fbpx
Wikipedia

Bolqarıstan iqtisadiyyatı

Avqust 05, 2021

Bolqarıstan iqtisadi inkişafı orta səviyyədə olan ölkələrin sırasına daxildir. İnsan inkişafı indeksi 0,796-dır (dünyanın 177 ölkəsi arasında 56-cı yer tutur). ÜDM-in həcmi 61,6 mlrd. dollardır (alıcılıq pariteti üzrə, 2004), əhalinin adambaşına Aİ-nin orta səviyyəsinin 1/3-dən az düşür.

Sofiyada biznes park

İkinci dünya müharibəsinə qədər Bolqarıstan əsasən, iqtisadi inkişafı orta səviyyədə olan aqrar ölkə olmuşdur. Xırda kəndli torpaq mülkiyyəti üstünlük təşkil etmişdir (1 mln. xırda əmtəə əkinçilik təsərrüfatı). Müharibədən sonrakı illərdə Bolqarıstanın torpaq ehtiyatları milliləşdirilmiş, kəndlilər kooperativlərdə və dövlət təsərrüfatlarında birləşmişdirilmişdir. 1990-cı illərdə baş vermiş dərin iqtisadi tənəzzülün səbəbləri ölkə iqtisadiyyatının keçmiş SSRİ-dən ucuz xammal və enerji idxalı nəticəsində yaranmış asılılığı, ənənəvi satış bazarlarının itirilməsi, kifayət qədər rəqabət qabiliyyətinə malik olmayan bolqar mallarının Qərb bazarlarına yönəldilməsinin çətinlikləri ilə bağlı idi.

İqtisadiyyatın artımı son illərdə sürətli deyil, lakin stabildir. 2019-cu ilin ikinci rübündə iqtisadiyyat 3,5% artıb. Bolqarıstanın makroiqtisadi göstəriciləri də ümumilikdə pis deyil-inflyasiya 3% - dən çox deyil, özəl sektorun payı dövlət sektoru üzərində əhəmiyyətli dərəcədə üstünlük təşkil edir, borc da nisbətən aşağıdır. Ölkədə yoxsulluq səviyyəsi 22%-dən çoxdur. Bolqarıstanda orta illik əmək haqqı 7 400 avrodur ki, bu da AB-nin 15 min avro səviyyəsində olduğu səviyyəsindən iki dəfə aşağıdır.

Sənayesi

 
Galabovo AES

1990-cı illərin dərin iqtisadi böhranı ilk növbədə keçmiş SSRİ-dən xammal və yarımfabrikatların idxalından asılı olan qara metallurgiya, maşınqayırma, kimya və neft-kimya sahələrinə təsir göstərmişdir. 2000-ci illərin əvvəllərindən sənayedə sabit artım müşahidə olunur; 2004-cü ildə istehsalın həcmi 5,2% artmışdır (2002 ildə 0,6%). Sənayenin sahəvi strukturunda böyük dəyişikliklər baş vermişdir. Ərzaq malları, içkilər və tütün məmulatlarının istehsalı (sənaye məhsulu dəyərinin 17%-i) əsas sahəyə çevrilmişdir. Sənaye məhsulu dəyərinin 21,5%-i dövlət sektoru müəssisələrinin (o cümlədən mədən çıxarma sənayesində – 41,7%, emal sahələrində – 5,5%, elektroenergetikada, qaz və su təchizatında – 93,9%) payına düşür (2002).

