fbpx
Wikipedia

Pənahi Makulu

Avqust 12, 2021

Pənahi Makulu (tam adı:Abbas Hacı Ələkbər oğlu Pənahi Makulu; 1 may 1900(1900-05-01) – 29 sentyabr 1971(1971-09-29)) — azərbaycanlı yazıçı.

Pənahi Makulu
Abbas Hacı Ələkbər oğlu Pənahi
Təxəllüsü Makulu
Doğum tarixi
Doğum yeri Maku, İran
Vəfat tarixi (71 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Milliyyəti azərbaycanlı
Fəaliyyəti yazıçı
Əsərlərinin dili azərbaycanca
Mükafatları "21Azər" medalı

Həyatı

Pənahi Makuli 1900-cü ildə Maku şəhərində ziyalı ailəsində doğulmuşdur. İlk təhsilini Xoy şəhər mədrəsəsində, sonra müasir tipli Xeyriyyə məktəbində almışdır. Atası Hacı Ələkbər dövrünün mütərəqqi adamlarından biri olmuş, bədii ədəbiyyat və tarix sahəsində olan əsərləri mütaliə edən şəxs kimi tanınmış, 1905-1911-ci illərdə İranda baş verən Səttarxan hərəkatında öncüllərdən olmaqla Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy, Salmas, Maku şəhərlərindəki demokratik hərəkatda yaxından iştirak etmişdir.

Atasının zəngin dünyagörüşü, mütərəqqi ziyalı olması, ədəbiyyata, şeirə rəğbət bəsləməsi Abbasa təsirsiz ötüşməmiş, onu ədəbiyyat yolunda çalışmağa sövq etmişdir. Hələ məktəbdə oxuyarkən — on beş yaşından ana dilində bir sıra satirik şeirlər yazmağa başlayır. 1923-cü ildə Tiflisdə ərəb əlifbasından latın əlifbasına keçid problemi müzakirə edilən məclisdə özünün "Yeni türk əlifbası" adlı şeirini oxuyur. Onun şeiri iştirakçıların, xüsusilə də məclisin sədri Böyükağa Talıblının xoşuna gəlir.

Tiflisdə nəşr olunan "Yeni fikir" qəzetinin redaktoru Rzaqulu Nəcəfovun təklifi ilə öz istedadını nəsr sahəsində də yoxlayan Abbasın ilk qələm təcrübəsi uğurlu olur. Onun "Pərişan" adlanan, sonralar "Sirli çoban" adı altında 1950-ci illərdə çap olunan ilk nəsr əsəri "Yeni fikir" qəzetinin keçirdiyi müsabiqədə ikinci yeri tutur. Bundan sonra Abbasın bədii yaradıcılığa həvəsi daha da artır. Bir-birinin ardınca İrandakı ictimai-siyasi prosesləri açıqlayan çoxlu hekayələr, povestlər, romanlar, felyetonlar yazır. 1950-ci ildə onun Bakıda müxtəlif illərdə yazdığı "Təbriz gecələri" adlı hekayələr kitabı çapdan çıxır.

Kitabdakı yer alan "Sirli çoban" hekayəsində müəllif demokratik-inqilabi hərəkatdan öncə Maku mahalında baş verən bir hadisəni qələmə almış, kəndlilərin əzablı həyatını, qəbilə başçıları arasındakı şəxsi ədavətlərin nəsillərə keçməklə böyük bədbəxtliklərə səbəb olduğunu yüksək ustalıqla təsvir etmişdir.

Kitabda yer alan, sonralar genişləndirilərək roman şəklinə salınan "Gizli zindan" povestində yazıçı böyük müstəbid Rza şah və onun nəslinin zülmkarlığını və hiyləgər sifətlərini ifşa etmiş, istibdada qarşı mübarizə aparan Kazım ağa, Tələt xala, Məlihə kimi bədii obrazlar yaratmışdır.

Kitabdakı hekayələrdə ("İntiqam dəstəsi", "Təbriz gecələri", "Qırmızı aşıqlar") yazıçı ingilis-amerikan silahı zoruna İran səltənəti sahiblərinin Azərbaycan xalqının milli azadlıq hərəkatına divan tutmalarını, İranın hakim dairələrinə qarşı demokratların apardığı mübarizəni yüksək bədii boyalarla verməyə çalışmışdır.

