Mahmud Şəbüstəri, Səəd əd-Din Mahmud ibn Əbdul Kərim ibn Yəhya Şəbustəri Təbrizi - Azərbaycan alimi, filosof, sufizmin ən görkəmli nəzəriyyəçilərindən olmuşdur.
MAHMUD ŞƏBÜSTƏRİ
Səəd əd-Din Mahmud ibn Əbdul Kərim ibn Yəhya Şəbustəri Təbrizi
Səəd əd-Din Mahmud ibn Əbdul Kərim ibn Yəhya Şəbustəri Təbrizi Təbriz yaxınlığındakı Şəbüstər adlanan yerdə 1287-ci ildə ilahiyyatçı ailəsində anadan olmuşdur. Ensiklopedik savada malik olan Mahmud Şəbüstəri ilahiyyat, fəlsəfə, astronomiya, tibb, filologiya və başqa elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdur.
Şəbüstəri Misir, Hicaz, Suriya, İraq və başqa ölkələrə səyyahətlər edib, oradakı alimlərlə tanış olmuş və onlarla məktublaşmışdır. Məhəmmədəli Tərbiyətin yazdığına görə, şirvanlı səyyahlardan biri Şəbüstərinin Kirmanda da olduğunu iddia edir. O, Kirmanda evlənmiş və orada uşaq və nəvələri də qalmışdır. Şəbüstərinin nəslindən çıxanlar arasında elm və ədəbiyyat xadimləri də vardı. Onun oğlu şair olmuş və atasının məşhur "Gülşəni-raz" əsərinə şərh yazmışdır.
Şəbustəri qədim yunan fəlsəfəsi, zərduştilik, butpərəstlik, xristianlıq, təbii ki, islam dini və onun muxtəlif mistik-fəlsəfi cərəyanları haqda da dərin bilik sahibi idi. O, 1320-ci ildə rəhmətə qovuşmuş və oz vətənində, Şəbustərdəki Gulşən qəbristanlığında müəllimi Bəha əd-Din Yaqub Təbrizinin yanında dəfn olunmuşdur. İndi də onun məzarı ziyarətgahdır. Məqbərəsi təkcə XIX əsrdə üç dəfə bərpa edilib. İlk restavrasiya 1850-1851-ci illərdə Hacı Mirzə Ağası tərəfindən aparılmışdır. Məzarın üzərinə mərmərdən xatirə lövhəsi vurulmuş və onun üzərində bu sözlər həkk edilmişdir:
"Böyük şeyx hicri tarixi ilə 720-ci ildə (1320) 33 yaşında bu cismani dünyadan əbədi dünyaya köçdü".
İkinci dəfə bərpa işlərini 1880-ci ildə Mirzə Hüseyn Xan, üçüncü dəfə isə nisbətən sonralar Həsən Müqəddəm aparmışdır.
Yaradıcılığı
"Azərbaycan fəlsəfəsi tarixinə dair oçerklər"də göstərildiyi kimi, Şəbustəri özündən sonra zəngin bir ədəbi irs qoyub getmişdir.Səadətnamə, Kənzul-həqaiq (Həqiqətlər xəzinəsi), Həqqul-yəqin fi Mərifəti rəbbul aləmin (Aləmin yaradıcısını dərk etmək üçün şəksiz həqiqətlər), Miratul-Muhəkkikin (Həqiqət axtaranların aynası) və bir də dünya şöhrətli Gulşəni-raz (Sirlər gülşəni) poeması kimi əsərlər onun qələminə məxsusdur. Bunlardan başqa M. Tərbiyətin yazdığına görə, Şəbüstəri indiyə qədər dünyanın kitab saxlanclarında təsaduf olunmamış Şahidnamə adlı başqa bir poemanın da müəllifidir. O, həmçinin ərəb dilindənfars dilinə tərcümə ilə məşğul olmuşdur. Məşhur filosof İmam Qəzalinin Minhacul-abidin (Zəvvarların yolu) adlı əsərini farscaya məhz o çevirmişdir. Şəbüstərinin Xorasan mütəfəkkiri Hüseyni Səadətlə yazışmaları da bəllidir. Bütün bunlarla birlikdə Şəbüstəri yaradıcılığının araşdırıcıları, o cümlədən bu xəzinənin tanınmış bilicisi Şaiq İsmayılov Kənzul-həqaiq əsərinin ona məxsus olmadığını iddia edirlər.
