderilmisdi Rabban Bar Saumanin telebesi idi 2 1263 cu ilde Xanbaliq metropolitani Nestor terefinden rahib rutbesi verildi Bir muddet sonra muellimi ile Qudse dini ziyarete getmeye qerar verdiler Xanbaliq Kosanq Xotan Kasqar yolu ile getmeye qerar verseler de Xotanda 6 ay qalmali oldular Kaydu xanla Xubilay xanin arasinda bas vermis muharibe neticesinde Kasqari yerle yeksan halinda taparaq daha da qerbe yoneldiler Elxaniler dovletinde Redakte Nehayet Talasda Kaydu xandan icaze alaraq yollarina davam etdiler Cagatay xanligini kecerek Tusa catan ve ordaki Mar Sehyon monastirinda dincelen rahibler Cenubi Azerbaycana kecende artiq Qudse gede bilmeyeceklerini basa dusduler 3 Cunki Memlukler ve Elxaniler arasinda muharibe gedirdi ve serhed de Ferat cayi hesab olunurdu Markos ve Sauma burada Nestorian kilsesi patriarxi I Denha ile gorusmeye muveffeq olmusdular Markos burada Denha terefinden Yabalaxa adini aldi ve Cin ve Onqut yepiskopu teyin edildi Lakin Markos ve Sauma Cine qayitmaga meylli deyildiler Ona gore de bundan imtina ederek kilse heyati surmeyi teleb etdiler Buna regmen qerara qarsi gele bilmeyen Markos ve Sauma serhedden geri qayitdilar Cunki bu defe de Elxaniler ve Cagataylar muharibeye basladi 1 Denha 1281 ci ilde olende nestorianlar Yabalaxani patriarx secdiler Bu secki Abaqa xan terefinden tesdiq olundu Dovrun siyasi teleblerine uygun atilmis olan bu addimin meqsedi monqollari daha yaxindan taniyan Yabalaxanin kilsenin xanlarla elaqesini yaxsilasdirmasi idi Xubilay xanla elaqe Redakte XIV esrde ereb dilinde yazimis Nestorian patriarxlari xronologiyasi eserinde ise hadise daha ferqli qeyd olunur Bu kitaba esasen Sauma ve Markos Xubilay xan terefinden gonderilmisdiler Onlar birinci Denha ile yox Abaqa ile gorusduyunu iddia eden menbe Abaqa xanin onlarin tehlukesizliyi ucun Qudse gondermediyini iddia edir Patriarxligi Redakte2 noyabr 1281 ci ilde Nestorian kilsesi patriarxi olmagina baxmayaraq kilse dili olan Aysor dilini zeif bilirdi erebce de anlayisi az olub Onun esas komekcisi kimi uygur emiri onun kimi xristian olan Asmut teyin edilmisdi Ilk hakimiyyet movqeyi Ktesifon olmagina baxmayaraq daha sonra kilsenin merkezini Tebrize kocurmusdu Bu kilse ordu kilse adlanirdi ve cadirda yerlesirdi Patriarxliga baslayanda ilk isi Abaqa xana Monqollarla Avropanin elaqesinin mohkemledilmesi ucun Rabban bar Saumanin Romaya gonderilmeyini teklif etmesi oldu 1 Lakin Abaqa xanin 1282 ci ilde olmesi ve yerine muselman Ehmed Tekudar xanin gelmesi ise Yabalaxa da tehlukeye dusdu Iki yepiskop terefinden Arqunun terefdari kimi gosterilerek hebse atildi 2 il sonra Tekudarin oldurulmesi ve Arqun xanin taxta cixmasi ile Yabalaxa da oz azadligina qovusdu O xanin sevimlisine cevrildi 1285 ci ilde Arqun Yabalaxanin teklifi ile Bar Saumani Avropaya gonderdi 1288 ci ilde papa IV Nikolay terefinden resmen tanindi 1290 ci ilde Rikoldo da Monte ile Maragada gorusmusdur 1291 ci ilde Arqun xanin olumunden sonra yerine Kilseye destek vermeye davam eden qardasi Keyxatu kecmisdi 15 avqust 1291 ci ilde Yabalaxa Tebrizde ordu kilse de Bakire Meryem serefine merasimi kecirmisdi Daha sonra 1294 cu