Başqlrdıstan iqliminə təsir göstərən əsas amillər bölgəyə daxil olan hava kütlələri və günəş radiasiyadır. Əsas küləklər cənub və qərb-şərq istiqamətlidir. Ölkə Avrasiyanın daxilində, subtropik və mülayim hava kütlələri ilə Arktika hava kütlələrinin yerdəyişməsi baş tutur.
Burada tropik, arktik və mülayim hava kütlələri üstünlük təşkil edir. Atlantik okean üzərində formalaşan hava kütlələri Başqırdıstan ərazisinə catdıqda artıq quru və kontinental forma alır. Qışda Asiya antisiklonu hökm sürür. Bu zaman küləyin sürəti 3,4-5,2 m/s saniyəyə çatır. Güçlü küləklərin güçü 15 m/s və çox əsasən dekabr, yanvar və martda müşahidə edilir. Qış ayları güçlü küləklər həm də güçlü qarla müşahidə edilir.
İqlimi kontinentaldır. İsti və boğucu yaya və soyuq qışa malikdir.
İllik günəş radiasiyasının miqdarı 4089 MC/m²-dir.
Yayın isti havası respublikanın cənubunda yerləşən Orenburq və Çelyabinsk vilayətlərinin ərazisindəki quru çöllərdə formalaşan isti hava kütlələri və Qazaxıstanda olan səhralardan gələn sərt istilər səbəbindən artır. Yağıntının böyük qismi yayın üç ayı (40-60 %) ərzində düşür. İqlimin rəngarəngliyi onun relyefinə təsir göstərir. Şimaldan cənuba uzanan ural Başqırdıstan ərazisində yerləşən silsilənin hər iki yamacına böyük edir.
Relyefin müxtəlifliyidə öz növbəsində ölkədə müxtəlif iqlim rayonlarının yaranmasına səbəb olmuşdur:
Ufa platosu və Cənubi Ural dağlarından Ağidel çayının hövzəsinə qədər. Yağıntı — 600–700 mm; orta temperatur: yanvar — −15-16 °C.; iyul — 17-18 °C; son donmaların müşahidə edildiyi orta tarix — 24-27 iyun; qar örtütünün qalınlığı — 50 — 70 sm.
Zilarski platosu. Yağıntının miqdarı — 550–590 mm, orta temperatur: yanvar —15-16 °C; iyul — 17,5 °C; son donmaların müşahidə edildiyi orta tarix — 1-4 iyun; qar örtüyünün qalınlığı — 70 — 75 sm.
Yurzano-Aysk düzənliyi. Yağıntının miqdarı — 470–520 mm; orta temperatur: yanvar — 16 °C; iyul −17-18 °C.; son donmaların müşahidə edildiyi orta tarix — 27-31 may; qar örtüyünün qalınlığı — 40-48 sm.
Cənubi Uralın şərq ətəkləri. Yağıntının miqdarı — 500–550 mm; orta temperatur: yanvar — −1 °C.; iyul — 17-18 °C; son donmaların müşahidə edildiyi orta tarix 2-5 iyun; qar örtüyünün qalınlığı — 35-45 sm.
Zaural. Yağıntının miqdarı — 350–400 mm; orta temperatur: yanvar — −16-17 °C; iyul — 18-20 °C; son donmaların müşahidə edildiyi orta tarix — 19-22 may; qar örtüyünün qalınlığı — 25-35 sm.
Başqırdıstan Respublikasında dağlıq ərazilərdə orta illik temperatur +0,3°, düzən ərazilərdə isə +2,8° təşkil edir. Yanvar ayının orta temperaturu −18°, iyul +18°. Günəşli günlərin sayı 287 Aksyonova və Beloreskdə, 261 gün isə Ufada müşahidə edilir. Ən az günəşli saatlar dekabr və yanvar, ən çox isə yay ayları müşahidə edilir.