Şəbustəri ozunun ilk fəlsəfi əsərlərini nəsrlə yazmışdır. O yalnız ömrünün sonlarında şerə muraciət etmişdir. İlk mənzum əsəri (bundan sonra o, daha bir mənzum əsər yazıb) bütün dünyada şöhrət tapmış "Gülşəni-raz" poemasıdır. Poema 1317-1318-ci ildə yazılıb. Əsərin yazılma tarixi poemanın "Kitabın yazılma tarixçəsi" adlı xüsusi bölmədə təsvir olunub. 1317-ci ilin dekabrında onun yanına o zamanın ən savadlı filosoflarından olan Xorasanlı Mirhuseyni Səadətin məktubunu gətirən bir adam gəlir. Məktubda xahiş olunurdu ki, dövrün mütəfəkkirlərini məşğul edən bir sıra fəlsəfi məsələlərə o da öz münasibətini bildirsin. Həmin tarixçə "Gülşəni-raz"ın başlanğıcında təsvir olunur:
Hicri tarixin 700-cü ilindən on yeddi (il) keçirdi. Şəvval ayında gözlənilmədən Bir qasid min bir hörmət-ehtiram ilə Xorasan camaatının yanından bizə gəldi. Orada bir məşhur və böyük (şəxs) var Mərifətlərinin çoxluğuna görə nur mənbəyinə bənzəyir Bütün Xorasan əhli kiçikdən böyüyə qədər Deyiblər ki, əsrin butun (mütəfəkkirlərindən) yaxşı Məna haqqında o məktub yazıb Mənalardan baş çıxaran adama göndərə bilər. Orada mulahizələrdə bir çox ağırlıqlar var "İşarət" əhlinin çətinliklərindəndir. Şeir yazaraq O mənalar aləminin hər bir məsələsi haqda Qısaca suallar göndərib. Xahişlə cavab gözləyir. Qasid bu məktubu oxuyan kimi Bu məsələ barədə söz-söhbət yayıldı. Hörmətli adamlardan çoxu orada idi. Hamının nəzərləri dərvişə (yəni, Şəbüstəriyə) dikildi. Onlardan daha təcrübəli olan birisi Bu mənalar haqda bizdən yüz dəfə eşitmişdi. O mənə dedi: cavab ver ki Dünyamızın adamları feyziyab olsunlar.
Şəbustəri əvvəlcə həmin suallara özünün əvvəlki əsərlərində toxunduğunu bildirməklə cavab yazmaqdan imtina edir. Sonra isə Ş. İsmayılovun yazdığına görə, müəllimi Əmin əd-Din Təbrizinin məsləhətinə qulaq asaraq, Xorasan aliminin suallarına mənzum cavab yazmaq qərarına gəlir. Bir müddətdən sonra ona yenidən müraciət olunur. Yalnız bundan sonra Şəbüstəri şeyx Hüseyninin suallarına cavab verir. Bu cavablar bədahətən verildiyindən qısa və konkretdir:
Mən ona dedim ki, buna ehtiyac yoxdur Cunki bu haqda (oz) əsərlərimdə dəfələrlə yazmışam. Söylədi ki, duzdur, ancaq edilən sorğularla bağlı Səndən arzu etdiyimiz poemanı gözləyirik. Bu israrlı xahişlərdən sonra mən Məktuba qısa cavablar yazmağa başladım. Bu sozlərimi nəcib insanların hüzürunda Duşunmədən və təkrarlamadan soylədim. Beləliklə, suallara cavabımı Bir-bir yazdım. Qasid məktuba cavablarımı alandan sonra Minnətdarlıq edə-edə gəldiyi yolla da geri qayıtdı.
