fbpx
Wikipedia

Venera (planet)

Venera, köhnəlmiş adı ZöhrəGünəş sistemində yerləşən ikinci planet. Günəş ətrafında hərəkətini 224,7 Yer gününə başa vurur. Günəş sistemində yerləşən digər planetlərə nisbətən ən uzun öz oxu ətrafında dönmə perioduna (243 gün) sahibdir və digər planetlərdən fərqli olaraq əks istiqamətdə dönür. Venera təbii peykə sahib deyildir. Onun adı Roma mifologiyasındakı sevgi və gözəllik ilahəsi olan Veneradan gəlir. Venera gecə səmasında Aydan sonra ən parlaq şəkildə görünən ikinci təbii göy cismidir və -4,6-ya çatan ulduz ölçüsü ilə kölgə yarada biləcək qədər parlaqdır və nadir hallarda aydın gündüzlərdə adi gözlə görülə bilər. Yerin orbiti daxilində dönən Venera daxili planetdir və heçvaxt Günəşdən çox uzaqlaşmır; Günəşdən maksimum bucaq uzaqlığı 47.8°-dır.

Venera
Şərəfinə adlandırılıb
Venera
Orbital xarakteristikası
Afelisi108 939 000 km
0,728213 AV
Perigelisi107 477 000 km
0,718440 AV
Periapsidi107.476.002.161,25 m, 107.476.259 km
Apoapsidi108.941.836.897,31 m, 108.942.109 km
Böyük yarımoxu
108 208 000 km
0,723332 AV
Orbitinin ekssentrisiteti0,006772
Sinodik fırlanma dövrü
50.450.688 san.
Orta anomaliyası0,87 Radian
Əyilməsi0,059248 Radian, 0,059 Radian, 0,038 Radian
Qalxan milinin uzunluğu
1,338316 Radian
Perisentr arqumenti
2,296896 Radian
Nəyin peykidirGünəş
Özünə xas ekssentrisitet
0,00677672
Fiziki xarakteristikaları
Orta radiusu
6,0518 ± 1,0 km
0,9499 Yer radiusu
Qütb sıxılması0
Səthinin sahəsi
4,6023 × 108 km2
0,902 Yer sahəsi
Həcmi9,2843 × 1011 km3
0,866 Yer həcmi
Kütləsi4,8675 × 1024 kq
0,815 Yer kütləsi
Orta sıxlığı
5,243 q/sm³
0,95 Yer sıxlığı
8,87 m/s2
0,91 Yer qravitasiyası
224,701 gün
0,615198 il
Ekvatorial fırlanma sürəti
35,02 km/san
Oxunun maililiyi
177,36°
Şimal qütbünün meyllənməsi
+67° 09′ 0″
Albedo0,77 (bond albedosu)
0,689 (geometrik albedo)
Temperatur464 °C
Səth temp. min orta maks
Selsi 462 °C
Görünən ulduz həcmi
−4,8
Atmosfer
Atmosfer tərkibiKarbon dioksid 96,5 %
Azot 3,5 %
Kükürd dioksid 0,015 %
Arqon 0,007 %
Su buxarı 0,002 %
Karbon monoksid 0,0017 %
Helium 0,0012 %
Neon 0,0007 %

Venera Yer tipli planetdir və bəzən Yerin bacı planeti olaraq adlandırılır. Oxşar ölçüləri, kütləsi, tərkibi və Günəşə yaxınlığı səbəbindən belədir. Digər tərəfdən Yerdən ciddi şəkildə fərqlənir. Venera Yer tipli dörd planetin 96%-i karbon dioksid olan ən sıx atmosferinə sahibdir. Planetin atmosfer təzyiqi Yerdəki atmosfer təzyiqindən 92 dəfə daha çoxdur. Bu göstərici Yerdə suyun 900 m dərinliyində olan təzyiq göstəricisinə uyğun gəlir. Venera Günəş sisteminin ən isti planetidir. 462 °C-yə çatan səth istiliyi ilə Günəşə daha yaxın olan Merkuridən belə daha istidir. Venera səthinin birbaşa görünməsinə əngəl olan sulfat turşularının sıx bulud təbəqəsi ilə örtülmüşdür. Planetin keçmişdə su okeanlarına sahib olduğu düşünülür, ancaq istixana effektinin təsiri ilə su tədricən buxarlanmışdır. Ehtimal olunur ki, su fotoliz prosesinə məruz qalıb və planetin maqnit sahəsinin olmaması səbəbindən sərbəst hidrogen Günəş küləyinin təsiri ilə planetlərarası boşluğa yayılıb. Veneranın səthi lövhə bənzəri qayalarla örtülmüş quru səhra kimidir və səthi püskürən vulkanlar səbəbindən daima yenilənir.

Səmadakı ən parlaq göy cisimlərindən biri olan Venera yazılı qeydlərin olduğu dövrlərdən bu yana mədəniyyətdə mühüm yer tutmuşdur. Venera çoxlu qədim mədəniyyətdə müqəddəs ilah kimi qəbul olunmuş, şair və yazıçılara səhər ulduzu, axşam ulduzu kimi adlarla ilham qaynağı olmuşdur. Venera e.ə. II minillik kimi erkən tarixdə hərəkətləri müəyyənləşdirilən ilk planetdir.

Yerə ən yaxın planet olan Venera planetlərarası ilk kəşflər üçün ən önəmli hədəf olmuşdur. 1962-ci ildə Mariner 2 kosmik gəmisinin etdiyi səfər başqa planetə edilmiş ilk kosmik səfərdir. Həmçinin 1970-ci ildə Venera 7 kosmik gəmisi ilə ilk dəfə başqa bir planetin səthinə enilmişdir. Veneranın qalın buludları səthinin görünməsinə əngəl olduğu üçün 1991-ci ildə Magellan kosmik gəmisinin səfərinə qədər planetin səthinin detallı təsvirləri yoxdu. Planeti daha dərindən öyrənmək üçün mürəkkəb missiyalar və roverlərin göndərilməsi kimi planlar təklif olundu, ancaq planetin sərt təbii şəraiti buna əngəl oldu.

Fiziki xüsusiyyətləri

Venera Günəş sistemindəki dörd Yer tipli planetdən biridir. Venera da Yer tipli daxili planetlər kimi qaya quruluşludur. Ölçüsünə və kütləsinə görə Yerə oxşadığı üçün çox vaxt Yerin bacısı və ya əkizi olaraq adlandırılır. Veneranın diametri 12092 kilometrə bərabərdir və bu göstərici Yerin diametrindən 650 kilometr azdır. Veneranın kütləsi Yerin kütləsinin 81,5%-ni təşkil edir. Veneranın təbii şəraiti Yerlə müqayisədə olduqca radikal təsir bağışlayır. Sıx olan atmosferinin 96,5%-ni karbon dioksid, 3,5%-ni isə azot təşkil edir.

Coğrafiyası

 
Veneranın ölçüsünün Yerlə müqayisəsi

Veneranın səthinin quruluşu XX əsrdə planetologiya elminə məlum olana qədər bununla bağlı müxtəlif nəzəriyyələr vardı. 19751982-ci illərdə göndərilmiş Venera zondları vasitəsilə səhtin çöküntü ilə örtülmüş və maili qayalara sahib olan şəkilləri əldə olundu. 1990-1991-ci illəri əhatə edən Magellan missiyası zamanı səthin detallı xəritəsi hazırlandı. Səthin vəziyyəti geniş vulkanizmin izlərini özündə əks etdirir. Atmosferdə olan kükürdün bəzi yeni vulkanik fəaliyyətlərin nəticəsi olduğu düşünülür.

Veneranın səthinin təqribən 80%-i düzənlik və vulkanik ovalıqlardan ibarətdir. Müvafiq olaraq düzənliklərin 70%-i qırışıq yüksəkliklər və 10%-i isə hamar ovalıqlardan ibarətdir. İki dağlıq "materik" isə planetin şimal yarımkürəsində və ekvatordan cənubdakı bölgədə yerləşir. Şimal yarımkürəsində yerləşən dağlıq bölgə təqribən Avstraliya böyüklüyündədir və Akkad sevgi ilahəsi İştarın şərəfinə İştar Terra olaraq adlandırılmışdır. İştar Terra bölgəsində 11 kilometr yüksəkliyi ilə Veneranın ən yüksək zirvəsi olan Maksvell Montes yerləşir. Cənub yarımkürəsində yerləşən dağlıq bölgə yunan sevgi ilahəsi Afroditanın şərəfinə Afrodita Terra olaraq adlandırılır. İki dağlıq bölgənin birgə böyüklüyü Cənubi Amerika materikindən daha çoxdur. Çat və qırılmaların şəbəkəsi bu sahənin çox hissəsini əhatə edir.

Görünən kalderaların hansısa birində lava axışına dair sübutların tapılmaması hələ də sirr olaraq qalmaqdadır. Planetin səhtinin gənc olduğunu təqribən 300-600 milyon illik bir neçə zərbə krateri göstərir. Venera Yer tipli planetlər üçün xarakterik olan zərbə kraterləri, dağlar və vadilərlə yanaşı bəzi özünəməxsus səth xüsusiyyətlərinə də sahibdir. Bunlardan 20-50 kilometr diametrə, 100-1000 metr yüksəkliyə sahib olan farra adlandırılan keks və yelpiyə oxşayan vulkanik landşaft formalarını; radial və ulduza oxşayan nova adlandırılan qırışıqlıqları; araxnoid adlandırılan həm radial həm də konsentrik qırıqlara sahib landşaft formalarını və korona adlandırılan çökəkliyi əhatələyən dairəvi halqa tipli landşaft formalarını qeyd etmək olar.

