fbpx
Wikipedia

Cəfərilik

Bu məqalə Cəfərilik haqqındadır. Digər mənalar üçün Cəfəri səhifəsinə baxın.

Cəfərilik və yaxud İsnə aşəriyyə, Azərbaycanca On ikiçilik (ərəb. اثنا عشرية‎‎) məzhəbi. On iki imam şiəliyi (əş-şiə əl-imamiyyə əl-isna əşəriyyə), İmamiyyə və yaxud İmamilik olaraq adlandırılır. Dünya şiələrinin ən böyük hissəsi məhz Cəfəri məzhəbinin nümayəndələridir. Hal hazırda İran İslam Respublikasının rəsmi məzhəbidir. İsmaililikZeydiliklə birlikdə İslam dinində, Şiə əqidəsinin fiqhi məzhəblərindən biri sayılır.

Tarixi

Cəfərilik şiələrin 6-cı imam olan İmam Cəfər-i Sadiqin adından alınmışdır və fiqhi məzhəblərin ortaya çıxdığı İmam Cəfər-i Sadiqin zamanında, yəni h.q. 2-ci yüzillikdə (m. 9-10 - cu yüzillik) Cəfərilik o İmamın (ə) tərəfdarlarına verilən bir ad olaraq işlədilmişdir. Məsələn Kufədə Abbasi xəlifəsi Mehdi tərəfindən qazilik vəzifəsini tutan Şərik ibn Abdullah, İmam Cəfər-i Sadiq (ə) - in tələbələrindən Məhəmməd ibn Müslim və Əbu Kureybənin şahidliklərini "Cəfəri" günahlandırılması ilə rədd etmişdir.

 
Şiəliyin Səfəvi dövlətinin rəsmi məzhəbi elan olunması

Səfəvi Dövləti

16-cı yüzillikdə Səfəvi Dövləti İmamiliyi dövlətin rəsmi məzhəbi elan edəndə "Cəfəri" sözünü işlətmişdir.

Əfşar Dövləti

On iki imam şiələrinə rəsmi olaraq "cəfəri" adı isə Nadir şah Əfşar zamanında verildi. Belə ki, 1736-cı il Muğan qurultayından sonra İranAzərbaycanın yeni hakimi olan sünni Nadir şah şiəliyi qəbul etmişdi. Lakin O, şiəliyi qəbul edərkən bir neçə şərtlər də irəli sürmüşdü. Bu haqda tarixçi Ədalət Tahirzadə belə yazır :

Nadir xan qurultay nümayəndələrinin bu şərtlərə əməl edəcəyi halda şahlığa razılıq verə biləcəyini bəyan etdi: 1) II Təhmasib və övladları şah olmaq istəsə onları cəzalandırmaq əvəzinə müdafiə etsəniz cəzanızın ölüm olmasına yazılı razılıq verəcəksiniz; 2) şiəliklə yanaşı, sünni məzhəbinə də hörmət edəcək, Ömərə, Osmana lənət oxumayacaq, sünnilər Məkkəyə həcc ziyarətinə gedəndə əziyyət verməyəcəksiniz; 3) məni şah etsəniz məndən sonra övladlarıma, ailəmə hörmətsizlik etməyəcəyinizə, onlara tabe olacağınıza and içəcəksiniz (14 fevral.1736).

Bu hadisədən biraz sonra Nadir xan şah seçildi və dini işlərə qarışmağa başladı. O, şiə məzhəbində reformasiya aparırdı. Bu isə sonda Nadir şaha baha başa gələcəkdi

Şah elə ilk gündən din işlərinə ciddi diqqət yetirməyə məcbur oldu. Belə ki, sünni Nadir şiə dövlətində şah olmaq üçün şiəliyi qəbul etmişdi. Ancaq bu zaman şiələr sünnilərə hətta xaçpərəstlərdən də artıq nifrət bəsləyir, onlara hədsiz düşmənçiliklə yanaşır, ilk üç raşdin xəlifəni: Əbu Bəkr, ÖmərOsmanı söyürdülər. Nadir şah şiə məzhəbini xeyli yumşaldaraq sünniliyə yaxın bir hala gətirməyi bacardı və bu yeniləşmiş şiə məzhəbini həm sünnilərin, həm də şiələrin hörmət bəslədiyi İmam Cəfər Sadiqə bağlayaraq “cəfəriyyə” adlandırdı. Şah seçilərkən o, Osmanlı sultanı I Mahmudun (1730-1754) xəlifəliyini tanıyacağını bildirdi və Osmanlılarla sülh bağlamağın 5 şərtini mərasimdə bəyan etdi: 1)Osmanlılar yeni cəfəri məzhəbini tanıyacaq; 2) bu məzhəbə Məkkədə bir ibadət yeri (rükn) veriləcək; 3) Əfşarlar hər il Şam (Suriya) üzərindən bir əmirhac göndərəcək; 4) əsirlər dəyişdiriləcək; 5) qarşılıqlı elçilər göndəriləcək.

İslam
 
İslam Tarixi

İnancın əsasları

AllahQuran
PeyğəmbərHəcc
NamazZəkat
Azan • Zikr
İctihad • Cihad

Etiqad məzhəbləri
Kəlam (ƏşərilərMatüridilər)Qədərilər (Mötəzililər)Cebrilər • Mürcilər • Müşəbbihilər
Siyasət məzhəbləri
Sünnilər:
HənəfilərMalikilərŞafiilərHənbəlilərZahirilər

Şiələr:
İmamilər (Cəfərilər (Əxbarilər • ÜsulilərŞeyxilər)ƏləvilərƏnsarilərQızılbaşlar) • Zeydilər
İsmaililər (QərmətilərXaşxaşilərFəthilər • Xəttabilər)VaqifiyyəRafizilər (Batinilər)QeysanilərXürrəmilərBaziğiyyəQurabiyyə
Xaricilər:
Əcrədilər (Meymunilər • Sə'ləbilər) • Əzrəqilər • Bəyhəsilər • İbadilər • Nəcədat • Süfrilər

Yeni məzhəblər

Sələfilər (Vəhabilər)KadiyanilikBabilik (Bəhailik)

Həmçinin bax

SufilərYəsəvilikNəqşibəndilikSührəvərdilikXəlvətilikSəfəvilikBayramilikBəktaşilikCəlvətilikCərrahilikÇiştiyyəEhqaqiyəGülşənilikHürufilikKübravilikMəlamətilikMeyvazhiMövləvilikNemətullahiyyəNöqtəvilikQələndərilikQadiriyyəRifailikRövşənilərSənusilərŞaziliyyəZahidiyyəNüseyrilərDruzlarİslam fəlsəfəsi

Nadir şah bir çox islahatlardan sonra Osmanlı sultanı I Mahmuddan Cəfəriliyi sünniliyin dörd fiqhi məzhəbi ilə yanaşı beşinci fiqhi məzhəb olaraq qəbul etmələrini istəmişdi. Osmanlı sultanı və alimləri Nadir şahın bütün bu fəaliyyətini təqdir etsələr də 1746-cı il, Əfşarlarla Osmanlılar arasında bağlanmış "Kerden" (II Qəsri Şirin adı ilə də tanınır) müqaviləsində - Cəfəriliyi beşinci haqq fiqhi məzhəb olaraq tanımadılar.

Əqidə

Cəfərilikdə dini hüquq və şəriət hökmləri Quran və Sünnətdən çıxarılır. SünniŞiəlik arasındakı əsas fərqlərdən biri də odur ki, onlar Sonuncu peyğəmbər Hz. Muhamməd (s) - dən sonra ilk xəlifənin həm peyğəmbərin vəsiyətiylə, həm də İlahi seçimlə Hz. Əlinin (ə) olmasını iddia edirlər. Bütün bunların çıxan nəticələrə görə Cəfərilər ; 12 İmam yolu ilə Hz. Muhamməddən (s) gələn sözləri (hədis) olaraq qəbul edirlər. Fiqh üsulu olaraq qiyas yerinə əqli qəbul edib, ictihadı önəmsəyirlər. Sünnilərin qəbul etdikləri 116 İslam xəlifəsindən yalnız ikisini (IV xəlifə Hz. Əli (ə) və V xəlifə Hz. Həsən (ə)-i) qəbul edirlər. Cəfərilərə görə Sonuncu Peyğəmbər (s) - dən sonrakı haqq xəlifələr 12 imamlardır. Onlara görə I xəlifə Əbu Bəkirin hakimiyyətə gəlməsi ilə 12 haqq xəlifənin xəlifəlikləri qəsb olunmuşdur. Hz. Muhamməd peyğəmbər (s), Xanım Fatimey-i Zəhra (s.ə.) və 12 imamı (həmçinin digər bütün peyğəmbərləri) məsum olaraq qəbul edir və onların günahsız olduqlarını iddia edir və yalnız O 14 məsumu örnək alırlar.

Fiqh qaydaları

  • Üsuli: Fiqh üsulu (fiqhi qaynaq) olaraq Quran, Hədis və İcma-dan başqa Əqil (hikmət)-i də qəbul edir və Böyük Qeybət (Böyük Qeybət iddia olunan İmam Mehdi - nin h.q. 329-cu ildə guya qeybətə çəkilməsindən bugünə qədər olan dövrdür) dövründə fəqihlərin ictihadına önəm verirlər. (Bu qaydalar hal-hazırda İranda da istifadə olunan Vilayət-i Fəqih sisteminə yol açmışdır.)
  • Əxbari: Məhəmməd peyğəmbərOn iki imamın xəbərlərinə (hədislərinə) önəm verir və (bu məsələlərdə) İctihad hüququnun istifadə olunmasını qəbul etmirlər.
  • Fiqhi mənbələr: Bütün islami məzhəblərdə olduğu kimi, Şiə-Cəfəri məzhəbində fiqhi mənbə Quran-i Kərimdir. Bu kitabdan başqa heç bir kitab cəfəri şiələrinə görə səhih deyildir. Şiəlikdə "səhih hədis kitabı" anlayışı yoxdur, "səhih hədis" anlayışı mövcuddur. Cəfəri-şiələrinin ən məşhur dörd fiqhi kitabı isə Dörd kitab adı ilə məşhur olan kitablardır.

Etiqad

Əqidəyə aid hökmlərin bir dəstəsi elə bir hökmlərdən ibarətdir ki, insan zehnində o barədə sual yaranan kimi dərhal həqiqəti tapmağı vacib olub, onun şəkk və şübhə halında qalması isə haram sayılır. Bu hökmlər Şiə əqidəsi ünvanı ilə qeyd olunmuşdur ki, aşağıdakılardan ibarətdir:

1. Şiə kainat xilqətinin xaliqi olan "vacibul-vücud" (varlığı vacib olan) Allahın varlığına inanır, həmçinin Onun müqəddəs zatının yeganəliyi, Zatı camal və cəlal sifətlərində heç bir şərikinin olmamasına, yəni "La ilahə illəllah" olduğuna inanır.

