fbpx
Wikipedia

III Səlim

III Səlim (Osmanlı türkcəsi: سليم ثالث Səlim-i Salis) (24 dekabr 1761(1761-12-24), İstanbul, Osmanlı imperiyası29 iyul 1808(1808-07-29), Konstantinopol) — 28-ci Osmanlı sultanı və 107-ci İslam xəlifəsi.

III Səlim
سليم ثالث
Sələfi I Əbdülhəmid
Xələfi IV Mustafa
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri İstanbul, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi (46 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri Sultan Mustafa türbəsi, İstanbul
Atası III Mustafa
Anası Mihrişah Sultan

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

İlk illəri

24 dekabr 1761-ci ildə dünyaya gəlmişdir. Atası 26. Osmanlı sultanı III Mustafa, anası isə Mihrişah Sultandır. Əslən gürcü olan anası, dövrün şeyxülislamlarından Vəliüddin Əfəndi tərəfindən sultana hədiyyə edilmişdi. III Əhməddən sonra taxta çıxan I MahmudIII Osmanın övladları olmamış və aradan keçən 40 il müddətində Osmanlı sülaləsində oğlan övladı dünyaya gəlməmişdi. Məhz bu səbəblə Səlimin dünyaya gəlişi bir həftə davam edən şənliklərlə qeyd edilmişdir. 5 yaşında ilk təhsilini almağa başlayan Səlimin təhsil həyatına, xüsusilə atasının səltənətində xüsusi diqqət göstərilmişdir. Kiçik yaşlarından etibarən dövlət mərasimlərində və rəsmi görüşlərdə iştirak edən Səlim, atasının sahil tərsanələrinə etdiyi təftişlərə tez-tez qatılırdı.

Atasının vəfatının ardından (21 yanvar 1774) taxta əmisi I Əbdülhəmid çıxdı və 13 yaşlarındakı qardaşı oğluna yaxşı davrandı. Atasının səltənətində başlayan rus müharibəsi (1768) əmisinin taxta çıxmasından qısa müddət sonra ağır məğlubiyyətlə sonlandı. 1774-cü ildə bağlanan Kiçik Qaynarca sülhü ilə müstəqil elan edilən Krım xanlığı, çox keçmədən Çar Rusiyası tərəfindən ilhaq edildi və bu işğal prosesini rəsmiləşdirmək məqsədilə tərəflər arasında 8 yanvar 1783-cü ildə sözləşmə imzalandı. Məhz bu sözləşmədə Rusiya tərəfinin tələbi ilə Osmanlı taxtının varisi olaraq Şahzadə Səlimin də imzası alınmış, bunun ardından şahzadənin həm saray, həm də əhali arasındakı mövqeyi güclənmişdir. Kiçik Qaynarca sülhünün ardından itirilən torpaqlar, xüsusilə də Krım yarımadasının tərk edilməsi əmisi Sultan Əbdülhəmid əleyhdarlarını hərəkətə keçirdi və Şahzadə Səlimin taxta çıxarılması müzakirə edilməyə başlandı. Səlim tərəfdarlarından olan sədrəzəm Xəlil Həmid Paşa və yaxın adamlarından vəzir Raif İsmayıl Paşanın vəzifədən alınması və edamının (1785) səbəbi də məhz belə bir cəhdin qarşısının alınması olaraq göstərilir. Bu edamlarda xüsusi rolu olan tərsanə əmini Səlim ağa və oğlu Əhməd Nəzif Əfəndini unutmayan Səlim, taxta çıxdıqdan sonra ilk ölüm hökmünü də məhz onlar üçün verdi. Belə ki, taxta çıxarılması cəhdi barədə gəzən şayələr səbəbilə üzərindəki təzyiqlər artmış, 15 il boyunca yaşadığı Şimşirlik bölümündəki pəncərə hörülərək bağlanmışdır. Taxta çıxmasının ardından baş çuxadar, ardından kaptan-ı dərya təyin etdiyi, ən güclü dəstəkçisi və süd qardaşı olan Kiçik Hüseyn Paşa ilə olan dostluğu da bu illərdə başlamışdır. Bu dönəmdə şahzadəni zəhərləyərək öldürmə cəhdinin olduğu da bilinir. “İlhami” təxəllüsü ilə şeirlər yazmağa başlayan Səlim, əmisinin imamlarından Krımlı Əhməd Kamil Əfəndidən aldığı musiqi dərslərinin ardından bu dönəmdə mükəmməl əsərlər bəstələdi. Ancaq bu sıxıntılı dönəm çox keçmədən bitmiş, Fransa kralı XVI Lüdoviklə yazışmalar aparmışdır (1786). Bu məsələdə fransız səfiri Comte de Choiseul-Gouffier ilə danışıqlar aparılmış və İshaq bəy vasitəsilə məktublar Fransaya göndərilmişdir. Bu məktubları “səltənət varisi” və “səltənət vəliəhdi” ünvanlarıyla imzalayan Səlim bu ünvanları rəsmi olaraq istifadə edən ilk Osmanlı şahzadəsidir.

Səltənəti

İlk illəri

 
Sultan Səlimin cülus mərasimi, 1789

1787-1788-ci illərdə eyni anda Çar RusiyasıAvstriya ilə davam edən müharibə Osmanlının əleyhinə davam edirdi. Sultan Əbdülhəmid məğlubiyyətin ardından iflic keçirərək vəfat etdi. Nəticədə 28 yaşlı Şahzadə Səlim 7 aprel 1789-cu ildə taxta çıxdı. İlk işi isə 15 ildir ki görmədiyi anasını möhtəşəm bir mərasimlə Köhnə saraydan Topqapı sarayına gətirmək oldu. 17 apreldə baş tutan qılınc qurşanma mərasiminin ardından hər cümə salamlığının ardından bacıları Şah Sultan, Xədicə SultanBeyhan Sultanın saraylarını ziyarət etdi.