Veneranın əksər səth formaları tarixi və mifoloji qadın adları ilə adlandırılıb. İstisnalar kimi Ceyms Maksvellin şərəfinə adlandırılan Maksvell Montes, dağlıq bölgələrin adları olan Alfa Regio, Beta Regio və Ovda Regionun adlarını göstərmək olar. Son üç landşaft formasının adı Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı tərəfindən planetlərin terminologiyaları haqqındakı prinsiplərin qəbul olunmasından daha əvvəl verilib.

Veneradakı landşaft formalarının uzunluğu onun birinci meridianına nisbətlə müəyyən olunur. Əsas birinci meridian Alfa Regionun cənubunda yerləşən oval landşaft forması olan İvanın ortasındakı parlaq nöqtənin üzərindən keçirdi. Venera missiyaları tamamlandıqdan sonra birinci meridian Ariadna kraterinin mərkəz təpəsindən keçməklə yenidən təsnif olundu.

Səth geologiyası

 
Magellan tərəfindən əldə olunmuş radar təsvirləri əsasında formalaşdırılmış Maat Mons vulkanının təsviri

Veneranın səthinin böyük hissəsi vulkanik fəaliyyətlər nəticəsində formalaşmışdır. Venera Yerdən bir neçə dəfə çox vulkana sahibdir və bunlardan 167-i diametri 100 kilometri keçən böyük vulkanlardır. Bu böyüklükdə vulkanik kompleksin Yerdəki tək örnəyi Havay adasıdır. Bunun səbəbinin Veneranın Yerdən daha vulkanik aktiv olması ilə bağlı deyil, qabığının daha qədim olması ilə bağlıdır. Yerin okean qabığı tavaların sərhəddində daima yeniləndiyi üçün təqribən 100 milyon illikdir. Halbuki Veneranın səthinin 300-600 milyon illik olduğu təxmin olunur.

Vulkanik fəaliyyətlə bağlı yaranmış olan kanallar Veneranın hələ də davam edən vulkanik aktivliyinə dəlil kimi göstərilir. SSRİ-nin Venera proqramı ərəfəsində Venera 9 kosmik gəmisi planetdə ildırımların çaxması ilə bağlı sübutlar əldə etdi. Venera 12 kosmik gəmisinin eniş zondu ildırım çaxması və göy gurultusu ilə bağlı əlavə sübutlar əldə etdi. 2007-ci ildə Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən göndərilmiş Venera Ekspress kosmik gəmisi vistler dalğalarını müəyyən etdi ki, bu da Venerada ildırım çaxması hadisəsini təsdiqlədi. Bir ehtimala görə vulkanik partlayışların saçdığı kül ildırımın çaxmasına səbəb olur. Digər sübut kimi də Venera atmosferindəki kükürd dioksid sıxlığının ölçülməsində ortaya çıxan fərqlər göstərilir. 1978-1986-cı illərdə kükürd dioksid sıxlığı 10 dəfə azalmış, 2006-cı ildə göstərici anidən yüksəlmiş və yenidən 10 dəfə azalmışdır. Bu göstəricilərin kəskin şəkildə dəyişməsinə böyük vulkanik partlayışların səbəb olduğu düşünülür.

2008-2009-cu illərdə davam edən vulkanik aktivliyin ilk birbaşa dəlilləri Venera Ekspress tərəfindən əldə edildi. Maat Mons qalxanvari vulkanının yaxınlığında yerləşən Qanis Çasma rift bölgəsində infraqırmızı şüalar vasitəsilə dörd müvəqqəti istilik nöqtəsi müəyyən olundu. Üç istilik nöqtəsi kosmik gəminin bir neçə orbit keçişində müşahidə olundu. Bu istilik nöqtələrinin vulkanik partlayışlar zamanı yeni çıxan lavanı təmsil etdiyi düşünülür. Bu bölgələrin həqiqi istiliyi bilinmir, çünki istilik nöqtələrinin böyüklüyünü ölçmək mümkün olmadı. Buna baxmayaraq səthin orta istiliyi olan 467 °C dərəcə ilə müqayisə edildikdə, istiliyin 527–827 °C aralığında olduğu düşünülür.

 
Əldə olunmuş radar təsvirləri əsasında formalaşdırılmış zərbə krateri

Venerada təqribən minə yaxın zərbə krateri vardır ki, səthdə bərabər şəkildə yayılmışdır. YerAyda müşahidə olunan kraterlər kimi Veneranın kraterlərində də aşınma müşahidə olunur. Ayda aşınmalara yeni toqquşmaların baş verməsi, Yerdə isə külək və yağış mənşəli eroziyalar səbəb olmuşdur. Buna baxmayaraq Veneradakı kraterlərin təqribən 85%-i öz ilkin formasını saxlayır. Kraterlərin sayı və onların yaxşı qorunmuş vəziyyətdə olması təqribən 300-600 milyon il bundan əvvəl baş vermiş qlobal qabıq soyumasını və bunun ardınca vulkanik aktivliyin zəifləməsini göstərir. Yer qabığının davamlı olaraq hərəkətdə olmasında baxmayaraq Venerada bu proses davamlı ola bilmədi. Venerada Yerdəki kimi istiliyin ayrıldığı tava sərhədləri olmadığından, mantiyada yaranan istilik qabığın zəifləyən nöqtələrində kritik səviyyəyə çatana qədər toplanır.

Veneradakı kraterlərin diametri 3-280 kilometr arasında dəyişir. Veneranın sıx atmosferinin təzyiqi nəticəsində səthlə toqquşan göy cisimlərinin yaratdığı kraterlərin diametri 3 kilometrdən daha az olmur. Kinetik enerjisi müəyyən bir həddən daha az olan göy cisimləri sıx atmosfer tərəfindən yavaşladılırlar və bunların səthlə toqquşması zərbə kraterinin yaranmasına səbəb olmur. Diametri 50 metrdən daha az olan göy cisimləri Veneranın səthinə çatmadan atmosferdə yanaraq parçalanır.

Daxili quruluşu

 
Veneranın daxili quruluşunun təmsili təsviri: qabıq, mantiya və nüvə

Seysmik göstəricilər və ətalət momenti haqqında məlumatlar olmadan Veneranın daxili quruluşu və geokimyası haqqında birbaşa çoxlu məlumatlar əldə etmək mümkün deyildir. Venera ilə Yer arasında ölçü və sıxlığın oxşarlığı səbəbindən daxili quruluşlarının da oxşar olduğu düşünülür. Veneranın nüvəsinin də Yerin nüvəsi kimi qismən ərinti halında olduğu düşünülür, çünki hər iki planet də eyni dərəcədə soyuyur. Veneranın Yerdən bir az daha kiçik olması daxili hissələrindəki təzyiqin Yerdəkindən 24% daha az olmasına səbəb olur. İki planet arasındakı ən önəmli fərqlilik Venerada tektonik tavalarla bağlı sübutların tapılmamasıdır. Ehtimal olunur ki, Veneranın qabığı ərinti halında olan mantiyanın üzərində hərəkət etməsi mümkün olmayacaq qədər möhkəmdir. Bu da planetin istilik itkisinin azalmasına və soyumasının zəifləməsinə səbəb olur. Bunun planetin maqnit sahəsinin olmamasının səbəbi olduğu düşünülür. Venerada periodik olaraq baş verən qabığın böyük şəkildə yeniləndiyi hadisələrdə daxili istilikdən itki baş verir.

Atmosfer və iqlimi

Venera 96,5%-i karbon dioksid, 3,5%-i azot və qalan hissəsi digər qazlar, xüsusən də kükürd dioksid olan olduqca sıx atmosferə sahibdir. Veneranın atmosferi Yerin atmosferindən 93 dəfə daha ağırdır. Atmosferin daha ağır olması səbəbindən Venerada atmosfer təzyiqi Yerdəkindən 92 dəfə daha çoxdur ki, bu göstərici Yerdə təqribən okeanın 1 kilometr dərinliyindəki təzyiq göstəricisinə uyğun gəlir. Planetin səthindəki sıxlıq 65 kq/m3-a bərabərdir. Bu da suyun sıxlığının 6,5%-nə və ya dəniz səviyyəsində 20 °C-yə bərabər olan istilikdəki Yer atmosferinin sıxlığından 50 dəfə çox olan göstəriciyə uyğun gəlir. Karbon dioksid qazı ilə zəngin olan atmosferi Günəş sistemində ən güclü istixana effekti yaradır ki, bu da səthdə istiliyin 462 °C-yə qədər çatmasına səbəb olur. Bu səbəbdən də Venera Günəşə Merkuridən iki dəfə daha uzaq olmasına və 25% daha az Günəş radiasiyasına məruz qalmasına baxmayaraq Merkuridən daha istidir. Merkurinin səthində qeydə alınan ən aşağı istilik göstəricisi −220 °C, ən yüksək istilik göstəricisi isə 420 °C-yə bərabərdir. Veneranın səthindəki istilik göstəricisi sterilizasiya üçün tələb olunan istilikdən daha çoxdur. Veneranın səthinin istilik göstəricisi cəhənnəmin ənənəvi istilik səviyyəsinin hesablanması nəticəsinə əldə olunan göstəriciyə uyğun gəlir.