Bolqarıstanın yanacaq-energetika balansının strukturu: neft və neft məhsulları 24,3%, təbii qaz 14,8%, kömür və liqnitlər 38,1%, atom enerjisi 20,1%, su enerjisi 2,7% (2004). Enerji resurslarının 70%-i idxal olunur, əsasən, Rusiyadan (neft, qaz, daş kömür, nüvə yanacağı). Qonur kömürün və liqnitlərin hasilatı (Şərqi Maritsa və Sofiya liqnit hövzələri, Pernik və Bobovdol qonur kömür hövzələri) 38 mln. t-dan (1987) 26,5 mln. t-a qədər (2004) aşağı düşmüşdür. Kömür və liqnitlərdən hasilat yerlərinə yaxın olan İES-lərdə elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə edilir; yanacağın tərkibində kükürdün çox olması ciddi ekoloji problemlər yaradır. Neftin (hasilatı 26,5 min t, 2004; Pleven rayonunda və Şabla rayonundakı Qara dəniz şelfində) və təbii qazın (333 mln. m³; Varna rayonundakı Qara dəniz şelfində, Plevendən c.-da və s.) kiçik yataqları işlənilir.

Elektrik stansiyalarının müəyyən edilmiş gücü 9515 MVt-dır (2004). 21 əsrin əvvəllərində elektrik enerjisi istehsalı islahatdan əvvəlki səviyyəsinə çatmışdır – 41,6 mlrd. kVt·s (2004; 1989 ildə 42,6 mlrd. kVt·s); onun ixracı 5,9 mlrd. kVt·s, idxalı isə təqr. 0,9 mlrd. kVt·s ol muşdur. Elektrik enerjisi istehsalında İES-lərin payı təqr. 52%-dir (2004), o cümlədən İES-lərin 36%-i yerli yanacaqla, 16%-i idxal olunan yanacaqla işləyir. Ən iri İES-lər – “Maritsa-Şərq-2” İEM-i (müəyyən edilmiş gücü 1450 MVt) və “Varna” İEM-i (1260 MVt). Elektrik enerjisi istehsalında AES-lərin payı 40%- dir. 1980-ci illərdə Dunay çayı üstündə 3700 MVt gücü olan “Kozloduy” AES-i inşa edilmişdir (2004 ildə 2880 MVt gücü olan 4 enerji bloku işləyirdi, 2 enerji bloku 2002-ci ildə dayandırılmışdı). Uzun müddətli konservasiyadan sonra 2004-cü ildə Dunay çayı üstündə layihə gücü 2000 MVt olan “Belene” AES-inin (Sviştov rayonunda) tikintisinə yenidən başlanılmışdır.

2002-ci ildə 1,5 mln. ton polad prokatı istehsal olunmuşdur. Sofiyada (“Kremikovsi” SC) və Pernikdə (“Stomana” SC) yerləşən iki əsas metallurgiya kombinatı özəlləşdirilmişdir. Əlvan metalların dünya qiymətləri artdığı üçün əlvan metallurgiya nisbətən uğurla inkişaf edir. Plovdiv də və Kırcalıda yerləşən qurğuşun əritmə və sinkəritmə kombinatlarında, 1990-cı illərin axırından, əsasən, qonşu Serbiyadan (Kosovodakı Trepça ş.-ndə istehsalın dayandırılmasından sonra) gətirilən polimetal filizləri və konsentratlarından istifadə edilir. Saflaşdırılmış qurğuşun istehsalı 70 min t, metal sinkin – 80 min t-dan artıq, mis və mis ərintilərinin – 41 min t-dur (2002; Panagürişte, Pirdop şəhərləri rayonunda və s.).