Sultan Səlim dünyaya gəldiyindən bəri dövləti xilas edəcəyi, düşmənlərə qarşı qələbə qazanacağı ümidiylə böyüdülmüşdü. Taxta çıxmasının ardından hər iki cəbhədə davam edən müharibənin pis gedişinə əngəl olmağa çalışdı, hətta şəxsən səfərə çıxmağa təşəbbüs göstərdi. Ancaq müharibənin gedişatını dəyişdirəcək güclü komandanlar hazırlayıb sədarətə təyin etməkdə çətinlik çəkirdi və təsadüfi olaraq təyin etdiyi zəif xaralterli komandanlarla ona olan bu etimadı itirməyə başladı. Məscidlərdə oxudulan toplu dualara baxmayaraq cəbhədə baş verən məğlubiyyətlərin ardından, “Pulla edilən duadan xeyir gəlməz” deyəcək dərəcədə açıq düşüncəli və real insan idi. Bütün gücüylə ordunun yenidən təchizatı ilə məşğul oldu. Prussiya ilə ittifaq qurmağa meyilli idi və bu uğurda güclü mübarizə apardı. Belə ki, xristian bir dövlətlə qurulan bir ittifaqın dini baxımdan uyğun olmadığına iddia edən bir qisim ordu mənsubunu, şeyxülislamdan aldığı bəzi fətvalarla geri püskürtdü (1790). Krımı geri almadan və qələbə qazanmadan müharibəni bitirmək istəməyən Sultan Səlim, Prussiyanın da təşviqiylə Avstriyanın sülhə yanaşmasının ardından (1791), bütün ordunu rus cəbhəsinə yönəltdi. Ancaq cəbhədəki vəziyyəti real olaraq bilən ordu mənsubları başda sədrəzəm Qoca Yusif Paşa olmaqla, qələbəyə olan ümidlərini itirmişdilər. Bu isə Osmanlı tarixində daha öncə görülməmiş bir iş idi və nizamsız vəziyyətdə ordu döyüşməkdən imtina etdi. Bütün ordu və dövlət mənsublarının imzaladığı ortaq bir ərizə ilə vəziyyət Sultan Səlimə bildirildi və bu halda gənc sultan sülhə məcbur oldu.

İslahat işləri

III Səlimi topdan bir yenilənməyə həvəsləndirən də məhz bu hadisə oldu. Belə ki, hələ ordu cəbhədən qayıdarkən görüləcək işləri əhatə edən layihələrin hazırlanması barədə əmrlər verdi. Rus müharibəsinin sona çatması, eyni zamanda Sultan Səlim dönəmini simvolize edən Nizam-i Cədid yenilənməsinin başlanğıc tarixi oldu (1792). Avropa ölkələrindəki dövlət qurumlarının üstünlüyü və nümunə olaraq alınma zəruriliyi öncəki illərdə də dilə gətirilmiş, ancaq Sultan Səlim bunu ilk dəfə açıq şəkildə ifadə edərək bu istiqamətdə addımlar atmağa başlamışdı. Bütün bu islahatları, düşmənlə döyüşdən qaçmış ordu və dövlət mənsublarıyla apara bilməyəcəyini görən Sultan Səlim bu işdə özünə yaxın olan və bu yolda canını belə fəda edə biləcək adamları seçməyə başladı. Cəbhədən qayıdan ordu komandanlarının, demək olar ki, hamısı dəyişdirildi və orduya yeniçəri ocağından olmayan şəxslər təyin olunmağa başlandı. Hərbi islahatların ən önəmli hissəsi olaraq əsgərlərə verilən timar torpaqlarını nizama saldı və yararsız olanarı ləğv edərək boşalmış torpaqları dövlət xəzinəsinə müsadirə etdi. Beləliklə, islahat və reformasiya hərəkətlərinə olan ilk müxalifət meydana çıxmağa başladı. Avropa tərzində təlim görmüş bir ordu (Nizam-i Cədid ordusu) qurulması və yeni bir donanmanın təşkili işi sürətlə davam edirdi. Ordu və donanmanın külli miqdardakı xərclərinin qarşılanması məqsədilə ayrıca bir dəftərdarlıq və xüsusi bir fond quruldu, yeni vergilər təyin edildi və itkilərin qarşısı alındı. Müsrifliyin qarşısı alınmış, lüks idxal mallarının alınması məhdudlaşmış, dövlət gəlirlərinin artırılması istiqamətində addımlar atılmışdır. Qeyri-müsəlman əhali arasından istəyən şəxslərə Avropa tüccarı imtiyazı verilərək xarici ticarət əlaqələri gücləndirildi. Bu şəxslərdən biri də 82 gəmilik bir ticarət donanması quran, dönəmin siyasi güclərindən Osmanlı ermənisi İqnatius Tosunyan idi.

Mövcud Mühendishane-i Bahrinin (Dəniz Mühəndislik mədrəsəsi) gücləndirilməsi, qumbaracı və lağımcı ocaqlarının qurulması ilə Hərb məktəblərinin açılması (1795), burtada mətbəənin açılması (1797), Üsküdarda böyük ordu qışlalarının inşası əslində bu islahatların hərbi yöndə olduğunu göstərirdi. Əslində bu hərbi islahatlar qaçınılmaz idi və bunların nəticəsidir ki, gələcək illərdə dövlət idarəsi hərbiləşmişdir. Ancaq bu islahatların tutarlı olması üçün yeniliklər mülki idarənin bütün bölümlərinə aid edilməli idi.

Mətbəə işi isə Sultan Səlimin böyük məsrəflərlə ərsəyə gətirdiyi bir iş oldu. Tez-tez yoxlamalarda iştirak edir, nəşr olunacaq kitabları müəyyənləşdirir, usta və sənətkarları təltif edirdi. Atası kimi o da, hərbi qurumları ziyarət edirdi. Gördüyü əskiklikləri isə yazıb müvafiq şəxslərə bildirir, hətta qırx dəfə yazdığı bir şeyinhələ də düzəldilmədiyini gördükdə sədrəzəmə “Bu yazdıqlarımı toplasam kitab olardı” deyərək şikayət də etmişdir. Yumşaq və üzüyola xasiyyətə malik olan Sultan Səlimin bu davranışları, köklü bir reform hərəkatından heç də arzu olunmayan bir xüsusiyyət idi.

Sədrəzəmi ikinci plana ataraq divan-ı hümayunu reform hərəkatında söz sahibi olmaqdan uzaqlaşdırdı və özünə bağlı bəzi şəxslərdən (Prussiya elçisi Knobelsdorfun 25 sentyabr 1792 tarixli raportuna görə, 40 nəfər) ibarət bir “daxili kabinet” qurdu. Ancaq sultanın bu hərəkəti dövlət idarəsində ikibaşlılıq yaratdı və sədrəzəmlərin bu şəxslərlə ziddiyyətli mövqeyi nəticəsində divan aparılan bu islahatları rəsmi olaraq dəstəkləmədi.

Bu illərdə islahat işlərindən başqa digər daxili problemlər də baş qaldırmışdı. İslahat işləri davam edərkən bəzi yerli əyanlara göz yumması əyalətlərdə iğtişaşların artmasına səbəb olmuşdu. Vəhhabilərin MəkkəMədinəni ələ keçirməsi, burada qətliamlar törətməsi (1806), Balkan yarımadasındakı quldurluq hərəkətləri (1796) və serblərin ilk milli azadlıq hərəkatı (1804) məhz bu dönəmə təsadüf edir.