 
Veneranın buludlu atmosferinin görünüşü

Aparılan tədqiqatlar nəticəsində milyardlarla il bundan əvvəl Veneranın atmosferinin indiki halından daha çox Yer atmosferi ilə oxşarlıq təşkil etdiyini və səthində maye şəklində su ola biləcəyi düşüncəsi formalaşmışdır. Buna baxmayaraq 600 milyon ildən bir neçə milyard iləcən keçən müddət ərzində Venera atmosferində təhlükəli həddə çatan qazlar istixana effektinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Bunun nəticəsində də Venera planeti həddən artıq isinmiş və səthindəki su buxarlanmışdır. Veneranın səthindəki şərait bu prosesdən daha əvvəl yarana bilməsi ehtimal olunan həyatı dəstəkləyəcək vəziyyətdə deyildir. Buna baxmayaraq alimlər Veneranın səthindən 50 kilometr yüksəklikdə yerləşən üst bulud təbəqəsində həyat ola biləcəyini düşünürlər, ancaq burada turşuluq səviyyəsi yüksəkdir.

 
Magellan tərəfindən 1990-1994-cü illərdə çəkilmiş radar təsvirləri əsasında formalaşdırılmış Veneranın səthinin görünüşü

İstilik ətaləti və atmosferin alt təbəqəsində əsən küləklər Veneranın öz oxu ətrafında çox yavaş dönməsinə baxmayaraq gündüz və gecə istiliyi arasında demək olar ki, fərqin olmamasına səbəb olur. Səthə yaxın olan küləklərin sürəti saatda bir neçə kilometr olmaqla olduqca azdır. Buna baxmayaraq atmosferin olduqca sıx olması səbəbindən küləklərin səthə göstərdiyi təsir nəticəsində kiçik daşlar və toz hissəcikləri küləklərlə birgə daşınır. Təkcə bu faktor istilik, təzyiq və oksigen çatışmazlığı kimi problemləri nəzərə almadıqda belə insanın yeriməsi üçün çətinliklər yarada bilər.

Sıx karbon dioksid təbəqəsinin üzərində əsasən sulfat turşusu damcılarından təşkil olunmuş buludlar vardır. Buludlarda eyni zamanda kükürd aerozolu, təqribən 1% dəmir xlorid və az miqdarda su vardır. Buludda olması ehtimal olunan digər maddələrə dəmir sulfat, alüminium xlorid və fosfor anhidrid daxildir. Fərqli yüksəkliklərdə yerləşən buludların fərqli tərkibləri və hissəcik böyüklükləri vardır. Bu buludlar üstlərinə düşən Günəş şüalarının 90%-ni əks etdirir və birbaşa yolla Veneranın səthinin müşahidə olunmasına əngəl olur. Sahib olduğu daimi bulud örtüyü səbəbindən Venera Günəşə Yerdən daha yaxın olmasına baxmayaraq, daha az Günəş işığına məruz qalır. Buludların üstündə 300 km/s sürətlə əsən güclü küləklər hər 4-5 Yer gününə bərabər olan vaxtda Veneranın ətrafında dövr edir. Veneradakı küləklərin sürəti planetin öz oxu ətrafındakı sürətindən 60 dəfə daha çoxdur. Buna baxmayaraq bu göstərici Yerdəki küləklərdə sadəcə öz oxu ətrafındakı hərəkət sürətinin 10-20%-nə bərabərdir.

Veneranın səthi effektiv şəkildə izotermikdir, yəni təkcə gecə və gündüz olan hissələri arasında yox, həm də ekvator və qütbləri arasında da sabit istilik vardır. Veneranın oxunun meyilliyi 3°-dən daha azdır ki, bu göstərici Yerdə 23°-ə bərabərdir. Veneranın oxunun meyilliyinin az olması səbəbindən fəsillər arasında istilik fərqi çox azdır. İstiliyin dəyişməsi təkcə hündürlüyün dəyişməsi zamanı müşahidə olunur. Veneranın ən yüksək zirvəsi olan Maksvell Montesdə istilik 380 °C, atmosfer təzyiqi isə 45 bara bərabərdir. Bu göstərici ilə Maksvell Montes zirvəsi Venera səthində istilik və təzyiqin ən az olduğu yerdir. 1995-ci ildə Magellan kosmik gəmisi Veneranın yüksəkliklərinin zirvələrində Yerdəki qara oxşar şəkildə yüksək əks etdirmə göstəricisinə sahib olan maddə müşahidə etdi. Ehtimal olunur ki, bu maddə qarın yaranmasına oxşar proses nəticəsində, ancaq yüksək istilikdə meydana gəlir. Səthdə sıxlaşmaq üçün çox uçucu olan maddə daha sərin və çökə bilməsi üçün uyğun olan hündür yerlərə qədər qaz şəklində yüksəlir. Bu maddənin nə olması dəqiq bilinmir. Buna baxmayaraq ehtimallar arasında tellurqalenit kimi maddələr var.

Veneranın buludlarında ildırım meydana gələ bilir. Venera atmosferində ildırımın olması mübahisəli olmuşdur. İlk şübhəli çaxmalar SSRİ-in Venera zondları tərəfindən müşahidə edilmişdi. 2007-ci ildə Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən göndərilmiş Venera Ekspress kosmik gəmisi vistler dalğalarını müəyyən etdi ki, bu da Venerada ildırım çaxması hadisəsini təsdiqlədi. Aparılan müşahidələrə görə Veneradakı ildırımların dərəcəsi Yerdəkilərin yarısı qədərindədir. 2007-ci ildə Venera Ekspress kosmik gəmisi Veneranın cənub qütbündə iki mərkəzli nəhəng qasırğa kəşf etdi.

2011-ci ildə Venera Ekspress kosmik gəmisi böyük ehtimalla Venera atmosferində ozon təbəqəsi olduğunu müəyyən etdi. 29 yanvar 2013-cü ildə Avropa Kosmik Agentliyinin alimləri Venera ionosferinin kometanın ion quyruğu kimi kənara doğru axdığını kəşf etdilər.

2015-ci ilin dekabr ayında, qismən də 2016-cı ilin aprelmay aylarında Yaponiyanın Akatsuki missiyasında işləyən alimlər Veneranın atmosferində yay formalarının olduğunu müşahidə etdilər. Bu Günəş sistemindəki bəlkə də ən böyük qravitasiya dalğalarının olmasının birbaşa sübutudur.

Maqnit sahəsi və nüvə

1967-ci ildə Venera 4 kosmik gəmisi Veneranın Yerdən çox zəif olan maqnit sahəsini kəşf etdi. Bu maqnit sahəsi Veneranın ionosferi ilə Günəş küləyinin reaksiyaya girməsi nəticəsində meydana gəlir. Halbuki Yerin maqnit sahəsi nüvənin dinamo hərəkətləri nəticəsində meydana gəlir. Veneranın zəif maqnit sahəsi kosmik radiasiyaya qarşı atmosferə önəmsiz səviyyədə müdafiə təmin edir.

Veneranın Yer ölçülərində və oxşar daxili quruluşa sahib olmasına baxmayaraq önəmli səviyyədə maqnit sahəsinin olmaması təəccüblə qarşılandı. Buna baxmayaraq Veneranın nüvəsində dinamo təsiri müşahidə olunmurdu. Dinamo təsirinin baş verməsi üçün keçirici maye, dönmə və konveksiya faktorlarının olması lazımdır. Nüvənin keçirici olması üçün yetərli səviyyədə olduğu, planetin dönüşünün yavaş olmasının dinamo təsirinin yaranmasına əngəl olduğu düşünülsə də, simulyasiyalar dönüşün dinamoya yetərli olduğunu göstərdi. Bu da dinamo təsirinin yaranması üçün planetin mərkəzində konveksiya çatışmazlığının olması mənasına gəlirdi. Yerdə konveksiya nüvənin ərinti halında olan xarici təbəqəsində meydana gəlir, çünki alt təbəqə üstdən daha istidir. Venerada qabığın qlobal səviyyədə yenidən formalaşması hadisəsi plitələrin tektonikasını dayandıraraq qabıq boyunca istilik axışına səbəb ola bilər. Bu da mantiyanın istiliyinin artmasına və beləliklə də nüvədən kənara çıxan istilik axışının azalmasına səbəb olur. Nəticədə bu proses maqnit sahəsini formalaşdırmaq üçün lazımlı olan dinamo təsirinin olmamasına səbəb olur. Bunun əvəzində nüvənin istiliyi qabığı yenidən isitmək üçün istifadə olunur.

Başqa bir ehtimala görə Veneranın bərk nüvəsinin olmaması və ya nüvənin soyumamasıdır. Beləliklə nüvənin ərinti halda olan hissəsi bütünlüklə eyni istiliyə sahib olur. Digər ehtimala görə isə Veneranın nüvəsi bütünlükdə bərkimişdir və ərinti xarici nüvəsi yoxdur. Nüvənin vəziyyəti hal-hazırda səbəbi bilinməyən kükürd konsentrasiyası ilə də bağlıdır.