Kənd təsərrüfatı

1990-cı illərdə Bolqarıstanda aparılan aqrar islahatı gedişində torpağın əvvəlki sahiblərinə və onların varislərinə qaytarılması nəticəsində k.t. yerləri çoxlu sayda xırda sahələrə bölündü. Bu, torpaqdan səmərəli istifadə işində ciddi problemlər yaratdı. Sərmayələrin, eləcə də k.t.-nın maddi-texniki təminatının azalması istehsalın, xüsusən texniki bitkilərin yığımının aşağı düşməsinə gətirib çıxardı. Bolqarıstanın aqrar məhsullarının ənənəvi xarici satış bazarlarını itirməsi sahənin inkişafına mənfi təsir göstərdi. 2002-ci ildə k.t. istehsalının ümumi həcmi 1990-cı ildəki səviyyədən 12% aşağı idi. K.t.-nın inkişafı dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. K.t. torpaqları 5,3 mln. ha (2003), yaxud ölkə ərazisinin təqr. 48%-ini tutur (1980 ildə 6,2 mln. ha), o cümlədən becərilən torpaqlar – 3,2 mln. ha, yaxud ölkə ərazisinin təqr. 29%-i (1980 ildə 4,1 mln. ha). Şumluq torpaqların əsas massivləri Dunay düzənliyində və Yuxarı Frakiya ovalığındadır (50–70%-ə qədəri şumlanmışdır). Bağlar və üzümlüklər (becərilən torpaqların 7%-inədək), əsasən, Stara-Planina və Rodop d-rının şm. öndağlıqlarında, həmçinin Küstəndil çuxurunda cəmlənmişdir. Süni suvarma (təqr. 800 min ha), əsasən, Yuxarı Frakiya ovalığında, Dunay çayı və onun qolları boyunca, Struma çayı dərəsində inkişaf etmişdir.

Taxıl yığımı 5,7 mln. t (2004), o cümlədən buğda – 3,3 mln. t, qarğıdalı – 1,4 mln. t, arpa – 1 mln. t-dur. Yem bitkiləri (o cümlədən yaşıl kütlə üçün qara yonca və qarğıdalı) becərilir. Əsas texniki bitkilər: günəbaxan (toxumların yığımı 700 min t), tütün; şəkər çuğunduru, pambıq (c. rayonlarında) becərilir. Dənli bitkilər, günəbaxan və şəkər çuğunduru əkinləri, əsasən, Dunay düzənliyindədir. 1980-ci illərin sonu ilə müqayisədə tütün istehsalı xeyli azalmışdır (2003 ildə 61,5 min t). Efiryağlı bitkilər (qızılgül, nanə, lavanda) ənənəvi olaraq, əsasən, Karlovo və Qazanlıq çuxurlarında, Stara-Planinanın c. yamaclarında becərilir. Yağlı qızıl gülün becərilməsi, gül yağının istehsalı (təqr. 1000 kq, yaxud dünya üzrə istehsalın 1/3-i) və ixracına görə Bolqarıstan dünyada aparıcı yerlərdən birini tutur. Bolqarıstanda bostançılıq mədəniyyəti yüksəkdir. Yığım (min t, 2004): kartof – təqr. 600, pomidor – 400, bibər – 160, xiyar – 130, kələm – 120, soğan – 80, qarpız – 210. Bağçılıq (alma, gavalı, armud, şaftalı və s.) və üzümçülük (üzüm yığımı təqr. 400 min t; xeyli hissəsi şərab istehsalı üçün emal edilir; süfrə sortlarının bir hissəsi ixrac olunur) inkişaf etmişdir.

Bolqarıstanın heyvandarlığında daha çox davar yetişdirilir. 2,4 mln. baş davar (1980-ci illərin sonu ilə müqayisədə 5 dəfə azalmışdır), 701 min baş qaramal, 945 min baş donuz, 21 mln. ev quşu (2004). Heyvandarlıq, donuzçuluq və quşçuluq ən çox ölkənin intensiv əkinçilik rayonlarından olan şm. ərazilərində; qoyunçuluq (o cüm lədən dağlıq köçəbə-otlaq) c.-ş. və c. rayonlarında inkişaf etmişdir. Üzlü inək südü 1300 min t, keçi südü 173 min t, qoyun südü 83 min t, donuz əti 250 min t, mal əti 70 min t, toyuq əti 110 min t, toyuq yumurtası 90 min t. istehsal olunmuş dur (2004).

