1918-ci ilin əvvəllərində Cənubi Qafqazda vəziyyət son dərəcə mürəkkəb idi. Rusiyanın ən aliAlmaniya ilə Brest-Litovsk sülh danışıqları boşa çıxdıqdan sonra alman-türk qoşunları hücuma keçdilər. Türk qoşunlarının irəlilədiyini görən Zaqafqaziya Komissarlığı 1918 il fevralın 6-da Qafqaz cəbhəsinin komandanı Vehib paşaya teleqram göndərərək, Türkiyə ilə sülh danışıqları aparmaq istədiyini bildirdi.
9 mart 1917 – Rusiya imperiyasının Müvəqqəti Hökuməti Qafqazda çar idarəçilik sisteminin – canişinliyin ləğv edilməsi barədə qərar verib. Bunun əvəzində Cənubi Qafqazdan Rusiya Dövlət Dumasına seçilmiş deputatlardan ibarət yeni qurum – Zaqafqaziya Xüsusi Komitəsi yaradılıb.
14 fevral 1918 – Cənubi Qafqazdan Ümumrusiya parlamentinə Müəssislər Məclisinə seçilmiş azərbaycanlı (müsəlman), gürcü və erməni deputatlar Tiflisdə toplaşaraq Cənubi Qafqaz (Zaqafqaziya) Seymini yaradıblar. Ümumrusiya Müəssislər Məclisinə seçkilər 1917-ci ilin noyabrında, bolşevik çevrilişindən sonra keçirilmişdi. Lakin bolşeviklər bu seçkilərdə faktiki olaraq uduzduqları üçün (o cümlədən Cənubi Qafqazda) Müəssislər Məclisinin fəaliyyətə başlamasına imkan vermədilər. Bundan sonra Cənubi Qafqazdan seçilmiş deputatlar regional parlament (Seym) yaratmaq qərarına gəldilər. Seymin 44 nəfərlik müsəlman fraksiyası Zaqafqaziya müsəlman parlamenti funksiyasını (Cənubi Qafqaz üzrə 1 milyon müsəlman seçicini təmsil edirdi) yerinə yetirirdi.
23 fevral 1918-ci il tarixdə Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin ilk iclası keçirilib. Seymdəki üç əsas partiya – gürcü sosial-demokratlar (menşeviklər) 32, "Müsavat" partiyası 30, ermənilərin "Daşnaksütyun" partiyası 27 deputatla təmsil olunmuşdu. Bundan savayı, Seymdə gürcü və ermənilərin bir neçə kiçik partiyası, həmçinin azərbaycanlı (müsəlman) deputatların "İttihad", "Hümmət", müsəlman sosialistlər qrupları (14 nəfər) yer almışdı. Azərbaycanlı deputat fraksiyasına (44 nəfər) "Müsavat"ın lideri M.Rəsulzadə başçılıq edirdi.
22 aprel 1918 – Zaqafqaziya seyminin azərbaycanlı, erməni və gürcü deputatları paytaxtı Tiflis olmaqla Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının yarandığını elan ediblər. Seymdə azərbaycanlı deputatların (44 nəfər) fraksiyasına M.Rəsulzadə rəhbərlik edirdi. Gürcü A.Çxengelinin başşılıq etdiyi hökumətə Azərbaycandan F.Xoyski, K.Məlik-Aslanov, N.Usubbəyov, M.H.Hacinski və M.Heydərov daxil idilər. Federasiya bir ay sonra dağıldı
26 may 1918 – Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin son iclası keçirilib. Gürcü heyəti Zaqafqaziyanı vahid dövlətdə birləşdirməyin qeyri-mümkün olduğunu bildirərək federasiyadan çıxdıqlarını elan ediblər. Azərbaycan heyəti buna etiraz etməyib və Seymin buraxılması, Zaqafqaziya Federativ Respublikasının ləğvi barədə qərar qəbul olunub. Zaqafqaziya Federasiyasının cəmi bir ay mövcud olmasının əsas səbəblərindən biri də erməni tərəfin həm Azərbaycana, həm də Gürcüstana ərazi iddiaları idi.
27 may 1918 – Zaqafqaziya Seyminin süqutundan sonra qurumun azərbaycanlı deputatları Tiflisdə fövqəladə iclas keçirərək Azərbaycanın müvəqqəti Milli Şurasını yaradıblar. Azərbaycanın ilk parlamenti kimi fəaliyyətə başlayan 44 nəfərlik Milli Şuranın sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ("Müsavat"), müavini Həsən bəy Ağayev ("Müsavat"), katibi Mustafa Mahmudov ("Müsavat"), İcraiyyə Komitəsinin (hökumətin) sədri isə Fətəli xan Xoyski (bitərəf) seçilib.