Veneranın zəif maqnitoserə sahib olması səbəbindən Günəş küləyi planetin xarici atmosferinə birbaşa təsir edir. Burada ultrabənövşəyi radiasiya səbəbindən neytral molekullar ayrılaraq hidrogenoksigen ionlarının yaranmasına səbəb olur. Günəş küləyinin təsiri nəticəsində bəzi ionlar Veneranın cazibə sahəsini tərk edəcək qədər enerji əldə etmiş olurlar. Günəş küləyinin səbəb olduğu bu eroziya Veneranın atmosferində hidrogen, heliumoksigen ionları kimi aşağı kütləli ionların davamlı şəkildə itkisinə səbəb olur. Karbon dioksid kimi nisbətən ağır kütləli molekullar isə bu prosesdən daha az təsirlənir. Bu eroziya səbəbindən ehtimal olunur ki, Veneranın formalaşmasının ilk milyard illik periodu ərzində planetin sahib olduğu su kütləsi yox olmuşdur. Bu eroziya nəticəsində eyni zamanda Günəş sistemindəki digər planetlərin atmosferlərinə nisbətən Venerada daha ağır kütləli deyterium daha yüngül olan hidrogenə nisbətən 100 dəfə daha çoxdur.

Orbit və fırlanması

 
Venera (sarı)Yerin (göy) orbitlərinin müqayisəli təsviri.

Venera Günəşdən orta hesabla 0,72 AV (108 milyon km) məsafədə yerləşir və Günəş ətrafında hərəkətini 224,7 gündə tamamlayır. Bütün planetlərin orbitlərinin elliptik formada olmasına baxmayaraq Veneranın orbiti daha dairəvidir və orbital ekssentrsiteti 0,01-dən daha azdır. Venera ən yaxın nöqtəsində Yerə 41 milyon kilometr məsafədə yaxınlaşır ki, bu göstərici ilə Yerə ən çox yaxınlaşan planetdir. Venera hər 584 gündə bir Yerə ən yaxın nöqtədən keçir. Yerin azalan orbital ekssentrsiteti nəticəsində hər iki planetin ən yaxın olduğu məsafə on minlərlə il keçdikcə daha da azalacaqdır.

Günəş sistemindəki bütün planetlər Günəş ətrafında saat əqrəbinin əksi istiqamətdə dönür və Yerin şimal qütbündən görünür. Əksər planetlər öz oxu ətrafında da saat əqrəbinin əksi istiqamətində dönür, ancaq Venera bunun əksinə olaraq öz oxu ətrafında 243 Yer gününə bərabər olan vaxtda saat əqrəbi istiqamətində hərəkət edir. Veneranın öz oxu ətrafında dönmə sürəti çox yavaş olduğu üçün forması kürəyə yaxındır. Veneranın ulduz sutkası (243 gün) Venera ilindən (224,7 gün) daha uzun çəkir. Veneranın ekvatorunda dönmə sürəti 6,52 km/s olduğu halda, Yerdə bu göstərici 1,669 km/s-a bərabərdir. Bir Venera ili təqribən 1,92 Venera Günəş gününə bərabərdir. Veneranın səthində duran müşahidəçi üçün Günəş qərbdən yüksəlib şərqə doğru yönələrdi, ancaq Veneranın mat buludları Günəşin səthdən görünməsinə əngəl olur.

Veneranın təbii peyki yoxdur. Buna baxmayaraq bəzi troyan asteroidlərə sahibdir. Buna örnək olaraq kvazipeyk olan 2002 VE68 və iki müvəqqəti troyan olan 2001 CK32 və 2012 XE133 troyanlarını göstərmək olar. XVII əsrdə Covanni Kassini Veneranın peyki olduğunu bildirdi və onu Nit olaraq adlandırdı. Bu peyk 200 il axtarılsa da tapılanların əksəriyyətinin sadəcə müşahidə olunan ulduzlar olduğu bildirildi. 2006-cı ildə Aleks Alemi və Devid Stivinson Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda Günəş sisteminin erkən dövrlərinə aid modellərini öyrənərkən Veneranın milyardlarla il əvvəl böyük toqquşma nəticəsində meydana gəlmiş ən azı bir peykə sahib olmalı olduğunu göstərdi. Tədqiqatlara görə bu hadisədən təqribən 10 milyon il sonra başqa bir səbəb nəticəsində Venera təsrinə dönməyə başladı və peyk Venera ilə toqquşdu. Əgər daha sonralar da toqquşmalar nəticəsində peyklər meydana gəlmiş olsa belə, eyni səbəbdən onlar da yox olmuşdular.

Müşahidəsi

 
İşığı Sakit okeanın üzərində əks olunan Venera

Venera Günəş istisna olmaqla adi gözlə baxıldıqda göydə görünən ən parlaq kosmik cisimdir. Ən böyük göründüyü halda -4,6 görünmə böyüklüyünə sahib olur. Günəşin arxadan aydınlatdığı vaxtda Veneranın görünmə böyüklüyü -3-ə qədər azalır. Venera Günəş doğularkən və batan vaxt daha aydın görünsə də, aydın səmada günorta vaxtı da görülə biləcək qədər parlaqdır. Daxili planet olan Venera Günəşdən çox uzaqlaşmır və ən çoxu 47.8° bucaq uzaqlığına sahibdir.

Venera Günəş ətrafında hərəkət edərkən 584 gündə bir Yerə ən yaxın nöqtədən keçir. Bu mərhələdə Günəş batdıqdan sonra görülə bilən "axşam ulduzundan" Günəşin doğmasından əvvəl görünə bilən "sabah ulduzuna" çevrilir.

Fazaları

Teleskopla müşahidə olunduğu zaman Günəşin ətrafında hərəkət edən Veneranın da Yerdən baxan müşahidəçi üçün Ay kimi fazalara sahib olduğu görünəcəkdir. Venera Günəşin qarşı tərəfində olduğu vaxt bədirlənmiş formada görünür. Venera Günəşdən maksimum uzaqlaşma məsafəsində Yerdən baxan müşahidəçi üçün ən parlaq şəkildə müşahidə olunur və aypara formasında görünür. Venera Günəş və Yer arasından yaxın olduğu zaman keçərkən, teleskopla baxan müşahəçi üçün çox incə hilal şəklində görünür. Venera ən böyük şəkildə Yerlə Günəş arasından keçərkən yeni fazada olduğu vaxt görünür. Teleskopla müşahidə olunan zaman planetin atmosferi kənarlarda Günəş işığının qırılması nəticəsində müşahidə edilə bilər.

Tranziti

 
Veneranın tranziti. 2004-cü il

Veneranın orbiti Yerə nəzərən bir az meyillidir. Bu səbəbdən də Venera Yerlə Günəş arasından keçərkən həmişə Yerdən baxan müşahidəçi üçün Günəşin üzərindən keçirmiş kimi görünmür. Veneranın tranziti orbitinin Günəşin önündən keçərkən Yerlə eyni xətt üzərində olması zamanı müşahidə olunur. Veneranın tranziti 243 illik dövrə ərzində bir-birindən 8 il fərqlənən 105,5 və ya 121,5 il aralıqlarla müşahidə olunur. Bu cür dövrənin baş verməsini ilk dəfə 1639-cu ildə ingilis astronomu Ceremi Horroks müşahidə etmişdir.

Sonuncu tranzit cütlüyü 8 iyun 2004-cü ildə və 5-6 iyun 2012-ci ildə baş vermiş, xüsusi təchizatlarla müşahidə oluna bilmişdi. Daha əvvəl baş vermiş tranzit cütlüyü 18741882-ci illərin dekabrında baş vermişdi. Növbəti tranzit cütlüyü isə 2117 və 2126-cı illərin dekabrında baş verəcəkdir.

Veneranın tranzitinin məlum olan ilk video təsviri 1874-cü ildə çəkilmiş Veneranın keçişi qısa filmidir. Astronomiya tarixi baxımından Veneranın tranziti mühüm əhəmiyyətə sahibdir. Belə ki, tranzitləri müşahidə edərək Astronomik Vahidin ölçülərini müəyyənləşdirmək mümkün oldu və 1639-cu ildə Ceremi Horroks Günəş sisteminin hesablamış olduğu ölçülərini elan etdi. Ceyms Kuk Avstraliyanın şərq sahillərini öyrənən ekspedisiya zamanı 1768-ci ildə əvvəlcə Taitiyə gələrək Veneranın tranzitini müşahidə etmişdi.

Öyrənilməsi

Qədim dövrlər

 
Veneranın tranziti zamanı çəkilmiş qara damcı effektinin təsviri. 1769-cu il

Venera qədim mədəniyyətlərdə "dan ulduzu" və "axşam ulduzu" kimi iki ayrı adla tanınırdı. Bu da onun iki ayrı göy cisimi olduğunu düşündükləri mənasına gəlir. E.ə. XVII əsrin ortalarına aid olduğu düşünülən qədim Babil astronomları tərəfindən tərtib olunmuş Ammisaduqa Venera gil lövhəciyində planet iki ayrı adla yox, Göyün parlaq kraliçası adı ilə adlandırılırdı. Bu da babillilər tərəfindən Veneranın sabah və axşam görünən iki ayrı göy cisimi olmadığının bilindiyi mənasına gəlir. Qədim yunanlarda Venera iki ayrı göy cisimi olaraq bilinirdi və Fosfor (dan ulduzu) ilə Hesper (axşam ulduzu) kimi iki ayrı adla tanınırdı. Böyük Pliniy e.ə. VI əsrdə Pifaqorun Veneranın tək obyekt olduğunu bildiyini qeyd edirdi. Qədim çinlilər də Veneranı iki ayrı cisim olaraq bilirdi. Dan ulduzu olaraq göründüyü vaxt Böyük ağ (çin Tai-bai 太白) və Parlaqlığı başladan, axşam ulduzu olaraq isə Mükəmməl qərb biri (çin Chang-geng 長庚) kimi adlandırırdılar. Qədim Romada Venera dan ulduzu olaraq Lusifer (hərfi mənası işıq gətirən), axşam ulduzu olaraq isə Vesper adlandırırdılar.