 
Sultan Səlimin yazdığı bir fərman

Xarici siyasətdəki hadisələr isə daha pis nəticələndi. Fransız inqilabı 1792-ci ildən etibarən bütün Avropanı öz təsiri altına almışdı. Davam edən siyasi böhrandan istifadə edən Sultan Səlim Avropalı alim, hərbçi və texnikləri mühacir olaraq ölkəyə dəvət etdi. London (1792), Paris, BerlinVyanada (1797) açılan daimi səfirliklər bu məsələylə yaxından məşğul oldu. Ancaq bir müddət sonra bu vəziyyət Osmanlının əleyhində irəliləməyə başladı. Napolyon Bonapartın İtaliyanı işğal etməsi və Venesiyanın ələ keçirilərək bölüşdürülməsi (oktyabr 1797) Adriatikdə Fransa ilə həmsərhəd olmağa gətirib çıxardı. İngilis-fransız mübarizəsinin bir hissəsi olaraq Fransanın Misirə hücumu (iyul 1798) və qısa zamanda ələ keçirməsi Osmanlı imperiyasını Çar Rusiyasının da daxil olduğu Fransa əleyhdarı bir ittifaqa sürüklədi (yanvar 1799). İngilis və rus ittifaqının da yardımıyla fransızlar 1802-ci ildə sülh bağlamağa və Misiri tərk etməyə məcbur oldular. Bu isə Sultan Səlimin yeni nizamdakı ordusunun uğuru olaraq görüldü.

Yaranan narazılıqlar və taxtdan endirilişi

Sultan Səlim 1805-ci ilin martında ümumi səfərbərlik elan etdi və 20-25 yaşarası bütün gənclər üçün icbari hərbi mükəlləfiyyət tətbiq etməyi təklif etsə də, cəmiyyətdə yaratdığı mənfi əks-sədanın ardından bu fikrindən daşındı. Ertəsi il isə bu qərarında təkidi və bunun Rumelində də tətbiqinə qərar verməsi Sultan Səlim səltənətinin dönüm nöqtəsi oldu. Anadoludakı hərbi yenilənmə işlərində uğur qazanan Qazı Əbdürrəhman Paşa məhz bu işlə vəzifələndirildi və əmrindəki Nizam-ı Cədid ordusuyla birlikdə yola çıxdı ancaq Silivri, TəkirdağÇorluda güclü müxalifətlə qarşılaşdı. Qərarın tətbiqi isə buradakı əyanların narazılığına səbəb oldu və bölgədə silahlı çatışmalara yol açdı. Bu hadisələrin baş verməsində şəxsən sədrəzəm İsmayıl Paşanın xəyanəti və əl atından gizlicə onları dəstəkləməsi önəmli meyar idi. Sonda bu cəhd II Ədirnə hadisələri ilə nəticələndi və tətbiq edilmədən ləğv olundu. Yumşaq xasiyyəti səbəbiylə sədrəzəmi sadəcə vəzifədən alıb sürgünə göndərməklə kifayətlənən Sultan Səlim, vəziyyəti ələ almaq məqsədilə yenilik tərəfdarı olan şeyxülislam Əsad Əfəndini də vəzifədən aldı. Ardından üsyançı əyanların təzyiqi ilə yeniçəri ağası İbrahim ağanı sədarətə, islahat hərəkatının amansız düşməni olan Ataullah Əfəndini isə şeyxülislamlığa təyin etdi (14 sentyabr 1806). Sonun başlanğıcı olan bu təyinatlar səltənətinə ağır zərbə vurdu və bütün siyasi qüdrətini itirməsinə səbəb oldu.

Napolyon Bonapartın imperator elan edilməsi və Avropada yürütdüyü ikitərəfli siyasətin nəticəsində Osmanlı keçmiş müttəfiqləri olan İngiltərəÇar Rusiyası ilə düşmən oldu (1806). İngilis donanmasının Çanaqqala boğazına qədər irəliləməsi (fevral 1807) və bölgəni blokadaya alması nəticəsində İstanbulda başlayan qıtlıq və bahalılıq əhalinin reform səbəbilə yaranan narazılığını daha da artırdı. Gələn düşmən donanmasının yeniçəri ocağını məhv etmək üçün xüsusi olaraq dəvət edilməsi barədə yayılan şayələr isə meydanı daha da qızışdırdı.

Fevral ayının sonlarında ingilis donanmasının geri çəkilməsinin ardından 12 aprel 1807-ci ildə ordu yeni bir rus səfərinə çıxdı və Nizam-ı Cədid əleyhdarı olub Şahzadə Mustafayla gizlicə ittifaq qurduğu iddia edilən Kösə Musa Paşa sədarət naibi təyin edildi. Ordu Ədirnəyə çatanda İstanbulda Sultan Səlimə qarşı tərtiblənən ayaqlanmanın hazırlığı başa çatmışdı. Sədrəzəm İbrahim Paşa və digər önəmli dövlət adamları yeniçərilərlə birlikdə səfərdə olduğundan bu ayaqlanma məhz idarəetmənin ikinci pilləsi tərəfindən tərtiblənmişdir. Kösə Musa Paşa və şeyxülislam Ataullah Əfəndi tərtiblənən üsyan 4 gün davam etdi və Sultan Səlimin taxtdan endirilməsi ilə nəticələndi (25-29 may 1807). Üsyançılar sədrəzəmşeyxülislamın seçdiyi 11 nəfərin edamıyla kifayətləndi. Üsyanın ilk günü Mahmud Raif Əfəndi və Xəlil ağa öldürüldü. Sultan Səlim taxtda qalacağı ümidiylə olduqca çətinliklə qurduğu və islahatların maddi bünövrəsini təmin edən dəftərdarlığı ləğv etdi. Üsyançıların tələb etdiyi bəzi şəxsləri gizlicə saraydan qaçırdıb digərlərini cəllada təslim etsə də, qaçanlar daha sonra ələ keçirilib meydanlarda edam edildi. Çox keçmədən Şahzadə Mustafanın adı hallanmağa başlandı. Bundan qəlbən inciyən Sultan Səlim qardaşı oğlunu öz əlləriylə taxta oturtduqdan sonra 18 il öncə tərk etdiyi Şimşirlik bölümünə geri döndü. IV Mustafa isə taxtda çox qala bilmədi və 14 ay sonra yenə bir saray çevrilişi ilə taxtdan endirildi. Bu əsnada əmisini saray həkimi Lorenzo vasitəsilə zəhərləmək istəsə də, Lorenzo bundan imtina edib gizlicə saraydan qaçdı.

Qətli

Ələmdar Mustafa Paşa ətrafında toplanan Sultan Səlim tərəfdarlarının tərtiblədiyi çevriliş cəhdi də uğursuz nəticələndi. 28 iyul 1808-ci ildə səhər saatlarında baş tutan bu çevrliş gün sonunadək davam etdi. Saray qapılarını qırıb içəri girənlər isə sultanın qapı önündə bir şiltə üzərinə buraxılan cəsədi ilə qarşılaşdılar. Sabiq sultanın cəlladları arasında vaxtilə anası Mihrişah Sultanın kəndxudası olan Yusif ağa da vardı.