Nəticəsi
Zaqafqaziyada vəziyyət getdikcə pisləşirdi, çünki müstəqilliyin elanından sonra Zaqafqaziya Federativ Respublikasının nə daxili, nə də xarici siyasətində ciddi bir dəyişiklik baş verməmişdi. Siyasi partiyaların nümayəndələri Zaqafqaziya seymində ümumi dil tapa bilmirdilər, onların ümumi fəaliyyət proqramı yox idi və fraksiyaların hər biri öz siyasi xəttini həyata keçirməyə çalışırdı.
1918 il mayın sonuncu ongünlüyündə Zaqafqaziya seyminin dağılacağı açıq-aydın hiss olunurdu. Azərbaycan nümayəndəliyinə məlum olmuşdu ki, Seymin gürcü fraksiyası Batumda Almaniya nümayəndəliyi ilə gizli danışıqlar aparır və Gürcüstanın müstəqilliyini elan etməyə hazırlaşır. Elə həmin günlərdə seymin sosial-demokrat fraksiyasının lideri İ.Q.Sereteli Cənubi Qafqaz xalqlarının konfederasiya halında birləşmək ideyasının özünü doğrultmadığını bildirdi. Sereteli Türkiyə ilə Batum danışıqlarında təklənmələrini bəhanə gətirərək, Gürcüstanın Seymdən çıxıb, müstəqil respublika elan olunmasını zəruri hesab etdi. Mayın 25-də Seymdə iclasa sədrlik edən F.XoyskiCənubi Qafqaz xalqları birliyinin zəruriliyini əsaslandırmaqla yanaşı, gürcü nümayəndəliyinin arzularmın əleyhinə çıxmadı, eyni zamanda bildirdi ki, Azərbaycan türkləri də belə bir addım atmalı olacaqlar.
1918 il mayın 26-da Zaqafqaziya seyminin sonuncu iclası keçirildi. İ.Q.Sereteli Seymin buraxıldığını elan etdi. Zaqafqaziya seyminin buraxılması Cənubi Qafqazda öz müstəqilliklərini elan edən dövlətlərin, o cümlədən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ilə nəticələndi.
28 may 1918-cil tarixində Azərbaycan və Ermənistanın müstəqilliyi elan edilmişdir.
Ədəbiyyat
Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001
Vəkilov P., Azərbaycan Respublikasmın yaranma tarixi, B., 1998.
zaqafqaziya, seymi, cənubi, qafqaz, seymi, zaqafqaziya, demokratik, federativ, respublikasında, fevral, 1918, mövcud, olmuş, qanunverici, orqan, mündəricat, tarixi, nəticəsi, ədəbiyyat, istinadlartarixi, redaktə, məhəmməd, əmin, rəsulzadə, 1918, ilin, əvvəllər. Zaqafqaziya Seymi ve ya Cenubi Qafqaz seymi Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasinda 23 fevral 26 may 1918 ci il movcud olmus ali qanunverici orqan 1 Mundericat 1 Tarixi 2 Neticesi 3 Edebiyyat 4 IstinadlarTarixi Redakte Mehemmed Emin Resulzade 1918 ci ilin evvellerinde Cenubi Qafqazda veziyyet son derece murekkeb idi Rusiyanin en aliAlmaniya ile Brest Litovsk sulh danisiqlari bosa cixdiqdan sonra alman turk qosunlari hucuma kecdiler Turk qosunlarinin irelilediyini goren Zaqafqaziya Komissarligi 1918 il fevralin 6 da Qafqaz cebhesinin komandani Vehib pasaya teleqram gondererek Turkiye ile sulh danisiqlari aparmaq istediyini bildirdi 9 mart 1917 Rusiya imperiyasinin Muveqqeti Hokumeti Qafqazda car idarecilik sisteminin canisinliyin legv edilmesi barede qerar verib Bunun evezinde Cenubi Qafqazdan Rusiya Dovlet Dumasina secilmis deputatlardan ibaret yeni qurum Zaqafqaziya Xususi Komitesi yaradilib 1 14 fevral 1918 Cenubi Qafqazdan Umumrusiya parlamentine Muessisler Meclisine secilmis azerbaycanli muselman gurcu ve ermeni deputatlar Tiflisde toplasaraq Cenubi Qafqaz Zaqafqaziya Seymini yaradiblar Umumrusiya Muessisler Meclisine seckiler 1917 ci ilin noyabrinda bolsevik cevrilisinden sonra kecirilmisdi Lakin bolsevikler bu seckilerde faktiki olaraq uduzduqlari ucun o cumleden Cenubi Qafqazda Muessisler Meclisinin fealiyyete baslamasina imkan vermediler Bundan sonra Cenubi Qafqazdan secilmis deputatlar regional parlament Seym yaratmaq qerarina geldiler Seymin 44 neferlik muselman fraksiyasi Zaqafqaziya muselman parlamenti funksiyasini Cenubi Qafqaz uzre 1 milyon muselman secicini temsil edirdi yerine yetirirdi 23 fevral 1918 ci il tarixde Tiflisde Zaqafqaziya Seyminin ilk iclasi kecirilib Seymdeki