II əsrdə Ptolomey yazmış olduğu Almagest əsərində Merkuri və Veneranın Yerlə Günəş arasında olduğunu qeyd etmişdi. XI əsrdə İbn Sina Veneranın tranzitini müşahidə edərək Ptolomeyin nəzəriyyəsini təsdiqlədi. XII əsrdə İbn Bəccə Günəşin üzərindən iki qara ləkə kimi planetin keçdiyini müşahidə etdi, daha sonralar Qütbəddin Şirazi tərəfindən bu hadisə Merkuri və Veneranın tranziti olaraq qeydə alındı.

XVII əsrdə Qalileo Qaliley teleskopla Veneranı müşahidə edərkən onun da Ay kimi fazalara sahib olduğunu müəyyən etdi. Göydə Venera Günəşdən ən uzaqda olduğu vaxt yarısının göründüyü fazada, Günəşə ən yaxın olduğu vaxtda isə bədirlənmiş fazada görülür. Bu müşahidə Venera Günəşin ətrafında orbitdə olduğu vaxt mümkün ola bilərdi ki, bunun da Ptolomeyin geosentrik sistemi ilə ziddiyyət təşkil edən ilk müşahidələrdən olması ehtimalı var.

Veneranın 1639-cu ildəki tranziti Ceremi Horroks tərəfindən təxmin olunmuşdu. 4 dekabr 1639-cu ildə Ceremi Horroks və dostu Uilyam Krebtri tranziti evlərindən müşahidə etmişdilər.

1761-ci ildə Mixail Lomonosov tərəfindən Veneranın atmosferi olduğu kəşf edilmişdi. 1790-ci ildə Veneranın atmosferi İohann Şroter tərəfindən də müşahidə olundu. O, planetin kənarlarında Günəş şüalarının qırılmasını müşahidə edərək, bunun sıx atmosferdə Günəş şüalarının yayılması nəticəsində ola biləcəyini bildirdi. Daha sonra Çester Laymen planetin fazada olduğu zaman qaranlıq üzünü müşahidə edən zaman planetin atmosferə sahib olması ilə bağlı daha güclü dəlillər əldə etdi. Atmosfer planetin öz oxu ətrafında dönmə müddətini müəyyən etmə tədqiqatlarını mürəkkəbləşdirdi. Covanni Kassini və İohann Şroter kimi tədqiqatçılar planetin atmosferindəki izləri müşahidə edərək bu müddətin səhvən təqribən 24 saat olduğu qənaətinə gəlmişdilər.

Yerdən öyrənilməsi

1874-cü ilə aid Veneranın keçişi adlı video təsvir

Venera haqqında XX əsrə qədər kəşf edilmiş məlumatlar çox azdı. Planetin demək olar ki, xüsusiyyətə sahib olmayan görünüşü səthi haqqında məlumat əldə etməyə imkan vermədi. Bu kimi məlumatların əldə olunması spektroskopiya, radarultrabənövşəyi şüalarla müşahidələrdən sonra mümkün oldu. 1920-ci illərdə ilk dəfə Frenk Ross Veneranın ultrabənövşəyi şəklini çəkdi və bu da infraqırmızı təsvirlərdə görünməsi mümkün olmayan bəzi xüsusiyyətlərin aşkara çıxmasına imkan verdi.

1900-cu illərdəki ilk spektroskop müşahidələri Veneranın öz oxu ətrafında fırlanması ilə bağlı ilk məlumatları verdi. Vesto Sliper Veneradan gələn işığın Dopler dəyişməsini ölçməyə çalışdı, ancaq dönüşün müəyyən edilməyini müşahidə etdi. O, bunun səbəbinin planetin öz oxu ətrafında dönmə müddətinin əvvəl düşünüldüyündən çox daha az olması ilə bağlı olduğunu düşündü. 1950-ci illərdən sonrakı tədqiqatlar Veneranın digər planetlərin əksinə olaraq öz oxu ətrafında döndüyünü aşkara çıxardı.

1970-ci illərdə radar müşahidələri ilk dəfə Veneranın səthinin xüsusiyyətlərini aşkara çıxarmağa imkan verdi. Aresibo radio teleskopundan istifadə olunaraq göndərilən dalğalar nəticəsində Veneranın səthində Alfa Regio və Beta Regio bölgələri aşkarlandı. Bu müşahidələr nəticəsində eyni zamanda Veneranın ən yüksək zirvəsi olan Maksvell Montes də kəşf olunmuşdu. Kəşf olunan bu üç yer Venerada qadın adları ilə adlandırılmayan landşaft formalarıdır.

Kosmik tədqiqatlar

 
Mariner 2 kosmik gəmisinin təmsili təsviri

Veneranın kosmik tədqiqatları 1961-ci ildə SSRİ-nin Venera proqramı ilə başladı. ABŞ-ın Veneraya ilk uğurlu kosmik səfəri Mariner 2 kosmik gəmisi vasitəsilə həyata keçirildi. 14 dekabr 1962-ci ildə Mariner 2 kosmik gəmisi Veneraya ən yaxın keçidini 34833 km məsafədən keçərək həyata keçirdi və planetin atmosferi ilə bağlı məlumatlar topladı.

18 oktyabr 1967-ci ildə SSRİ-nin Venera 4 kosmik gəmisi planetin atmosferinə uğurlu şəkildə daxil oldu və tədqiqatlar apardı. Venera 4 kosmik gəmisinin apardığı ölçmələr nəticəsində planetin səthinin Mariner 2 kosmik gəmisinin hesabladığından daha isti olduğu, Veneranın atmosferinin 95%-in karbon dioksiddən ibarət olması və atmosferin kosmik gəmini dizayn edən alimlərin düşündüyündən daha sıx olduğu müəyyən oldu. Venera 4 və Mariner 5 kosmik gəmilərinin əldə etdiyi məlumatlar SSRİABŞ alimlərinin birgə təşkil etdiyi elmi konfransda təhlil olundu.

1975-ci ildə SSRİ-nin Venera 9 və Venera 10 kosmik gəmiləri planetin səthinin ilk ağ-qara təsvirlərini Yerə çatdırdı. 1982-ci ildə ilk rəngli təsvirlər Venera 13 və Venera 14 kosmik gəmiləri tərəfindən göndərildi.

NASA 1978-ci ildə Pioner proqramına daxil olan iki ayrı missiya ilə planet haqqında əlavə məlumatlar əldə etdi. SSRİ-nin Venera 15 və Venera 16 kosmik gəmiləri 1983-cü ilin oktyabr ayında planetə yaxınlaşaraq uğurlu şəkildə Veneranın 25%-lik ərazisinin (şimal qütbündən 30° şimal enliyinə qədər) xəritəsini tərtib etməyə başladı.

Veneranın öyrənilməsində Vega 1 (1985), Vega 2 (1985), Qalileo (1990), Magellan (1994), Cassini-Hüygens (1998) və MESSENGER (2006) kosmik gəmilərindən əldə olunan məlumatlardan da istifadə olunmuşdur. 2006-ci ilin aprel ayında Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən göndərilən Venera Ekspress kosmik gəmisi planetin orbitinə uğurla yerləşmişdir. Venera Ekspress kosmik gəmisi yeddi elmi tədqiqat cihazı ilə təchiz olunmuşdu və planetin atmosferi ilə bağlı uzun müddət ətraflı məlumat toplamışdı. Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən bu missiya 2014-cü ilin dekabr ayında tamamlandı.

Mədəniyyətdə yeri

Venera gecə səmasının başlıca göy cisimlərindən biridir. Bu səbəbdən də tarix boyunca fərqli mədəniyyətlərin mifoloji, astronomiya və qurğularında mühüm yer tutmuşdur. Qədim dövrün şairlərindən olan Homer, Safo, OvidiVergili Veneradan və işığından bəhs etmişdilər. Romantik şairlər olan Uilyam Bleyk, Alfred Tennison, Robert Frost və Vilyam Vordsvrot da əsərlərində planetdən bəhs etmişdilər. Teleskopun kəşfindən sonra Veneranın bir fiziki dünya olmasının üzə çıxması onun gediləcək bir yer olması düşüncəsinin formalaşmasına səbəb oldu.

İlkin müşahidələr nəticəsində Veneranın təkcə Yer böyüklüyündə olmaması, həm də atmosferə sahib olması ona marağı artırdı və keçilməz bulud örtüyü planetin şəraiti ilə bağlı fantastik qurğu yazıçılarına geniş imkanlar yaratdı. Yerə nisbətən Günəşə daha yaxın olduğu üçün insanların yaşaya biləcəyi daha isti bir yer kimi təsvir edilmişdi. Veneranın bəzi xüsusiyyətlərinin aşkara çıxarıldığı, ancaq hələ də səthi ilə bağlı ətraflı məlumatların olmadığı 1930-1950-ci illərdə bu düşüncələr zirvə həddinə çatdı. İlk Venera missiyalarından əldə edilən məlumatlar səthin düşünüləndən tamamilə fərqli olduğunu göstərdi və bu kimi düşüncələrə son qoyuldu. Venera ilə bağlı elmi məlumatlar artdıqca, bu dəfə də fantastik qurğu roman yazıçıları Veneranın terraformasiya edilməsi ilə bağlı əsərlər yazmağa başladılar.

