fbpx
Wikipedia

Arqun xan

Bu məqalə elxan haqqındadır. canişin üçün Arqun ağa səhifəsinə baxın.

Arqun xan (1258, Monqolustan10 mart 1291 və ya 7 mart 1291(1291-03-07), Arran) — Hülakülər sülaləsindən dördüncü elxan, Abaqa xan və onun xristian xanımı Haymaş xatunun oğlu. Xristian kimi doğulmuş, buddist kimi yaşamışdır.

Arqun xan
monq. ᠠᠷᠭᠦᠨ
Sələfi Əhməd Təkudar xan
Xələfi Keyxatu xan
Xorasan valisi
? — 11 avqust 1284
Xələfi Qazan xan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Baylakan, Arran
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bağça, Arran
Vəfat səbəbi baş kəsmə[d]
Dəfn yeri Sultaniyyə
Sülalə Elxanilər
Atası Abaqa xan
Anası Kaymış Egeçi
Uşağı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Bəzi mənbələrə görə 1250, bəzi mənbələrə görə isə 1259-cu ildə doğulmuşdur. Gəncliyində əmir Sartaq Cəlair qəyyumluğunda Xorasan valisi təyin olunmuşdur.

Hökmranlığı

Abaqa xanın ölümündən sonra taxta Əhməd Təkudar xan gəlmişdi. Təkudar xanın müsəlman olması faktı bir çox monqol əyanı tərəfindən yaxşı qarşılanmırdı. Bundan istifadə edən Arqun xan üsyana başladı və 10 avqust 1284-cü ildə əmisini öldürərək hakimiyyətə gəldi.

Vəzirləri

Əmir Bukay

Arqun xan hakimiyyətə ilk gəldiyi dövrlərdə iqtidarın əsas hissəsini Cəlairlərdən əmir Bukaya verdi və onu vəzir təyin etdi. Lakin Bukay özü də 16 yanvar 1289-cu ildə xəyanət cinayəti ilə edam olundu.

Sədəddövlə ibn Hibbat

Onun yerinə əslən yəhudi olan Sədəddövlə ibn Hibbat vəzir kimi təyin olundu. Sədəddövlənin dövründə iqtisadiyyat və mərkəzi hakimiyyət gücləndi, illik vergi 10 milyon dinara çatdı. Lakin o da müsəlman əyanlar tərəfindən bəyənilmirdi və 5 mart 1291-ci ildə öldürülmüşdü.

Müharibələr

1289-1290-cı illərdə Novruz ağa Oyrotun üsyanını yatıraraq onu sürgünə göndərmişdi. Həmin illərdə Qızıl Orda xanı Tula-Buqanın da Qafqaza girməsinin qarşısını almışdı.

Ölümü

Arqun xan vəzirinin ölümündən 5 gün sonra iflicdən vəfat etdi. Onun ölümü ölkədə hərc-mərclik yaratdı.

Avropa ilə münasibətlər

Arqun xan Avropa dövlətləri ilə münasibətlərə xüsusi önəm verirdi. 1285-ci ildə Papa IV Honoriusa məktubunda müsəlmanlara qarşı birgə hücum təklif edirdi. 1287-ci ildə, Avropaya ikinci səfarət missiyası göndərildi. Rabban Bar Şaumanın başçılıq etdiyi səfarət bu dəfə Papa IV Nikolas, İngiltərə kralı I Eduard və Fransa kralı IV Filippdən müsbət cavablar gətirdi. Üçüncü missiya 1289-cu ildə Buskarello de Qizolfi başçılığında RomaParisə göndərildi.

1290-cı ildə Bağdadda donanma hazırlıqlarına başlayan Arqun xan, 800 genuyalı dənizçi və xarrat ilə Məmlüklərin Qırmızı dənizdəki hegemoniyasına son qoymaq fikrində idi. Lakin genuyalılar daha sonra layihəyə dəstək verməkdən əl çəkdilər.

Dördüncü missiya eyni ildə, Andrey Çaqan başçılığında göndərildi. 1291-ci ilin avqustunda Nikolas Arquna səlib yürüşü başlatdığı barədə məktub yazmışdı, lakin xan özü artıq marta vəfat etmişdi.

 
Arqun xanın papa IV Nikolasa məktubu. (1290)

Mədəniyyət və quruculuq

Arqun xanın hökmranlıq çağından başlayaraq Elxanlıların tikdirdiyi binalar diqqəti cəlb edir. Arqun xan Təbrizin qəbrində "Şənb" kəndində müxtəlif binalar tikdirir. O bütpərəst olduğuna görə, tikdirdiyi binalar içərisində bütpərəst məbədləri üstünlük təşkil edir. O abadlq işlərinə də xüsusi fikir verirdi. Şərviyazda sonralar Sultaniyyə adlanan şəhərin və Təbrizin qərbində gözəl tikintilər olan şəhərciyin bünövrəsini qoyur. O, bu şəhərciyə "Arquniyyə" adını verir.