 
Sultan Səlimin bacısı Xədicə Sultanın sarayı

Günorta saatlarında Sarayburnu sahilindən top atəşləri atılmağa başlandı. Bu səltənət dəyişikliyinin rəmzi idi ancaq bütün İstanbul əhli taxta kimin çıxdığını bilmirdi. Hamı Sultan Səlimin yenidən taxta çıxarıldığını zənn edirdi. Ancaq bir neçə saat sonra dəllallar taxtın yeni sultanının II Mahmud olduğunu elan etdilər. Belə ki, Sultan Səlim qətlə yetirilmiş, vəliəhd Şahzadə Mahmud isə çətinliklə xilas edilərək taxta çıxarılmışdı. Aralarında baş çuxadar Əbdülfəttah ağa, kəndxuda Əbə Səlim, xəzinə vəkili Nəzir ağanın da olduğu 20-yə yaxın şəxs anidən hücum edərək sabiq sultanı şəhid etdilər. Ertəsi gün geniş bir xalq kütləsi ilə cənazəsi saraydan çıxarıldı və Sultan Mustafa türbəsində atasının yanına dəfn edildi.

Olduqca yenilikçi bir padşah olan Sultan Səlim səltənəti boyunca bir çox ilklərə imza atmışdır. Belə ki, 1797-ci ildə Avropadan gələn bir qrup sənətçi tərəfindən ilk dəfə İstanbulda opera səhnələşdirilmişdir. Əslən fransız olan səyyah və memar Antuan İgnas Melling bu illərdə İstanbulda yaşamış və burada bir çox əsər inşa etmişdir. Bunlardan ən önəmlisi isə Sultan Səlimin bacısı Xədicə Sultan üçün inşa etdirdiyi saray idi. Sultan Səlim vaxtının çoxunu məhz burada keçirirdi.

Eyni zamanda bəstəkar da olan Sultan Səlimin günümüzə qədər gəlib çatan və sevilən bir çox əsəri bəstələdiyi bilinir.

Əhməd adlı bir oğlu olsa da, bir neçə gün sonra vəfat etmişdir.

Ailəsi

Hərəmxanası

İstinadlar

  1. Encyclopædia Britannica
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1417"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2450"></a>
  2. Brockhaus Enzyklopädie
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5019"></a>
  3. Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 səh. — ISBN 978-953-6036-31-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P7982"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a>
  4. https://www.britannica.com/biography/Selim-III
  5. J. Krauter, Franz Frieherr von Ottenfels: Beiträge zur Politik Metternichs im griechischen Freiheitskampfe 1822-1832, Salzburg 1913, s. 13, 19, 23-26;
  6. Olivier, Türkiye Seyahatnâmesi: 1790 Yıllarında Türkiye ve İstanbul (trc. Oğuz Gökmen), Ankara 1977, s. 155;
  7. III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme (nşr. V. Sema Arıkan), Ankara 1993, tür.yer.;
  8. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Selim III’ün Veliaht İken Fransa Kralı Lui XVI ile Muhabereleri”, TTK Belleten, II (1938), s. 191-246;
  9. Mehmed Emin Edib Efendi’nin Hayatı ve Târihi (haz. Ali Osman Çınar, doktora tezi, 1999), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 242-247;
  10. E. Saadet Öner, İsveç Devlet Arşivi’nde Mahfûz İ. M. D’Ohsson Evrakı Tasnîfi ve Tahlîli (yüksek lisans tezi, 1999), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 152;
  11. Kethüda Said Efendi Tarihi (haz. Ahmet Özcan, yüksek lisans tezi, 1999), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, tür.yer.;
  12. Stanford J. Shaw, Between Old and New: The Ottoman Empire under Sultan Selim III, 1789-1807, Cambridge 1971 (eserin tercümesi için bk. Eski ve Yeni Arasında: Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, 1789-1807 [trc. Hür Güldü], İstanbul 2008);
  13. a.mlf., “Sekbanbaşı Risalesi Müellifi Hakkında”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy. 12, İstanbul 2005, s. 221-224;
  14. G. Rosen, Geschichte der Türkei von dem Siege der Reform im Jahre 1826 bis zum Pariser Tractat vom Jahre 1856, Leipzig 1866, I, 8;
  15. Ubeydullah Kuşmânî – Ebubekir Efendi, Asiler ve Gaziler: Kabakcı Mustafa Risalesi (haz. Aysel Danacı Yıldız), İstanbul 2007, tür.yer.;
  16. Kemal Beydilli, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi: 1776-1826, İstanbul 1995, tür.yer.;
  17. Tayyarzâde Atâ Bey, Târih, İstanbul 1293, III, 42-45 vd.;

Mənbə

  • Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), II-B, s. 45-46, 74, 77, 80, 90-92, 108, 116;
  • Vâsıf, Târih, I, 206-207;
  • Câbî Ömer Efendi, Târih (haz. Mehmet Ali Beyhan), Ankara 2003, I, 7, 9;
  • Hammer, GOR, IV, 528;
  • Mütercim Âsım Efendi, Târih, İstanbul [1867], I-II, tür.yer.;
  • J. de Saint-Denys, Révolutions de Constantinople en 1807 et 1808, Paris 1819, II, tür.yer.;
  • Zinkeisen, Geschichte, VI, 664-665, 722, 776;
  • Cevdet, Târih, IV, 234-235, 270-271;
  • Enver Ziya Karal, Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları, Ankara 1942;
  • a.mlf., Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları: Nizam-ı Cedit 1789-1807, Ankara 1946;
  • Necati Elgin, Üçüncü Sultan Selim (İlhâmî), Konya 1959;
  • Ahmet Cevat Eren, Selim III’ün Biyografisi, İstanbul 1964;
  • a.mlf., “Selim III”, İA, X, 441-457;
  • Porträt des Genius VI. Friedrich der Grosse, Hamburg 1967, s. 26;
  • Mufassal Osmanlı Tarihi, İstanbul 1971, V, tür.yer.;
  • M. Fatih Salgar, III. Selim: Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul 2001;
  • Fikret Sarıcaoğlu, Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi: Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), İstanbul 2001, s. 3;
  • Kâşif Yılmaz, III. Selim (İlhamî): Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Edirne 2001;
  • Aysel Danacı-Yıldız, “III. Selim’in Katilleri”, Osm.Ar., XXXI (2008), s. 55-92;
  • “İlhâmî III. Selim”, TDEA, IV, 362-363.