Simvolu

Veneranın astronomik simvolu biologiyada qadın cinsini göstərmək üçün istifadə olunan simvolla eynidir. Bu simvol çevrə və aşağı hissəsinə bitişmiş müsbət işarəsindən ibarətdir. Veneranın simvolu həm də qadınlığı təmsil edirdi. Eyni zamanda qərb əlkimyasında misin simvolu idi. Cilalanmış mis qədim dövrlərdə ayna kimi istifadə olunurdu və Veneranın simvolu bəzən ilahənin aynası kimi başa düşülmüşdü.

Həyat axtarışları

Venerada həyatın mövcudluğuna dair inanclar 1960-cı illərdə kosmik gəmilərin səthini müşahidə etməsi nəticəsində şəraitinin olduqda sərt olmasının məlum olmasından sonra önəmli şəkildə zəiflədi.

Venera Günəşə daha yaxın yerləşməsi, səthindəki istiliyin 462 °C-yə çatması, atmosfer təzyiqinin Yerdən 92 dəfə çox olması və istixana effektinin olması kimi səbəblərdən Yerdəki kimi su əsaslı həyatı dəstəkləməyəcək şəkildədir. Bəzi alimlər ekstramorfil mikraorqanizmlərin Veneranın daha aşağı istiliyə sahib olan üst atmosfer təbəqələrindəki turşuluq səviyyəsi yüksək olan mühitdə yaşaya biləcəyini düşünürlər. Venera səthindən 50 km daha yüksəkdə yerləşən hissələrindəki istilik və təzyiq Yerdəki şəraitə yaxındır. Bu da özlüyündə Veneranın atmosferinin bu hissələrində uçan hava şarlarının buraxılması ideyalarını gətirdi. Buna baxmayaraq mühitin yüksək turşuluq səviyyəsi bu tipli qurğuların hazırlanmasına çətinlik yaradır.