Arqun xanın hakimiyyəti dövründə xəttatlıq inkişaf etmişdi. Belə xəttatlardan biri Şəmsəddin ibn Ziyəddin Zuşəki idi. Qeyd etmək lazımdır ki, Şəmsəddin həm də Elxanlılar hakimiyyətinin şöhrətli vəzirlərindən olub. O, öz dövrünün nüfuzlu alimi kimi tanınmış, şeirlər, risalələr yazmışdır. Təbrizdə Arqun xanın əmri ilə edam olunmuşdur.

Ailəsi

Xatunları

  • Nukdan xatun
  • Kultak egeçi
  • Uruk xatun
  • Qutluq xatun
  • Buluğan xatun
  • Səlçuq xatun

Oğulları

Qızları

  • Ölcaytay xatun, öncə Qunçuqballa, sonra Ağbuğa ağa Cəlayırla ailə qurmuşdu.
  • Ölcay Teymur xatun, öncə Tükəllə, sonra Qutluqşah noyanla ailə qurmuşdu.
  • Qutluq Teymur xatun
  • Dilənçi xatun

İstinadlar

  1. China Biographical Database (ing.)
  2. Almaniya Milli Kitabxanası, Berlin Dövlət Kitabxanası, Bavariya Dövlət Kitabxanası, Avstriya Milli Kitabxanası Record #123548829 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) — 2012—2016.
  3. Бартольд В. В. Сочинения: Работы по исторической географии и истории Ирана - Arqun xan - səh. 485—486.
  4. P.Jackson - Argun khan - Encyclopedia Iranica
  5. Mantran, Robert (Fossier, Robert, ed.) "A Turkish or Mongolian Islam" in The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 1250-1520, p. 298
  6. Runciman, Steven (1987). A history of the Crusades 3. Penguin Books. ISBN 978-0-14-013705-7.

Ədəbiyyat

  • Бартольд В. В. Аргун // Бартольд В. В. Сочинения. — М.: Наука, 1971. — Т. VII: Работы по исторической географии и истории Ирана. — С. 485—486.
  • P. Jackson, “Argun Khan”, EIr., II, 402-404.