2. Şiə Allah-taalanın "cəlal" və "cəmal" sifətlərinə inanır. ("Cəlal" sifətlərindən məqsəd, Onun müqəddəs zatının hər bir eybdən uzaq olması, "cəmal" sifətlərindən isə məqsəd Onun müqəddəs Zatının bütün gözəl və kamal (üstün) sifətlərə malik olmasından ibarətdir.)

3. Şiə ümumi risalət və peyğəmbərliyə inanır. Belə ki, Allah-taala bəşəriyyət üçün onların özündən bir sıra peyğəmbərlər və onların vasitəsi ilə asimandan (müəyyən) kitablar göndərmişdir. Həmçinin insanlar cəmiyyətini hidayət etmək, təlim və tərbiyələndirmək üçün din (şəriət) göndərmişdir. Şiə Qurani-Kərimdə adı gəlmiş peyğəmbərlərə aydın, adları çəkilməmiş peyğəmbərlərə qarşı isə ictimai şəkildə inanır.

4. Şiə Ərəb, Qüreyş tayfası, MəkkəMədinə əhlindən olan həzrət Məhəmməd ibni Abdullahın (s) risalət və peyğəmbərliyinə inanır. Həmçinin O həzrətin (s) sonuncu peyğəmbər, dini və kitabının isə sonuncu din və kitab olduğuna inanır. Belə ki, bəşəriyyətin O həzrətdən sonra ayrı bir peyğəmbər və dinin gəlməsinə ehtiyacı yoxdur. Çünki onun gətirdiyi din (şəriət), insanların bu dünyada yaşadığı müddətdə hər növ fərdi, ictimai, maddi və mənəvi ehtiyaclarını ödəyən bütün hökmlərə şamildir.

5. Şiə axirət aləmi və cismani qayıdışa inanır. Belə ki, dünyaya gəlib ölmüş bütün insanlar, bu maddi aləm dağıldıqdan sonra bir daha bu maddi təbiətdən kənar bir aləmdə diriləcək, həmçinin Məhşər adlı bir yerdə və Qiyamət günü adlı bir zamanda Allah-taala qarşısında hazır olacaqdır. Şübhəsiz belə bir böyük və misilsiz hadisədə bütün mələklər, cinlər və heyvanlar belə hazır olacaqdır.

6. Şiə həzrət Peyğəmbərdən (s) sonra təşrii (şəri) və intisabi (Allah tərəfindən seçilmə) xilafət və imamətə inanır.

7. Şiə immaların Allah tərəfindən təyin edildiyinə, 11 imamın xilafət dövranı Hicri-qəməri tarixi ilə 260-cı ilədək davam etdiyinə, qeyb pərdəsi arxasında olan 12-ci imamın rəhbərliyinin isə indiyədək davam etməsinə və Allah-taalanın istədiyi vaxt onu zühur edərək dünyanı ədalətlə dolduracağına inanır.

8. Şiə hal-hazırda müsəlmanlar əlində olan Allahın böyük kitabı Qurani-məcid, Allah-taala tərəfindən islam Peyğəmbərinin (s) mübarək qəlbinə nazil olmuş yeganə və əbədi bir möcüzə olmasına inanır. Belə ki, bu müqəddəs kitabda nə surə və ayə adı ilə qeyri-ilahi bir söz artırılmış, nə də ondan bir surə və ya ayə azaldılmışdır. Həmçinin bu müqəddəs kitab heç bir yol ilə təhrif olunmamışdır.

9. Şiə inanır ki, Allah-taala cism deyil, başqa şeylərdən təşkil (tərkib) tapmamışdır. Onda heç bir dəyişiklik baş verməz və Onun sifətləri zatından ayrı deyildir. O zaman və məkana bağlı deyil, birindən doğulmamış və biri ondan doğulmamışdır. O müqəddəs Allah vacibul-vücuddur ki, Onun zatının həqiqətini dərk etmək, hər bir ağıllı şəxsin ixtiyarı və dərrakəsindən kənardır. İstər peyğəmbərlər, istər mələklər, istərsə də dünya alimləri bu işdən acizdirlər.

10. Şiə mələklərin vücudu, isməti (günahsızlığı) və Allahın iradəsi ilə dünyada geniş istilasına inanır. Şiə əqidəsinə görə mələkləri (xüsusi ilə adları Qurani-kərimdə zikr olunanları) inkar etmək, küfrə səbəb olur, həmçinin istər bir cins, istərsə də müxtəlif olan cin və şeytanlar vardır.

11. Şiə Allah-taala tərəfindən sonuncu peyğəmbər həzrət Məhəmməddən (s) qabaqkı ilahi peyğəmbərlərə nazil olmuş bütün asimani kitablara inanır. Belə ki, Quranda adları çəkilmiş kitablara qarşı aydın, Quranda adları çəkilməyən kitablara qarşı isə ictimai şəkildə inanır.

12. Şiə vəhyə inanır.

13. Şiə əqidəsinə görə bütün ilahi peyğəmbərlər dini işlərdə hər növ günah, xəta və səhvdən məsumdurlar. Belə ki, istər uşaqlıq, istərsə də sonrakı, həmçinin istər peyğəmbərlikdən qabaq, istərsə də ondan sonra dövrlərində onlardan heç bir böyük və ya kiçik günah baş verməz. İlahi peyğəmbərlər Allah-taala tərəfindən hökmləri öyrənmək və onu xalqa danışıq və ya yazı yolları ilə çatdırmaqda səhvə yol verməzlər. Həmçinin onların (ilahi hökmləri) cəmiyyət arasında da icra etmək, şəxsi əməllər və fərdi təqva halları da bu qəbildəndir.

14. Şiə Peyğəmbər (s), imamlar, həmçinin onların hər bir səhabə və yaxınları mələklər və s. müqəddəslər haqqında "ğüluv" etməyi, istər ağıl, istərsə də şəriət baxımından təkidlə haram bilir. Belə ki, "ğüluv" isə əqidə baxımından onların həqiqi həddini aşmaqdan ibarətdir ki, aşağıdakılardan ibarətdir:

1. Allah-taalanın vücudunu inkar edərkən onları Allah bilmək;
2. Həm Allah, həm də onları müstəqil şəkildə Allah bilmək;
3. Məsihilərin İsa (ə) barədə dedikləri şərikə qail olmaq;
4. Onların Allaha məxsus olan bəzi sifətlərə malik olmasını bilmək; məsələn göylər və yerin xaliqiyyəti, insanlar və heyvanların yaradanı, bütün dirilərə ruzi verən, canlı və qeyri-canlıları dirildib, öldürmək və s. bu kimi xüsusiyyətləri qeyd etmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, "ğüluv" çox vaxtlar küfrə səbəb olur.

15. Şiə hal-hazırda müsəlmanlar əlində olan Qurani-məcidin təhrif olmamasına inanır.

16. Şiə əqidəsinə görə 12-ci imam Məhəmməd ibni Həsən Əl-höccət, imam Həsəni Əskərinin əsrində o həzrətin belindən dünyaya gəlmiş və o həzrətin vəfatından qabaq Allah-taala tərəfindən və həzrət Peyğəmbərin (s) göstərişinə əsasən, yer üzündə bütün mələklər üçün imam və rəhbərliyə seçilmiş və o zamandan indiyədək qeyb pərdəsi arxasında olaraq vilayət və imamət vəzifəsi, həmçinin cəmiyyətin ilahi hakimiyyətinin qeyb işlərinə yiyələnməkdədir. Allah-taalanın məşiyyəti olduqda isə dünyanı ədalətlə dolduraraq onu gözəl və ürəyəyatan bir məkana çevirəcəkdir.

17. Şiə əqidəsinə görə islam Peyğəmbəri (s) ilahi təlim vasitəsi ilə bütün dini hökmlər, dinin əsasları və əməlləri, bütün Quran sirləri və maarifi, həmçinin özündən qabaqkı peyğəmbərlərə nazil olmuş kitablardan, peyğəmbərliyi əsrində mövcud olan bütün elmlər, qarşılaşdığı bütün elmi suallar və təsəvvür və dərk edilməsi bizim dərkimizdən kənar olan bütün elmlər və qeybi xəbərlərdan agah olmuşdur. Həmçinin o həzrətin (s) məsum canişinləri barədə də belə bir əqidəyə bağlıdır.

18. Şiə Qurani-Kərimin höccət olmasına inanır. Yəni müəyyən şəraitlə Quran zahirinin dəlalət etdiyi hər hansı bir dini əsas, əməl və ya elmi qəbul etmək lazım, onları rədd etmək isə haram sayılır.

19. Şiə Məhəmməd peyğəmbərin (s) sünnətinin (davranışının) höccət olmasına inanır.

Sünnət Qurani-kərimdən əlavə həzrət Peyğəmbərin (s) dini hökmlər və ilahi maarif adı ilə bəyan etdiyi kəlamından ibarətdir. Həmçinin şiə əqidəsinə görə, imamlar o həzrətin sünnətini (davranışını) nəql və bəyan edənlərdir. Həmçinin Peyğəmbərin (s) sünnəti tam şəkildə və olduğu kimi O həzrətdən (s) məsum imamlara çatmışdır ki, məhz onların vasitəsi ilə başqalarına çatan sünnət hər növ xatarkarlıq, təhrif və şübhədən kənardır. Allah-taala qiyamət günündə bütün insanları Quran və sünnət vasitəsi ilə sorğu-suala çəkəcək və onlardan hesab çəkəcəkdir. İnsanlar da öz iddialarını isbat etmək və ya özlərini səhvlərdən təmizə çıxartmaq üçün bu iki höccətə üz gətirəcəklər.

20. Şiə sağlam ağıl və qəti idrakın höccət (sübut) olmasına inanır. Belə ki, hər bir insanın əqidə və əməllərin yaxşılıq və pisliyinə qarşı qəti idrakı, Qurani-kərim və Peyğəmbərin (s) sünnəti kimi möhkəm dəlil və sübut sayılır. Qiyamət günü Allahın ədalət məhkəməsində də ağıl, insanın əncam verdiyi bütün xeyir işlərə, həmçinin savablar və onun bütün günahları barədə məhkumiyyət və cəzalanma sənədi olacaqdır.

21. Şiə varlıq aləminin zaman baxımından sonradan vücuda gəlməsinə inanır. Yəni Allah-taala aləmin bütün varlıqlarını öz uca iradə və məşiyyəti ilə mütləq olan yoxluqdan vücuda gətirmişdir. Allah-taalaın müqəddəs zatı əzəli olan vacibul-vücud, ondan başqalarının varlığı isə mümkinul-vücud"dur. Belə ki, Allah-taala olduqca ondan başqa heç bir şey (varlıq) olmamışdır.

22. Şiə insanın ixtiyar üzündən əncam verdiyi işləri barədə "əmrun bəynəl-əmrəyn" əqidəsinə bağlıdır. Belə ki, onun əncam verdiyi hər bir işdə həm özünün, həm də Allahın rolu vardır. Ondan iradə və hərəkət, Allah-taaladan isə müqəddimə və əməldə köməkdir.

