Bayramilik və ya Bayramiyyə (ərəb. الطريقة البيرامية) — Sufi İslam təriqətidir.
Yaranması
| ]Təriqətin banisi Hacı Bayram Vəli (vəfatı: 1429-cu il) Ankara şəhərinin yaxınlığındakı Zülfədl kəndində dünyaya gəlmişdir. Dini elmlərlə yiyələndikdən sonra mədrəsədə müəllimlik etmişdir. Lakin sonralar tədrisdən ayrılaraq məşhur sufi Əbu Hamidəd-Din Ağsarayinin (vəfatı: 1412-ci il) başçılığı altında təsəvvüf yoluna qədəm qoymuşdur. Onun ölümündən sonra Hacı Bayram Ankarada təkyə (dərgah) yaradaraq dövrünün ən hörmətli və nüfuzlu sufi şeyxlərindən birinə çevrilmişdir. Sultan II Muradın dəvəti ilə o, Ədirnəyə (Adrianopola) gələrək, burada məşhur dövlət və elm xadimləri ilə tanış olmuş, nüfuzu daha da artmışdır.
Hacı Bayram Vəlinin davamçısı (xəlifəsi) Ağ Şəmsəd-Din İstanbulu fəth etmiş böyük sultan Fatihin müəllimi olmuşdur. Bundan başqa Yazıcıoğlu Mehmet, Əhməd Bican, Ağbıyıq Sultan, Dədə Ömər Sikkini kimi tanınmış sufilər də onun xəlifələrindəndirlər. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, öz mənəvi varisliklərini göstərən silsilələrə və metodologiyalarına görə Bayrami təriqətinin üsulları Nəqşibəndiliyin və Xəlvətiliyin üsullarını təkrarlayır və özündə birləşdirir.
Görüşləri
| ]Bayramilərin dünyagörüşü bir çox hallarda İbn Ərəbinin dünyagörüşünə yaxındır. Öz mərasimlərində onlar çox vaxt ucadan deyilən cəhri, bəzən isə pıçıltı ilə deyilən xəfi zikrlərdən istifadə edirlər. Bayramilərin əsas doktrinaları "cəzbə, sevgi və ilahi sirr"dir. Bu təriqətin yazılı ədəbiyyatını əsasən Ağ Şəmsəddin qələmə almışdır. Hacı Bayram Vəlidən isə heç bir əsər qalmamışdır.
Bu təriqət Anadoluda və Balkan yarımadasında yayılmışdır. Mənsubları çox da hündür olmayan ağ mahuddan tikilmiş altıguşəli papaq geyinirmişlər.
Qolları
| ]Bayramilər təriqətinin üç əsas qolu vardır:
- Ağ Şəmsəd-Dinə aid edilən Şəmsiyyə (Dövrümüzdə məhz bu qol klassik bayramilik hesab edilir);
- Dədə Ömər Sikkiniyə aid edilən Məlamiyə;
- Ağbıyığa aid edilən Cəlvətiyyə.
Cəlvətiyyə daha sonralar müstəqil sufi təriqətinə çevrilmişdir. Osmanlı imperiyasında bu təriqətin inkişafı zəmanəsinin ən savadlı və mömin insanlarından olmuş Əziz Mahmud Hüdainin (vəfatı: 1628-ci il) adı ilə bağlıdır. O, otuzdan artıq əsərin müəllifi olmuş və minlərlə tələbə yetişdirmişdir. Cəlvətiyyənin daha sonrakı inkişafında (vəfatı: 1724-cü il) da çox işlər görmüşdür.