Huseyni Səadətinin sualları 22 beytdən ibarət idi. Şəbüstəri bunlara 49 beytlə cavab yazır. Bunlardan 35 beyti bilavasitə cavablardan, qalanları isə məktubun girişi və nəticəsindən ibarət idi.
Bir müddət sonra Şeyx Huseyni yenidən bir sıra suallar göndərir. Həmin suallar Şəbüstərinin cavab məktubunu oxuyarkən yaranmışdı. Bu dəfə müdrik sənətkar hər iki məktubdakı sualları 15 mövzuya bölüb "Gülşəni-raz" adlı poemasını qələmə alır:
Gələn dəfə əziz ustadım Mənə dedi: məktuba səylədiyin Başqa fikirləri də əlavə elə və izah ver, Elmin gucu ilz bunlara əyanilik bəxş elə. O vaxt mənim gecəm-gunduzum yox idi ki, Bu işə həzz və həvəslə girişim Həmin vəziyyətimi sözlə ifadə eləmək mumkunsuzdur. Ancaq bilənlər bilir ki, bu nə vəziyyətdir. Ancaq mən xeyirxahımın sözlərinə əməl etdim Dinin xahişini rədd etmədim Ancaq sirlərin daha cox aydınlaşması üçün Mən oz bəlaqətimə guc verdim Bunların hamısını bir neçə saatda söylədim. Könlüm allahdan bu məktuba ad dilərkən Cavab gəldi ki, bu,-bizim gülşənimizdir.
Bu, Şəbustərinin ilk mənzum əsəri olduğundan o burada fəlsəfi fikirləri mənzum formada ifadə etməkdə çətinlik çəkdiyini də söyləyir. Bu proses onun fikrincə, dəryanı bir qaba yerləşdirmək kimi bir şeydir. 1426-cı ildə "Gülşəni-raz" Azərbaycan şairi Şirazi tərəfindən ana dilimizə-Azərbaycan türkcəsinə cevrilir. 1944-cu ildə isə Əbdulbaqi Golpinarlı əsəri Osmanlı türkcəsinə tərcumə edir. XIX əsrdən başlayaraq, poema muxtəlif muəlliflər tərəfindən bir cox Avropa dillərinə cevrilir və dəfələrlə dərc olunur. Əsər yarandığı gündən bütün şərqin sufiləri arasında böyük rəqbətlə qarşılanır. Şəbüstərinin fəlsəfəsinə dair kitabında Şaiq İsmayılov XIV-XVIII əsrlər arasında həmin əsərə fars dilində şərh yazmış 18 müəllifin adını çəkir.Həmin şərhlər arasında Azərbaycan filosofu Şəmsəddin Lahicinin 1472-ci ildə yazdığı "Məfatih-ül Ecaz" ("Möcuzələrin acarı") əsəri bizim günlərə qədər öz populyarlıqını itirməmişdir. 1319-1320-ci ildə Şəbustəri özünün ikinci mənzum fəlsəfi əsəri olan "Səadətnamə"ni qələmə alır. Bu, həcmcə əvvəlki poemadan daha iri olub, üç min beytdən ibarət idi. Əsər hər biri fəsil və paraqraflardan ibarət səkkiz hissəyə bölünmüşdü. Şəbüstəri "Səadətnamə"də fəlsəfi düşüncələrindən başqa öz həyat və fəaliyyəti, səyahətləri haqda məlumatlar verir, oz muəllimləri və sevimli kitabları haqda söz açır.
Şəbustərinin yaradıcılığı Azərbaycanın orta əsrlər fəlsəfəsi tarixində mühüm yer tutur. Onun əsərləri Avropa və Asiyanın bir çox ölkələrində nəşr olunmuşdur. Sufi fəlsəfəsinin davamçıları onu bu sahədə böyük bir nüfuz sahibi bilir və oz mulahizələrində tez-tez Şəbustəri irsinə istinad edirlər.