Orta minimal temperatur −42 °C, maksimal temperatur isə +38 °C-dir. Temperatur 0 °C-dən yuxarı 4-9 apreldən başlayaraq 24-29 oktyabra qədər müşahidə edilir. Dağlarda isə 10-11 apreldən 17-21 oktyabra qədər. Ölkə ərazisində ən minimal temperatur Askino qəsəbəsində −56.7 °C olaraq qeydə alınmışdır. Ufada isə ən minimal temperatur −48.5 °C-dir.
İl ərzində 300–600 mm arasında yağıntı düşür. Ural dağının qərb yamaclarına 640–700 mm, şərq ətəklərində 300–500 mm, Başqırdıstanın qərb düzənliklərində 400–500 mm yağıntı düş. 60-70 % yağıntı ilin əsasən isti vaxtlar düşür (apreldən oktyabradək). Yay aylarının maksimal günlük yağıntısı (78–86 mm).
Ən ilkin qar örtüyü 12-20 oktyabr, daimi qar örtüyü isə 16-24 oktyabrdan başlayaraq qalır. Dağlıq ərazilərdə qar örtüyü 5-12 oktyabrdan qalır. Qar örtüyünün orta başlama tarixi 3-13 noyabrdan başlayır. Qar örtüyünün orta ərimə tarixi 14-24 apreldir. Düzənlik ərazilərdə qar örtüyü 153—165, в dağlıq ərazilərdə 171—177 gün qalır. Qar örtüyünün orta qalınlığı 36-55 sm, maksimal qalınlığı 106—126 sm-dir.
«Qlobal istiləşmə» respublikanın iqliminə böyük təsir göstərir. Buna misal kimi tornadoların müşahidə olunması, atmosfer proseslərinin sürətlənməsi.
Ədəbiyyat
Гареев А. М., Галимова Р. Г. Справочник по климату Республики Башкортостан. Часть 1. — Уфа, 2010. — 92 с.
başqırdıstan, iqlimi, başqırdıstan, respublikasının, iqlimi, ümumi, xüsusiyyətlər, redaktə, illik, yağıntı, iyul, ayının, orta, temperaturu, yanvar, ayının, orta, temoeraturu, başqlrdıstan, iqliminə, təsir, göstərən, əsas, amillər, bölgəyə, daxil, olan, hava, . Basqirdistan iqlimi Basqirdistan Respublikasinin iqlimi Umumi xususiyyetler Redakte illik yaginti Iyul ayinin orta temperaturu Yanvar ayinin orta temoeraturu Basqlrdistan iqlimine tesir gosteren esas amiller bolgeye daxil olan hava kutleleri ve gunes radiasiyadir Esas kulekler cenub ve qerb serq istiqametlidir Olke Avrasiyanin daxilinde subtropik ve mulayim hava kutleleri ile Arktika hava kutlelerinin yerdeyismesi bas tutur Burada tropik arktik ve mulayim hava kutleleri ustunluk teskil edir Atlantik okean uzerinde formalasan hava kutleleri Basqirdistan erazisine catdiqda artiq quru ve kontinental forma alir Qisda Asiya antisiklonu hokm surur Bu zaman kuleyin sureti 3 4 5 2 m s saniyeye catir Guclu kuleklerin gucu 15 m s ve cox esasen dekabr yanvar ve martda musahide edilir Qis aylari guclu kulekler hem de guclu qarla musahide edilir Iqlimi kontinentaldir Isti ve bogucu yaya ve soyuq qisa malikdir Illik gunes radiasiyasinin miqdari 4089 MC m dir Yayin isti havasi respublikanin cenubunda yerlesen Orenburq ve Celyabinsk vilayetlerinin erazisindeki quru collerde formalasan isti hava kutleleri ve Qazaxistanda olan sehralardan gelen sert istiler sebebinden artir Yagintinin boyuk qismi yayin uc ayi 40 60 erzinde dusur Iqlimin rengarengliyi onun relyefine tesir gosterir Simaldan cenuba uzanan ural Basqirdistan erazisinde yerlesen silsilenin her iki yamacina boyuk edir Relyefin muxtelifliyide oz