İnsan sırf şəkildə müstəqil deyildir. Yəni onun iradə və istəyi əncam verdiyi işlərin tam səbəbi və Allah-taalanın onun işlərində heç bir rolunun olmaması kimi deyildir. Bu isə "təfviz" (insanın Allahdan tam şəkildə ayrı və müstəqil olması) adlanır. Həmçinin Allah-taala iradəsi də onun işlərində tam ixtiyar daşımır. Belə ki, insan öz işlərində ixtiyar və iradədən məhrum olaraq, bayraq üzərində külək vasitəsi ilə hərəkət edən şəkil kimi deyildir. Bu isə "cəbr" (insanın öz işlərində heç bir ixtiyara malik olmayıb, məcburiyyət üzündən iş görməsi) adlanır. Elə buna görə də "əmrun bəynəl-əmrəyn" insan və Allahın onun ixtiyarı üzündən həyata keçən işlərində təkvini şərik olması deməkdir. Bu baxımdan halal və haram işlərin arasında heç bir fərq yoxdur. Baxmayaraq ki, bunlar sair baxımlardan bir-biri ilə fərqlidir. Belə ki, Allah-taala halal işdən razı, haram işdən isə narazıdır. Halal işə fərman və ya icazə verərək, haram işi qadağan və nəhy edir. Yaxşı və halal iş üçün savab, haram iş üçün isə əzab verəcəkdir. Bu üstünlüklər insanın ixtiyarı ilə əncam verdiyi işlərin şəri baxımındandır.

23. Şiə "Bərzəx" aləminə inanır. Bərzəx dünya aləmi ilə Qiyamət arasında olan fasilədə yerləşən xüsusi bir yerdir ki, bu aləm dünyasını dəyişmiş bütün insanlar və oranın işlərini öhdəsinə alan mələklərin qaldığı müvəqqəti yerdən ibarətdir. Bərzəx aləmindən müvəqqəti Behişt, Cəhənnəm, savab və əzab mövcuddur və ora daxil olan ruhlar üç növdür.

1. Oyaq olub, nemətlər içində qalan xalis möminlərin ruhu;

2. Oyaq olub, əzab içində qalan əsil kafir və fasiqlərin (azğınların) ruhu;

3. "Subat" adlanan və Qiyamət gününədək ölümdən sonra yuxuya bənzər bir halda qalan əqidə və ağıl baxımından müstəzəf olan orta vəziyyətli insanlar.

24. Şiə əqidəsinə görə Qiyamət günü mükəlləflərin hamısından onların əqidə və əməllərinin hər birindən sorğu-sual olunacaq və onların hər biri bu barədə mühakiməyə çəkiləcəklər. Yəni qadir olan Allah-taala insanların şəxsi və fərdi əqidə və əməllərindən sorğu-sual apararaq, onları mühakimə edəcəkdir. Həmçinin tövhid və sair dini əsaslardan tutmuş kiçik mal və hüquqlara qədər işlər yoxlanılaraq, onların haqqında əlalətlə qəzavət olunacaqdır.

25. Şiə Qiyamət günü mühakimə və sorğu-sual zamanı şəhadət və şahidlərin olmasına inanır. Yəni günahkarlar və azğın əqidə və əməl sahibləri məhşər və qiyamətin qorxusundan peyğəmbərlərin gəlişi, onların tərəfindən dinin çatdırılması və ya onlara çatmasını, həmçinin özləri üçün höccətin tamamlanması, günahkarlıq və ya başqalarının hüquqlarına təcavüzkarlıqlarını inkar etdikdə, Allah-taala və ya peyğəmbərlər, yaxud da xüsusi şəxslər tərəfindən şahid gətirilərək onların barəsində qəzavət olunacaqdır. Allah-taala, hər ümmətin peyğəmbəri, peyğəmbərlərin canişinləri, əməllər üçün məmur olmuş mələklər, yaxşı və pis əməlləri yazanlar, alimlər, saleh bəndələr, pis işlərdən xəbərdar olan şəhidlər, həmçinin günah əncam verilmiş zamanlar və məkanlar və hətta insanın öz bədən üzvləri belə qiyamət gününün şahidlərindən sayılır.

26. Şiə axirət aləmində əməllərin hesab olunmasına inanır. Belə ki, bir insanın daxili əqidələri, zahiri əməlləri və ruhi sifətləri və əxlaqına dair yaxşı və pis əməlləri ağıl və mənəvi cəhətdən hesablanaraq o aləmin mütəxəssislərinin ayırd etdiyinə əsasən savab və cəza veriləcəkdir. Belə bir hesablamada yaxşı və dəyərli əməllər "ağır", pis və dəyərsiz əməllər isə "yüngül" adlanır.

27. Şiə əqidəsinə əsasən dünyada hər bir insanın yaxşı və pis əməlləri onun dərrakə qüvvəsi kamilləşdikdən ömrünün sonunadək məmur olunmuş mələklər vasitəsi ilə yazılır. Onun əməlləri istər zahiri bədən işləri, istər yaxşı əqidələr, həmçinin istər böyük, istərsə də kiçik günahlardan olsa belə, axirət aləmində kitab şəkildə sağ və ya sol əlinə veriləcək və o da aşkar mühakimədən qabaq (əməl) kitabında mövcud olanlar, həmçinin əməllərinin necə hesablanması ilə tanış olacaqdır.

28. Şiə axirət aləmində "şəfaət" məsələsinə inanır. Belə ki, bəzi günahkarlar Cəhənnəm əzabına məhkum olunduqdan sonra Allah-taala bəzi şəxslərə şəfaət və vasitəçilik icazəsini verəcək və beləliklə də o günahkarları bağışlayacaqdır. Şəfaət yalnız Allah-taala izni həmçinin şəfaət edənlər və ya (şəfaət istəyən) günahkarların xahişi ilə olacaqdır.

Şəfaət edənlər böyük ilahi peyğəmbərlər, mələklər, almilər, şəhidlər və saleh bəndələrdən ibarətdir.

Həmçinin şəfaət küfr və şirk üçün deyil, əksinə əməli günahlara aiddir. Şəfaətin faydası isə əzabdan xilas olmaq və yaxud əzabın azalmasından ibarətdir. Qeyd etmək lazımdır ki, şəfaət Behişt əhli haqqında da həyata keçəcəkdir. Belə ki, əməli naqis, savabı az və məqamı aşağı olan bəzi Behişt əhli, şəfaət vasitəsi ilə daha uca olan məqam və daha artıq savaba nail olacaqdır.

29. Şiə Qiyamət günü sona çatdıqdan sonra əbədi Behiştə inanır. Yəni Qiyamət günü sona çatıb, bir dəstə yaxşı əməl və ya şəfaət vasitəsi ilə gözəl savaba, ayrı bir dəstə isə cəzaya layiq görüldükdən sonra, Allah-taala yaxşı bəndələr və səadətə çatanları gözəllikdə vəsfi olmayan və əzəmətdə ürəyəyatan olan Cənnət və ya Behişt adlı yerdə sakin edəcəkdir ki, bu Behişt əbədi və daimi bir yerdir. Behiştin insanın təsəvvüründən kənar olan otaqları, mərtəbələri, bağları, ağacları, sonsuz meyvələri, qadınları, kənizləri və xadimləri vardır. Ora daxil olan şəxs, heç vaxt oradan xaric olmayacaqdır. Behiştdə qocalıq, köhnəlik, xəstəlik, narahatlıq, qəm-qüssə, həmçinin heç bir ziyanverici, zərərli və şərr olmayacaqdır və qeyd olunmuş Behişt hal-hazrıda mövcuddur.

30. Şiə Qiyamət günü sona çatdıqdan sonra əbədi Cəhənnəmə inanır. Yəni Qiyamət məhkəməsində şiddətli əzab və cəzaya məhkum olunmuş şəxslər, insan təsəvvüründən kənar, müxtəlif əzab və odlarla dolu olan Cəhənnəm adli bir yerdə dustaq olacaqlar. Cəhənnəm kafirlər, həmçinin azğın əqidəli şəxslər üçün əbədi və daimidir və heç vaxt oradan xaric ola bilməyəcəklər. Amma əməl baxımından günahkar olanlar üçün isə müvəqqəti bir yerdir.

Fərqlər

Bir gün Əbu Hənifə İmam Sadiq (əleyhissəlam) ilə görüşmək məqsədilə onun evinə gəlib görüş üçün icazə istədi. İmam Sadiq (əleyhissəlam) icazə vermədi.

Əbu Hənifə deyir: Bir qədər qapının ağzında gözlədim. Bu vaxt bir neçə kufəli şəxs gəlib İmam əleyhissəlamla görüşmək üçün icazə istədi. İmam onlara icazə verdi. Mən də onlarla birlikdə içəri girdim. Onun hüzuruna yetişdikdə dedim: “Yaxşı olar ki, siz Kufəyə bir nümayəndə göndərib oranın əhalisini Peyğəmbərin səhabələrinə nalayiq sözlər deməkdən çəkindirəsiniz. Orada on min nəfərdən çox adam Peyğəmbərin dostları üçün nalayiq sözlər deyir.” İmam Sadiq (əleyhissəlam) buyurdu: “Camaat mən deyəni qəbul etmir.”

Əbu Hənifə: “Siz Allah Peyğəmbərinin nəvəsi olduğunuz bir halda, necə ola bilər camaat sizin sözünüzü qəbul etməsin?!” İmam Sadiq (əleyhissəlam): “Mənim sözümə qulaq asmayanlardan biri də, elə sən özünsən. Məgər mənim icazəm olmadan evə daxil olmamısan, mənim icazəm olmadan oturmamısan və mən icazə verməmiş sözə başlamamısan?” Sonra əlavə edib buyurdu: “Eşitdiyimə görə sən müqayisə əsasında hökm verirsən!”

— Bəli!

— Vay olsun sənə! Müqayisə əsasında hökm verən ilk şəxs (məxluq) Şeytan olmuşdur. Allah ona “Adəmə səcdə et” - deyə buyurduqda o cavab verdi ki: “Mən səcdə etmirəm, çünki mən ondan daha yaxşıyam. Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratdın.” (Sonra İmam Sadiq (əleyhissəlam) şəriətdə müqayisənin batil olduğunu isbat etmək üçün bununla zidd olan bir neçə şəriət hökmü qeyd edərək buyurdu

— Səncə bir nəfəri nahaqdan öldürməyin günahı ağırdır, yoxsa zinanın?

— Bir nəfəri nahaqdan öldürməyin.

— (Əgər müqayisə olunan hökmə əməl etmək olarsa) bəs nə üçün qətl hadisəsini isbat etmək üçün iki, zinanı isbat etmək üçün isə dörd şahid lazımdır? İslamın bu qanunu müqayisə ilə uyğun gəlirmi?

— Xeyr!

— Sidik daha çox murdardır, yoxsa məni?