Mənbə 

"Bolqarıstan". Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 4-cü cild: Bəzirxana – Brünel (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2013. səh. 260–263. ISBN 978-9952-441-03-1. (#script_parameter)

İstinadlar

  1. Qaraçılar və dağıntılar: niyə bolqarlar ölkədən qaçırlar
  2. Bulgaria country profile, p. 11.
  3. Болгария // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. том 5. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1950. стр.397-424
  4. Bulgaria 18 oktyabr 2011 at the Wayback Machine - U.S. Central Command Factbook
  5. Bulgarian lavender producers worried about demand drop 8 yanvar 2012 at the Wayback Machine, China Post, 14 July 2011

Avqust 05, 2021
bolqarıstan, iqtisadiyyatı, bolqarıstan, iqtisadi, inkişafı, orta, səviyyədə, olan, ölkələrin, sırasına, daxildir, insan, inkişafı, indeksi, dır, dünyanın, ölkəsi, arasında, tutur, üdm, həcmi, mlrd, dollardır, alıcılıq, pariteti, üzrə, 2004, əhalinin, adambaşı. Bolqaristan iqtisadi inkisafi orta seviyyede olan olkelerin sirasina daxildir Insan inkisafi indeksi 0 796 dir dunyanin 177 olkesi arasinda 56 ci yer tutur UDM in hecmi 61 6 mlrd dollardir aliciliq pariteti uzre 2004 ehalinin adambasina AI nin orta seviyyesinin 1 3 den az dusur Sofiyada biznes park Ikinci dunya muharibesine qeder Bolqaristan esasen iqtisadi inkisafi orta seviyyede olan aqrar olke olmusdur Xirda kendli torpaq mulkiyyeti ustunluk teskil etmisdir 1 mln xirda emtee ekincilik teserrufati Muharibeden sonraki illerde Bolqaristanin torpaq ehtiyatlari millilesdirilmis kendliler kooperativlerde ve dovlet teserrufatlarinda birlesmisdirilmisdir 1990 ci illerde bas vermis derin iqtisadi tenezzulun sebebleri olke iqtisadiyyatinin kecmis SSRI den ucuz xammal ve enerji idxali neticesinde yaranmis asililigi enenevi satis bazarlarinin itirilmesi kifayet qeder reqabet qabiliyyetine malik olmayan bolqar mallarinin Qerb bazarlarina yoneldilmesinin cetinlikleri ile bagli idi Iqtisadiyyatin artimi son illerde suretli deyil lakin stabildir 2019 cu ilin ikinci rubunde iqtisadiyyat 3 5 artib Bolqaristanin makroiqtisadi gostericileri de umumilikde pis deyil inflyasiya 3 den cox deyil ozel sektorun payi dovlet sektoru uzerinde ehemiyyetli derecede ustunluk teskil edir borc da nisbeten asagidir Olkede yoxsulluq seviyyesi 22 den coxdur Bolqaristanda orta illik emek haqqi 7 400 avrodur ki bu da AB nin 15 min avro seviyyesinde oldugu seviyyesinden iki defe asagidir 1 Mundericat 1 Senayesi 2 Kend teserrufati 3 Menbe 4 IstinadlarSenayesi Redakte Galabovo AES 1990 ci illerin derin iqtisadi bohrani ilk novbede kecmis SSRI den xammal ve yarimfabrikatlarin idxalindan asili olan qara metallurgiya masinqayirma kimya ve neft kimya sahelerine tesir gostermisdir 2000 ci illerin evvellerinden senayede sabit artim musahide olunur 2004 cu ilde istehsalin hecmi 5 2 artmisdir 2002 ilde 0 6 Senayenin sahevi strukturunda boyuk deyisiklikler bas vermisdir Erzaq mallari ickiler ve tutun memulatlarinin istehsali senaye mehsulu deyerinin 17 i esas saheye cevrilmisdir Senaye mehsulu deyerinin 21 5 i dovlet sektoru muessiselerinin o cumleden meden cixarma senayesinde 41 7 emal sahelerinde 