arqun, məqalə, elxan, haqqındadır, canişin, üçün, arqun, ağa, səhifəsinə, baxın, 1258, monqolustan, mart, 1291, mart, 1291, 1291, arran, hülakülər, sülaləsindən, dördüncü, elxan, abaqa, onun, xristian, xanımı, haymaş, xatunun, oğlu, xristian, kimi, doğulmuş, b. Bu meqale elxan haqqindadir canisin ucun Arqun aga sehifesine baxin Arqun xan 1258 2 Monqolustan 10 mart 1291 ve ya 7 mart 1291 1291 03 07 Arran Hulakuler sulalesinden dorduncu elxan Abaqa xan ve onun xristian xanimi Haymas xatunun oglu Xristian kimi dogulmus buddist kimi yasamisdir Arqun xanmonq ᠠᠷᠭᠦᠨElxanlilar sulalesinden IV elxan11 avqust 1284 10 mart 1291Selefi Ehmed Tekudar xanXelefi Keyxatu xanXorasan valisi 11 avqust 1284Xelefi Qazan xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1250Dogum yeri Baylakan ArranVefat tarixi 10 mart 1291Vefat yeri Bagca ArranVefat sebebi bas kesme d Defn yeri SultaniyyeSulale ElxanilerAtasi Abaqa xanAnasi Kaymis EgeciUsagi Sultan Mahmud Qazan xan 1 Sultan Mehemmed Xudabende Olcaytu xan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Hokmranligi 2 1 Vezirleri 2 1 1 Emir Bukay 2 1 2 Sededdovle ibn Hibbat 2 2 Muharibeler 3 Olumu 4 Avropa ile munasibetler 5 Medeniyyet ve quruculuq 6 Ailesi 6 1 Xatunlari 7 Istinadlar 8 EdebiyyatHeyati RedakteBezi menbelere gore 1250 3 bezi menbelere gore ise 1259 4 cu ilde dogulmusdur Gencliyinde emir Sartaq Celair qeyyumlugunda Xorasan valisi teyin olunmusdur Hokmranligi RedakteAbaqa xanin olumunden sonra taxta Ehmed Tekudar xan gelmisdi Tekudar xanin muselman olmasi fakti bir cox monqol eyani terefinden yaxsi qarsilanmirdi Bundan istifade eden Arqun xan usyana basladi ve 10 avqust 1284 cu ilde emisini oldurerek hakimiyyete geldi Vezirleri Redakte Emir Bukay Redakte Arqun xan hakimiyyete ilk geldiyi dovrlerde iqtidarin esas hissesini Celairlerden emir Bukaya verdi ve onu vezir teyin etdi Lakin Bukay ozu de 16 yanvar 1289 cu ilde xeyanet cinayeti ile edam olundu Sededdovle ibn Hibbat Redakte Onun yerine eslen yehudi olan Sededdovle ibn Hibbat vezir kimi teyin olundu Sededdovlenin dovrunde iqtisadiyyat ve merkezi hakimiyyet guclendi illik vergi 10 milyon dinara catdi 5 Lakin o da muselman eyanlar terefinden beyenilmirdi ve 5 mart 1291 ci ilde oldurulmusdu Muharibeler Redakte 1289 1290 ci illerde Novruz aga Oyrotun usyanini yatiraraq onu surgune gondermisdi Hemin illerde Qizil Orda xani Tula Buqanin da Qafqaza girmesinin qarsisini almisdi Olumu RedakteArqun xan vezirinin olumunden 5 gun sonra iflicden vefat etdi Onun olumu olkede herc merclik yaratdi Avropa ile munasibetler RedakteArqun xan Avropa dovletleri ile munasibetlere xususi onem verirdi 1285 ci ilde Papa IV Honoriusa mektubunda muselmanlara qarsi birge hucum teklif edirdi 6 1287 ci ilde Avropaya ikinci sefaret missiyasi gonderildi Rabban Bar Saumanin basciliq etdiyi sefaret bu defe Papa IV Nikolas Ingiltere krali I Eduard ve Fransa krali IV Filippden musbet cavablar getirdi Ucuncu missiya 1289 cu ilde Buskarello de Qizolfi basciliginda Roma ve Parise gonderildi 1290 ci ilde Bagdadda donanma hazirliqlarina baslayan Arqun xan 800 genuyali denizci ve xarrat ile Memluklerin Qirmizi denizdeki hegemoniyasina son qoymaq fikrinde idi Lakin genuyalilar daha sonra layiheye destek vermekden el cekdiler Dorduncu missiya eyni ilde Andrey Caqan basciliginda gonderildi 1291 ci ilin avqustunda Nikolas Arquna selib yurusu baslatdigi barede mektub yazmisdi lakin xan ozu artiq marta vefat etmisdi Arqun xanin papa IV Nikolasa mektubu 1290 Medeniyyet ve quruculuq RedakteArqun xanin hokmranliq cagindan baslayaraq Elxanlilarin tikdirdiyi binalar diqqeti celb edir Arqun xan Tebrizin qebrinde Senb kendinde muxtelif binalar tikdirir O butperest olduguna gore tikdirdiyi binalar icerisinde butperest mebedleri ustunluk teskil edir O abadlq islerine de xususi fikir verirdi Serviyazda sonralar Sultaniyye adlanan seherin ve Tebrizin qerbinde gozel tikintiler olan seherciyin bunovresini qoyur O bu seherciye Arquniyye adini verir Arqun xanin hakimiyyeti dovrunde xettatliq inkisaf etmisdi Bele xettatlardan biri Semseddin ibn Ziyeddin Zuseki idi Qeyd etmek lazimdir ki Semseddin hem de Elxanlilar hakimiyyetinin sohretli vezirlerinden olub O oz dovrunun nufuzlu alimi kimi taninmis seirler risaleler yazmisdir Tebrizde Arqun xanin emri ile edam olunmusdur Ailesi RedakteXatunlari Redakte Nukdan xatun Kultak egeci Uruk xatun Qutluq xatun Bulugan xatun Selcuq xatunOgullari Qazan xan Qutluq xatundan Olcaytu xan Uruk xatundan Yisun Teymur Xitay ogulQizlari Olcaytay xatun once Quncuqballa sonra Agbuga aga Celayirla aile qurmusdu Olcay Teymur xatun once Tukelle sonra Qutluqsah noyanla aile qurmusdu Qutluq Teymur xatun Dilenci xatunIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir China Biographical Database ing 1 2 Almaniya Milli Kitabxanasi Berlin Dovlet Kitabxanasi Bavariya Dovlet Kitabxanasi Avstriya Milli Kitabxanasi Record 123548829 Umumi tenzimleme nezareti GND 2012 2016 Bartold V V Sochineniya Raboty po istoricheskoj geografii i istorii Irana Arqun xan seh 485 486 P Jackson Argun khan Encyclopedia Iranica Mantran Robert Fossier Robert ed A Turkish or Mongolian Islam in The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages 1250 1520 p 298 Runciman Steven 1987 A history of the Crusades 3 Penguin Books ISBN 978 0 14 013705 7 Edebiyyat RedakteBartold V V Argun Bartold V V Sochineniya M Nauka 1971 T VII Raboty po istoricheskoj geografii i istorii Irana S 485 486 P Jackson Argun Khan EIr II 402 404 SELEFEhmed Tekudar xan Arqun xanElxaniler XELEFKeyxatu xanMenbe https az wikipedia org w index php title Arqun xan amp oldid 6019561, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.