Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
III Səlim Gəray (1713 – 1786, Vize Kırklareli, Kırklareli ili) — XXXXII Krım xanı.
| III Səlim Gəray | |
|---|---|
| sentyabr 1765 – mart 1767 | |
| Əvvəlki | Krım Gəray |
| Sonrakı | Arslan Gəray |
| noyabr 1770 – noyabr 1771 | |
| Əvvəlki | II Qaplan Gəray |
| Sonrakı | II Sahib Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1713 |
| Vəfat tarixi | 1786 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | II Fateh Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
| Dini | sünni islam |
1713-cü ildə doğuldu. Krım xanı II Fateh Gərayın oğludur. Əmisi Arslan Gərayın ilk səltənətində kalqay ünvanı aldı. Ruslara və polyaklara qarşı apardığı təcavüzkar siyasət səbəbilə 1765-ci ilin sentyabrında əmisi Krım Gəray vəzifədən alındı və yerinə Səlim Gəray taxta çıxarıldı. İlk səltənətində qardaşı Mehmed Gəray kalqay, digər qardaşı Krım Gəray isə nurəddin təyin edildi.
Taxta çıxdıqdan sonra Osmanlı sultanı III Mustafayla görüşən Səlim Gəray, onu Avstriya ilə sülh bağlamağa və ruslara qarşı birlikdə mübarizə aparmağa razı saldı. Uzun danışıqların ardından Sultan Mustafanı razı salsa da, ruslarla müharibə tərəfdarı olmayan sədrəzəm Muhsinzadə Mehmed Paşa tərəfindən vəzifədən alındı (mart 1767) və yerinə əmisi Arslan Gəray yenidən Krım xanı oldu.
1770-ci ildə Səlim Gəray yenidən Krım xanlığına gətirildi. Qardaşı Mehmed Gərayı kalqay, Həlim Gərayın oğullarından Krım Gərayı isə nurəddin təyin etdi. Üstəlik arzuladığı Rusiya-Osmanlı müharibəsi çoxdan başlamış, hətta Osmanlılar şimali Qara dəniz sahilindəki mülklərini qorumaqdan aciz vəziyyətə düşmüşdü. Digər yandan Osmanlıların cəbhədəki məğlubiyyətlərini görən noqaylar qarşı cəbhəyə keçmiş və rusların təbəəliyini qəbul etmişdi. Buna qarşı çıxan Səlim Gəray dərhal yerli bəylər vasitəsilə ordu toplamağa başladı. Ancaq gecikdi və 1771-ci ilin iyununda rus qoşunları general Dolqorukovun idarəsində yarımadanı işğal etdi. 14 iyunda Perekop və 29 iyulda Feodosiya yaxınlığında iki böyük tatar ordusu məğlub edildi. Ardından Perekop, Feodosiya, Yeniqala, Kerç və Arabat kimi mühüm strateji qalalar işğal olundu.
Bu vəziyyətdə hakimiyyətini qoruya bilməyən Səlim Gəray dəstək toplamaq məqsədilə İstanbula qaçsa da, burada gözlədiyi dəstəyi ala bilmədi və 1771-ci ilin noyabrında vəzifədən çəkildi. Qalan ömrünü Vizedə keçirən Səlim Gəray 1786-cı ildə burada vəfat etdi.
Mənbə
- Oleksa Gaivoronsky "Повелители двух материков", Kiev-Bakhchisarai, 2007,
İstinadlar
- Henry Hoyle Howorth, History of the Mongols, 1880, part 2, p 479
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
III Selim Geray 1713 1786 Vize Kirklareli Kirklareli ili XXXXII Krim xani III Selim GerayXXXXII Krim xanisentyabr 1765 mart 1767EvvelkiKrim GeraySonrakiArslan Geraynoyabr 1770 noyabr 1771EvvelkiII Qaplan GeraySonrakiII Sahib GeraySexsi melumatlarDogum tarixi 1713Vefat tarixi 1786Vefat yeri Vize Kirklareli Kirklareli ili TurkiyeDefn yeri Vize KirklareliFealiyyeti suveren d Atasi II Fateh GerayAilesi GeraylarDini sunni islam 1713 cu ilde doguldu Krim xani II Fateh Gerayin ogludur Emisi Arslan Gerayin ilk seltenetinde kalqay unvani aldi Ruslara ve polyaklara qarsi apardigi tecavuzkar siyaset sebebile 1765 ci ilin sentyabrinda emisi Krim Geray vezifeden alindi ve yerine Selim Geray taxta cixarildi Ilk seltenetinde qardasi Mehmed Geray kalqay diger qardasi Krim Geray ise nureddin teyin edildi Taxta cixdiqdan sonra Osmanli sultani III Mustafayla gorusen Selim Geray onu Avstriya ile sulh baglamaga ve ruslara qarsi birlikde mubarize aparmaga razi saldi Uzun danisiqlarin ardindan Sultan Mustafani razi salsa da ruslarla muharibe terefdari olmayan sedrezem Muhsinzade Mehmed Pasa terefinden vezifeden alindi mart 1767 ve yerine emisi Arslan Geray yeniden Krim xani oldu 1770 ci ilde Selim Geray yeniden Krim xanligina getirildi Qardasi Mehmed Gerayi kalqay Helim Gerayin ogullarindan Krim Gerayi ise nureddin teyin etdi Ustelik arzuladigi Rusiya Osmanli muharibesi coxdan baslamis hetta Osmanlilar simali Qara deniz sahilindeki mulklerini qorumaqdan aciz veziyyete dusmusdu Diger yandan Osmanlilarin cebhedeki meglubiyyetlerini goren noqaylar qarsi cebheye kecmis ve ruslarin tebeeliyini qebul etmisdi Buna qarsi cixan Selim Geray derhal yerli beyler vasitesile ordu toplamaga basladi Ancaq gecikdi ve 1771 ci ilin iyununda rus qosunlari general Dolqorukovun idaresinde yarimadani isgal etdi 14 iyunda Perekop ve 29 iyulda Feodosiya yaxinliginda iki boyuk tatar ordusu meglub edildi Ardindan Perekop Feodosiya Yeniqala Kerc ve Arabat kimi muhum strateji qalalar isgal olundu Bu veziyyetde hakimiyyetini qoruya bilmeyen Selim Geray destek toplamaq meqsedile Istanbula qacsa da burada gozlediyi desteyi ala bilmedi ve 1771 ci ilin noyabrinda vezifeden cekildi Qalan omrunu Vizede keciren Selim Geray 1786 ci ilde burada vefat etdi MenbeOleksa Gaivoronsky Poveliteli dvuh materikov Kiev Bakhchisarai 2007 ISBN 978 966 96917 1 2IstinadlarHenry Hoyle Howorth History of the Mongols 1880 part 2 p 479