1928-ci ildə atası Hacı Ələkbərin ağır xəstəliyi ilə əlaqədar İrana qayıdan Abbas müəyyən həyati çətinliklərlə üz-üzə qalır, bu səbəbdən də onun ədəbi yaradıcılığında bir müddət fasilə yaranır. Bu dövrdə o, siyasi fəaliyyətlə məşğul olur. 1936-cı ildə məhz siyasi görüşlərinə görə həbs olunur və Zəncana sürgün edilir. 1941-ci ildən etibarən isə yazıçının ədəbi fəaliyyətində yeni mərhələ başlanır. "Azərbaycan" qəzetinin fəal əməkdaşlarından biri kimi yazıçı o dövrün hadisələrini əks etdirən çoxlu felyetonlar, tənqidi məqalələr yazır. 1945-ci ildə yaranan, lideri Seyid Cəfər Pişəvəri olan Azərbaycan Demokratik firqəsinə üzv olur. Abbas Pənahi firqənin 1945-1946-cı illərdə keçirilən hər iki qurultayında iştirak edir, partiyanın rəhbər orqanlarına seçilir. Milli hökumətdə Siyasi İdarənin rəisi olan Abbas bu dövrdə daha çox ictimai-siyasi xadim kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1946-cı ilin dekabrında Milli Hökumət devrildikdən sonra Bakıya gələn yazıçı bundan sonra bütün ömrünü Şimali Azərbaycanla bağlayır. 1950-ci illərdən başlayaraq Pənahi yaradıcılığının ən parlaq dövrləri başlanır və o, bir-birinin ardınca gözəl sənət nümunələri yaradır.

Yaradıcılığı

Pənahi Makulu ədəbi yaradıcılığa şeirlə başlamışdır. "Pərişan" povesti onun ilk qələm təcrübələrindən biri olmuşdur. Həmin povest 1923-cü ildə Tiflisdə çıxan "Yeni fikir" qəzetində nəşr olunmuşdur. Cənubi Azərbaycan yazıçıları arasında tarixi romanların müəllifi kimi məşhur olan yazıçı bir-birinin ardınca "Mübarizlər", "Səttarxan", "Gizli zindan", "Xiyabani", "Heydər əmioğlu", "Xacələr" kimi tarixi romanlarını yazır.

"Səttarxan" romanı yazıçının ilk irihəcmli əsəri olmaqla, Azərbaycan xalqının mübariz oğlu, böyük tarixi şəxsiyyət, bacarıqlı sərkərdə, təcrübəli diplomat olan Səttarxanın həyat və qəhrəmanlığına həsr olunmuşdur.

Romanda Səttarxanın yaxın silahdaşları, Azərbaycan məfkurəsi uğrunda alovlu mübariz olan Bağırxan, Əli Səhlanlı, Hacı Əli Davaçı, Mirzə İbrahim ağa, Mahmud, Qasım, Sabir, bağban Hüseyn kimi obrazlarla yanaşı, Məmmədəli Mirzə, Atabək Eynuddövlə, Şücanizam, Mir Haşım, Hacı Samsam və başqaları kimi mürtəce obrazlar da yaradılmış və onların xarakteri, mahiyyəti ustalıqla təsvir edilmişdir.

"Səttarxan" romanının baş qəhrəmanı öz azadlığı uğrunda mübarizəyə qalxmış Azərbaycan xalqıdır. Bu mübarizədə bütöv Azərbaycan iştirak edir. Yazıçı xalqın gücünü onun vəhdətində görür və bu, ana xətt kimi bütün əsər boyu ön plana çəkilir.

Abbas Makulunun "Gizli zindan" romanı bir növ "Səttarxan"ın davamıdır. Burada bir çox obrazlar olduğu kimi (məsələn, Mahmud və Sənubər) saxlanılmış, demokratik hərəkatın iştirakçılarının apardıqları mübarizə parlaq bədii boyalarla təsvir edilmişdir.

Abbas Pənahinin bütün əsərlərini (istər hekayə olsun, istər povest, istərsə də tarixi roman) həyəcansız oxumaq olmur. Onun əsərləri sanki bir detektivə bənzəyir, başlandısa, nəyin hesabına olursa-olsun, tez başa çatdırmağa çalışırsan. Çünki yaradılan obrazların, təsvirlərin təsiri altından çıxmaq çətin olur, hadisələrə biganə qala bilmir.