— Sidik.

— Bəs nəyə görə birincidə (sidikdə) Allah-taala insanlara dəstəmaz almağı, ikincidə (mənidə) isə qüsl almağı əmr edir? Bu hökm müqayisə ilə uyğundur?

— Xeyr!

— Namaz daha çox əhəmiyyətlidir, yoxsa oruc?

— Namaz.

— Bəs nəyə görə heyz (aybaşı) halı görmüş qadına namazın qəzası vacib deyil, ancaq orucun qəzası vacibdir? Bu hökm müqayisə ilə uyğun gəlir?

— Xeyr!

— Qadın daha çox zəifdir, yoxsa kişi?

— Qadın.

— Bəs nə üçün kişinin irs payı qadının irs payının iki bərabəri qədərdir? (Əgər qadın zəifdirsə, onda qoy o daha çox irs aparsın.) Bu hökm müqayisə ilə uyğun gəlirmi?

— Xeyr!

— Nə üçün on dirhəm oğurlamış şəxs barədə Allah onun əlinin kəsilməsini, ancaq bir nəfər digər birisinin əlini kəsərsə, beş yüz dirhəm diyə verməsini əmr etmişdir? Bu hökm müqayisə ilə uyğun gəlirmi?

— Xeyr!

— Eşitmişəm ki, sən “Sonra da həmin gün [Qiyamət günü] [Allahın dünyada sizə əta etdiyi] nemətlər barəsində mütləq sorğu-sual olunacaqsınız” ayəsini belə təfsir edirsən: “Allah insanları yay fəslində yedikləri dadlı yeməklər və içdikləri sərin sular barədə sorğu-suala çəkəcək.”

— Düzdür, mən bu ayəni bu cür təfsir etmişəm.

— Əgər bir nəfər səni evinə qonaq aparıb qarşına dadlı yemək və sərin su qoysa, sonra bu işinə görə sənə minnət qoyarsa, bu adam barəsində necə fikirləşərsən?

— Deyərəm ki, xəsis adamdır.

— Allah xəsisdirmi? (Yəni, bizə bəxş etdiyi yeməklər barədə bizi sorğu-suala çəkər?)

Əbu Hənifə: “Bəs, Quranın “insanlar onlar barədə sorğu-sual olunacaqlar” dediyi nemətlərdən məqsəd nədir?”

İmam Sadiq (əleyhissəlam): “Ondan məqsəd biz Əhli-beytin (əleyhissəlam) dostluğudur.”

Namaz

Günlük ibadətlər əsnasında namazı Sünnilikdə olduğu və Quranda buyurulduğu kimi 5 vaxt qəbul edib və 5 vaxt qılırlar. Lakin ikinci və üçüncü namaz (zöhr və əsr) ilə, dördüncü və beşinci namazın (məğrib və işa) yaxın qılınmasına da icazə verildiyini iddia edirlər. Və cəfərilərə görə Peyğəmbər (s) özü də müəyyən vaxtlarda belə (yaxın-yaxın) namaz qılmışdır. Onlar buna dəlil olaraq bəzi sünni hədislərini də misal gətirirlər :

وحدثني أبو الربيع الزهراني حدثنا حماد عن الزبير بن الخريت عن عبد الله بن شقيق قال خطبنا ابن عباس يوما بعد العصر حتى غربت الشمس وبدت النجوم وجعل الناس يقولون الصلاة الصلاة قال فجاءه رجل من بني تميم لا يفتر ولا ينثني الصلاة الصلاة فقال ابن عباس أتعلمني بالسنة لا أم لك ثم قال رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم جمع بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء قال عبد الله بن شقيق فحاك في صدري من ذلك شيء فأتيت أبا هريرة فسألته فصدق مقالته

وحدثنا ابن أبي عمر حدثنا وكيع حدثنا عمران بن حدير عن عبد الله بن شقيق العقيلي قال قال رجل لابن عباس الصلاة فسكت ثم قال الصلاة فسكت ثم قال الصلاة فسكت ثم قال لا أم لك أتعلمنا بالصلاة وكنا نجمع بين الصلاتين على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم

Tərcüməsi :

Mənə Əbu ər-Rabi əz-Zəhrani rəvayət etdi və (dedi ki), bizə Həmmad, Zubeyr b. Xirritdən, o da Abdullah b. Şəqiqdən rəvayət etdi. Dedi: Bir gün İbn Abbas əsrdən sonra günəş batıb ulduzlar görünənə qədər bizə xütbə oxudu. İnsanlar “Namaz! Namaz!” - deməyə başladılar. Bu zaman onun yanına Təmim qəbiləsindən sözünü deməkdən çəkinməyən bir adam gələrək: “Namaz! Namaz!...” – dedi. İbn Abbas dedi: “Mənə sünnətimi öyrədəcəksən?! Anasız qalasan!” Sonra dedi: “Allahın elçisini (s) zöhr ilə əsri və məğrib ilə işanı birləşdirək qıldığını gördüm.” Abdullah b. Şəqiq deyir: “Bu sözdən qəlbimə şübhə düşdü. Əbu Hureyrənin yanına gəlib bu barədə soruşdum və o da İbn Abbasın sözünü təsdiqlədi.”

Bizə İbn Əbi Ömər rəvayət etdi (və dedi ki), bizə Vəki rəvayət etdi (və dedi ki), bizə İmran b. Hudeyr, Abdullah b. Şəqiq əl-Uqeylidən rəvayət etdi. Dedi: Bir nəfər İbn Abbasa “Namaza!” – dedi. O, susdu. Sonra yenə “Namaza!” – dedi. O, yenə susdu. Sonra yenə “Namaza!” – dedi. İbn Abbas yenə susdu və sonra dedi: “Anasız qalasan! Namazı bizəmi öyrədəcəksən? Biz Rəsulullahın (s) zamanında iki namazı birləşdirərək qılardıq.”

باب الجمع بين الصلاتين في الحضر حدثنا يحيى بن يحيى قال قرأت على مالك عن أبي الزبير عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم الظهر والعصر جميعا والمغرب والعشاء جميعا في غير خوف ولا سفر

وحدثنا أحمد بن يونس وعون بن سلام جميعا عن زهير قال ابن يونس حدثنا زهير حدثنا أبو الزبير عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم الظهر والعصر جميعا بالمدينة في غير خوف ولا سفر قال أبو الزبير فسألت سعيدا لم فعل ذلك فقال سألت ابن عباس كما سألتني فقال أراد أن لا يحرج أحدا من أمته

Tərcüməsi :

Həzərdə (sabit məskəni olanların qaldıqları məmləkət, vətən) namazların birləşdirilməsi haqqında bab Bizə Yəhya b. Yəhya rəvayət etdi və dedi ki, Malikə Əbu əz-Zubeyrdən dinlədiyim, onun da Səid b. Cubeyrdən, onun da İbn Abbasdan nəqlən rəvayət etdiyi bu hədisi oxudum: "Rəsulullah (s) heç bir qorxu olmadan və heç bir səfər yox ikən zöhr və əsr namazlarını bir yerdə qıldı."

Bizə Əhməd b. Yunus və Aun b. Səllam biryerdə Zuheyrdən rəvayət etdilər. İbn Yunus dedi ki, bizə Zuheyr rəvayət etdi və dedi ki), bizə Əbu əz-Zubeyr, Səid b. Cubeyrdən, o da İbn Abbasdan nəqlən rəvayət etdi: “Rəsulullah (s.ə.a.s) Mədinədə heç bir qorxu olmadan və səfər yox ikən zöhr və əsr namazlarını bir yerdə qıldı.” Əbu əz-Zubeyr dedi: “Mən Səiddən görəsən nəyə görə belə etdiyini soruşdum. Səid dedi: Mən də sənin soruşduğun kimi İbn Abbasdan soruşdum.” Rəsulullah (s) buyurdu: “Ümmətimdən heç kəsin əziyyət çəkməsini istəmirəm.”

Namaz zamanı qiyam halında dayanarkən əllər birləşdirilmir və əllər yanda sabit qalır. Cəfəri şiələrinə görə namaz zamanı əllər bilərəkdən və səbəbsiz birləşdirilərsə namaz batil olar. Cəfəri şiələrinə görə namaz qılmağa başlayarkən mütləq "bismillah" deyilməlidir. Maliki məzhəbinin banisi Malikə görə isə bu məkruhdur. Namazlarda müstəhəb olaraq 2-ci rükətdən sonra (cümə namazında isə hər iki rükətdə) qünut tuturlar. Namazı bitirərkən 3 dəfə təkbir ("Əllahu Əkbər") deyib bitirirlər.

Dəstəmaz

Cəfərilikdə ibadətdən əvvəlki təmizlik (dəstəmaz) zamanı sünnilərdən fərqli olaraq ayaqların yuyulması əvəzinə yaş olan əllər xəfif şəkildə ayaqlara çəkilir (məsh edilir). Buna səbəb kimi onlar Quran ayəsini dəlil gətirirlər. Çünki Quranda "baş və ayaqlarınızı məsh edin" yazılıb.

Nikah

Cəfərilikdə Sünnilərdə olduğu kimi nikahın bir çox qayda-qanunları ortaq qəbul edilir. Lakin bu məzhəbdə daimi nikahla yanaşı, müvəqqəti nikah da vardır. Əhli Sünnə məzhəbinin isə əksər alimləri bu nikahı qanuni saymırlar.

Xums

Sünnilikdən fərqli olaraq Cəfərilikdə Xums adlanan və gəlirin 1/5 (beşdə bir) hissəsini təşkil edən vergi də mövcuddur. Zəkatdan fərqlidir. Cəfəri alimlərinə və qaydalarına görə Xumsun yarısı Peyğəmbər (s) nəslindən olan şəxslərə və kasıb, yetim olan seyidlərə (İmam Hüseyn (ə) - in nəslindən olan şəxslərə seyid deyilir), digər yarısı isə dini bilgisi geniş olub hökm verə bilən müctəhidlərə verilir. Müctəhidlərin bu pulu özləri üçün xərcləmək ixtiyarları yoxdur. Bu pullar din yolunda xərclənməlidir.

Digər fərqlər

Bütün bunlardan başqa cəfəri şiələri azan, iqamə, kəlmeyi-şəhadət və kəlmeyi teyyibədə (müstəhəb niyyəti ilə) Həzrəti Əli (ə) - nin adını da çəkirlər. Lakin bu, dualarda vacib şərt olmayıb, müstəhəb əhəmiyyət daşıyır.