Mənbə
| ]- Müəllif: Aydın Əlizadə — "Cəmiyyət və Din" qəzeti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Islam Islam tarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesi Bayramilik ve ya Bayramiyye ereb الطريقة البيرامية Sufi Islam teriqetidir Yaranmasi span Teriqetin banisi Haci Bayram Veli vefati 1429 cu il Ankara seherinin yaxinligindaki Zulfedl kendinde dunyaya gelmisdir Dini elmlerle yiyelendikden sonra medresede muellimlik etmisdir Lakin sonralar tedrisden ayrilaraq meshur sufi Ebu Hamided Din Agsarayinin vefati 1412 ci il basciligi altinda tesevvuf yoluna qedem qoymusdur Onun olumunden sonra Haci Bayram Ankarada tekye dergah yaradaraq dovrunun en hormetli ve nufuzlu sufi seyxlerinden birine cevrilmisdir Sultan II Muradin deveti ile o Edirneye Adrianopola gelerek burada meshur dovlet ve elm xadimleri ile tanis olmus nufuzu daha da artmisdir Haci Bayram Velinin davamcisi xelifesi Ag Semsed Din Istanbulu feth etmis boyuk sultan Fatihin muellimi olmusdur Bundan basqa Yazicioglu Mehmet Ehmed Bican Agbiyiq Sultan Dede Omer Sikkini kimi taninmis sufiler de onun xelifelerindendirler Tedqiqatcilar hesab edirler ki oz menevi varisliklerini gosteren silsilelere ve metodologiyalarina gore Bayrami teriqetinin usullari Neqsibendiliyin ve Xelvetiliyin usullarini tekrarlayir ve ozunde birlesdirir Gorusleri span Bayramilerin dunyagorusu bir cox hallarda Ibn Erebinin dunyagorusune yaxindir Oz merasimlerinde onlar cox vaxt ucadan deyilen cehri bezen ise picilti ile deyilen xefi zikrlerden istifade edirler Bayramilerin esas doktrinalari cezbe sevgi ve ilahi sirr dir Bu teriqetin yazili edebiyyatini esasen Ag Semseddin qeleme almisdir Haci Bayram Veliden ise hec bir eser qalmamisdir Bu teriqet Anadoluda ve Balkan yarimadasinda yayilmisdir Mensublari cox da hundur olmayan ag mahuddan tikilmis altiguseli papaq geyinirmisler Qollari span Bayramiler teriqetinin uc esas qolu vardir Ag Semsed Dine aid edilen Semsiyye Dovrumuzde mehz bu qol klassik bayramilik hesab edilir Dede Omer Sikkiniye aid edilen Melamiye Agbiyiga aid edilen Celvetiyye Celvetiyye daha sonralar musteqil sufi teriqetine cevrilmisdir Osmanli imperiyasinda bu teriqetin inkisafi zemanesinin en savadli ve momin insanlarindan olmus Eziz Mahmud Hudainin vefati 1628 ci il adi ile baglidir O otuzdan artiq eserin muellifi olmus ve minlerle telebe yetisdirmisdir Celvetiyyenin daha sonraki inkisafinda vefati 1724 cu il da cox isler gormusdur Menbe span Muellif Aydin Elizade Cemiyyet ve Din qezeti Tesevvuf Sufi anlayislarAbdal Beqee Dervis Feqir Fena Hal Keramet Heqiqet Ehsan Kesf Letaif Menzil Merifet Nefs Nur Qelender Qutb Silsile Sufi kosmologiyasi Sufi metafizikasi Sufi felsefesi Sufi edebiyyati Sufi psixologiyasi Suluk Tezkire Ovliya AndSufi fealiyyetiNesid Zikr Hedra Muraqebe Qevvali Sema ZiyaretTeriqetleriEkberilik Elevilik Esrefilik Ezimilik Belevilik Bayramilik Bektasilik Cistiyye Qalibilik Gulsenilik Hurufilik Idrisiyye Celvetilik Cerrahilik Xalidilik Xelvetilik