uc esas partiya gurcu sosial demokratlar mensevikler 32 Musavat partiyasi 30 ermenilerin Dasnaksutyun partiyasi 27 deputatla temsil olunmusdu Bundan savayi Seymde gurcu ve ermenilerin bir nece kicik partiyasi hemcinin azerbaycanli muselman deputatlarin Ittihad Hummet muselman sosialistler qruplari 14 nefer yer almisdi Azerbaycanli deputat fraksiyasina 44 nefer Musavat in lideri M Resulzade basciliq edirdi 22 aprel 1918 Zaqafqaziya seyminin azerbaycanli ermeni ve gurcu deputatlari paytaxti Tiflis olmaqla Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasinin yarandigini elan edibler Seymde azerbaycanli deputatlarin 44 nefer fraksiyasina M Resulzade rehberlik edirdi Gurcu A Cxengelinin bassiliq etdiyi hokumete Azerbaycandan F Xoyski K Melik Aslanov N Usubbeyov M H Hacinski ve M Heyderov daxil idiler Federasiya bir ay sonra dagildi26 may 1918 Tiflisde Zaqafqaziya Seyminin son iclasi kecirilib Gurcu heyeti Zaqafqaziyani vahid dovletde birlesdirmeyin qeyri mumkun oldugunu bildirerek federasiyadan cixdiqlarini elan edibler Azerbaycan heyeti buna etiraz etmeyib ve Seymin buraxilmasi Zaqafqaziya Federativ Respublikasinin legvi barede qerar qebul olunub Zaqafqaziya Federasiyasinin cemi bir ay movcud olmasinin esas sebeblerinden biri de ermeni terefin hem Azerbaycana hem de Gurcustana erazi iddialari idi 27 may 1918 Zaqafqaziya Seyminin suqutundan sonra qurumun azerbaycanli deputatlari Tiflisde fovqelade iclas kecirerek Azerbaycanin muveqqeti Milli Surasini yaradiblar Azerbaycanin ilk parlamenti kimi fealiyyete baslayan 44 neferlik Milli Suranin sedri Mehemmed Emin Resulzade Musavat muavini Hesen bey Agayev Musavat katibi Mustafa Mahmudov Musavat Icraiyye Komitesinin hokumetin sedri ise Feteli xan Xoyski biteref secilib Neticesi RedakteZaqafqaziyada veziyyet getdikce pislesirdi cunki musteqilliyin elanindan sonra Zaqafqaziya Federativ Respublikasinin ne daxili ne de xarici siyasetinde ciddi bir deyisiklik bas vermemisdi Siyasi partiyalarin numayendeleri Zaqafqaziya seyminde umumi dil tapa bilmirdiler onlarin umumi fealiyyet proqrami yox idi ve fraksiyalarin her biri oz siyasi xettini heyata kecirmeye calisirdi 1918 il mayin sonuncu ongunluyunde Zaqafqaziya seyminin dagilacagi aciq aydin hiss olunurdu Azerbaycan numayendeliyine melum olmusdu ki Seymin gurcu fraksiyasi Batumda Almaniya numayendeliyi ile gizli danisiqlar aparir ve Gurcustanin musteqilliyini elan etmeye hazirlasir Ele hemin gunlerde seymin sosial demokrat fraksiyasinin lideri I Q Sereteli Cenubi Qafqaz xalqlarinin konfederasiya halinda birlesmek ideyasinin ozunu dogrultmadigini bildirdi Sereteli Turkiye ile Batum danisiqlarinda teklenmelerini behane getirerek Gurcustanin Seymden cixib musteqil respublika elan olunmasini zeruri hesab etdi Mayin 25 de Seymde iclasa sedrlik eden F Xoyski Cenubi Qafqaz xalqlari birliyinin zeruriliyini esaslandirmaqla yanasi gurcu numayendeliyinin arzularmin eleyhine cixmadi eyni zamanda bildirdi ki Azerbaycan turkleri de bele bir addim atmali olacaqlar 1918 il mayin 26 da Zaqafqaziya seyminin sonuncu iclasi kecirildi I Q Sereteli Seymin buraxildigini elan etdi Zaqafqaziya seyminin buraxilmasi Cenubi Qafqazda oz musteqilliklerini elan eden dovletlerin o cumleden Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yaranmasi ile neticelendi 28 may 1918 cil tarixinde Azerbaycan ve Ermenistanin musteqilliyi elan edilmisdir 1 Edebiyyat RedakteAzerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Vekilov P Azerbaycan Respublikasmin yaranma tarixi B 1998 Istinadlar Redakte 1 2 3 Zaqafqaziya Seymi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 454 ISBN 9952 417 44 4 Menbe https az wikipedia org w index php title Zaqafqaziya Seymi amp oldid 6083796, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