Xarici keçidlər
Azərbaycan Tarixi Portalı :Каджар Чингиз. Выдающиеся сыны древнего и средневекового Азербайджана. — Баку, издательство «Азербайджан» - 370146, Метбуат проспекти, 520-й квартал., издательство "Эргюн", 1995. - 392 с. (rus.)
Mənbə
Avqust 15, 2021
mahmud, şəbüstəri, səəd, mahmud, əbdul, kərim, yəhya, şəbustəri, təbrizi, azərbaycan, alimi, filosof, sufizmin, görkəmli, nəzəriyyəçilərindən, olmuşdur, mahmud, şəbüstərisəəd, mahmud, əbdul, kərim, yəhya, şəbustəri, təbrizidoğum, tarixi, 1287doğum, yeri, şəbüs. Mahmud Sebusteri Seed ed Din Mahmud ibn Ebdul Kerim ibn Yehya Sebusteri Tebrizi Azerbaycan alimi filosof sufizmin en gorkemli nezeriyyecilerinden olmusdur MAHMUD SEBUSTERISeed ed Din Mahmud ibn Ebdul Kerim ibn Yehya Sebusteri TebriziDogum tarixi 1287Dogum yeri Sebuster TebrizVefat tarixi 1320Vefat yeri Tebriz Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 3 Xarici kecidler 4 MenbeHeyati RedakteSeed ed Din Mahmud ibn Ebdul Kerim ibn Yehya Sebusteri Tebrizi Tebriz yaxinligindaki Sebuster adlanan yerde 1287 ci ilde ilahiyyatci ailesinde anadan olmusdur Ensiklopedik savada malik olan Mahmud Sebusteri ilahiyyat felsefe astronomiya tibb filologiya ve basqa elm sahelerine derinden beled olmusdur Sebusteri Misir Hicaz Suriya Iraq ve basqa olkelere seyyahetler edib oradaki alimlerle tanis olmus ve onlarla mektublasmisdir Mehemmedeli Terbiyetin yazdigina gore sirvanli seyyahlardan biri Sebusterinin Kirmanda da oldugunu iddia edir O Kirmanda evlenmis ve orada usaq ve neveleri de qalmisdir Sebusterinin neslinden cixanlar arasinda elm ve edebiyyat xadimleri de vardi Onun oglu sair olmus ve atasinin meshur Gulseni raz eserine serh yazmisdir Sebusteri qedim yunan felsefesi zerdustilik butperestlik xristianliq tebii ki islam dini ve onun muxtelif mistik felsefi cereyanlari haqda da derin bilik sahibi idi O 1320 ci ilde rehmete qovusmus ve oz veteninde Sebusterdeki Gulsen qebristanliginda muellimi Beha ed Din Yaqub Tebrizinin yaninda defn olunmusdur Indi de onun mezari ziyaretgahdir Meqberesi tekce XIX esrde uc defe berpa edilib Ilk restavrasiya 1850 1851 ci illerde Haci Mirze Agasi terefinden aparilmisdir Mezarin uzerine mermerden xatire lovhesi vurulmus ve onun uzerinde bu sozler hekk edilmisdir Boyuk seyx hicri tarixi ile 720 ci ilde 1320 33 yasinda bu cismani dunyadan ebedi dunyaya kocdu Ikinci defe berpa islerini 1880 ci ilde Mirze Huseyn Xan ucuncu defe ise nisbeten sonralar Hesen Muqeddem aparmisdir Yaradiciligi Redakte Azerbaycan felsefesi tarixine dair ocerkler de gosterildiyi kimi Sebusteri ozunden sonra zengin bir edebi irs qoyub getmisdir Seadetname Kenzul heqaiq Heqiqetler xezinesi Heqqul yeqin fi Merifeti rebbul alemin Alemin yaradicisini derk etmek ucun seksiz heqiqetler Miratul Muhekkikin Heqiqet axtaranlarin aynasi ve bir de dunya sohretli Gulseni raz Sirler gulseni poemasi kimi eserler onun qelemine mexsusdur Bunlardan basqa M Terbiyetin yazdigina gore Sebusteri indiye qeder