Kubravilik Medarilik Melametilik Movlevilik Muridilik Neqsibendilik Neqsibendi Uveysilik Nasuhilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qadiriyye Qelenderilik Rahmaniyye Rifailik Sefevilik Saziliyye Settarilik Suhreverdiyye Sunbulilik Ticaniyye Ussaqilik Uveysilik ZahidilikTaninmis erken sufi ve mistiklerEbdulxaliq Gucdevani Xace Abdullah Ensari Ebdulqadir Gilani Ebuseid Fezlullah Abdulla Dagistani Afaq Xoca Ehmed Qezali Ehmed Yesevi Ehmed Bedevi el Qezali Elaeddin Eli Exi Emre Exi Mehemmed Xelveti Exi Evren Mensur Hellac Elisir Nevai Ebdulhesen Xerreqani Qasim ibn Mehemmed Davud el Qeyseri Sedreddin Qonevi Seyid Emir Kulal Erdebili Ibn Ata Allah Ferideddin Ettar Balim Sultan Baba Fexreddin Behaiddin Neqsibend Bende Navaz Baba Kuhi Bakuvi Xoca Baqi Billah Beyazid Bistami Sah Ebdulletif Bittai Bull Sah Sah Qulam Dehlevi Ibraim Desuki Eseb Erbili Ibrahim Hakki Erzurumi Ferideddin Gencseker Fudayl ibn Iyad Fuzuli Qalib Muiniddin Cisti Xoca Qulam Ferid Gul Baba Haci Bayram Veli Cahansah Heqiqi Dede Omer Rovseni Haci Bektas Veli Hebib Qaramani Hafiz Sirazi Izzeddin Hesenoglu Xalid Bagdadi Imam el Heddad Hemedani Cemaleddin Ehmed Usman Haruni Ebdulhesen Hacveri Ibrahim ibn Adham ibn Erebi Ibrahim Gilani Fexreddin Iraqi Cabir ibn Heyyan Cami Cuneyd Bagdadi Omer Xeyyam Emir Xosrov Dehlevi Nemetullah Naxcivani Mahmud Urmevi Mahmud Sebusteri Mehdumqulu Mahmud Hudayi Neimi Ebunnecib Suhreverdi Nasimi Nemetulla Veli Omer Xelveti Qutbeddin Ebheri Pir Mehemmed Erzincani Pir Sultan Abdal Qutbeddin Sirazi Rumi Sari Saltuk Sedi Sirazi Sedreddin Xiyavi Selman Farsi Senai Seyid Yehya Bakuvi Silistrevi Sultan Veled Sems Tebrizi Seyx Edebali Seyx Ibrahim Gulseni Seyx Eheri Sihabeddin Omer Suhreverdi Sihabeddin Yehya Suhreverdi Sukrullah Xelveti Veysel Qarani Yusif Muskuri Yunus Emre Taninmis muasir sufi ve mistiklerBaba Rexheb Abdal Hakim Murad Ebdulqdir as Sufi Ehmed Kayhan Dede Abdula ah Neqsibendi Ehmed Elevi Ebdurrehman el Saquri Asfaq Ehmed Qelender Baba Auliye Xoca Semseddin Ezimi Mehemmed Muhaiyeddin Feysel Abdul Rauf Riaz Ehmed Govher Sahi Qalib Hesen Quscuoglu Qulam Mustafa Xan Hafiz Qamaruddin Cisti Sabiri Hisam Kabbani Hezarat Mai Safura Qeiriyye Meher Eli Sah Mehemmed Elevi l Maliki Nazim el Haqqani Seyid Vahid Esref Nuh Ha Mim Keller Nureddin Durki Omer Eli Sah Osman Nuri Topbas Pir Zulfiqar Ehmed Mehemmd Ebdulqedir Siddiqi Qedri Ehmed Rza Xan Berlevi Resad Fild Sahib Qible Fultli Seid Efendi el Cirkasi Qudretullah Sehab Sufi Berkat Eli Seyid Sucaet Eli Qedri Mehemmed Tarhir ul Qedri Tahir Allauddin Taceddin Mehemmed Bedreddin Varis li Sah Vasif Eli Vasif Zahin Sah TaciSufizm tedqiqatcilariIvan Aqueli Kurt Almqvist Titus Burkhardt Uilyam Cittik Karl Ernst Robert Freycer Genon Leks Hikson Teyc Lindbum Linqs Huseyn Nasr Annmari Simmel Maykl Sells Idris Shah Fritof Suon Reynold A Nikolson Zakir MemmedovSufizm movzulariTovhid Seriet Heqiqet Ziyaret Kateqoriyalar Sufi teriqetleriIslam teriqetleriTesevvufBayrami teriqeti