Xarici keçidlər

III Səlim
Doğum: 24 dekabr 1761 Vəfat: 28 iyul 1808
Hakimiyyət titulları
Sələfləri 
I Əbdülhəmid
 
Osmanlı İmperiyası (دولت عالیه عثمانی) Sultanı

7 aprel 1789-29 may 1807
Xələfləri 
IV Mustafa
Sünni İslam titulları
Sələfləri 
I Əbdülhəmid
 
İslam Xəlifəsi (خلافة إسلامية)
Xələfləri 
IV Mustafa

səlim, osmanlı, türkcəsi, سليم, ثالث, səlim, salis, dekabr, 1761, 1761, istanbul, osmanlı, imperiyası, iyul, 1808, 1808, konstantinopol, osmanlı, sultanı, islam, xəlifəsi, سليم, ثالث28, osmanlı, sultanı, padşah, aprel, 1789, 1807sələfi, əbdülhəmidxələfi, musta. III Selim Osmanli turkcesi سليم ثالث Selim i Salis 24 dekabr 1761 1761 12 24 1 2 3 Istanbul Osmanli imperiyasi 29 iyul 1808 1808 07 29 4 Konstantinopol 28 ci Osmanli sultani ve 107 ci Islam xelifesi 5 III Selimسليم ثالث28 ci Osmanli sultani Padsah 7 aprel 1789 29 may 1807Selefi I EbdulhemidXelefi IV MustafaSexsi melumatlarDogum tarixi 24 dekabr 1761Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 28 iyul 1808 46 yasinda Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri Sultan Mustafa turbesi IstanbulAtasi III MustafaAnasi Mihrisah Sultan Vikianbarda elaqeli mediafayllarMundericat 1 Heyati 1 1 Ilk illeri 1 2 Selteneti 1 2 1 Ilk illeri 1 2 2 Islahat isleri 1 2 3 Yaranan naraziliqlar ve taxtdan endirilisi 1 3 Qetli 2 Ailesi 2 1 Heremxanasi 3 Istinadlar 4 Menbe 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteIlk illeri Redakte 24 dekabr 1761 ci ilde dunyaya gelmisdir Atasi 26 Osmanli sultani III Mustafa anasi ise Mihrisah Sultandir Eslen gurcu olan anasi dovrun seyxulislamlarindan Veliuddin Efendi terefinden sultana hediyye edilmisdi III Ehmedden sonra taxta cixan I Mahmud ve III Osmanin ovladlari olmamis ve aradan kecen 40 il muddetinde Osmanli sulalesinde oglan ovladi dunyaya gelmemisdi Mehz bu sebeble Selimin dunyaya gelisi bir hefte davam eden senliklerle qeyd edilmisdir 5 yasinda ilk tehsilini almaga baslayan Selimin tehsil heyatina xususile atasinin seltenetinde xususi diqqet gosterilmisdir Kicik yaslarindan etibaren dovlet merasimlerinde ve resmi goruslerde istirak eden Selim atasinin sahil tersanelerine etdiyi teftislere tez tez qatilirdi Atasinin vefatinin ardindan 21 yanvar 1774 taxta emisi I Ebdulhemid cixdi ve 13 yaslarindaki qardasi ogluna yaxsi davrandi Atasinin seltenetinde baslayan rus muharibesi 1768 emisinin taxta cixmasindan qisa muddet sonra agir meglubiyyetle sonlandi 1774 cu ilde baglanan Kicik Qaynarca sulhu ile musteqil elan edilen Krim xanligi cox kecmeden Car Rusiyasi terefinden ilhaq edildi ve bu isgal prosesini resmilesdirmek meqsedile terefler arasinda 8 yanvar 1783 cu ilde sozlesme imzalandi Mehz bu sozlesmede Rusiya terefinin telebi ile Osmanli taxtinin varisi olaraq Sahzade Selimin de imzasi alinmis bunun ardindan sahzadenin hem saray hem de ehali arasindaki movqeyi guclenmisdir Kicik Qaynarca sulhunun ardindan itirilen torpaqlar xususile de Krim yarimadasinin terk edilmesi emisi Sultan Ebdulhemid eleyhdarlarini herekete kecirdi ve Sahzade Selimin taxta cixarilmasi muzakire edilmeye baslandi Selim terefdarlarindan olan sedrezem Xelil Hemid Pasa ve yaxin adamlarindan vezir Raif Ismayil Pasanin vezifeden alinmasi ve edaminin 1785 sebebi de mehz bele bir cehdin qarsisinin alinmasi olaraq gosterilir Bu edamlarda xususi rolu olan tersane emini Selim aga ve oglu Ehmed Nezif Efendini unutmayan Selim taxta cixdiqdan sonra ilk olum hokmunu de mehz onlar ucun verdi Bele ki taxta cixarilmasi cehdi barede gezen sayeler sebebile uzerindeki tezyiqler artmis 15 il boyunca yasadigi Simsirlik bolumundeki pencere horulerek baglanmisdir Taxta cixmasinin ardindan bas cuxadar ardindan kaptan i derya teyin etdiyi en guclu destekcisi ve sud qardasi olan Kicik Huseyn Pasa ile olan dostlugu da bu illerde baslamisdir Bu donemde sahzadeni zeherleyerek oldurme cehdinin oldugu da bilinir Ilhami texellusu ile seirler yazmaga baslayan Selim emisinin imamlarindan Krimli Ehmed Kamil Efendiden aldigi musiqi derslerinin ardindan bu donemde mukemmel eserler besteledi Ancaq bu sixintili donem cox kecmeden bitmis Fransa krali XVI Ludovikle yazismalar aparmisdir 1786 Bu meselede fransiz sefiri Comte de Choiseul Gouffier ile danisiqlar aparilmis ve Ishaq bey vasitesile mektublar Fransaya gonderilmisdir Bu mektublari seltenet varisi ve seltenet veliehdi unvanlariyla imzalayan Selim bu unvanlari resmi olaraq istifade eden ilk Osmanli sahzadesidir 6 Selteneti Redakte Ilk illeri Redakte Sultan Selimin culus merasimi 1789 1787 1788 ci illerde eyni anda Car Rusiyasi ve Avstriya ile davam eden muharibe Osmanlinin eleyhine davam edirdi Sultan Ebdulhemid meglubiyyetin ardindan iflic kecirerek vefat etdi Neticede 28 yasli Sahzade Selim 7 aprel 1789 cu ilde taxta cixdi Ilk isi ise 15 ildir ki gormediyi anasini mohtesem bir merasimle Kohne saraydan Topqapi sarayina getirmek oldu 17 aprelde bas tutan qilinc qursanma merasiminin ardindan her cume salamliginin ardindan bacilari Sah Sultan Xedice Sultan ve Beyhan Sultanin saraylarini ziyaret etdi 7 Sultan Selim dunyaya geldiyinden beri dovleti xilas edeceyi dusmenlere qarsi qelebe qazanacagi umidiyle boyudulmusdu Taxta cixmasinin ardindan her iki cebhede davam eden muharibenin pis gedisine engel olmaga calisdi hetta sexsen sefere cixmaga tesebbus gosterdi Ancaq muharibenin gedisatini