İstinadlar

  1. Şeyx Müfid, "Əl-İxtisas", səh. 202
  2. Ədalət Tahirzadə. Nadir şah Əfşar.(Tərcümeyi-hal oçerki). 2-ci nəşr. Bakı. “Çıraq” nəşriyyatı. 2005. səh. 12
  3. Ədalət Tahirzadə. Nadir şah Əfşar.(Tərcümeyi-hal oçerki). 2-ci nəşr. Bakı. “Çıraq” nəşriyyatı. 2005. səh. 13
  4. “Təkasur” surəsi, ayə 8
  5. Əllamə Məclisi, "Biharül Ənvar", c.10, səh.22.
  6. Təzkirətül-hüffaz, c.1, səh.166.
  7. Biharül-ənvar, c.47, səh.217.
  8. Təhzibüt-təhzib, c.1, səh.88.
  9. Əl-İmamüs-Sadiq vəl məzahibül-ərbəəh, c.1, səh.53.
  10. Əl-İrşad, səh.270.
  11. Əs-Səvaiqül-mühriqə, səh.201.
  12. Əl-İmamüs-Sadiq vəl-məzahibül-ərbəə, c.1, səh.55.
  13. Müxtəsəri-tarixil ərəb, səh.193.
  14. Vəfəyatül-ə’yan, c.1, səh.327.
  15. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.490-491, Hədis № 705 (57,58); Dar İhya əl-Kutub əl-Ərəbiyyə
  16. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.320, Hədis № 705 (57,58); Dar Teybə - Riyad, 1427/2006; təhqiq: Nəzər ibn Muhəmməd əl-Qurtubi
  17. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.491-492, Hədis № 705 (57,58); Dar İhya əl-Kutub əl-Ərəbiyyə - Riyad, 1412/1991; təhqiq: Muhəmməd Fuad Əbdül-Baqi
  18. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.489-490, Hədis № 705; Dar İhya əl-Kutub əl-Ərəbiyyə
  19. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.318-319, Hədis № 705 (49,50); Dar Teybə - Riyad, 1427/2006; təhqiq: Nəzər ibn Muhəmməd əl-Qurtubi
  20. Müslim ibn Həccac, əl-Müsnəd əs-səhih bi nəqlil ədli, s.489-490, Hədis № 705 (49,50); Dar İhya əl-Kutub əl-Ərəbiyyə - Riyad, 1412/1991; təhqiq: Muhəmməd Fuad Əbdül-Baqi
  21. “Əl-xilaf”, c.4, səh. 340
  22. “Ən-nihayə” səh. 489
  23. Seyid Cəfər Mürtəza Amili, “Zivacul-müt’ə”, c.1, səh. 29.
  24. "Namaz Təlimi". "Nurlar". Bakı. 2009. səh 35.

Mənbə

  • İslam: Qısa məlumat kitabı, Bakı, Azərnəşr, 1985, 164 səh.
  • Ədalət Tahirzadə. "Nadir şah Əfşar".(Tərcümeyi-hal oçerki). 2-ci nəşr. Bakı. “Çıraq” nəşriyyatı. 2005. 40 səh.
  • Müslim bin Heccac, "Sahih-i Müslim" Tercüme ve Şerhi, çeviren : Ahmed Davudoğlu, "Sönmez" Neşriyatı. 2012-07-11 at the Wayback Machine
  • "Namaz Təlimi". "Nurlar". Bakı. 2009. 61 səh.
  • Şeyx Kuleyni. "Əl-Kafi
  • Şeyx Müfid, "Əl-İxtisas"

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Cəfəriliyə dair sayt (türkçə)
  • Cəfərilik (türkçə) 2012-07-25 at the Wayback Machine
  • Cəfərilik (türkcə) 2012-08-08 at the Wayback Machine
  • Namazların ardıcıl qılınması 2016-01-27 at the Wayback Machine
  • Cəfəri alimlərinin kitabları
  • Cəfərilikdə hədis (türkçə)
  • Online Şiə Kitabxanası