dunyanin kitab saxlanclarinda tesaduf olunmamis Sahidname adli basqa bir poemanin da muellifidir O hemcinin ereb dilinden fars diline tercume ile mesgul olmusdur Meshur filosof Imam Qezalinin Minhacul abidin Zevvarlarin yolu adli eserini farscaya mehz o cevirmisdir Sebusterinin Xorasan mutefekkiri Huseyni Seadetle yazismalari da bellidir Butun bunlarla birlikde Sebusteri yaradiciliginin arasdiricilari o cumleden bu xezinenin taninmis bilicisi Saiq Ismayilov Kenzul heqaiq eserinin ona mexsus olmadigini iddia edirler Sebusteri ozunun ilk felsefi eserlerini nesrle yazmisdir O yalniz omrunun sonlarinda sere muraciet etmisdir Ilk menzum eseri bundan sonra o daha bir menzum eser yazib butun dunyada sohret tapmis Gulseni raz poemasidir Poema 1317 1318 ci ilde yazilib Eserin yazilma tarixi poemanin Kitabin yazilma tarixcesi adli xususi bolmede tesvir olunub 1317 ci ilin dekabrinda onun yanina o zamanin en savadli filosoflarindan olan Xorasanli Mirhuseyni Seadetin mektubunu getiren bir adam gelir Mektubda xahis olunurdu ki dovrun mutefekkirlerini mesgul eden bir sira felsefi meselelere o da oz munasibetini bildirsin Hemin tarixce Gulseni raz in baslangicinda tesvir olunur Hicri tarixin 700 cu ilinden on yeddi il kecirdi Sevval ayinda gozlenilmeden Bir qasid min bir hormet ehtiram ile Xorasan camaatinin yanindan bize geldi Orada bir meshur ve boyuk sexs var Merifetlerinin coxluguna gore nur menbeyine benzeyir Butun Xorasan ehli kicikden boyuye qeder Deyibler ki esrin butun mutefekkirlerinden yaxsi Mena haqqinda o mektub yazib Menalardan bas cixaran adama gondere biler Orada mulahizelerde bir cox agirliqlar var Isaret ehlinin cetinliklerindendir Seir yazaraq O menalar aleminin her bir meselesi haqda Qisaca suallar gonderib Xahisle cavab gozleyir Qasid bu mektubu oxuyan kimi Bu mesele barede soz sohbet yayildi Hormetli adamlardan coxu orada idi Haminin nezerleri dervise yeni Sebusteriye dikildi Onlardan daha tecrubeli olan birisi Bu menalar haqda bizden yuz defe esitmisdi O mene dedi cavab ver ki Dunyamizin adamlari feyziyab olsunlar Sebusteri evvelce hemin suallara ozunun evvelki eserlerinde toxundugunu bildirmekle cavab yazmaqdan imtina edir Sonra ise S Ismayilovun yazdigina gore muellimi Emin ed Din Tebrizinin meslehetine qulaq asaraq Xorasan aliminin suallarina menzum cavab yazmaq qerarina gelir Bir muddetden sonra ona yeniden muraciet olunur Yalniz bundan sonra Sebusteri seyx Huseyninin suallarina cavab verir Bu cavablar bedaheten verildiyinden qisa ve konkretdir Men ona dedim ki buna ehtiyac yoxdur Cunki bu haqda oz eserlerimde defelerle yazmisam Soyledi ki duzdur ancaq edilen sorgularla bagli Senden arzu etdiyimiz poemani gozleyirik Bu israrli xahislerden sonra men Mektuba qisa cavablar yazmaga basladim Bu sozlerimi necib insanlarin huzurunda Dusunmeden ve tekrarlamadan soyledim Belelikle suallara cavabimi Bir bir yazdim Qasid mektuba cavablarimi alandan sonra Minnetdarliq ede ede geldiyi yolla da geri