"Gizli zindan" romanında tarixi hadisələrə sadiq qalan yazıçı bəzən baş vermiş hadisələrin ilini, gününü belə dəqiqliklə göstərir ki, bu da, əlbəttə, belə mövzuda yazan sənətkar yazıçı üçün başlıca məziyyətlərdən biridir.

"Səttarxan", "Xiyabani", "Heydər əmioğlu", "Xacələr" əsərlərində İranda müxtəlif dövrlərdə baş verən milli-azadlıq hərəkatlarına, saray çəkişmələrinə, xalqın mütləqiyyətə qarşı mübarizəsinə həsr olunan çoxlu zəngin tarixi faktlar vardır ki, bunlardan da sonrakı elmi-tədqiqat işlərində və bu mövzuda yazılan tarixi romanlarda istinad mənbəyi kimi istifadə oluna bilər.

Pənahi Makulu əksər əsərlərini nikbin notlarla qurtarır, əsas diqqətini Azərbaycanın gələcəyinə, xalqın vəhdətinə yönəldərək vahid Azərbaycan ideyasını təbliğ edir. Təəssüf ki, böyük yazıçı, alovlu vətənpərvər Abbas Pənahi Azərbaycanın bugünkü müstəqilliyini görmədi.

Abbas Pənahinin xidmətləri təkcə yazıçılıqla, ictimai-siyasi xadim olması ilə bitmir. O, həm də filoloqlar üçün əvəzsiz vəsait olan sinxronik "Ədəbi məlumat cədvəli" tərtib etmişdir. Həmin cədvəl Azərbaycan Elmlər Akademiyası nəşriyyatı tərəfindən 1962-ci ildə Bakıda nəşr olunmuşdur.

Pənahi Makulu Azərbaycan, ərəb və fars əlifbasında yazılan təzkirələrin oxunmasını asanlaşdırmaq üçün on əsas qaynağı bir kiril əlifbasında verməklə ayrı-ayrı alim, ədib, şair, sənətşünaslar üçün əvəzsiz bir mənbə yaratdı. O öz "Ədəbi məlumat cədvəli"ndə Dövlətşah Səmərqəndinin "Təzkirətüş-şüəra" (1486), Lütfəli bəy Azər Bəkdilinin "Təzkireyi-Atəşkədə" (XVII yüzilliyin sonu), Əmir Əhməd Razinin "Təzkireyi-həft iqlim" (1593), Əmir Qulaməlixan Belkraminin "Təzkireyi-xəzaneyi-amirə" (1763), Rzaqulu xan Hidayətin "Məcməül-füsəha", Məhəmmədəli Tərbiyətın "Daneşməndani-Azərbaycan" (1937-ci ildə ilk dəfə çap olunub), eləcə də Şəmsəddin Sami bəyin "Qamysül-elam", Mir Möhsün Nəvvabın "Təzkireyi-nəvvab", Məhəmmədağa Müctəhuzadənin "Riyazül-aşiqin" və Firudin bəy Köçərlinin "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları" (1925-ci ildə çap olunub) kimi mənbələri götürərək pərakəndə halda adları çəkilən ədib, şair və alimlər haqqında məlumat materiallarını vahid bir prinsipdə, cədvəl şəklində tərtib etmişdir. Hədsiz böyük əhəmiyyətə və əvəzsiz qiymətə malik olan bu cədvəldə şair və nasirin tam adı, atasının adı, əsərlərinin dili, təvəllüdü və vəfat illəri, yaşadığı əsr və bunların hansı mənbələrdən alındığı, hansı əsərləri olduğu barədə məlumatlar olduğundan ona çox qiymətli mənbə kimi baxmaq olar.

Böyük ideyalarla yaşayan, Azərbaycanın müstəqilliyi, vahidliyi uğrunda alovlu mübariz Abbas Pənahi (Makulu) 1971-ci il sentyabrın 29-da Bakıda vəfat etmiş və burada dəfn olunmuşdur. Yazıçının vəfatından sonra – 1972-ci ildə onun "Səttarxan" romanı Moskvada 100 min tirajla çap olunmuşdur. Bu roman 1983-cü ildə Azərbaycan dilində 2 cilddə ikinci dəfə nəşr olunmuşdur. "Xiyabani", "Heydər əmioğlu", "Xacələr" əsərləri də ayrıca kitab şəklində çap olunmuşdur.