5 5 elektroenergetikada qaz ve su techizatinda 93 9 payina dusur 2002 Bolqaristanin yanacaq energetika balansinin strukturu neft ve neft mehsullari 24 3 tebii qaz 14 8 komur ve liqnitler 38 1 atom enerjisi 20 1 su enerjisi 2 7 2004 Enerji resurslarinin 70 i idxal olunur esasen Rusiyadan neft qaz das komur nuve yanacagi Qonur komurun ve liqnitlerin hasilati Serqi Maritsa ve Sofiya liqnit hovzeleri Pernik ve Bobovdol qonur komur hovzeleri 38 mln t dan 1987 26 5 mln t a qeder 2004 asagi dusmusdur Komur ve liqnitlerden hasilat yerlerine yaxin olan IES lerde elektrik enerjisi istehsali ucun istifade edilir yanacagin terkibinde kukurdun cox olmasi ciddi ekoloji problemler yaradir Neftin hasilati 26 5 min t 2004 Pleven rayonunda ve Sabla rayonundaki Qara deniz selfinde ve tebii qazin 333 mln m Varna rayonundaki Qara deniz selfinde Plevenden c da ve s kicik yataqlari islenilir Elektrik stansiyalarinin mueyyen edilmis gucu 9515 MVt dir 2004 21 esrin evvellerinde elektrik enerjisi istehsali islahatdan evvelki seviyyesine catmisdir 41 6 mlrd kVt s 2004 1989 ilde 42 6 mlrd kVt s onun ixraci 5 9 mlrd kVt s idxali ise teqr 0 9 mlrd kVt s ol musdur Elektrik enerjisi istehsalinda IES lerin payi teqr 52 dir 2004 o cumleden IES lerin 36 i yerli yanacaqla 16 i idxal olunan yanacaqla isleyir En iri IES ler Maritsa Serq 2 IEM i mueyyen edilmis gucu 1450 MVt ve Varna IEM i 1260 MVt Elektrik enerjisi istehsalinda AES lerin payi 40 dir 2 1980 ci illerde Dunay cayi ustunde 3700 MVt gucu olan Kozloduy AES i insa edilmisdir 2004 ilde 2880 MVt gucu olan 4 enerji bloku isleyirdi 2 enerji bloku 2002 ci ilde dayandirilmisdi Uzun muddetli konservasiyadan sonra 2004 cu ilde Dunay cayi ustunde layihe gucu 2000 MVt olan Belene AES inin Svistov rayonunda tikintisine yeniden baslanilmisdir 3 2002 ci ilde 1 5 mln ton polad prokati istehsal olunmusdur Sofiyada Kremikovsi SC ve Pernikde Stomana SC yerlesen iki esas metallurgiya kombinati ozellesdirilmisdir Elvan metallarin dunya qiymetleri artdigi ucun elvan metallurgiya nisbeten ugurla inkisaf edir Plovdiv de ve Kircalida yerlesen qurgusun eritme ve sinkeritme kombinatlarinda 1990 ci illerin axirindan esasen qonsu Serbiyadan Kosovodaki Trepca s nde istehsalin dayandirilmasindan sonra getirilen polimetal filizleri ve konsentratlarindan istifade edilir Saflasdirilmis qurgusun istehsali 70 min t metal sinkin 80 min t dan artiq mis ve mis erintilerinin 41 min t dur 2002 Panaguriste Pirdop seherleri rayonunda ve s Kend teserrufati Redakte Qizilgul yagi 1990 ci illerde Bolqaristanda aparilan aqrar islahati gedisinde torpagin evvelki sahiblerine ve onlarin varislerine qaytarilmasi neticesinde k t yerleri coxlu sayda xirda sahelere bolundu Bu torpaqdan semereli istifade isinde ciddi problemler yaratdi Sermayelerin elece de k t nin maddi texniki teminatinin azalmasi istehsalin xususen texniki bitkilerin yigiminin asagi dusmesine getirib cixardi Bolqaristanin aqrar mehsullarinin enenevi xarici satis bazarlarini itirmesi sahenin inkisafina menfi tesir gosterdi 2002 ci ilde k t istehsalinin umumi hecmi 1990 ci ildeki seviyyeden 12 asagi idi K t nin inkisafi dovlet siyasetinin prioritet istiqametlerinden