Xanbalıq—Yuan sülaləsinin paytaxtı. Pekin şəhərinə şamil edilir.
Mənası
Əvvəlcə Balıq şəhəri haqqında. Bu adla üç şəhərin adı qeyd olunur. 1) Balık- islamdan çox öncə türk dilində «sığnaq, qala, şəhər»lərə verilən ad; 2) BEŞ-BALIK- Göytürklərdən uyğurlara keçən tanınmış bir türk şəhəri. 3) YANĞI BALIK və yoxud YENGİ BALIK- Uyğur şəhərlərindən biri.
Ümumiyyətlə, balık komponentli oykonimlərə Orxon-Yenisey abidələrində də rast gəlirik. Bu fakt həmin oykonimin tarixiliyini göstərməklə yanaşı, geniş və müxtəlif adlar adı altında yayıldığını da göstərir. Məsələn, Beşbalık oykoniminə Bilgə xaqan, Kül çor və ya ihe-Huşotu abidələrində, 11; Baybalık oykoniminə Şine-Usu və ya Moyun Çor abidəsində; Toğu balık oykoniminə Kül tiqin, 4 və Bilgə xaqan abidələrində, 30; Koçu balık və Süğçu balık oykonimlərinə IV uyğur əlyazmalarında rast gəlirik.
Əhməd Cəfəroğlu türk toponimlərindən bəhs edərkən yazır: «Bu qədər incə düşünən bu türk mütəfəkkirinin əməyi, türklüyün hər elm sahəsində öz keçərliyini isbat etmiş və doqquz yüz illik türk çoğrafiyasının və toponimikasının da şeyhlik payesini Kaşğarlıya vermişdir. Elmi baxımdan, ilk olaraq Kaşğarlı Mahmudun üzərinə əyildiyi türk yer adlarının yarısının və örgüsünün bir takım xüsusiyyətləri vardır. Çünki türkün və ümumiyyətlə, bəşəriyyətin də beşiyi sayılan Orta Asiya, eyni zamanda türk yer adlarının da doğuşunu hazırlayan bir sahə olmuşdur. Burası, qədim tarixi bir çox millətlərə keçid vermiş, yerləşmə və daşma qaynağı olmuşdur. Tarixi qaynaqların işığı altında VI-VII yüzilliklərdə burada Göktürk dövləti qurulmuş, b a l ı k, oba, yazı, yurt, yış tagözü, yal, kaş və əmsalı kimi ilk köçəbə dövlət çoğrafiya məfhumları təşəkkül etməyə başlamışdır. Daha sonraları Göktürk dövlətinin yerini alan Uyğur xanlığıında, türk yer adları sistemi daha verimli gəlişmələr saxlamışdır. Müxtəlif dinlərə intisapta heç bir əngələ rast gəlməyən bu türk xanlığı dövründə, köçərilikdən yerəşik həyata keçiş, türk çoğrafiyasını, geniş bir yabançı təsir sahəsinə aparıb çıxarmış və şəhərlərdə yerləşməyə başlayan türk cəmiyyətinin yer adları sistemi dəyişməyə üz tutmuşdur. Türk adlı yeni şəhərlər, b a l ı k l a r törəməyə başlamışdır. Türk yerləşmə və iskanının ilk yer adına aid ünsürü olaraq irəli sürülən bu b a l ı k kəlməsinin törəyişi VII yüzillikdəe etibarən türk dövlət və kültür təşkilatı içərisində yer tutmuş, yerinə və kaviminə görə xüsusi mənalar almışdır. Əslində kəlmə dövlət təşkilatında, rəsmən «şəhər, qala» mənalarında istifadə edildiyi halda, XI əsr Arğularında «çamur, palçıq» mənalarında işlənmişdir Eyni simvolik kəlmə köçəri türk mühitində yurt kəlməsi ilə dəyişdirilmişdir. Çeşidli mərhələlər keçirən türk yer adları sistemi, zamanla türk tayfalarının yayımına və gəlişməsi ilə bağlı qalaraq, olduqca zəngin bir yapı xarakterinə sahib olmuşdur. Kaşğarlının «Divan»ında işlənmiş dövrün yer adları xəritələrdə olanlardandır.
Tarixi
Monqollar bütün Çini idarə edən ilk şimal xalqı olmuşlar. Uzaq qərbə qədər uzanan imperiya yaradan monqollar 1210-cu ildə çjurçjenlərin Tszin dövlətini fəth etdilər. 1215-ci ildə Çingiz xanPekini ələ keçirdi. 1227-ci ildə monqollar Qərbi Syaya uğurlu zəfər yürüşü etdilər. Bu yürüşdən qayıdan zaman Çingiz xan ölür. 1229-cu ildə monqolların böyük xanı Çingiz xanın üçüncü oğlu Uqedey olur. İmperiyanın paytaxtı Qaraqorum olur.