cəfərilik, məqalə, haqqındadır, digər, mənalar, üçün, cəfəri, səhifəsinə, baxın, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, yaxud, isnə, aşəriyyə, azərbaycanca, ikiçilik, ərəb, اثنا,. Bu meqale Ceferilik haqqindadir Diger menalar ucun Ceferi sehifesine baxin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ceferilik ve yaxud Isne aseriyye Azerbaycanca On ikicilik ereb اثنا عشرية mezhebi On iki imam sieliyi es sie el imamiyye el isna eseriyye Imamiyye ve yaxud Imamilik olaraq adlandirilir Dunya sielerinin en boyuk hissesi mehz Ceferi mezhebinin numayendeleridir Hal hazirda Iran Islam Respublikasinin resmi mezhebidir Ismaililik ve Zeydilikle birlikde Islam dininde Sie eqidesinin fiqhi mezheblerinden biri sayilir Mundericat 1 Tarixi 1 1 Sefevi Dovleti 1 2 Efsar Dovleti 2 Eqide 2 1 Fiqh qaydalari 3 Etiqad 4 Ferqler 4 1 Namaz 4 2 Destemaz 4 3 Nikah 4 4 Xums 4 5 Diger ferqler 5 Istinadlar 6 Menbe 7 Hemcinin bax 8 Xarici kecidlerTarixi RedakteCeferilik sielerin 6 ci imam olan Imam Cefer i Sadiqin adindan alinmisdir ve fiqhi mezheblerin ortaya cixdigi Imam Cefer i Sadiqin zamaninda yeni h q 2 ci yuzillikde m 9 10 cu yuzillik Ceferilik o Imamin e terefdarlarina verilen bir ad olaraq isledilmisdir Meselen Kufede Abbasi xelifesi Mehdi terefinden qazilik vezifesini tutan Serik ibn Abdullah Imam Cefer i Sadiq e in telebelerinden Mehemmed ibn Muslim ve Ebu Kureybenin sahidliklerini Ceferi gunahlandirilmasi ile redd etmisdir 1 Sieliyin Sefevi dovletinin resmi mezhebi elan olunmasi Sefevi Dovleti Redakte 16 ci yuzillikde Sefevi Dovleti Imamiliyi dovletin resmi mezhebi elan edende Ceferi sozunu isletmisdir Efsar Dovleti Redakte On iki imam sielerine resmi olaraq ceferi adi ise Nadir sah Efsar zamaninda verildi Bele ki 1736 ci il Mugan qurultayindan sonra Iran ve Azerbaycanin yeni hakimi olan sunni Nadir sah sieliyi qebul etmisdi Lakin O sieliyi qebul ederken bir nece sertler de ireli surmusdu Bu haqda tarixci Edalet Tahirzade bele yazir Nadir xan qurultay numayendelerinin bu sertlere emel edeceyi halda sahliga raziliq vere bileceyini beyan etdi 1 II Tehmasib ve ovladlari sah olmaq istese onlari cezalandirmaq evezine mudafie etseniz cezanizin olum olmasina yazili raziliq vereceksiniz 2 sielikle yanasi sunni mezhebine de hormet edecek Omere Osmana lenet oxumayacaq sunniler Mekkeye hecc ziyaretine gedende eziyyet vermeyeceksiniz 3 meni sah etseniz menden sonra ovladlarima aileme hormetsizlik etmeyeceyinize onlara tabe olacaginiza and iceceksiniz 14 fevral 1736 2 Bu hadiseden biraz sonra Nadir xan sah secildi ve dini islere qarismaga basladi O sie mezhebinde reformasiya aparirdi Bu ise sonda Nadir saha baha basa gelecekdi Sah ele ilk gunden din islerine ciddi diqqet yetirmeye mecbur oldu Bele ki sunni Nadir sie dovletinde sah olmaq ucun sieliyi qebul etmisdi Ancaq bu zaman sieler sunnilere hetta xacperestlerden de artiq nifret besleyir onlara hedsiz dusmencilikle yanasir ilk uc rasdin xelifeni Ebu Bekr Omer ve Osmani soyurduler Nadir sah sie mezhebini xeyli yumsaldaraq sunniliye yaxin bir hala getirmeyi bacardi ve bu yenilesmis sie mezhebini hem sunnilerin hem de sielerin hormet beslediyi Imam Cefer Sadiqe baglayaraq ceferiyye adlandirdi Sah secilerken o Osmanli sultani I Mahmudun 1730 1754 xelifeliyini taniyacagini bildirdi ve Osmanlilarla sulh baglamagin 5 sertini merasimde beyan etdi 1 Osmanlilar yeni ceferi mezhebini taniyacaq 2 bu mezhebe Mekkede bir ibadet yeri rukn verilecek 3 Efsarlar her il Sam Suriya uzerinden bir emirhac gonderecek 4 esirler deyisdirilecek 5 qarsiliqli elciler gonderilecek 3 Islam Islam TarixiInancin esaslariAllah Quran Peygember Hecc Namaz Zekat Azan Zikr Ictihad CihadEtiqad mezhebleriKelam Eseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler MusebbihilerSiyaset mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Zahiriler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Ecrediler Meymuniler Se lebiler Ezreqiler Beyhesiler Ibadiler Necedat SufrilerYeni mezheblerSelefiler Vehabiler Kadiyanilik Babilik Behailik Hemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Meyvazhi Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesiNadir sah bir cox islahatlardan sonra Osmanli sultani I Mahmuddan Ceferiliyi sunniliyin dord fiqhi mezhebi ile yanasi besinci fiqhi mezheb olaraq qebul etmelerini istemisdi Osmanli sultani ve alimleri Nadir sahin butun bu fealiyyetini teqdir etseler de 1746 ci il Efsarlarla Osmanlilar arasinda baglanmis Kerden II Qesri Sirin adi ile de taninir muqavilesinde Ceferiliyi besinci haqq fiqhi mezheb olaraq tanimadilar Eqide RedakteCeferilikde dini huquq ve seriet hokmleri Quran ve Sunnetden cixarilir Sunni ve Sielik arasindaki esas ferqlerden biri de odur ki onlar Sonuncu peygember Hz Muhammed s den sonra ilk xelifenin hem peygemberin vesiyetiyle hem de Ilahi secimle Hz Elinin e olmasini iddia edirler Butun bunlarin cixan neticelere gore Ceferiler 12 Imam yolu ile Hz Muhammedden s gelen sozleri hedis olaraq qebul edirler Fiqh usulu olaraq qiyas yerine eqli qebul edib ictihadi onemseyirler Sunnilerin qebul etdikleri 116 Islam xelifesinden yalniz ikisini IV xelife Hz Eli e ve V xelife Hz Hesen e i qebul edirler Ceferilere gore Sonuncu Peygember s den sonraki haqq xelifeler 12 imamlardir Onlara gore I xelife Ebu Bekirin hakimiyyete gelmesi ile 12 haqq xelifenin xelifelikleri qesb olunmusdur Hz Muhammed peygember s Xanim Fatimey i Zehra s e ve 12 imami hemcinin diger butun peygemberleri mesum olaraq qebul edir ve onlarin gunahsiz olduqlarini iddia edir ve yalniz O 14 mesumu ornek alirlar Fiqh qaydalari Redakte Usuli Fiqh usulu fiqhi qaynaq olaraq Quran Hedis ve Icma dan basqa Eqil hikmet i de qebul edir ve Boyuk Qeybet Boyuk Qeybet iddia olunan Imam Mehdi nin h q 329 cu ilde guya qeybete cekilmesinden bugune qeder olan dovrdur dovrunde feqihlerin ictihadina onem verirler Bu qaydalar hal hazirda Iranda da istifade olunan Vilayet i Feqih sistemine yol acmisdir Exbari Mehemmed peygember ve On iki imamin xeberlerine hedislerine onem verir ve bu meselelerde Ictihad huququnun istifade olunmasini qebul etmirler Fiqhi menbeler Butun islami mezheblerde oldugu kimi Sie Ceferi mezhebinde fiqhi menbe Quran i Kerimdir Bu kitabdan basqa hec bir kitab ceferi sielerine gore sehih deyildir Sielikde sehih hedis kitabi anlayisi yoxdur sehih hedis anlayisi movcuddur Ceferi sielerinin en meshur dord fiqhi kitabi ise Dord kitab adi ile meshur olan kitablardir Etiqad RedakteEqideye aid hokmlerin bir destesi ele bir hokmlerden ibaretdir ki insan zehninde o barede sual yaranan kimi derhal heqiqeti tapmagi vacib olub onun sekk ve subhe halinda qalmasi ise haram sayilir Bu hokmler Sie eqidesi unvani ile qeyd olunmusdur ki asagidakilardan ibaretdir 1 Sie kainat xilqetinin xaliqi olan vacibul vucud varligi vacib olan Allahin varligina inanir hemcinin Onun muqeddes zatinin yeganeliyi Zati camal ve celal sifetlerinde hec bir serikinin olmamasina yeni La ilahe illellah olduguna inanir 2 Sie Allah taalanin celal ve cemal sifetlerine inanir Celal sifetlerinden meqsed Onun muqeddes zatinin her bir eybden uzaq olmasi cemal sifetlerinden ise meqsed Onun muqeddes Zatinin butun gozel ve kamal ustun sifetlere malik olmasindan ibaretdir 3 Sie umumi risalet ve peygemberliye inanir Bele ki Allah taala beseriyyet ucun onlarin ozunden bir sira peygemberler ve onlarin vasitesi ile asimandan mueyyen kitablar gondermisdir Hemcinin insanlar cemiyyetini hidayet etmek telim ve terbiyelendirmek ucun din seriet gondermisdir Sie Qurani Kerimde adi gelmis peygemberlere aydin adlari cekilmemis peygemberlere qarsi ise ictimai sekilde inanir 4 Sie Ereb Qureys tayfasi Mekke ve Medine ehlinden olan hezret Mehemmed ibni Abdullahin s risalet ve peygemberliyine inanir Hemcinin O hezretin s sonuncu peygember dini ve kitabinin ise sonuncu din ve kitab olduguna inanir Bele ki beseriyyetin O hezretden sonra ayri bir peygember ve dinin gelmesine ehtiyaci yoxdur Cunki onun getirdiyi din seriet insanlarin bu dunyada yasadigi muddetde her nov ferdi ictimai maddi ve menevi ehtiyaclarini odeyen butun hokmlere samildir 5 Sie axiret alemi ve cismani qayidisa inanir Bele ki dunyaya gelib olmus butun insanlar bu maddi alem dagildiqdan sonra bir daha bu maddi tebietden kenar bir alemde dirilecek hemcinin Mehser adli bir yerde ve Qiyamet gunu adli bir zamanda Allah taala qarsisinda hazir olacaqdir Subhesiz bele bir boyuk ve misilsiz hadisede butun melekler cinler ve heyvanlar bele hazir olacaqdir 6 Sie hezret Peygemberden s sonra tesrii seri ve intisabi Allah terefinden secilme xilafet ve imamete inanir 7 Sie immalarin Allah terefinden teyin edildiyine 11 imamin xilafet dovrani Hicri qemeri tarixi ile 260 ci iledek davam etdiyine qeyb perdesi arxasinda olan 12 ci imamin rehberliyinin ise indiyedek davam etmesine ve Allah taalanin istediyi vaxt onu zuhur ederek dunyani edaletle dolduracagina inanir 8 Sie hal hazirda muselmanlar elinde olan Allahin boyuk kitabi Qurani mecid Allah taala terefinden islam Peygemberinin s mubarek qelbine nazil olmus yegane ve ebedi bir mocuze olmasina inanir Bele ki bu muqeddes kitabda ne sure ve aye adi ile qeyri ilahi bir soz artirilmis ne de ondan bir sure ve ya aye azaldilmisdir Hemcinin bu muqeddes kitab hec bir yol ile tehrif olunmamisdir 9 Sie inanir ki Allah taala cism deyil basqa seylerden teskil terkib tapmamisdir Onda hec bir deyisiklik bas vermez ve Onun sifetleri zatindan ayri deyildir O zaman ve mekana bagli deyil birinden dogulmamis ve biri ondan dogulmamisdir O muqeddes Allah vacibul vucuddur ki Onun zatinin heqiqetini derk etmek her bir agilli sexsin ixtiyari ve derrakesinden kenardir Ister peygemberler ister melekler isterse de dunya alimleri bu isden acizdirler 10 Sie meleklerin vucudu ismeti gunahsizligi ve Allahin iradesi ile dunyada genis istilasina inanir Sie eqidesine gore melekleri xususi ile adlari Qurani kerimde zikr olunanlari inkar etmek kufre sebeb olur hemcinin ister bir cins isterse de muxtelif olan cin ve seytanlar vardir 11 Sie Allah taala terefinden sonuncu peygember hezret Mehemmedden s qabaqki ilahi peygemberlere nazil olmus butun asimani kitablara inanir Bele ki Quranda adlari cekilmis kitablara qarsi aydin Quranda adlari cekilmeyen kitablara qarsi ise ictimai sekilde inanir 12 Sie vehye inanir 13 Sie eqidesine gore butun ilahi peygemberler dini islerde her nov gunah xeta ve sehvden mesumdurlar Bele ki ister usaqliq isterse de sonraki hemcinin ister peygemberlikden qabaq isterse de ondan sonra dovrlerinde onlardan hec