İstinadlar

  1. Simon, J.L.; Bretagnon, P.; Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G.; Laskar, J. (February 1994). "Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets". Astronomy and Astrophysics. 282 (2): 663–683. Bibcode:1994A&A...282..663S.
  2. https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/venusfact.html
  3. Standish E. M. Keplerian elements for approximate positions of the major planets — 2015. — 3 p.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21128615"></a>
  4. Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, Brent A.; A'Hearn, Michael F.; et al. (2007). "Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 98 (3): 155–180. Bibcode:2007CeMDA..98..155S. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
  5. Konopliv, A. S.; Banerdt, W. B.; Sjogren, W. L. (May 1999). "Venus Gravity: 180th Degree and Order Model". Icarus. 139 (1): 3–18. Bibcode:1999Icar..139....3K. doi:10.1006/icar.1999.6086.
  6. Williams, David R. (15 April 2005). "Venus Fact Sheet". NASA
  7. NASA FACTSNASA.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23548"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6952408"></a>
  8. https://www.azleks.az/online-dictionary/z%C3%B6hr%C9%99?s=my zöhrə. Günəş sisteminə daxil olan yeddi ulduzdan biri və bütün görünən ulduzların ən parlağı; Karvanqıran, Venera
  9. . NASA.
  10. Lawrence, Pete (2005). . Digitalsky.org.uk.
  11. Walker, John. "Viewing Venus in Broad Daylight". Fourmilab Switzerland.
  12. Hashimoto, G. L.; Roos-Serote, M.; Sugita, S.; Gilmore, M. S.; Kamp, L. W.; Carlson, R. W.; Baines, K. H. (2008). "Felsic highland crust on Venus suggested by Galileo Near-Infrared Mapping Spectrometer data". Journal of Geophysical Research: Planets. 113: E00B24. Bibcode:2008JGRE..11300B24H. doi:10.1029/2008JE003134.
  13. David Shiga (10 October 2007). "Did Venus's ancient oceans incubate life?". New Scientist.
  14. Jakosky, Bruce M. (1999). "Atmospheres of the Terrestrial Planets". In Beatty, J. Kelly; Petersen, Carolyn Collins; Chaikin, Andrew. The New Solar System (4th ed.). Boston: Sky Publishing. pp. 175–200. ISBN 978-0-933346-86-4. OCLC 39464951.
  15. "Caught in the wind from the Sun". European Space Agency.
  16. Evans, James (1998). The History and Practice of Ancient Astronomy. Oxford University Press. pp. 296–7. ISBN 978-0-19-509539-5.
  17. Lopes, Rosaly M. C.; Gregg, Tracy K. P. (2004). Volcanic worlds: exploring the Solar System's volcanoes. Springer Publishing. p. 61. ISBN 978-3-540-00431-8.
  18. "Atmosphere of Venus" 2019-04-02 at the Wayback Machine. The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflght
  19. Mueller, Nils (2014). "Venus Surface and Interior". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. Encyclopedia of the Solar System (3rd ed.). Oxford: Elsevier Science & Technology. ISBN 978-0-12-415845-0.
  20. Esposito, Larry W. (9 March 1984). "Sulfur Dioxide: Episodic Injection Shows Evidence for Active Venus Volcanism". Science. 223 (4640): 1072–1074. Bibcode:1984Sci...223.1072E. PMID 17830154. doi:10.1126/science.223.4640.1072.
  21. Bullock, Mark A.; Grinspoon, David H. (March 2001). "The Recent Evolution of Climate on Venus". Icarus. 150 (1): 19–37. Bibcode:2001Icar..150...19B. doi:10.1006/icar.2000.6570.
  22. Basilevsky, Alexander T.; Head, James W., III (1995). "Global stratigraphy of Venus: Analysis of a random sample of thirty-six test areas". Earth, Moon, and Planets. 66 (3): 285–336. Bibcode:1995EM&P...66..285B. doi:10.1007/BF00579467.
  23. Basilevsky, Alexander T.; Head, James W., III (1995). "Global stratigraphy of Venus: Analysis of a random sample of thirty-six test areas". Earth, Moon, and Planets. 66 (3): 285–336. Bibcode:1995EM&P...66..285B. doi:10.1007/BF00579467.
  24. Kaufmann, W. J. (1994). Universe. New York: W. H. Freeman. p. 204. ISBN 978-0-7167-2379-0.
  25. Nimmo, F.; McKenzie, D. (1998). "Volcanism and Tectonics on Venus". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 26 (1): 23–53. Bibcode:1998AREPS..26...23N. doi:10.1146/annurev.earth.26.1.23.
  26. Strom, Robert G.; Schaber, Gerald G.; Dawson, Douglas D. (25 May 1994). "The global resurfacing of Venus". Journal of Geophysical Research. 99 (E5): 10899–10926. Bibcode:1994JGR....9910899S. doi:10.1029/94JE00388.
  27. Frankel, Charles (1996). Volcanoes of the Solar System. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47770-3.
  28. Davies, M. E.; Abalakin, V. K.; Bursa, M.; Lieske, J. H.; Morando, B.; Morrison, D.; Seidelmann, P. K.; Sinclair, A. T.; Yallop, B.; Tjuflin, Y. S. (1994). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 63 (2): 127–148. Bibcode:1996CeMDA..63..127D. doi:10.1007/BF00693410.
  29. "USGS Astrogeology: Rotation and pole position for the Sun and planets (IAU WGCCRE)". United States Geological Survey. JPL Publication 90-24
  30. Carolynn Young, ed. (1 August 1990). The Magellan Venus Explorer's Guide. California: Jet Propulsion Laboratory. pp. 99–100.
  31. "USGS Astrogeology: Rotation and pole position for the Sun and planets (IAU WGCCRE)". United States Geological Survey. JPL Publication 90-24.
  32. Karttunen, Hannu; Kroger, P.; Oja, H.; Poutanen, M.; Donner, K. J. (2007). Fundamental Astronomy. Springer. p. 162. ISBN 978-3-540-34143-7.
  33. Kranopol'skii, V. A. (1980). "Lightning on Venus according to Information Obtained by the Satellites Venera 9 and 10". Cosmic Research. 18 (3): 325–330. Bibcode:1980CosRe..18..325K.
  34. Russell, C. T.; Phillips, J. L. (1990). "The Ashen Light". Advances in Space Research. 10 (5): 137–141. Bibcode:1990AdSpR..10..137R. doi:10.1016/0273-1177(90)90174-X.
  35. "Venera 12 Descent Craft". National Space Science Data Center. NASA.
  36. Russell, C. T.; Zhang, T. L.; Delva, M.; Magnes, W.; Strangeway, R. J.; Wei, H. Y. (November 2007). "Lightning on Venus inferred from whistler-mode waves in the ionosphere" (PDF). Nature. 450 (7170): 661–662. Bibcode:2007Natur.450..661R. PMID 18046401. doi:10.1038/nature05930.
  37. . CNN.com.
  38. Bauer, Markus (3 December 2012). "Have Venusian volcanoes been caught in the act?". European Space Agency.
  39. Glaze, Lori S. (August 1999). "Transport of SO 2 by explosive volcanism on Venus". Journal of Geophysical Research. 104 (E8): 18899–18906. Bibcode:1999JGR...10418899G. doi:10.1029/1998JE000619.
  40. Marcq, Emmanuel; Bertaux, Jean-Loup; Montmessin, Franck; Belyaev, Denis (January 2013). "Variations of sulphur dioxide at the cloud top of Venus's dynamic atmosphere". Nature Geoscience. 6 (1): 25–28. Bibcode:2013NatGe...6...25M. doi:10.1038/ngeo1650.
  41. "Ganis Chasma". Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology Science Center
  42. Lakdawalla, Emily (18 June 2015). "Transient hot spots on Venus: Best evidence yet for active volcanism". The Planetary Society.
  43. . European Space Agency. 18 June 2015.
  44. Shalygin, E. V.; Markiewicz, W. J.; Basilevsky, A. T.; Titov, D. V.; Ignatiev, N. I.; Head, J. W. (17 June 2015). "Active volcanism on Venus in the Ganiki Chasma rift zone". Geophysical Research Letters. 42: 4762–4769. Bibcode:2015GeoRL..42.4762S. doi:10.1002/2015GL064088.
  45. Romeo, I.; Turcotte, D. L. (2009). "The frequency-area distribution of volcanic units on Venus: Implications for planetary resurfacing". Icarus. 203 (1): 13–19. Bibcode:2009Icar..203...13R. doi:10.1016/j.icarus.2009.03.036.
  46. Goettel, K. A.; Shields, J. A.; Decker, D. A. (16–20 March 1981). "Density constraints on the composition of Venus". Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference. Houston, TX: Pergamon Press. pp. 1507–1516. Bibcode:1982LPSC...12.1507G.
  47. Faure, Gunter; Mensing, Teresa M. (2007). Introduction to planetary science: the geological perspective. Springer eBook collection. Springer. p. 201. ISBN 978-1-4020-5233-0.
  48. Aitta, A. (April 2012), "Venus' internal structure, temperature and core composition" (PDF), Icarus, 218 (2): 967–974, Bibcode:2012Icar..218..967A, doi:10.1016/j.icarus.2012.01.007,
  49. Nimmo, F. (2002). "Crustal analysis of Venus from Magellan satellite observations at Atalanta Planitia, Beta Regio, and Thetis Regio". Geology. 30 (11): 987–990. Bibcode:2002Geo....30..987N. ISSN 0091-7613. doi:10.1130/0091-7613(2002)030<0987:WDVLAM>2.0.CO;2.
  50. Taylor, Fredric W. (2014). "Venus: Atmosphere". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. Encyclopedia of the Solar System. Oxford: Elsevier Science & Technology. ISBN 978-0-12-415845-0.
  51. . Case Western Reserve University.
  52. Lewis, John S. (2004). Physics and Chemistry of the Solar System (2nd ed.). Academic Press. p. 463. ISBN 978-0-12-446744-6.
  53. Henry Bortman (2004). "Was Venus Alive? 'The Signs are Probably There'". Space.com.
  54. Grinspoon, David H.; Bullock, M. A. (October 2007). "Searching for Evidence of Past Oceans on Venus". Bulletin of the American Astronomical Society. 39: 540. Bibcode:2007DPS....39.6109G.
  55. Kasting, J. F. (1988). "Runaway and moist greenhouse atmospheres and the evolution of Earth and Venus". Icarus. 74 (3): 472–494. Bibcode:1988Icar...74..472K. PMID 11538226. doi:10.1016/0019-1035(88)90116-9.
  56. Mullen, Leslie (13 November 2002). . Astrobiology Magazine.
  57. Landis, Geoffrey A. (July 2003). (PDF). Journal of the British Interplanetary Society. 56 (7–8): 250–254. Bibcode:2003JBIS...56..250L. NASA/TM—2003-212310
  58. Cockell, Charles S. (December 1999). "Life on Venus". Planetary and Space Science. 47 (12): 1487–1501. Bibcode:1999P&SS...47.1487C. doi:10.1016/S0032-0633(99)00036-7.
  59. Moshkin, B. E.; Ekonomov, A. P.; Golovin Iu. M. (1979). "Dust on the surface of Venus". Kosmicheskie Issledovaniia (Cosmic Research). 17: 280–285. Bibcode:1979CoRe...17..232M.
  60. Krasnopolsky, Vladimir A. (November 2006). "Chemical composition of Venus atmosphere and clouds: Some unsolved problems". Planetary and Space Science. 54 (13–14): 1352–1359. Bibcode:2006P&SS...54.1352K. doi:10.1016/j.pss.2006.04.019.
  61. Krasnopolsky, V. A.; Parshev, V. A. (1981). "Chemical composition of the atmosphere of Venus". Nature. 292 (5824): 610–613. Bibcode:1981Natur.292..610K. doi:10.1038/292610a0.
  62. W. B. Rossow; A. D. del Genio; T. Eichler (1990). "Cloud-tracked winds from Pioneer Venus OCPP images" (PDF). Journal of the Atmospheric Sciences. 47 (17): 2053–2084. Bibcode:1990JAtS...47.2053R. ISSN 1520-0469. doi:10.1175/1520-0469(1990)047<2053:CTWFVO>2.0.CO;2.
  63. Normile, Dennis (7 May 2010). "Mission to probe Venus's curious winds and test solar sail for propulsion". Science. 328 (5979): 677. Bibcode:2010Sci...328..677N. PMID 20448159. doi:10.1126/science.328.5979.677-a.
  64. Lorenz, Ralph D.; Lunine, Jonathan I.; Withers, Paul G.; McKay, Christopher P. (2001). "Titan, Mars and Earth: Entropy Production by Latitudinal Heat Transport" (PDF). Ames Research Center, University of Arizona Lunar and Planetary Laboratory.