Uqedey öz hakimiyyətinə Çinin çjurçjenlərin əlində olan şimal vilayətlərinə yürüşlərlə başladı. Bu müharibədə Sonrakı Sun sülaləsi monqollarla ittifaq bağlayaraq ümid etdi ki, onların köməyi ilə çjurçjenlərin zəbt etdiyi torpaqlarını geri qaytara biləcək. Lakin bu ümidlər doğrulmadı. Monqollar 1235-ci ildə çjurçjenləri darmadağın edib Çinin cənubuna istilaçı yürüşlərə başladılar və bu da 1280-ci ildə müvəffəqiyyətlə nəticələndi.
Bu dövrdə hakimiyyətdə olan Çingiz xanın nəvəsi Qubilay qaan monqolların paytaxtını Qaraqorumdan Daduya (indiki Pekin) köçürdü. O, özünü Çin imperatoru elan etdi və və bununla da "Əzəli" mənasını verən Yuan sülaləsinin əsasını qoydu. Bu ad monqolların dünyəvi hakimiyyətinin uzun bir erasının başlanğıcını göstərmək məqsədilə seçilmişdir. Pekin Xanbalıq adlandı.
Monqolların Çində hakimiyyəti yüz ildən az çəkdi. Monqolların ilkin planı Çin ərazisini böyük bir otlağa çevirmək idi. Lakin Xubilayın monqol olmayan müşavirləri onu ölkəni idarə etməkdə Çin metodlarından istifadənin səmərəlliliyinə inandırdılar. Monqollar inzibati idarəetmə aparatını öz əllərinə götürərək aşağı vəzifələri əcnəbilərə etibar edir, Çin aristokratiyasını isə hakimiyyətə buraxmırdılar. Ölkənin yerli əhalisi üçün hər cür qadağalar qoyulmuşdu. Onlara gecələr çölə çıxmaq və hər hansı bir yığıncaq keçirmək qadağan idi. Kəndli və sənətkarlara ağır vergilər qoyulmuşdu. Çin tacirləri böyük rüsumlar verməyə məcbur idilər. Hakimiyyətlərini möhkəmləndirdikdən sonra monqollar bəzi güzəştlərə yol verirlər.
Coğrafiyası
İstinadlar
Rəcəbov Ə, Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələri. Bakı, 1994. 1, s. 24.
Caferoğlu Ahmed. Kaşğarlı Mahmud. İstanbul, 2004, s. 42-43
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Avqust 20, 2021
xanbalıq, yuan, sülaləsinin, paytaxtı, pekin, şəhərinə, şamil, edilir, mündəricat, mənası, tarixi, coğrafiyası, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərmənası, redaktəəvvəlcə, balıq, şəhəri, haqqında, adla, üç, şəhərin, adı, qeyd, olunur, balık, islamdan, çox, ö. Xanbaliq Yuan sulalesinin paytaxti Pekin seherine samil edilir Mundericat 1 Menasi 2 Tarixi 3 Cografiyasi 4 Istinadlar 5 Hemcinin bax 6 Xarici kecidlerMenasi RedakteEvvelce Baliq seheri haqqinda Bu adla uc seherin adi qeyd olunur 1 Balik islamdan cox once turk dilinde signaq qala seher lere verilen ad 2 BES BALIK Goyturklerden uygurlara kecen taninmis bir turk seheri 3 YANGI BALIK ve yoxud YENGI BALIK Uygur seherlerinden biri Umumiyyetle balik komponentli oykonimlere Orxon Yenisey abidelerinde de rast gelirik Bu fakt hemin oykonimin tarixiliyini gostermekle yanasi genis ve muxtelif adlar adi altinda yayildigini da gosterir Meselen Besbalik oykonimine Bilge xaqan Kul cor ve ya ihe Husotu abidelerinde 11 Baybalik oykonimine Sine Usu ve ya Moyun Cor abidesinde Togu balik oykonimine Kul tiqin 4 ve Bilge xaqan abidelerinde 30 Kocu balik ve Sugcu balik oykonimlerine IV uygur elyazmalarinda rast gelirik 1 Ehmed Ceferoglu turk toponimlerinden behs ederken yazir Bu qeder ince dusunen bu turk mutefekkirinin emeyi turkluyun her elm sahesinde oz kecerliyini isbat etmis ve doqquz yuz illik turk cografiyasinin ve toponimikasinin da seyhlik payesini Kasgarliya vermisdir Elmi baximdan ilk olaraq Kasgarli Mahmudun uzerine eyildiyi turk yer adlarinin yarisinin ve orgusunun bir takim xususiyyetleri vardir Cunki turkun ve umumiyyetle beseriyyetin de besiyi sayilan Orta Asiya eyni zamanda turk yer adlarinin da dogusunu hazirlayan bir sahe olmusdur Burasi qedim tarixi bir cox milletlere kecid vermis yerlesme ve dasma qaynagi olmusdur Tarixi