Əsərləri

  1. Təbriz gecələri (Bakı, 1950)
  2. Mübarizlər (Bakı, 1952)
  3. Səttarxan (Bakı, 1957)
  4. Səttarxan (Moskva, 1963)
  5. Gizli zindan (Bakı, 1964)
  6. Xiyabani
  7. Heydər əmioğlu
  8. Xacələr

İstinadlar

  1. ↑ Fəxrəddin Ağazadə, Nicat Mikayılzadə. "Tarixi həqiqətlər carçısı" (Azərbaycan). anl.az. 2021-1-16 tarixində .
  2. ↑ Vaqif Sultanlı, İrəc İsmayıl. "Güney Azərbaycan nəşri" (PDF) (Azərbaycan). anl.az. 30.10. 2017 tarixində (PDF).

Xarici keçidlər

Avqust 12, 2021
pənahi, makulu, adı, abbas, hacı, ələkbər, oğlu, 1900, 1900, sentyabr, 1971, 1971, azərbaycanlı, yazıçı, abbas, hacı, ələkbər, oğlu, pənahitəxəllüsü, makuludoğum, tarixi, 1900doğum, yeri, maku, iranvəfat, tarixi, sentyabr, 1971, yaşında, vəfat, yeri, bakı, azə. Penahi Makulu tam adi Abbas Haci Elekber oglu Penahi Makulu 1 may 1900 1900 05 01 29 sentyabr 1971 1971 09 29 azerbaycanli yazici 1 Penahi MakuluAbbas Haci Elekber oglu PenahiTexellusu MakuluDogum tarixi 1 may 1900Dogum yeri Maku IranVefat tarixi 29 sentyabr 1971 71 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIMilliyyeti azerbaycanliFealiyyeti yaziciEserlerinin dili azerbaycancaMukafatlari 21Azer medali Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 3 Eserleri 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerHeyati RedaktePenahi Makuli 1900 cu ilde Maku seherinde ziyali ailesinde dogulmusdur Ilk tehsilini Xoy seher medresesinde sonra muasir tipli Xeyriyye mektebinde almisdir Atasi Haci Elekber dovrunun mutereqqi adamlarindan biri olmus bedii edebiyyat ve tarix sahesinde olan eserleri mutalie eden sexs kimi taninmis 1905 1911 ci illerde Iranda bas veren Settarxan herekatinda oncullerden olmaqla Qerbi Azerbaycan ostaninin Xoy Salmas Maku seherlerindeki demokratik herekatda yaxindan istirak etmisdir 1 Atasinin zengin dunyagorusu mutereqqi ziyali olmasi edebiyyata seire regbet beslemesi Abbasa tesirsiz otusmemis onu edebiyyat yolunda calismaga sovq etmisdir Hele mektebde oxuyarken on bes yasindan ana dilinde bir sira satirik seirler yazmaga baslayir 1923 cu ilde Tiflisde ereb elifbasindan latin elifbasina kecid problemi muzakire edilen meclisde ozunun Yeni turk elifbasi adli seirini oxuyur Onun seiri istirakcilarin xususile de meclisin sedri Boyukaga Taliblinin xosuna gelir 1 Tiflisde nesr olunan Yeni fikir qezetinin redaktoru Rzaqulu Necefovun teklifi ile oz istedadini nesr sahesinde de yoxlayan Abbasin ilk qelem tecrubesi ugurlu olur Onun Perisan adlanan sonralar Sirli coban adi altinda 1950 ci illerde cap olunan ilk nesr eseri Yeni fikir qezetinin kecirdiyi musabiqede ikinci yeri tutur Bundan sonra Abbasin bedii yaradiciliga hevesi daha da artir Bir birinin ardinca Irandaki ictimai siyasi prosesleri aciqlayan coxlu hekayeler povestler romanlar felyetonlar yazir 1950 ci ilde onun Bakida muxtelif illerde yazdigi Tebriz geceleri adli hekayeler kitabi capdan cixir 1 Kitabdaki yer alan Sirli coban hekayesinde muellif demokratik inqilabi herekatdan once Maku mahalinda bas veren bir hadiseni qeleme almis kendlilerin ezabli heyatini qebile bascilari arasindaki sexsi edavetlerin nesillere kecmekle boyuk bedbextliklere sebeb oldugunu yuksek ustaliqla tesvir etmisdir 1 Kitabda yer alan sonralar genislendirilerek roman sekline salinan Gizli zindan povestinde yazici boyuk mustebid Rza sah ve onun neslinin zulmkarligini ve hiyleger sifetlerini ifsa etmis istibdada qarsi mubarize