deyisdirecek guclu komandanlar hazirlayib sedarete teyin etmekde cetinlik cekirdi ve tesadufi olaraq teyin etdiyi zeif xaralterli komandanlarla ona olan bu etimadi itirmeye basladi Mescidlerde oxudulan toplu dualara baxmayaraq cebhede bas veren meglubiyyetlerin ardindan Pulla edilen duadan xeyir gelmez deyecek derecede aciq dusunceli ve real insan idi Butun gucuyle ordunun yeniden techizati ile mesgul oldu Prussiya ile ittifaq qurmaga meyilli idi ve bu ugurda guclu mubarize apardi Bele ki xristian bir dovletle qurulan bir ittifaqin dini baximdan uygun olmadigina iddia eden bir qisim ordu mensubunu seyxulislamdan aldigi bezi fetvalarla geri puskurtdu 1790 Krimi geri almadan ve qelebe qazanmadan muharibeni bitirmek istemeyen Sultan Selim Prussiyanin da tesviqiyle Avstriyanin sulhe yanasmasinin ardindan 1791 butun ordunu rus cebhesine yoneltdi Ancaq cebhedeki veziyyeti real olaraq bilen ordu mensublari basda sedrezem Qoca Yusif Pasa olmaqla qelebeye olan umidlerini itirmisdiler Bu ise Osmanli tarixinde daha once gorulmemis bir is idi ve nizamsiz veziyyetde ordu doyusmekden imtina etdi Butun ordu ve dovlet mensublarinin imzaladigi ortaq bir erize ile veziyyet Sultan Selime bildirildi ve bu halda genc sultan sulhe mecbur oldu 8 Islahat isleri Redakte III Selimi topdan bir yenilenmeye heveslendiren de mehz bu hadise oldu Bele ki hele ordu cebheden qayidarken gorulecek isleri ehate eden layihelerin hazirlanmasi barede emrler verdi Rus muharibesinin sona catmasi eyni zamanda Sultan Selim donemini simvolize eden Nizam i Cedid yenilenmesinin baslangic tarixi oldu 1792 Avropa olkelerindeki dovlet qurumlarinin ustunluyu ve numune olaraq alinma zeruriliyi onceki illerde de dile getirilmis ancaq Sultan Selim bunu ilk defe aciq sekilde ifade ederek bu istiqametde addimlar atmaga baslamisdi Butun bu islahatlari dusmenle doyusden qacmis ordu ve dovlet mensublariyla apara bilmeyeceyini goren Sultan Selim bu isde ozune yaxin olan ve bu yolda canini bele feda ede bilecek adamlari secmeye basladi Cebheden qayidan ordu komandanlarinin demek olar ki hamisi deyisdirildi ve orduya yeniceri ocagindan olmayan sexsler teyin olunmaga baslandi Herbi islahatlarin en onemli hissesi olaraq esgerlere verilen timar torpaqlarini nizama saldi ve yararsiz olanari legv ederek bosalmis torpaqlari dovlet xezinesine musadire etdi Belelikle islahat ve reformasiya hereketlerine olan ilk muxalifet meydana cixmaga basladi Avropa terzinde telim gormus bir ordu Nizam i Cedid ordusu qurulmasi ve yeni bir donanmanin teskili isi suretle davam edirdi Ordu ve donanmanin kulli miqdardaki xerclerinin qarsilanmasi meqsedile ayrica bir defterdarliq ve xususi bir fond quruldu yeni vergiler teyin edildi ve itkilerin qarsisi alindi Musrifliyin qarsisi alinmis luks idxal mallarinin alinmasi mehdudlasmis dovlet gelirlerinin artirilmasi istiqametinde addimlar atilmisdir Qeyri muselman ehali arasindan isteyen sexslere Avropa tuccari imtiyazi verilerek xarici ticaret elaqeleri guclendirildi Bu sexslerden biri de 82 gemilik bir ticaret donanmasi quran donemin siyasi guclerinden Osmanli ermenisi Iqnatius Tosunyan idi 9 Movcud Muhendishane i Bahrinin Deniz Muhendislik medresesi guclendirilmesi qumbaraci ve lagimci ocaqlarinin qurulmasi ile Herb mekteblerinin acilmasi 1795 burtada metbeenin acilmasi 1797 Uskudarda boyuk ordu qislalarinin insasi eslinde bu islahatlarin herbi yonde oldugunu gosterirdi Eslinde bu herbi islahatlar qacinilmaz idi ve bunlarin neticesidir ki gelecek illerde dovlet idaresi herbilesmisdir Ancaq bu islahatlarin tutarli olmasi ucun yenilikler mulki idarenin butun bolumlerine aid edilmeli idi 10 Metbee isi ise Sultan Selimin boyuk mesreflerle erseye getirdiyi bir is oldu Tez tez yoxlamalarda istirak edir nesr olunacaq kitablari mueyyenlesdirir usta ve senetkarlari teltif edirdi Atasi kimi o da herbi qurumlari ziyaret edirdi Gorduyu eskiklikleri ise yazib muvafiq sexslere bildirir hetta qirx defe yazdigi bir seyinhele de duzeldilmediyini gordukde sedrezeme Bu yazdiqlarimi toplasam kitab olardi deyerek sikayet de etmisdir Yumsaq ve uzuyola xasiyyete malik olan Sultan Selimin bu davranislari koklu bir reform herekatindan hec de arzu olunmayan bir xususiyyet idi Sedrezemi ikinci plana ataraq divan i humayunu reform herekatinda soz sahibi olmaqdan uzaqlasdirdi ve ozune bagli bezi sexslerden Prussiya elcisi Knobelsdorfun 25 sentyabr 1792 tarixli raportuna gore 40 nefer ibaret bir daxili kabinet qurdu Ancaq sultanin bu hereketi dovlet idaresinde ikibasliliq yaratdi ve sedrezemlerin bu sexslerle ziddiyyetli movqeyi neticesinde divan aparilan bu islahatlari resmi olaraq desteklemedi Bu illerde islahat islerinden basqa diger daxili problemler de bas qaldirmisdi Islahat isleri davam ederken bezi yerli eyanlara goz yummasi eyaletlerde igtisaslarin artmasina sebeb olmusdu Vehhabilerin Mekke ve Medineni ele kecirmesi burada qetliamlar toretmesi 1806 Balkan yarimadasindaki quldurluq hereketleri 1796 ve serblerin ilk milli azadliq herekati 1804 mehz bu doneme tesaduf edir 11 Sultan Selimin yazdigi bir ferman Xarici siyasetdeki hadiseler ise daha pis neticelendi Fransiz inqilabi 1792 ci ilden etibaren butun Avropani oz tesiri altina almisdi Davam eden siyasi bohrandan istifade eden Sultan Selim Avropali alim herbci ve texnikleri muhacir olaraq olkeye