ilde kilse merkezini Maragaya kocurerek Muqeddes Veftizci Iohann kilsesini tikdirmis Keyxatu tez tez kilseye gelirdi Lakin sonraki il Keyxatu da olduruldu ve yerine emisioglu Baydu xan geldi Keyxatu ve Arqun xanlar kimi o da kilseye destek vermis ordu kilse ni yeniden yaratmisdi Baydu hetta xac boyunbagi taxirdi Cox kecmeden Baydu da Qazan terefinden meglub edilmisdi Muselman olan xanin dovrunde esas guc Emir Novruzun elinden cemlenmisdi Novruzun emrile mescid istisna butun dini tikililer qadagan olundu ve sokuldu 1295 ci ilde Yabalaxa 2 defe hebs olunmusdu Milad bayrami vaxti hebsden qaca bilmisdi ve 1296 ci ilde Qazan xan terefinden bagislanmisdi Qazan xan Erbil seherinin xristianlardan temizlenmesi emrini verse de Yabalaxa kurdlerden qorunmagin vacibliyini sebeb getirerek etiraz etmisdi 1301 ci ilde Yabalaxa yeniden oz iqametgahini tikdirmek haqda icaze almisdi Hemin ilin iyununda Hindistan Kodunqallur seherinde yazilmis elyazmada Turk Yabalaxa Serq Hevari Kilsesinin acarinin hamisi atalarin atasi rahiblerin rahibi ve s epitetlerle xatirlanir 4 Qazan xan Avropa ile yeniden elaqe qurmaq istediyi ucun Sededdin adli xristian bir turku Papa VIII Bonifasiye sefir kimi gondermisdi 1304 cu ilin mayinda papa XI Benediktle mektublasaraq Nestorian kilsesini Katolik kilsesi ile barisdirmaga cehd etse de bu addim oz neticesini vermemisdi Xristian qirginlari Redakte1285 ci ilde ve 1286 ci ilde Mosul ve Erbil seherlerinde iki defe anti xristian qirginin qarsisini almaga calismis lakin muveffeqiyyetsiz olmusdu 1290 ci ilde Erbilde daha bir qirgin olmusdu qirgin toreden Monqol ordusundaki xristian esgerlerden intiqam almaq isteyen muselman kurd desteleri heyfini Erbil xristianlarindan almisdi 1304 cu ilde Qazanin olumunden sonra onceler Nikolay adi ile xristian olmus daha sonra ise Islama kecmis Olcaytu geldi Olcaytunun tezyiqi ile Yabalaxa 1306 ci ilde Erbile qacmali oldu ve iqametgahini da ora kocurdu 1310 cu ilde xan Erbilin bosaldilmasi haqda emr verse de xalq seheri terk etmirdi Yabalaxa qacmaga cehd etse de xristianlar onu olumle hedelemisdiler 4 iyul 1310 cu ilde Erbil xanin ordusu terefinden yagmalandi ve xristian ehali mehv edildi 3 Olumu RedakteYabalaxani olumden qoruyan Emir Coban olmusdu Son 7 ilini Cobanin himayesinde Maragada keciren Yabalaxa 13 noyabr 1317 ci ilde vefat etdi 10 il sonra Emir Cobanin da olumunden sonra Muqeddes Iohann kilsesi mescide cevrildi Yabalaxanin sumukleri ise Erbil yaxinlarinda yerlesen Muqeddes Mixail kilsesine gonderildi 3 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Borbone Pier Giorgio A 13 TH CENTURY JOURNEY FROM CHINA TO EUROPE THE STORY OF MAR YAHBALLAHA AND RABBAN SAUMA Egitto E Vicino Oriente 31 2008 221 42 Thomas Francis Carter 1955 The invention of printing in China and its spread westward 1 2 3 Histoire de Mar Jabalaha III et du moine Rabban Cauma Jean Baptiste Chabot Paris Ernest Leroux 1895 The Christians of St Thomas in South India and their Syriac manuscripts J P M van der Ploeg seh 187 Menbe https az wikipedia org w index php title III Yabalaxa amp oldid 5516279, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