aparan Kazim aga Telet xala Melihe kimi bedii obrazlar yaratmisdir Kitabdaki hekayelerde Intiqam destesi Tebriz geceleri Qirmizi asiqlar yazici ingilis amerikan silahi zoruna Iran selteneti sahiblerinin Azerbaycan xalqinin milli azadliq herekatina divan tutmalarini Iranin hakim dairelerine qarsi demokratlarin apardigi mubarizeni yuksek bedii boyalarla vermeye calismisdir 1 1928 ci ilde atasi Haci Elekberin agir xesteliyi ile elaqedar Irana qayidan Abbas mueyyen heyati cetinliklerle uz uze qalir bu sebebden de onun edebi yaradiciliginda bir muddet fasile yaranir Bu dovrde o siyasi fealiyyetle mesgul olur 1936 ci ilde mehz siyasi goruslerine gore hebs olunur ve Zencana surgun edilir 1941 ci ilden etibaren ise yazicinin edebi fealiyyetinde yeni merhele baslanir Azerbaycan qezetinin feal emekdaslarindan biri kimi yazici o dovrun hadiselerini eks etdiren coxlu felyetonlar tenqidi meqaleler yazir 1945 ci ilde yaranan lideri Seyid Cefer Piseveri olan Azerbaycan Demokratik firqesine uzv olur Abbas Penahi firqenin 1945 1946 ci illerde kecirilen her iki qurultayinda istirak edir partiyanin rehber orqanlarina secilir Milli hokumetde Siyasi Idarenin reisi olan Abbas bu dovrde daha cox ictimai siyasi xadim kimi fealiyyet gostermisdir 1946 ci ilin dekabrinda Milli Hokumet devrildikden sonra Bakiya gelen yazici bundan sonra butun omrunu Simali Azerbaycanla baglayir 1950 ci illerden baslayaraq Penahi yaradiciliginin en parlaq dovrleri baslanir ve o bir birinin ardinca gozel senet numuneleri yaradir 1 Yaradiciligi RedaktePenahi Makulu edebi yaradiciliga seirle baslamisdir Perisan povesti onun ilk qelem tecrubelerinden biri olmusdur Hemin povest 1923 cu ilde Tiflisde cixan Yeni fikir qezetinde nesr olunmusdur Cenubi Azerbaycan yazicilari arasinda tarixi romanlarin muellifi kimi meshur olan yazici bir birinin ardinca Mubarizler Settarxan Gizli zindan Xiyabani Heyder emioglu Xaceler kimi tarixi romanlarini yazir 1 2 Settarxan romani yazicinin ilk irihecmli eseri olmaqla Azerbaycan xalqinin mubariz oglu boyuk tarixi sexsiyyet bacariqli serkerde tecrubeli diplomat olan Settarxanin heyat ve qehremanligina hesr olunmusdur 1 Romanda Settarxanin yaxin silahdaslari Azerbaycan mefkuresi ugrunda alovlu mubariz olan Bagirxan Eli Sehlanli Haci Eli Davaci Mirze Ibrahim aga Mahmud Qasim Sabir bagban Huseyn kimi obrazlarla yanasi Memmedeli Mirze Atabek Eynuddovle Sucanizam Mir Hasim Haci Samsam ve basqalari kimi murtece obrazlar da yaradilmis ve onlarin xarakteri mahiyyeti ustaliqla tesvir edilmisdir 1 Settarxan romaninin bas qehremani oz azadligi ugrunda mubarizeye qalxmis Azerbaycan xalqidir Bu mubarizede butov Azerbaycan istirak edir Yazici xalqin gucunu onun vehdetinde gorur ve bu ana xett kimi butun eser boyu on plana cekilir 1 Abbas Makulunun Gizli zindan romani bir nov Settarxan in davamidir Burada bir cox obrazlar oldugu kimi meselen Mahmud ve Senuber saxlanilmis demokratik herekatin istirakcilarinin apardiqlari mubarize parlaq bedii boyalarla tesvir edilmisdir 1 Abbas Penahinin butun eserlerini ister hekaye olsun ister povest isterse de tarixi roman heyecansiz oxumaq olmur Onun eserleri sanki bir detektive benzeyir baslandisa neyin hesabina olursa olsun tez basa catdirmaga calisirsan Cunki yaradilan obrazlarin tesvirlerin tesiri altindan cixmaq cetin olur hadiselere bigane qala bilmir 1 Gizli zindan romaninda tarixi hadiselere sadiq qalan