devet etdi London 1792 Paris Berlin ve Vyanada 1797 acilan daimi sefirlikler bu meseleyle yaxindan mesgul oldu Ancaq bir muddet sonra bu veziyyet Osmanlinin eleyhinde irelilemeye basladi Napolyon Bonapartin Italiyani isgal etmesi ve Venesiyanin ele kecirilerek bolusdurulmesi oktyabr 1797 Adriatikde Fransa ile hemserhed olmaga getirib cixardi Ingilis fransiz mubarizesinin bir hissesi olaraq Fransanin Misire hucumu iyul 1798 ve qisa zamanda ele kecirmesi Osmanli imperiyasini Car Rusiyasinin da daxil oldugu Fransa eleyhdari bir ittifaqa surukledi yanvar 1799 Ingilis ve rus ittifaqinin da yardimiyla fransizlar 1802 ci ilde sulh baglamaga ve Misiri terk etmeye mecbur oldular Bu ise Sultan Selimin yeni nizamdaki ordusunun uguru olaraq goruldu 12 Yaranan naraziliqlar ve taxtdan endirilisi Redakte Sultan Selim 1805 ci ilin martinda umumi seferberlik elan etdi ve 20 25 yasarasi butun gencler ucun icbari herbi mukellefiyyet tetbiq etmeyi teklif etse de cemiyyetde yaratdigi menfi eks sedanin ardindan bu fikrinden dasindi Ertesi il ise bu qerarinda tekidi ve bunun Rumelinde de tetbiqine qerar vermesi Sultan Selim seltenetinin donum noqtesi oldu Anadoludaki herbi yenilenme islerinde ugur qazanan Qazi Ebdurrehman Pasa mehz bu isle vezifelendirildi ve emrindeki Nizam i Cedid ordusuyla birlikde yola cixdi ancaq Silivri Tekirdag ve Corluda guclu muxalifetle qarsilasdi Qerarin tetbiqi ise buradaki eyanlarin naraziligina sebeb oldu ve bolgede silahli catismalara yol acdi Bu hadiselerin bas vermesinde sexsen sedrezem Ismayil Pasanin xeyaneti ve el atindan gizlice onlari desteklemesi onemli meyar idi Sonda bu cehd II Edirne hadiseleri ile neticelendi ve tetbiq edilmeden legv olundu Yumsaq xasiyyeti sebebiyle sedrezemi sadece vezifeden alib surgune gondermekle kifayetlenen Sultan Selim veziyyeti ele almaq meqsedile yenilik terefdari olan seyxulislam Esad Efendini de vezifeden aldi Ardindan usyanci eyanlarin tezyiqi ile yeniceri agasi Ibrahim agani sedarete islahat herekatinin amansiz dusmeni olan Ataullah Efendini ise seyxulislamliga teyin etdi 14 sentyabr 1806 Sonun baslangici olan bu teyinatlar seltenetine agir zerbe vurdu ve butun siyasi qudretini itirmesine sebeb oldu 13 Napolyon Bonapartin imperator elan edilmesi ve Avropada yurutduyu ikiterefli siyasetin neticesinde Osmanli kecmis muttefiqleri olan Ingiltere ve Car Rusiyasi ile dusmen oldu 1806 Ingilis donanmasinin Canaqqala bogazina qeder irelilemesi fevral 1807 ve bolgeni blokadaya almasi neticesinde Istanbulda baslayan qitliq ve bahaliliq ehalinin reform sebebile yaranan naraziligini daha da artirdi Gelen dusmen donanmasinin yeniceri ocagini mehv etmek ucun xususi olaraq devet edilmesi barede yayilan sayeler ise meydani daha da qizisdirdi Fevral ayinin sonlarinda ingilis donanmasinin geri cekilmesinin ardindan 12 aprel 1807 ci ilde ordu yeni bir rus seferine cixdi ve Nizam i Cedid eleyhdari olub Sahzade Mustafayla gizlice ittifaq qurdugu iddia edilen Kose Musa Pasa sedaret naibi teyin edildi Ordu Edirneye catanda Istanbulda Sultan Selime qarsi tertiblenen ayaqlanmanin hazirligi basa catmisdi Sedrezem Ibrahim Pasa ve diger onemli dovlet adamlari yenicerilerle birlikde seferde oldugundan bu ayaqlanma mehz idareetmenin ikinci pillesi terefinden tertiblenmisdir Kose Musa Pasa ve seyxulislam Ataullah Efendi tertiblenen usyan 4 gun davam etdi ve Sultan Selimin taxtdan endirilmesi ile neticelendi 25 29 may 1807 Usyancilar sedrezem ve seyxulislamin secdiyi 11 neferin edamiyla kifayetlendi Usyanin ilk gunu Mahmud Raif Efendi ve Xelil aga olduruldu Sultan Selim taxtda qalacagi umidiyle olduqca cetinlikle qurdugu ve islahatlarin maddi bunovresini temin eden defterdarligi legv etdi Usyancilarin teleb etdiyi bezi sexsleri gizlice saraydan qacirdib digerlerini cellada teslim etse de qacanlar daha sonra ele kecirilib meydanlarda edam edildi Cox kecmeden Sahzade Mustafanin adi hallanmaga baslandi Bundan qelben inciyen Sultan Selim qardasi oglunu oz elleriyle taxta oturtduqdan sonra 18 il once terk etdiyi Simsirlik bolumune geri dondu IV Mustafa ise taxtda cox qala bilmedi ve 14 ay sonra yene bir saray cevrilisi ile taxtdan endirildi Bu esnada emisini saray hekimi Lorenzo vasitesile zeherlemek istese de Lorenzo bundan imtina edib gizlice saraydan qacdi 14 Qetli Redakte Elemdar Mustafa Pasa etrafinda toplanan Sultan Selim terefdarlarinin tertiblediyi cevrilis cehdi de ugursuz neticelendi 28 iyul 1808 ci ilde seher saatlarinda bas tutan bu cevrlis gun sonunadek davam etdi Saray qapilarini qirib iceri girenler ise sultanin qapi onunde bir silte uzerine buraxilan cesedi ile qarsilasdilar 15 Sabiq sultanin celladlari arasinda vaxtile anasi Mihrisah Sultanin kendxudasi olan Yusif aga da vardi Sultan Selimin bacisi Xedice Sultanin sarayi Gunorta saatlarinda Sarayburnu sahilinden top atesleri atilmaga baslandi Bu seltenet deyisikliyinin remzi idi ancaq butun Istanbul ehli taxta kimin cixdigini bilmirdi Hami Sultan Selimin yeniden taxta cixarildigini zenn edirdi Ancaq bir nece saat sonra dellallar taxtin yeni sultaninin II Mahmud oldugunu elan etdiler Bele ki Sultan Selim qetle yetirilmis veliehd Sahzade Mahmud ise cetinlikle xilas edilerek taxta cixarilmisdi Aralarinda bas cuxadar Ebdulfettah aga kendxuda Ebe Selim xezine vekili Nezir aganin da oldugu 20 ye yaxin sexs aniden