fbpx
Wikipedia

Taxıl

Avqust 01, 2021

Taxıl – bir çox dənli bitkilərin cəmindən alınan məhsuldur. Taxıl cinsinə mənsub olan dənli bitkilər 2 qrupa ayrılır:

Yulaf, arpa və buğdadan hazırlanmış taxıl məhsulları

Taxıl cinsinə aid olan dənlər quruluş etibarilə çılpaq və qabıqlı olur.

Çılpaq dənli bitkilər

Çılpaq dənli bitkilərə buğda, çovdar və qarğıdalı aiddir. Çılpaq dənli bitkilərin üzərində çiçək qişası olmur. Çılpaq dənli bitkilərdə meyvə və toxum qılafı, aleyron təbəqəsi, endosperm və rüşeym vardır.

Meyvə qılafı – (perikarpiy) bir neçə qat toxumalardan ibarətdir: epidermis, epikarpiy, mezokarpiy və endokarpiy. Meyvə qılafı yarımşəffafdır, tərkibində sellüloza, pentozanlar, pektin maddəsi, mineral maddə, az miqdarda şəkər, azotlu maddə və yağ vardır. Çılpaq taxıl bitkilərində bütöv dənin 5-6%-ni, qabıqlı dənli bitkilərdə isə 2-4%-ni təşkil edir.

Toxum qılafı – (perispermiy) 2 qatdan ibarətdəir: 1. Piqmentli qatda boya maddələrindən antosianlar (qırmızı), flavonlar (sarı) və xlorofil (göy-yaşıl) vardır; 2. Qialin – yumşaq, suyu yaxşı keçirən qatdan ibarətdir. Toxum qılafı aleyron qəbəqə ilə sıx əlaqədardır. Bütöv dən kütləsinin 1-2,5%-ni təşkil edir. Toxum qılafında sellülozanın miqdarı meyvə qılafına nisbətən az, şəkər və azotlu maddələr isə çoxdur. Toxum qılafı dəndən istehsal olunan məhsullara düşdükdə onların rəngini tündləşdirir. Meyvə və toxum qılafının tərkibində 23-25% sellüloza, 50-55%pentozanlar, 4-6% kül, 2-3% şəkər, 5-7% yağabənzər maddələr, 10%-ə qədər azotlu maddə vardır.

Aleyron təbəqə müxtəlif dənli bitkilərdə 6-dan 12%-ə qədər təşkil edir. Endospermin aleyron təbəqəsi nazikdivarlı iri toxumalardan ibarətdir. Aleyron təbəqəsində 35-45% zülal, 6-8% şəkər, 3-9% yağ,11-14% mineral maddə, 7-10% sellüloza, 15-17% pentozanlar vardır.

Endosperm – (unlu nüvə) dənin qidaya sərf olunan əsas hissəsidir. Buğdada 80-85%, çovdarda 75-80%, qarğıdalıda 70-75%, arpada 60-68%, vələmirdə 45-50% endosperm olur. Müxtəlif dənli bitkilərin endosperminin tərkibində 12-15% zülal, 75-80% nişasta, 2-3% şəkər, 1%-ə qədər yağ, 1,5-2% pentozanlar vardır. Sellüloza 0,1-0,15%, mineral maddə 0,3-0,4%-dir. Vitaminlərin, makro- və mikroelementlərin miqdarı az olduğundan endospermdən alınan məhsulların bioloji dəyəri azdır.

Rüşeym – dənin iti uc hissəsində yerləşir, dənin 2-3%-nitəşkil edir. Darıda 6%, qarğıdalıda isə 10% rüşeym olur. Rüşeymin tərkibində 35-40% zülal, 15-35% yağ, 5-10% mineral maddə, 2-3% sellüloza, pentozanlar, B1, B2, E və digər vitaminlər vardır. Buğda rüşeymindən E vitamini, qarğıdalı rüşeymindən isə yağ istehsal edilir.

Qabıqlı dənli bitkilər

Qabıqlı dənli bitkilərə vələmir, arpa, düyü və darı aiddir. Bunların səthi çiçək qişası ilə örtülü olur.

Çiçək qişası- arpa dəninin 9-14%-ni, darıda 14-18%, düyüdə 19-21%, vələmirdə isə 25-30% təşkil edir. Yarma istehsalında çiçək qişası tamamilə kənar edilir. Çiçək qişasının tərkibində sellüloza, ən çox pentozanlar, azmiqdarda şəkər və azotlu maddələr vardır. Qidalılıq dəyərinə malik olmadığından una və yarmaya çiçək qişasının düşməsinə yol verilmir.

Taxılın kimyəvi tərkibi

Taxılın kimyəvi tərkibi onun növündən, selleksiya sortlarından, becərildiyi torpaq-iqlim şəraitindən və aqrotexnikadan asılıdır. Taxılın tərkibində azotlu maddələr, fermentlər, karbohidratlar, yağlar, vitaminlər, mineral maddələr, su, turşular, aşı və boya maddələri vardır.

Mənbə

  • Əhmədov Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu, Musayev Nizami Xıdır oğlu. Bitki mənşəli məhsulların ekspertizası, Dərslik, Bakı 2005.