qayitdi Huseyni Seadetinin suallari 22 beytden ibaret idi Sebusteri bunlara 49 beytle cavab yazir Bunlardan 35 beyti bilavasite cavablardan qalanlari ise mektubun girisi ve neticesinden ibaret idi Bir muddet sonra Seyx Huseyni yeniden bir sira suallar gonderir Hemin suallar Sebusterinin cavab mektubunu oxuyarken yaranmisdi Bu defe mudrik senetkar her iki mektubdaki suallari 15 movzuya bolub Gulseni raz adli poemasini qeleme alir Gelen defe eziz ustadim Mene dedi mektuba seylediyin Basqa fikirleri de elave ele ve izah ver Elmin gucu ilz bunlara eyanilik bexs ele O vaxt menim gecem gunduzum yox idi ki Bu ise hezz ve hevesle girisim Hemin veziyyetimi sozle ifade elemek mumkunsuzdur Ancaq bilenler bilir ki bu ne veziyyetdir Ancaq men xeyirxahimin sozlerine emel etdim Dinin xahisini redd etmedim Ancaq sirlerin daha cox aydinlasmasi ucun Men oz belaqetime guc verdim Bunlarin hamisini bir nece saatda soyledim Konlum allahdan bu mektuba ad dilerken Cavab geldi ki bu bizim gulsenimizdir Bu Sebusterinin ilk menzum eseri oldugundan o burada felsefi fikirleri menzum formada ifade etmekde cetinlik cekdiyini de soyleyir Bu proses onun fikrince deryani bir qaba yerlesdirmek kimi bir seydir 1426 ci ilde Gulseni raz Azerbaycan sairi Sirazi terefinden ana dilimize Azerbaycan turkcesine cevrilir 1944 cu ilde ise Ebdulbaqi Golpinarli eseri Osmanli turkcesine tercume edir XIX esrden baslayaraq poema muxtelif muellifler terefinden bir cox Avropa dillerine cevrilir ve defelerle derc olunur Eser yarandigi gunden butun serqin sufileri arasinda boyuk reqbetle qarsilanir Sebusterinin felsefesine dair kitabinda Saiq Ismayilov XIV XVIII esrler arasinda hemin esere fars dilinde serh yazmis 18 muellifin adini cekir Hemin serhler arasinda Azerbaycan filosofu Semseddin Lahicinin 1472 ci ilde yazdigi Mefatih ul Ecaz Mocuzelerin acari eseri bizim gunlere qeder oz populyarliqini itirmemisdir 1319 1320 ci ilde Sebusteri ozunun ikinci menzum felsefi eseri olan Seadetname ni qeleme alir Bu hecmce evvelki poemadan daha iri olub uc min beytden ibaret idi Eser her biri fesil ve paraqraflardan ibaret sekkiz hisseye bolunmusdu Sebusteri Seadetname de felsefi dusuncelerinden basqa oz heyat ve fealiyyeti seyahetleri haqda melumatlar verir oz muellimleri ve sevimli kitablari haqda soz acir Sebusterinin yaradiciligi Azerbaycanin orta esrler felsefesi tarixinde muhum yer tutur Onun eserleri Avropa ve Asiyanin bir cox olkelerinde nesr olunmusdur Sufi felsefesinin davamcilari onu bu sahede boyuk bir nufuz sahibi bilir ve oz mulahizelerinde tez tez Sebusteri irsine istinad edirler Xarici kecidler RedakteAzerbaycan Tarixi Portali Kadzhar Chingiz Vydayushiesya syny drevnego i srednevekovogo Azerbajdzhana Baku izdatelstvo Azerbajdzhan 370146 Metbuat prospekti 520 j kvartal izdatelstvo Ergyun 1995 392 s rus Menbe RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Mahmud Sebusteri amp oldid 5505720, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