hucum ederek sabiq sultani sehid etdiler Ertesi gun genis bir xalq kutlesi ile cenazesi saraydan cixarildi ve Sultan Mustafa turbesinde atasinin yanina defn edildi 16 Olduqca yenilikci bir padsah olan Sultan Selim selteneti boyunca bir cox ilklere imza atmisdir Bele ki 1797 ci ilde Avropadan gelen bir qrup senetci terefinden ilk defe Istanbulda opera sehnelesdirilmisdir Eslen fransiz olan seyyah ve memar Antuan Ignas Melling bu illerde Istanbulda yasamis ve burada bir cox eser insa etmisdir Bunlardan en onemlisi ise Sultan Selimin bacisi Xedice Sultan ucun insa etdirdiyi saray idi Sultan Selim vaxtinin coxunu mehz burada kecirirdi Eyni zamanda bestekar da olan Sultan Selimin gunumuze qeder gelib catan ve sevilen bir cox eseri bestelediyi bilinir Ehmed adli bir oglu olsa da bir nece gun sonra vefat etmisdir 17 Ailesi RedakteHeremxanasi Redakte Safizer Sultan o 30 may 1792 Mezari Sultan Mustafa turbesindedir Aynisefa Sultan Zibifer Sultan o 1 yanvar 1817 Tabisefa Sultan o 15 mart 1855 Mezari Sultan Mustafa turbesindedir Rufet Sultan o 22 oktyabr 1867 Mezari Mihrisah Sultan turbesindedir Nurisems Sultan o may 1826 Mezari Sultan Mustafa turbesindedir Husnumah Sultan o 1814 Mezari Sultan Mustafa turbesindedir Nefizer Sultan o iyun 1792 Istinadlar Redakte 1 2 Encyclopaedia Britannica lt a href https wikidata org wiki Track Q5375741 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P1417 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P2450 gt lt a gt 1 2 Brockhaus Enzyklopadie lt a href https wikidata org wiki Track Q237227 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5019 gt lt a gt 1 2 Brozovic D Ladan T Hrvatska enciklopedija LZMK 1999 9272 seh ISBN 978 953 6036 31 8 lt a href https wikidata org wiki Track P7982 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1789619 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q429032 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1264934 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q18446 gt lt a gt 1 2 https www britannica com biography Selim III J Krauter Franz Frieherr von Ottenfels Beitrage zur Politik Metternichs im griechischen Freiheitskampfe 1822 1832 Salzburg 1913 s 13 19 23 26 Olivier Turkiye Seyahatnamesi 1790 Yillarinda Turkiye ve Istanbul trc Oguz Gokmen Ankara 1977 s 155 III Selim in Sirkatibi Ahmed Efendi Tarafindan Tutulan Ruzname nsr V Sema Arikan Ankara 1993 tur yer Ismail Hakki Uzuncarsili Selim III un Veliaht Iken Fransa Krali Lui XVI ile Muhabereleri TTK Belleten II 1938 s 191 246 Mehmed Emin Edib Efendi nin Hayati ve Tarihi haz Ali Osman Cinar doktora tezi 1999 MU Sosyal Bilimler Enstitusu s 242 247 E Saadet Oner Isvec Devlet Arsivi nde Mahfuz I M D Ohsson Evraki Tasnifi ve Tahlili yuksek lisans tezi 1999 IU Sosyal Bilimler Enstitusu s 152 Kethuda Said Efendi Tarihi haz Ahmet Ozcan yuksek lisans tezi 1999 Kirikkale Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu tur yer Stanford J Shaw Between Old and New The Ottoman Empire under Sultan Selim III 1789 1807 Cambridge 1971 eserin tercumesi icin bk Eski ve Yeni Arasinda Sultan III Selim Yonetiminde Osmanli Imparatorlugu 1789 1807 trc Hur Guldu Istanbul 2008 a mlf Sekbanbasi Risalesi Muellifi Hakkinda Turk Kulturu Incelemeleri Dergisi sy 12 Istanbul 2005 s 221 224 G Rosen Geschichte der Turkei von dem Siege der Reform im Jahre 1826 bis zum Pariser Tractat vom Jahre 1856 Leipzig 1866 I 8 Ubeydullah Kusmani Ebubekir Efendi Asiler ve Gaziler Kabakci Mustafa Risalesi haz Aysel Danaci Yildiz Istanbul 2007 tur yer Kemal Beydilli Turk Bilim ve Matbaacilik Tarihinde Muhendishane Muhendishane Matbaasi ve Kutuphanesi 1776 1826 Istanbul 1995 tur yer Tayyarzade Ata Bey Tarih Istanbul 1293 III 42 45 vd Menbe RedakteSem danizade Muri t tevarih Aktepe II B s 45 46 74 77 80 90 92 108 116 Vasif Tarih I 206 207 Cabi Omer Efendi Tarih haz Mehmet Ali Beyhan Ankara 2003 I 7 9 Hammer GOR IV 528 Mutercim Asim Efendi Tarih Istanbul 1867 I II tur yer J de Saint Denys Revolutions de Constantinople en 1807 et 1808 Paris 1819 II tur yer Zinkeisen Geschichte VI 664 665 722 776 Cevdet Tarih IV 234 235 270 271 Enver Ziya Karal Selim III un Hatt i Humayunlari Ankara 1942 a mlf Selim III un Hatt i Humayunlari Nizam i Cedit 1789 1807 Ankara 1946 Necati Elgin Ucuncu Sultan Selim Ilhami Konya 1959 Ahmet Cevat Eren Selim III un Biyografisi Istanbul 1964 a mlf Selim III IA X 441 457 Portrat des Genius VI Friedrich der Grosse Hamburg 1967 s 26 Mufassal Osmanli Tarihi Istanbul 1971 V tur yer M Fatih Salgar III Selim Hayati Sanati Eserleri Istanbul 2001 Fikret Saricaoglu Kendi Kaleminden Bir Padisahin Portresi Sultan I Abdulhamid 1774 1789 Istanbul 2001 s 3 Kasif Yilmaz III Selim Ilhami Hayati Edebi Kisiligi ve Divaninin Tenkitli Metni Edirne 2001 Aysel Danaci Yildiz III Selim in Katilleri Osm Ar XXXI 2008 s 55 92 Ilhami III Selim TDEA IV 362 363 Xarici kecidler RedakteIII SelimOsmanli sulalesiDogum 24 dekabr 1761 Vefat 28 iyul 1808Hakimiyyet titullariSelefleri I Ebdulhemid Osmanli Imperiyasi دولت عالیه عثمانی Sultani7 aprel 1789 29 may 1807 Xelefleri IV MustafaSunni Islam titullariSelefleri I Ebdulhemid Islam Xelifesi خلافة إسلامية Xelefleri IV MustafaMenbe https az wikipedia org w index php title III Selim amp oldid 6012328, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.