bir boyuk ve ya kicik gunah bas vermez Ilahi peygemberler Allah taala terefinden hokmleri oyrenmek ve onu xalqa danisiq ve ya yazi yollari ile catdirmaqda sehve yol vermezler Hemcinin onlarin ilahi hokmleri cemiyyet arasinda da icra etmek sexsi emeller ve ferdi teqva hallari da bu qebildendir 14 Sie Peygember s imamlar hemcinin onlarin her bir sehabe ve yaxinlari melekler ve s muqeddesler haqqinda guluv etmeyi ister agil isterse de seriet baximindan tekidle haram bilir Bele ki guluv ise eqide baximindan onlarin heqiqi heddini asmaqdan ibaretdir ki asagidakilardan ibaretdir 1 Allah taalanin vucudunu inkar ederken onlari Allah bilmek 2 Hem Allah hem de onlari musteqil sekilde Allah bilmek 3 Mesihilerin Isa e barede dedikleri serike qail olmaq 4 Onlarin Allaha mexsus olan bezi sifetlere malik olmasini bilmek meselen goyler ve yerin xaliqiyyeti insanlar ve heyvanlarin yaradani butun dirilere ruzi veren canli ve qeyri canlilari dirildib oldurmek ve s bu kimi xususiyyetleri qeyd etmek olar Qeyd etmek lazimdir ki guluv cox vaxtlar kufre sebeb olur 15 Sie hal hazirda muselmanlar elinde olan Qurani mecidin tehrif olmamasina inanir 16 Sie eqidesine gore 12 ci imam Mehemmed ibni Hesen El hoccet imam Heseni Eskerinin esrinde o hezretin belinden dunyaya gelmis ve o hezretin vefatindan qabaq Allah taala terefinden ve hezret Peygemberin s gosterisine esasen yer uzunde butun melekler ucun imam ve rehberliye secilmis ve o zamandan indiyedek qeyb perdesi arxasinda olaraq vilayet ve imamet vezifesi hemcinin cemiyyetin ilahi hakimiyyetinin qeyb islerine yiyelenmekdedir Allah taalanin mesiyyeti olduqda ise dunyani edaletle dolduraraq onu gozel ve ureyeyatan bir mekana cevirecekdir 17 Sie eqidesine gore islam Peygemberi s ilahi telim vasitesi ile butun dini hokmler dinin esaslari ve emelleri butun Quran sirleri ve maarifi hemcinin ozunden qabaqki peygemberlere nazil olmus kitablardan peygemberliyi esrinde movcud olan butun elmler qarsilasdigi butun elmi suallar ve tesevvur ve derk edilmesi bizim derkimizden kenar olan butun elmler ve qeybi xeberlerdan agah olmusdur Hemcinin o hezretin s mesum canisinleri barede de bele bir eqideye baglidir 18 Sie Qurani Kerimin hoccet olmasina inanir Yeni mueyyen seraitle Quran zahirinin delalet etdiyi her hansi bir dini esas emel ve ya elmi qebul etmek lazim onlari redd etmek ise haram sayilir 19 Sie Mehemmed peygemberin s sunnetinin davranisinin hoccet olmasina inanir Sunnet Qurani kerimden elave hezret Peygemberin s dini hokmler ve ilahi maarif adi ile beyan etdiyi kelamindan ibaretdir Hemcinin sie eqidesine gore imamlar o hezretin sunnetini davranisini neql ve beyan edenlerdir Hemcinin Peygemberin s sunneti tam sekilde ve oldugu kimi O hezretden s mesum imamlara catmisdir ki mehz onlarin vasitesi ile basqalarina catan sunnet her nov xatarkarliq tehrif ve subheden kenardir Allah taala qiyamet gununde butun insanlari Quran ve sunnet vasitesi ile sorgu suala cekecek ve onlardan hesab cekecekdir Insanlar da oz iddialarini isbat etmek ve ya ozlerini sehvlerden temize cixartmaq ucun bu iki hoccete uz getirecekler 20 Sie saglam agil ve qeti idrakin hoccet subut olmasina inanir Bele ki her bir insanin eqide ve emellerin yaxsiliq ve pisliyine qarsi qeti idraki Qurani kerim ve Peygemberin s sunneti kimi mohkem delil ve subut sayilir Qiyamet gunu Allahin edalet mehkemesinde de agil insanin encam verdiyi butun xeyir islere hemcinin savablar ve onun butun gunahlari barede mehkumiyyet ve cezalanma senedi olacaqdir 21 Sie varliq aleminin zaman baximindan sonradan vucuda gelmesine inanir Yeni Allah taala alemin butun varliqlarini oz uca irade ve mesiyyeti ile mutleq olan yoxluqdan vucuda getirmisdir Allah taalain muqeddes zati ezeli olan vacibul vucud ondan basqalarinin varligi ise mumkinul vucud dur Bele ki Allah taala olduqca ondan basqa hec bir sey varliq olmamisdir 22 Sie insanin ixtiyar uzunden encam verdiyi isleri barede emrun beynel emreyn eqidesine baglidir Bele ki onun encam verdiyi her bir isde hem ozunun hem de Allahin rolu vardir Ondan irade ve hereket Allah taaladan ise muqeddime ve emelde komekdir Insan sirf sekilde musteqil deyildir Yeni onun irade ve isteyi encam verdiyi islerin tam sebebi ve Allah taalanin onun islerinde hec bir rolunun olmamasi kimi deyildir Bu ise tefviz insanin Allahdan tam sekilde ayri ve musteqil olmasi adlanir Hemcinin Allah taala iradesi de onun islerinde tam ixtiyar dasimir Bele ki insan oz islerinde ixtiyar ve iradeden mehrum olaraq bayraq uzerinde kulek vasitesi ile hereket eden sekil kimi deyildir Bu ise cebr insanin oz islerinde hec bir ixtiyara malik olmayib mecburiyyet uzunden is gormesi adlanir Ele buna gore de emrun beynel emreyn insan ve Allahin onun ixtiyari uzunden heyata kecen islerinde tekvini serik olmasi demekdir Bu baximdan halal ve haram islerin arasinda hec bir ferq yoxdur Baxmayaraq ki bunlar sair baximlardan bir biri ile ferqlidir Bele ki Allah taala halal isden razi haram isden ise narazidir Halal ise ferman ve ya icaze vererek haram isi qadagan ve nehy edir Yaxsi ve halal is ucun savab haram is ucun ise ezab verecekdir Bu ustunlukler insanin ixtiyari ile encam verdiyi islerin seri baximindandir 23 Sie Berzex alemine inanir Berzex dunya alemi ile Qiyamet arasinda olan fasilede yerlesen xususi bir yerdir ki bu alem dunyasini deyismis butun insanlar ve oranin islerini ohdesine alan meleklerin qaldigi muveqqeti yerden ibaretdir Berzex aleminden muveqqeti Behist Cehennem savab ve ezab movcuddur ve ora daxil olan ruhlar uc novdur 1 Oyaq olub nemetler icinde qalan xalis mominlerin ruhu 2 Oyaq olub ezab icinde qalan esil kafir ve fasiqlerin azginlarin ruhu 3 Subat adlanan ve Qiyamet gununedek olumden sonra yuxuya benzer bir halda qalan eqide ve agil baximindan mustezef olan orta veziyyetli insanlar 24 Sie eqidesine gore Qiyamet gunu mukelleflerin hamisindan onlarin eqide ve emellerinin her birinden sorgu sual olunacaq ve onlarin her biri bu barede muhakimeye cekilecekler Yeni qadir olan Allah taala insanlarin sexsi ve ferdi eqide ve emellerinden sorgu sual apararaq onlari muhakime edecekdir Hemcinin tovhid ve sair dini esaslardan tutmus kicik mal ve huquqlara qeder isler yoxlanilaraq onlarin haqqinda elaletle qezavet olunacaqdir 25 Sie Qiyamet gunu muhakime ve sorgu sual zamani sehadet ve sahidlerin olmasina inanir Yeni gunahkarlar ve azgin eqide ve emel sahibleri mehser ve qiyametin qorxusundan peygemberlerin gelisi onlarin terefinden dinin catdirilmasi ve ya onlara catmasini hemcinin ozleri ucun hoccetin tamamlanmasi gunahkarliq ve ya basqalarinin huquqlarina tecavuzkarliqlarini inkar etdikde Allah taala ve ya peygemberler yaxud da xususi sexsler terefinden sahid getirilerek onlarin baresinde qezavet olunacaqdir Allah taala her ummetin peygemberi peygemberlerin canisinleri emeller ucun memur olmus melekler yaxsi ve pis emelleri yazanlar alimler saleh bendeler pis islerden xeberdar olan sehidler hemcinin gunah encam verilmis zamanlar ve mekanlar ve hetta insanin oz beden uzvleri bele qiyamet gununun sahidlerinden sayilir 26 Sie axiret aleminde emellerin hesab olunmasina inanir Bele ki bir insanin daxili eqideleri zahiri emelleri ve ruhi sifetleri ve exlaqina dair yaxsi ve pis emelleri agil ve menevi cehetden hesablanaraq o alemin mutexessislerinin ayird etdiyine esasen savab ve ceza verilecekdir Bele bir hesablamada yaxsi ve deyerli emeller agir pis ve deyersiz emeller ise yungul adlanir 27 Sie eqidesine esasen dunyada her bir insanin yaxsi ve pis emelleri onun derrake quvvesi kamillesdikden omrunun sonunadek memur olunmus melekler vasitesi ile yazilir Onun emelleri ister zahiri beden isleri ister yaxsi eqideler hemcinin ister boyuk isterse de kicik gunahlardan olsa bele axiret aleminde kitab sekilde sag ve ya sol eline verilecek ve o da askar muhakimeden qabaq emel kitabinda movcud olanlar hemcinin emellerinin nece hesablanmasi ile tanis olacaqdir 28 Sie axiret aleminde sefaet meselesine inanir Bele ki bezi gunahkarlar Cehennem ezabina mehkum olunduqdan sonra Allah taala bezi sexslere sefaet ve vasitecilik icazesini verecek ve belelikle de o gunahkarlari bagislayacaqdir Sefaet yalniz Allah taala izni hemcinin sefaet edenler ve ya sefaet isteyen gunahkarlarin xahisi ile olacaqdir Sefaet edenler boyuk ilahi peygemberler melekler almiler sehidler ve saleh bendelerden ibaretdir Hemcinin sefaet kufr ve sirk ucun deyil eksine emeli gunahlara aiddir Sefaetin faydasi ise ezabdan xilas olmaq ve yaxud ezabin azalmasindan ibaretdir Qeyd etmek lazimdir ki sefaet Behist ehli haqqinda da heyata kececekdir Bele ki emeli naqis savabi az ve meqami asagi olan bezi Behist ehli sefaet vasitesi ile daha uca olan meqam ve daha artiq savaba nail olacaqdir 29 Sie Qiyamet gunu sona catdiqdan sonra ebedi Behiste inanir Yeni Qiyamet gunu sona catib bir deste yaxsi emel ve ya sefaet vasitesi ile gozel savaba ayri bir deste ise cezaya layiq goruldukden sonra Allah taala yaxsi bendeler ve seadete catanlari gozellikde vesfi olmayan ve ezemetde ureyeyatan olan Cennet ve ya Behist adli yerde sakin edecekdir ki bu Behist ebedi ve daimi bir yerdir Behistin insanin tesevvurunden kenar olan otaqlari mertebeleri baglari agaclari sonsuz meyveleri qadinlari kenizleri ve xadimleri vardir Ora daxil olan sexs hec vaxt oradan xaric olmayacaqdir Behistde qocaliq kohnelik xestelik narahatliq qem qusse hemcinin hec bir ziyanverici zererli ve serr olmayacaqdir ve qeyd olunmus Behist hal hazrida movcuddur 30 Sie Qiyamet gunu sona catdiqdan sonra ebedi Cehenneme inanir Yeni Qiyamet mehkemesinde siddetli ezab ve cezaya mehkum olunmus sexsler insan tesevvurunden kenar muxtelif ezab ve odlarla dolu olan Cehennem adli bir yerde dustaq olacaqlar Cehennem kafirler hemcinin azgin eqideli sexsler ucun ebedi ve daimidir ve hec vaxt oradan xaric ola bilmeyecekler Amma emel baximindan gunahkar olanlar ucun ise muveqqeti bir yerdir Ferqler RedakteBir gun Ebu Henife Imam Sadiq eleyhisselam ile gorusmek meqsedile onun evine gelib gorus ucun icaze istedi Imam Sadiq eleyhisselam icaze vermedi Ebu Henife deyir Bir qeder qapinin agzinda gozledim Bu vaxt bir nece kufeli sexs gelib Imam eleyhisselamla gorusmek ucun icaze istedi Imam onlara icaze verdi Men de onlarla birlikde iceri girdim Onun huzuruna yetisdikde dedim Yaxsi olar ki siz Kufeye bir numayende gonderib oranin ehalisini Peygemberin sehabelerine nalayiq sozler demekden cekindiresiniz Orada on min neferden cox adam Peygemberin dostlari ucun nalayiq sozler deyir Imam Sadiq eleyhisselam buyurdu Camaat men