qaynaqlarin isigi altinda VI VII yuzilliklerde burada Gokturk dovleti qurulmus b a l i k oba yazi yurt yis tagozu yal kas ve emsali kimi ilk kocebe dovlet cografiya mefhumlari tesekkul etmeye baslamisdir Daha sonralari Gokturk dovletinin yerini alan Uygur xanligiinda turk yer adlari sistemi daha verimli gelismeler saxlamisdir Muxtelif dinlere intisapta hec bir engele rast gelmeyen bu turk xanligi dovrunde kocerilikden yeresik heyata kecis turk cografiyasini genis bir yabanci tesir sahesine aparib cixarmis ve seherlerde yerlesmeye baslayan turk cemiyyetinin yer adlari sistemi deyismeye uz tutmusdur Turk adli yeni seherler b a l i k l a r toremeye baslamisdir Turk yerlesme ve iskaninin ilk yer adina aid unsuru olaraq ireli surulen bu b a l i k kelmesinin toreyisi VII yuzillikdee etibaren turk dovlet ve kultur teskilati icerisinde yer tutmus yerine ve kavimine gore xususi menalar almisdir Eslinde kelme dovlet teskilatinda resmen seher qala menalarinda istifade edildiyi halda XI esr Argularinda camur palciq menalarinda islenmisdir Eyni simvolik kelme koceri turk muhitinde yurt kelmesi ile deyisdirilmisdir Cesidli merheleler keciren turk yer adlari sistemi zamanla turk tayfalarinin yayimina ve gelismesi ile bagli qalaraq olduqca zengin bir yapi xarakterine sahib olmusdur Kasgarlinin Divan inda islenmis dovrun yer adlari xeritelerde olanlardandir 2 Tarixi RedakteMonqollar butun Cini idare eden ilk simal xalqi olmuslar Uzaq qerbe qeder uzanan imperiya yaradan monqollar 1210 cu ilde cjurcjenlerin Tszin dovletini feth etdiler 1215 ci ilde Cingiz xan Pekini ele kecirdi 1227 ci ilde monqollar Qerbi Syaya ugurlu zefer yurusu etdiler Bu yurusden qayidan zaman Cingiz xan olur 1229 cu ilde monqollarin boyuk xani Cingiz xanin ucuncu oglu Uqedey olur Imperiyanin paytaxti Qaraqorum olur Uqedey oz hakimiyyetine Cinin cjurcjenlerin elinde olan simal vilayetlerine yuruslerle basladi Bu muharibede Sonraki Sun sulalesi monqollarla ittifaq baglayaraq umid etdi ki onlarin komeyi ile cjurcjenlerin zebt etdiyi torpaqlarini geri qaytara bilecek Lakin bu umidler dogrulmadi Monqollar 1235 ci ilde cjurcjenleri darmadagin edib Cinin cenubuna istilaci yuruslere basladilar ve bu da 1280 ci ilde muveffeqiyyetle neticelendi Bu dovrde hakimiyyetde olan Cingiz xanin nevesi Qubilay qaan monqollarin paytaxtini Qaraqorumdan Daduya indiki Pekin kocurdu O ozunu Cin imperatoru elan etdi ve ve bununla da Ezeli menasini veren Yuan sulalesinin esasini qoydu Bu ad monqollarin dunyevi hakimiyyetinin uzun bir erasinin baslangicini gostermek meqsedile secilmisdir Pekin Xanbaliq adlandi Monqollarin Cinde hakimiyyeti yuz ilden az cekdi Monqollarin ilkin plani Cin erazisini boyuk bir otlaga cevirmek idi Lakin Xubilayin monqol olmayan musavirleri onu olkeni idare etmekde Cin metodlarindan istifadenin semerelliliyine inandirdilar Monqollar inzibati idareetme aparatini oz ellerine goturerek asagi vezifeleri ecnebilere etibar edir Cin aristokratiyasini ise hakimiyyete buraxmirdilar Olkenin yerli ehalisi ucun her cur qadagalar qoyulmusdu Onlara geceler cole cixmaq ve her hansi bir yigincaq kecirmek qadagan idi Kendli ve senetkarlara agir vergiler qoyulmusdu Cin tacirleri boyuk rusumlar vermeye mecbur idiler Hakimiyyetlerini mohkemlendirdikden sonra monqollar bezi guzestlere yol verirler Cografiyasi RedakteIstinadlar Redakte Recebov E Memmedov Y Orxon Yenisey abideleri Baki 1994 1 s 24 Caferoglu Ahmed Kasgarli Mahmud Istanbul 2004 s 42 43Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Xanbaliq amp oldid 2778737, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