Həmçinin bax

Avqust 01, 2021
taxıl, çox, dənli, bitkilərin, cəmindən, alınan, məhsuldur, cinsinə, mənsub, olan, dənli, bitkilər, qrupa, ayrılır, əsas, taxıl, tipli, bitkilər, buğda, çovdar, arpa, vələmir, darıyabənzər, tipli, taxıl, bitkiləri, darı, düyü, qarğıdalı, yulaf, arpa, buğdadan,. Taxil bir cox denli bitkilerin ceminden alinan mehsuldur Taxil cinsine mensub olan denli bitkiler 2 qrupa ayrilir esas taxil tipli bitkiler bugda covdar arpa ve velemir dariyabenzer tipli taxil bitkileri dari duyu qargidali Yulaf arpa ve bugdadan hazirlanmis taxil mehsullari Taxil cinsine aid olan denler qurulus etibarile cilpaq ve qabiqli olur Mundericat 1 Cilpaq denli bitkiler 2 Qabiqli denli bitkiler 3 Taxilin kimyevi terkibi 4 Menbe 5 Hemcinin baxCilpaq denli bitkiler RedakteCilpaq denli bitkilere bugda covdar ve qargidali aiddir Cilpaq denli bitkilerin uzerinde cicek qisasi olmur Cilpaq denli bitkilerde meyve ve toxum qilafi aleyron tebeqesi endosperm ve ruseym vardir Meyve qilafi perikarpiy bir nece qat toxumalardan ibaretdir epidermis epikarpiy mezokarpiy ve endokarpiy Meyve qilafi yarimseffafdir terkibinde selluloza pentozanlar pektin maddesi mineral madde az miqdarda seker azotlu madde ve yag vardir Cilpaq taxil bitkilerinde butov denin 5 6 ni qabiqli denli bitkilerde ise 2 4 ni teskil edir Toxum qilafi perispermiy 2 qatdan ibaretdeir 1 Piqmentli qatda boya maddelerinden antosianlar qirmizi flavonlar sari ve xlorofil goy yasil vardir 2 Qialin yumsaq suyu yaxsi keciren qatdan ibaretdir Toxum qilafi aleyron qebeqe ile six elaqedardir Butov den kutlesinin 1 2 5 ni teskil edir Toxum qilafinda sellulozanin miqdari meyve qilafina nisbeten az seker ve azotlu maddeler ise coxdur Toxum qilafi denden istehsal olunan mehsullara dusdukde onlarin rengini tundlesdirir Meyve ve toxum qilafinin terkibinde 23 25 selluloza 50 55 pentozanlar 4 6 kul 2 3 seker 5 7 yagabenzer maddeler 10 e qeder azotlu madde vardir Aleyron tebeqe muxtelif denli bitkilerde 6 dan 12 e qeder teskil edir Endospermin aleyron tebeqesi nazikdivarli iri toxumalardan ibaretdir Aleyron tebeqesinde 35 45 zulal 6 8 seker 3 9 yag 11 14 mineral madde 7 10 selluloza 15 17 pentozanlar vardir Endosperm unlu nuve denin qidaya serf olunan esas hissesidir Bugdada 80 85 covdarda 75 80 qargidalida 70 75 arpada 60 68 velemirde 45 50 endosperm olur Muxtelif denli bitkilerin endosperminin terkibinde 12 15 zulal 75 80 nisasta 2 3 seker 1 e qeder yag 1 5 2 pentozanlar vardir Selluloza 0 1 0 15 mineral madde 0 3 0 4 dir Vitaminlerin makro ve mikroelementlerin miqdari az oldugundan endospermden alinan mehsullarin bioloji deyeri azdir Ruseym denin iti uc hissesinde yerlesir denin 2 3 niteskil edir Darida 6 qargidalida ise 10 ruseym olur Ruseymin terkibinde 35 40 zulal 15 35 yag 5 10 mineral madde 2 3 selluloza pentozanlar B1 B2 E ve diger vitaminler vardir Bugda ruseyminden E vitamini qargidali ruseyminden ise yag istehsal edilir Qabiqli denli bitkiler RedakteQabiqli denli bitkilere velemir arpa duyu ve dari aiddir Bunlarin sethi cicek qisasi ile ortulu olur Cicek qisasi arpa deninin 9 14 ni darida 14 18 duyude 19 21 velemirde ise 25 30 teskil edir Yarma istehsalinda cicek qisasi tamamile kenar edilir Cicek qisasinin terkibinde selluloza en cox pentozanlar azmiqdarda seker ve azotlu maddeler vardir Qidaliliq deyerine malik olmadigindan una ve yarmaya cicek qisasinin dusmesine yol verilmir Taxilin kimyevi terkibi RedakteTaxilin kimyevi terkibi onun novunden selleksiya sortlarindan becerildiyi torpaq iqlim seraitinden ve aqrotexnikadan asilidir Taxilin terkibinde azotlu maddeler fermentler karbohidratlar yaglar vitaminler mineral maddeler su tursular asi ve boya maddeleri vardir Menbe RedakteEhmedov Ehmed Cabir Ismayil oglu Musayev Nizami Xidir oglu Bitki menseli mehsullarin ekspertizasi Derslik Baki 2005 Hemcinin bax RedakteDenli bitkiler DuyuMenbe https az wikipedia org w index php title Taxil amp oldid 5715924, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.