yazici bezen bas vermis hadiselerin ilini gununu bele deqiqlikle gosterir ki bu da elbette bele movzuda yazan senetkar yazici ucun baslica meziyyetlerden biridir 1 Settarxan Xiyabani Heyder emioglu Xaceler eserlerinde Iranda muxtelif dovrlerde bas veren milli azadliq herekatlarina saray cekismelerine xalqin mutleqiyyete qarsi mubarizesine hesr olunan coxlu zengin tarixi faktlar vardir ki bunlardan da sonraki elmi tedqiqat islerinde ve bu movzuda yazilan tarixi romanlarda istinad menbeyi kimi istifade oluna biler 1 Penahi Makulu ekser eserlerini nikbin notlarla qurtarir esas diqqetini Azerbaycanin geleceyine xalqin vehdetine yonelderek vahid Azerbaycan ideyasini teblig edir Teessuf ki boyuk yazici alovlu vetenperver Abbas Penahi Azerbaycanin bugunku musteqilliyini gormedi 1 Abbas Penahinin xidmetleri tekce yaziciliqla ictimai siyasi xadim olmasi ile bitmir O hem de filoloqlar ucun evezsiz vesait olan sinxronik Edebi melumat cedveli tertib etmisdir Hemin cedvel Azerbaycan Elmler Akademiyasi nesriyyati terefinden 1962 ci ilde Bakida nesr olunmusdur 1 Penahi Makulu Azerbaycan ereb ve fars elifbasinda yazilan tezkirelerin oxunmasini asanlasdirmaq ucun on esas qaynagi bir kiril elifbasinda vermekle ayri ayri alim edib sair senetsunaslar ucun evezsiz bir menbe yaratdi O oz Edebi melumat cedveli nde Dovletsah Semerqendinin Tezkiretus suera 1486 Lutfeli bey Azer Bekdilinin Tezkireyi Ateskede XVII yuzilliyin sonu Emir Ehmed Razinin Tezkireyi heft iqlim 1593 Emir Qulamelixan Belkraminin Tezkireyi xezaneyi amire 1763 Rzaqulu xan Hidayetin Mecmeul fuseha Mehemmedeli Terbiyetin Danesmendani Azerbaycan 1937 ci ilde ilk defe cap olunub elece de Semseddin Sami beyin Qamysul elam Mir Mohsun Nevvabin Tezkireyi nevvab Mehemmedaga Muctehuzadenin Riyazul asiqin ve Firudin bey Kocerlinin Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari 1925 ci ilde cap olunub kimi menbeleri goturerek perakende halda adlari cekilen edib sair ve alimler haqqinda melumat materiallarini vahid bir prinsipde cedvel seklinde tertib etmisdir Hedsiz boyuk ehemiyyete ve evezsiz qiymete malik olan bu cedvelde sair ve nasirin tam adi atasinin adi eserlerinin dili tevelludu ve vefat illeri yasadigi esr ve bunlarin hansi menbelerden alindigi hansi eserleri oldugu barede melumatlar oldugundan ona cox qiymetli menbe kimi baxmaq olar 1 Boyuk ideyalarla yasayan Azerbaycanin musteqilliyi vahidliyi ugrunda alovlu mubariz Abbas Penahi Makulu 1971 ci il sentyabrin 29 da Bakida vefat etmis ve burada defn olunmusdur 2 Yazicinin vefatindan sonra 1972 ci ilde onun Settarxan romani Moskvada 100 min tirajla cap olunmusdur Bu roman 1983 cu ilde Azerbaycan dilinde 2 cildde ikinci defe nesr olunmusdur Xiyabani Heyder emioglu Xaceler eserleri de ayrica kitab seklinde cap olunmusdur 1 Eserleri RedakteTebriz geceleri Baki 1950 Mubarizler Baki 1952 Settarxan Baki 1957 Settarxan Moskva 1963 Gizli zindan Baki 1964 Xiyabani Heyder emioglu XacelerIstinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Fexreddin Agazade Nicat Mikayilzade Tarixi heqiqetler carcisi Azerbaycan anl az 2021 1 16 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 Vaqif Sultanli Irec Ismayil Guney Azerbaycan nesri PDF Azerbaycan anl az 30 10 2017 tarixinde arxivlesdirilib PDF Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Penahi Makulu amp oldid 5711812, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.