biridir K t torpaqlari 5 3 mln ha 2003 yaxud olke erazisinin teqr 48 ini tutur 1980 ilde 6 2 mln ha o cumleden becerilen torpaqlar 3 2 mln ha yaxud olke erazisinin teqr 29 i 1980 ilde 4 1 mln ha Sumluq torpaqlarin esas massivleri Dunay duzenliyinde ve Yuxari Frakiya ovaligindadir 50 70 e qederi sumlanmisdir Baglar ve uzumlukler becerilen torpaqlarin 7 inedek esasen Stara Planina ve Rodop d rinin sm ondagliqlarinda hemcinin Kustendil cuxurunda cemlenmisdir Suni suvarma teqr 800 min ha esasen Yuxari Frakiya ovaliginda Dunay cayi ve onun qollari boyunca Struma cayi deresinde inkisaf etmisdir Taxil yigimi 5 7 mln t 2004 o cumleden bugda 3 3 mln t qargidali 1 4 mln t arpa 1 mln t dur Yem bitkileri o cumleden yasil kutle ucun qara yonca ve qargidali becerilir Esas texniki bitkiler gunebaxan toxumlarin yigimi 700 min t tutun seker cugunduru pambiq c rayonlarinda becerilir Denli bitkiler gunebaxan ve seker cugunduru ekinleri esasen Dunay duzenliyindedir 1980 ci illerin sonu ile muqayisede tutun istehsali xeyli azalmisdir 2003 ilde 61 5 min t Efiryagli bitkiler qizilgul nane lavanda enenevi olaraq esasen Karlovo ve Qazanliq cuxurlarinda Stara Planinanin c yamaclarinda becerilir Yagli qizil gulun becerilmesi gul yaginin istehsali teqr 1000 kq yaxud dunya uzre istehsalin 1 3 i ve ixracina gore Bolqaristan dunyada aparici yerlerden birini tutur 4 5 Bolqaristanda bostanciliq medeniyyeti yuksekdir Yigim min t 2004 kartof teqr 600 pomidor 400 biber 160 xiyar 130 kelem 120 sogan 80 qarpiz 210 Bagciliq alma gavali armud saftali ve s ve uzumculuk uzum yigimi teqr 400 min t xeyli hissesi serab istehsali ucun emal edilir sufre sortlarinin bir hissesi ixrac olunur inkisaf etmisdir Bolqaristanin heyvandarliginda daha cox davar yetisdirilir 2 4 mln bas davar 1980 ci illerin sonu ile muqayisede 5 defe azalmisdir 701 min bas qaramal 945 min bas donuz 21 mln ev qusu 2004 Heyvandarliq donuzculuq ve qusculuq en cox olkenin intensiv ekincilik rayonlarindan olan sm erazilerinde qoyunculuq o cum leden dagliq kocebe otlaq c s ve c rayonlarinda inkisaf etmisdir Uzlu inek sudu 1300 min t keci sudu 173 min t qoyun sudu 83 min t donuz eti 250 min t mal eti 70 min t toyuq eti 110 min t toyuq yumurtasi 90 min t istehsal olunmus dur 2004 Menbe Redakte Bolqaristan Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 4 cu cild Bezirxana Brunel 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2013 seh 260 263 ISBN 978 9952 441 03 1 script parameter Istinadlar Redakte Qaracilar ve dagintilar niye bolqarlar olkeden qacirlar Bulgaria country profile p 11 Bolgariya Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya redkoll gl red B A Vvedenskij 2 e izd tom 5 M Gosudarstvennoe nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Sovetskaya enciklopediya 1950 str 397 424 Bulgaria Arxivlesdirilib 18 oktyabr 2011 at the Wayback Machine U S Central Command Factbook Bulgarian lavender producers worried about demand drop Arxivlesdirilib 8 yanvar 2012 at the Wayback Machine China Post 14 July 2011Menbe https az wikipedia org w index php title Bolqaristan iqtisadiyyati amp oldid 4936503, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.