novbesinde olkede muxtelif iqlim rayonlarinin yaranmasina sebeb olmusdur Ufa platosu ve Cenubi Ural daglarindan Agidel cayinin hovzesine qeder Yaginti 600 700 mm orta temperatur yanvar 15 16 C iyul 17 18 C son donmalarin musahide edildiyi orta tarix 24 27 iyun qar ortutunun qalinligi 50 70 sm Zilarski platosu Yagintinin miqdari 550 590 mm orta temperatur yanvar 15 16 C iyul 17 5 C son donmalarin musahide edildiyi orta tarix 1 4 iyun qar ortuyunun qalinligi 70 75 sm Yurzano Aysk duzenliyi Yagintinin miqdari 470 520 mm orta temperatur yanvar 16 C iyul 17 18 C son donmalarin musahide edildiyi orta tarix 27 31 may qar ortuyunun qalinligi 40 48 sm Cenubi Uralin serq etekleri Yagintinin miqdari 500 550 mm orta temperatur yanvar 1 C iyul 17 18 C son donmalarin musahide edildiyi orta tarix 2 5 iyun qar ortuyunun qalinligi 35 45 sm Zaural Yagintinin miqdari 350 400 mm orta temperatur yanvar 16 17 C iyul 18 20 C son donmalarin musahide edildiyi orta tarix 19 22 may qar ortuyunun qalinligi 25 35 sm Basqirdistan Respublikasinda dagliq erazilerde orta illik temperatur 0 3 duzen erazilerde ise 2 8 teskil edir Yanvar ayinin orta temperaturu 18 iyul 18 Gunesli gunlerin sayi 287 Aksyonova ve Beloreskde 261 gun ise Ufada musahide edilir En az gunesli saatlar dekabr ve yanvar en cox ise yay aylari musahide edilir Orta minimal temperatur 42 C maksimal temperatur ise 38 C dir Temperatur 0 C den yuxari 4 9 aprelden baslayaraq 24 29 oktyabra qeder musahide edilir Daglarda ise 10 11 aprelden 17 21 oktyabra qeder Olke erazisinde en minimal temperatur Askino qesebesinde 56 7 C olaraq qeyde alinmisdir Ufada ise en minimal temperatur 48 5 C dir Il erzinde 300 600 mm arasinda yaginti dusur Ural daginin qerb yamaclarina 640 700 mm serq eteklerinde 300 500 mm Basqirdistanin qerb duzenliklerinde 400 500 mm yaginti dus 60 70 yaginti ilin esasen isti vaxtlar dusur aprelden oktyabradek Yay aylarinin maksimal gunluk yagintisi 78 86 mm En ilkin qar ortuyu 12 20 oktyabr daimi qar ortuyu ise 16 24 oktyabrdan baslayaraq qalir Dagliq erazilerde qar ortuyu 5 12 oktyabrdan qalir Qar ortuyunun orta baslama tarixi 3 13 noyabrdan baslayir Qar ortuyunun orta erime tarixi 14 24 apreldir Duzenlik erazilerde qar ortuyu 153 165 v dagliq erazilerde 171 177 gun qalir Qar ortuyunun orta qalinligi 36 55 sm maksimal qalinligi 106 126 sm dir Qlobal istilesme respublikanin iqlimine boyuk tesir gosterir Buna misal kimi tornadolarin musahide olunmasi atmosfer proseslerinin suretlenmesi Edebiyyat RedakteGareev A M Galimova R G Spravochnik po klimatu Respubliki Bashkortostan Chast 1 Ufa 2010 92 s Menbe Redaktehttp www uralgeo net klimat ba htm http www aviatehnic ru prochee aviatehnicrubashkortostan aviatehnicruklimat Arxivlesdirilib 2013 11 13 at the Wayback Machine http bashunter ru atlas http www priroda rb info klimat html Arxivlesdirilib 2013 11 13 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Basqirdistan iqlimi amp oldid 6076934, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