deyeni qebul etmir Ebu Henife Siz Allah Peygemberinin nevesi oldugunuz bir halda nece ola biler camaat sizin sozunuzu qebul etmesin Imam Sadiq eleyhisselam Menim sozume qulaq asmayanlardan biri de ele sen ozunsen Meger menim icazem olmadan eve daxil olmamisan menim icazem olmadan oturmamisan ve men icaze vermemis soze baslamamisan Sonra elave edib buyurdu Esitdiyime gore sen muqayise esasinda hokm verirsen Beli Vay olsun sene Muqayise esasinda hokm veren ilk sexs mexluq Seytan olmusdur Allah ona Ademe secde et deye buyurduqda o cavab verdi ki Men secde etmirem cunki men ondan daha yaxsiyam Sen meni oddan onu ise palciqdan yaratdin Sonra Imam Sadiq eleyhisselam serietde muqayisenin batil oldugunu isbat etmek ucun bununla zidd olan bir nece seriet hokmu qeyd ederek buyurdu Sence bir neferi nahaqdan oldurmeyin gunahi agirdir yoxsa zinanin Bir neferi nahaqdan oldurmeyin Eger muqayise olunan hokme emel etmek olarsa bes ne ucun qetl hadisesini isbat etmek ucun iki zinani isbat etmek ucun ise dord sahid lazimdir Islamin bu qanunu muqayise ile uygun gelirmi Xeyr Sidik daha cox murdardir yoxsa meni Sidik Bes neye gore birincide sidikde Allah taala insanlara destemaz almagi ikincide menide ise qusl almagi emr edir Bu hokm muqayise ile uygundur Xeyr Namaz daha cox ehemiyyetlidir yoxsa oruc Namaz Bes neye gore heyz aybasi hali gormus qadina namazin qezasi vacib deyil ancaq orucun qezasi vacibdir Bu hokm muqayise ile uygun gelir Xeyr Qadin daha cox zeifdir yoxsa kisi Qadin Bes ne ucun kisinin irs payi qadinin irs payinin iki beraberi qederdir Eger qadin zeifdirse onda qoy o daha cox irs aparsin Bu hokm muqayise ile uygun gelirmi Xeyr Ne ucun on dirhem ogurlamis sexs barede Allah onun elinin kesilmesini ancaq bir nefer diger birisinin elini keserse bes yuz dirhem diye vermesini emr etmisdir Bu hokm muqayise ile uygun gelirmi Xeyr Esitmisem ki sen Sonra da hemin gun Qiyamet gunu Allahin dunyada size eta etdiyi nemetler baresinde mutleq sorgu sual olunacaqsiniz 4 ayesini bele tefsir edirsen Allah insanlari yay feslinde yedikleri dadli yemekler ve icdikleri serin sular barede sorgu suala cekecek Duzdur men bu ayeni bu cur tefsir etmisem Eger bir nefer seni evine qonaq aparib qarsina dadli yemek ve serin su qoysa sonra bu isine gore sene minnet qoyarsa bu adam baresinde nece fikirlesersen Deyerem ki xesis adamdir Allah xesisdirmi Yeni bize bexs etdiyi yemekler barede bizi sorgu suala ceker Ebu Henife Bes Quranin insanlar onlar barede sorgu sual olunacaqlar dediyi nemetlerden meqsed nedir Imam Sadiq eleyhisselam Ondan meqsed biz Ehli beytin eleyhisselam dostlugudur 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Namaz Redakte Gunluk ibadetler esnasinda namazi Sunnilikde oldugu ve Quranda buyuruldugu kimi 5 vaxt qebul edib ve 5 vaxt qilirlar Lakin ikinci ve ucuncu namaz zohr ve esr ile dorduncu ve besinci namazin megrib ve isa yaxin qilinmasina da icaze verildiyini iddia edirler Ve ceferilere gore Peygember s ozu de mueyyen vaxtlarda bele yaxin yaxin namaz qilmisdir Onlar buna delil olaraq bezi sunni hedislerini de misal getirirler وحدثني أبو الربيع الزهراني حدثنا حماد عن الزبير بن الخريت عن عبد الله بن شقيق قال خطبنا ابن عباس يوما بعد العصر حتى غربت الشمس وبدت النجوم وجعل الناس يقولون الصلاة الصلاة قال فجاءه رجل من بني تميم لا يفتر ولا ينثني الصلاة الصلاة فقال ابن عباس أتعلمني بالسنة لا أم لك ثم قال رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم جمع بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء قال عبد الله بن شقيق فحاك في صدري من ذلك شيء فأتيت أبا هريرة فسألته فصدق مقالتهوحدثنا ابن أبي عمر حدثنا وكيع حدثنا عمران بن حدير عن عبد الله بن شقيق العقيلي قال قال رجل لابن عباس الصلاة فسكت ثم قال الصلاة فسكت ثم قال الصلاة فسكت ثم قال لا أم لك أتعلمنا بالصلاة وكنا نجمع بين الصلاتين على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم Tercumesi Mene Ebu er Rabi ez Zehrani revayet etdi ve dedi ki bize Hemmad Zubeyr b Xirritden o da Abdullah b Seqiqden revayet etdi Dedi Bir gun Ibn Abbas esrden sonra gunes batib ulduzlar gorunene qeder bize xutbe oxudu Insanlar Namaz Namaz demeye basladilar Bu zaman onun yanina Temim qebilesinden sozunu demekden cekinmeyen bir adam gelerek Namaz Namaz dedi Ibn Abbas dedi Mene sunnetimi oyredeceksen Anasiz qalasan Sonra dedi Allahin elcisini s zohr ile esri ve megrib ile isani birlesdirek qildigini gordum Abdullah b Seqiq deyir Bu sozden qelbime subhe dusdu Ebu Hureyrenin yanina gelib bu barede sorusdum ve o da Ibn Abbasin sozunu tesdiqledi Bize Ibn Ebi Omer revayet etdi ve dedi ki bize Veki revayet etdi ve dedi ki bize Imran b Hudeyr Abdullah b Seqiq el Uqeyliden revayet etdi Dedi Bir nefer Ibn Abbasa Namaza dedi O susdu Sonra yene Namaza dedi O yene susdu Sonra yene Namaza dedi Ibn Abbas yene susdu ve sonra dedi Anasiz qalasan Namazi bizemi oyredeceksen Biz Resulullahin s zamaninda iki namazi birlesdirerek qilardiq 15 16 17 باب الجمع بين الصلاتين في الحضر حدثنا يحيى بن يحيى قال قرأت على مالك عن أبي الزبير عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم الظهر والعصر جميعا والمغرب والعشاء جميعا في غير خوف ولا سفروحدثنا أحمد بن يونس وعون بن سلام جميعا عن زهير قال ابن يونس حدثنا زهير حدثنا أبو الزبير عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم الظهر والعصر جميعا بالمدينة في غير خوف ولا سفر قال أبو الزبير فسألت سعيدا لم فعل ذلك فقال سألت ابن عباس كما سألتني فقال أراد أن لا يحرج أحدا من أمته Tercumesi Hezerde sabit meskeni olanlarin qaldiqlari memleket veten namazlarin birlesdirilmesi haqqinda bab Bize Yehya b Yehya revayet etdi ve dedi ki Malike Ebu ez Zubeyrden dinlediyim onun da Seid b Cubeyrden onun da Ibn Abbasdan neqlen revayet etdiyi bu hedisi oxudum Resulullah s hec bir qorxu olmadan ve hec bir sefer yox iken zohr ve esr namazlarini bir yerde qildi Bize Ehmed b Yunus ve Aun b Sellam biryerde Zuheyrden revayet etdiler Ibn Yunus dedi ki bize Zuheyr revayet etdi ve dedi ki bize Ebu ez Zubeyr Seid b Cubeyrden o da Ibn Abbasdan neqlen revayet etdi Resulullah s e a s Medinede hec bir qorxu olmadan ve sefer yox iken zohr ve esr namazlarini bir yerde qildi Ebu ez Zubeyr dedi Men Seidden goresen neye gore bele etdiyini sorusdum Seid dedi Men de senin sorusdugun kimi Ibn Abbasdan sorusdum Resulullah s buyurdu Ummetimden hec kesin eziyyet cekmesini istemirem 18 19 20 Namaz zamani qiyam halinda dayanarken eller birlesdirilmir ve eller yanda sabit qalir Ceferi sielerine gore namaz zamani eller bilerekden ve sebebsiz birlesdirilerse namaz batil olar Ceferi sielerine gore namaz qilmaga baslayarken mutleq bismillah deyilmelidir Maliki mezhebinin banisi Malike gore ise bu mekruhdur Namazlarda musteheb olaraq 2 ci ruketden sonra cume namazinda ise her iki ruketde qunut tuturlar Namazi bitirerken 3 defe tekbir Ellahu Ekber deyib bitirirler Destemaz Redakte Ceferilikde ibadetden evvelki temizlik destemaz zamani sunnilerden ferqli olaraq ayaqlarin yuyulmasi evezine yas olan eller xefif sekilde ayaqlara cekilir mesh edilir Buna sebeb kimi onlar Quran ayesini delil getirirler Cunki Quranda bas ve ayaqlarinizi mesh edin yazilib Nikah Redakte Ceferilikde Sunnilerde oldugu kimi nikahin bir cox qayda qanunlari ortaq qebul edilir Lakin bu mezhebde daimi nikahla yanasi muveqqeti nikah da vardir 21 22 23 Ehli Sunne mezhebinin ise ekser alimleri bu nikahi qanuni saymirlar Xums Redakte Sunnilikden ferqli olaraq Ceferilikde Xums adlanan ve gelirin 1 5 besde bir hissesini teskil eden vergi de movcuddur Zekatdan ferqlidir Ceferi alimlerine ve qaydalarina gore Xumsun yarisi Peygember s neslinden olan sexslere ve kasib yetim olan seyidlere Imam Huseyn e in neslinden olan sexslere seyid deyilir diger yarisi ise dini bilgisi genis olub hokm vere bilen muctehidlere verilir Muctehidlerin bu pulu ozleri ucun xerclemek ixtiyarlari yoxdur Bu pullar din yolunda xerclenmelidir Diger ferqler Redakte Butun bunlardan basqa ceferi sieleri azan iqame kelmeyi sehadet ve kelmeyi teyyibede musteheb niyyeti ile Hezreti Eli e nin adini da cekirler Lakin bu dualarda vacib sert olmayib musteheb ehemiyyet dasiyir 24 Istinadlar Redakte Seyx Mufid El Ixtisas seh 202 Edalet Tahirzade Nadir sah Efsar Tercumeyi hal ocerki 2 ci nesr Baki Ciraq nesriyyati 2005 seh 12 Edalet Tahirzade Nadir sah Efsar Tercumeyi hal ocerki 2 ci nesr Baki Ciraq nesriyyati 2005 seh 13 Tekasur suresi aye 8 Ellame Meclisi Biharul Envar c 10 seh 22 Tezkiretul huffaz c 1 seh 166 Biharul envar c 47 seh 217 Tehzibut tehzib c 1 seh 88 El Imamus Sadiq vel mezahibul erbeeh c 1 seh 53 El Irsad seh 270 Es Sevaiqul muhriqe seh 201 El Imamus Sadiq vel mezahibul erbee c 1 seh 55 Muxteseri tarixil ereb seh 193 Vefeyatul e yan c 1 seh 327 Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 490 491 Hedis 705 57 58 Dar Ihya el Kutub el Erebiyye Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 320 Hedis 705 57 58 Dar Teybe Riyad 1427 2006 tehqiq Nezer ibn Muhemmed el Qurtubi Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 491 492 Hedis 705 57 58 Dar Ihya el Kutub el Erebiyye Riyad 1412 1991 tehqiq Muhemmed Fuad Ebdul Baqi Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 489 490 Hedis 705 Dar Ihya el Kutub el Erebiyye Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 318 319 Hedis 705 49 50 Dar Teybe Riyad 1427 2006 tehqiq Nezer ibn Muhemmed el Qurtubi Muslim ibn Heccac el Musned es sehih bi neqlil edli s 489 490 Hedis 705 49 50 Dar Ihya el Kutub el Erebiyye Riyad 1412 1991 tehqiq Muhemmed Fuad Ebdul Baqi El xilaf c 4 seh 340 En nihaye seh 489 Seyid Cefer Murteza Amili Zivacul mut e c 1 seh 29 Namaz Telimi Nurlar Baki 2009 seh 35 Menbe RedakteIslam Qisa melumat kitabi Baki Azernesr 1985 164 seh Edalet Tahirzade Nadir sah Efsar Tercumeyi hal ocerki 2 ci nesr Baki Ciraq nesriyyati 2005 40 seh Muslim bin Heccac Sahih i Muslim Tercume ve Serhi ceviren Ahmed Davudoglu Sonmez Nesriyati Arxivlesdirilib 2012 07 11 at the Wayback Machine Namaz Telimi Nurlar Baki 2009 61 seh Seyx Kuleyni El Kafi Seyx Mufid El Ixtisas Hemcinin bax RedakteOn iki imam Sielik Ehli Beyt Imam Cefer i Sadiq e Sie mezhebinin kitablari siyahisi Nadir sah EfsarXarici kecidler RedakteCeferiliye dair sayt turkce Ceferilik turkce Arxivlesdirilib 2012 07 25 at the Wayback Machine Ceferilik turkce Arxivlesdirilib 2012 08 08 at the Wayback Machine Namazlarin ardicil qilinmasi Arxivlesdirilib 2016 01 27 at the Wayback Machine Ceferi alimlerinin kitablari Ceferilikde hedis turkce Online Sie KitabxanasiMenbe https az wikipedia org w index php title Ceferilik amp oldid 5857265, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.