  65. . NASA.
  66. Basilevsky A. T.; Head J. W. (2003). "The surface of Venus". Reports on Progress in Physics. 66 (10): 1699–1734. Bibcode:2003RPPh...66.1699B. doi:10.1088/0034-4885/66/10/R04.
  67. McGill, G. E.; Stofan, E. R.; Smrekar, S. E. (2010). "Venus tectonics". In T. R. Watters; R. A. Schultz. Planetary Tectonics. Cambridge University Press. pp. 81–120. ISBN 978-0-521-76573-2.
  68. Otten, Carolyn Jones (2004). ""Heavy metal" snow on Venus is lead sulfide". Washington University in St Louis.
  69. Upadhyay, H. O.; Singh, R. N. (April 1995). "Cosmic ray Ionization of Lower Venus Atmosphere". Advances in Space Research. 15 (4): 99–108. Bibcode:1995AdSpR..15...99U. doi:10.1016/0273-1177(94)00070-H.
  70. Hand, Eric (November 2007). "European mission reports from Venus". Nature (450): 633–660. doi:10.1038/news.2007.297.
  71. Staff (28 November 2007). "Venus offers Earth climate clues". BBC News.
  72. "ESA finds that Venus has an ozone layer too". European Space Agency.
  73. "When A Planet Behaves Like A Comet". European Space Agency.
  74. Kramer, Miriam (30 January 2013). "Venus Can Have 'Comet-Like' Atmosphere". Space.com.
  75. Fukuhara, Tetsuya; Futaguchi, Masahiko; Hashimoto, George L.; et al. (16 January 2017). "Large stationary gravity wave in the atmosphere of Venus". Nature Geoscience. 10: 85–88. doi:10.1038/ngeo2873.
  76. Rincon, Paul (16 January 2017). "Venus wave may be Solar System's biggest". BBC News.
  77. Chang, Kenneth (16 January 2017). "Venus Smiled, With a Mysterious Wave Across Its Atmosphere". The New York Times.
  78. Dolginov, Sh.; Eroshenko, E. G.; Lewis, L. (September 1969). "Nature of the Magnetic Field in the Neighborhood of Venus". Cosmic Research. 7: 675. Bibcode:1969CosRe...7..675D.
  79. Kivelson G. M.; Russell, C. T. (1995). "Introduction to Space Physics". Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45714-9.
  80. Luhmann, J. G.; Russell, C. T. (1997). "Venus: Magnetic Field and Magnetosphere". In Shirley, J. H.; Fainbridge, R. W. Encyclopedia of Planetary Sciences. New York: Chapman and Hall. pp. 905–907. ISBN 978-1-4020-4520-2.
  81. Stevenson, D. J. (15 March 2003). "Planetary magnetic fields". Earth and Planetary Science Letters. 208 (1–2): 1–11. Bibcode:2003E&PSL.208....1S. doi:10.1016/S0012-821X(02)01126-3.
  82. Nimmo, Francis (November 2002). "Why does Venus lack a magnetic field?" (PDF). Geology. 30 (11): 987–990. Bibcode:2002Geo....30..987N. ISSN 0091-7613. doi:10.1130/0091-7613(2002)030<0987:WDVLAM>2.0.CO;2.
  83. Konopliv, A. S.; Yoder, C. F. (1996). . Geophysical Research Letters. 23 (14): 1857–1860. Bibcode:1996GeoRL..23.1857K. doi:10.1029/96GL01589.
  84. Svedhem, Håkan; Titov, Dmitry V.; Taylor, Fredric W.; Witasse, Olivier (November 2007). "Venus as a more Earth-like planet". Nature. 450 (7170): 629–632. Bibcode:2007Natur.450..629S. PMID 18046393. doi:10.1038/nature06432.
  85. Donahue, T. M.; Hoffman, J. H.; Hodges, R. R.; Watson, A. J. (1982). "Venus Was Wet: A Measurement of the Ratio of Deuterium to Hydrogen". Science. 216 (4546): 630–633. Bibcode:1982Sci...216..630D. ISSN 0036-8075. PMID 17783310. doi:10.1126/science.216.4546.630.
  86. Squyres, Steven W. (2016). "Venus". Encyclopædia Britannica Online.
  87. Bakich, Michael E. (2000). "Rotational velocity (equatorial)". The Cambridge Planetary Handbook. Cambridge University Press. p. 50. ISBN 978-0-521-63280-5.
  88. . The Planetary Society.
  89. Serge Brunier (2002). Solar System Voyage. Translated by Dunlop, Storm. Cambridge University Press. p. 40. ISBN 978-0-521-80724-1.
  90. Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A. (July 2009). "A Survey for Satellites of Venus". Icarus. 202 (1): 12–16. Bibcode:2009Icar..202...12S. arXiv:0906.2781 Freely accessible. doi:10.1016/j.icarus.2009.02.008.
  91. De la Fuente Marcos, Carlos; De la Fuente Marcos, Raúl (November 2012). "On the Dynamical Evolution of 2002 VE68". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 427 (1): 728–39. Bibcode:2012MNRAS.427..728D. arXiv:1208.4444 Freely accessible. doi:10.1111/j.1365-2966.2012.21936.x.
  92. De la Fuente Marcos, Carlos; De la Fuente Marcos, Raúl. "Asteroid 2012 XE133: A Transient Companion to Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 432 (2): 886–93. Bibcode:2013MNRAS.432..886D. arXiv:1303.3705 Freely accessible. doi:10.1093/mnras/stt454.
  93. Musser, George (10 October 2006). "Double Impact May Explain Why Venus Has No Moon". Scientific American.
  94. "HORIZONS Web-Interface for Venus (Major Body=299)". JPL Horizons On-Line Ephemeris System (Geophysical data).
  95. Bower, Gordon. "When is Venus brightest?". Excelsior Statistics and Optimization.
  96. Mallama, A. (2011). "Planetary magnitudes". Sky & Telescope. 121 (1): 51–56.
  97. Espenak, Fred (1996). . NASA Reference Publication 1349. NASA/Goddard Space Flight Center.
  98. Anon. . History. University of Central Lancashire.
  99. Boyle, Alan (5 June 2012). . NBC News.
  100. Espenak, Fred (2004). "Transits of Venus, Six Millennium Catalog: 2000 BCE to 4000 CE".
  101. Kollerstrom, Nicholas (1998). "Horrocks and the Dawn of British Astronomy". University College London.
  102. Hornsby, T. (1771). "The quantity of the Sun's parallax, as deduced from the observations of the transit of Venus on June 3, 1769". Philosophical Transactions of the Royal Society. 61 (0): 574–579. doi:10.1098/rstl.1771.0054.
  103. Woolley, Richard (1969). "Captain Cook and the Transit of Venus of 1769". Notes and Records of the Royal Society of London. 24 (1): 19–32. ISSN 0035-9149. JSTOR 530738. doi:10.1098/rsnr.1969.0004.
  104. Hobson, Russell (2009). The Exact Transmission of Texts in the First Millennium B.C.E. (PDF) (Ph.D.). University of Sydney, Department of Hebrew, Biblical and Jewish Studies.
  105. Waerden, Bartel (1974). Science awakening II: the birth of astronomy. Springer. p. 56. ISBN 978-90-01-93103-2.
  106. Pliny the Elder (1991). Natural History II:36–37. translated by John F. Healy. Harmondsworth, Middlesex, UK: Penguin. pp. 15–16.
  107. Burkert, Walter (1972). Lore and Science in Ancient Pythagoreanism. Harvard University Press. p. 307. ISBN 978-0-674-53918-1.
  108. Goldstein, Bernard R. (March 1972). "Theory and Observation in Medieval Astronomy". Isis. University of Chicago Press. 63 (1): 39–47 [44]. doi:10.1086/350839.
  109. "AVICENNA viii. Mathematics and Physical Sciences". Encyclopedia Iranica.
  110. S. M. Razaullah Ansari (2002). History of Oriental Astronomy: Proceedings of the Joint Discussion-17 at the 23rd General Assembly of the International Astronomical Union, Organised by the Commission 41 (History of Astronomy), Held in Kyoto, August 25–26, 1997. Springer Science+Business Media. p. 137. ISBN 978-1-4020-0657-9.
  111. Palmieri, Paolo (2001). "Galileo and the discovery of the phases of Venus". Journal for the History of Astronomy. 21 (2): 109–129. Bibcode:2001JHA....32..109P.
  112. Fegley Jr, B (2003). Heinrich D. Holland; Karl K. Turekian, eds. Venus. Treatise on Geochemistry. Elsevier. pp. 487–507. ISBN 978-0-08-043751-4.
  113. Kollerstrom, Nicholas (2004). "William Crabtree's Venus transit observation" (PDF). Proceedings IAU Colloquium No. 196, 2004. International Astronomical Union.
  114. Marov, Mikhail Ya. (2004). D.W. Kurtz, ed. Mikhail Lomonosov and the discovery of the atmosphere of Venus during the 1761 transit. Proceedings of IAU Colloquium No. 196. Preston, U.K.: Cambridge University Press. pp. 209–219. Bibcode:2005tvnv.conf..209M. doi:10.1017/S1743921305001390.
  115. "Mikhail Vasilyevich Lomonosov". Encyclopædia Britannica Online.
  116. Russell, H. N. (1899). "The Atmosphere of Venus". Astrophysical Journal. 9: 284–299. Bibcode:1899ApJ.....9..284R. doi:10.1086/140593.
  117. Hussey, T. (1832). "On the Rotation of Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 2: 78–126. Bibcode:1832MNRAS...2...78H. doi:10.1093/mnras/2.11.78d.
  118. Ross, F. E. (1928). "Photographs of Venus". Astrophysical Journal. 68–92: 57. Bibcode:1928ApJ....68...57R. doi:10.1086/143130.
  119. Slipher, V. M. (1903). "A Spectrographic Investigation of the Rotation Velocity of Venus". Astronomische Nachrichten. 163 (3–4): 35–52. Bibcode:1903AN....163...35S. doi:10.1002/asna.19031630303.
  120. Goldstein, R. M.; Carpenter, R. L. (1963). "Rotation of Venus: Period Estimated from Radar Measurements". Science. 139 (3558): 910–911. Bibcode:1963Sci...139..910G. PMID 17743054. doi:10.1126/science.139.3558.910.
  121. Campbell, D. B.; Dyce, R. B.; Pettengill G. H. (1976). "New radar image of Venus". Science. 193 (4258): 1123–1124. Bibcode:1976Sci...193.1123C. PMID 17792750. doi:10.1126/science.193.4258.1123.
  122. Mitchell, Don (2003). "Inventing The Interplanetary Probe". The Soviet Exploration of Venus.
  123. Mayer; McCullough & Sloanaker (January 1958). "Observations of Venus at 3.15-cm Wave Length". The Astrophysical Journal. 127: 1. Bibcode:1958ApJ...127....1M. doi:10.1086/146433.
  124. Jet Propulsion Laboratory (1962). "Mariner-Venus 1962 Final Project Report" (PDF). SP-59. NASA.
  125. Mitchell, Don (2003). "Plumbing the Atmosphere of Venus". The Soviet Exploration of Venus.
  126. "Report on the Activities of the COSPAR Working Group VII". Preliminary Report, COSPAR Twelfth Plenary Meeting and Tenth International Space Science Symposium. Prague, Czechoslovakia: National Academy of Sciences. 11–24 May 1969. p. 94.
  127. Sagdeev, Roald; Eisenhower, Susan (28 May 2008). "United States-Soviet Space Cooperation during the Cold War"
  128. Williams, David R. (6 January 2005). "Pioneer Venus Project Information". NASA/Goddard Space Flight Center.
  129. Greeley, Ronald; Batson, Raymond M. (2007). Planetary Mapping. Cambridge University Press. p. 47. ISBN 978-0-521-03373-2.
  130. Aaron J. Atsma. "Eospheros & Hespheros". Theoi.com.
  131. Dava Sobel (2005). The Planets. Harper Publishing. pp. 53–70. ISBN 978-0-14-200116-5.
  132. Miller, Ron (2003). Venus. Twenty-First Century Books. p. 12. ISBN 978-0-7613-2359-4.
  133. Dick, Steven (2001). Life on Other Worlds: The 20th-Century Extraterrestrial Life Debate. Cambridge University Press. p. 43. ISBN 978-0-521-79912-6.
  134. Seed, David (2005). A Companion to Science Fiction. Blackwell Publishing. pp. 134–135. ISBN 978-1-4051-1218-5.
  135. Stearn, William (May 1968). "The Origin of the Male and Female Symbols of Biology". Taxon. 11 (4): 109–113. JSTOR 1217734. doi:10.2307/1217734.
  136. Clark, Stuart (26 September 2003). "Acidic clouds of Venus could harbour life". New Scientist.
  137. Redfern, Martin (25 May 2004). "Venus clouds 'might harbour life'". BBC News.
  138. Dartnell, Lewis R.; Nordheim, Tom Andre; Patel, Manish R.; Mason, Jonathon P.; et al. (September 2015). "Constraints on a potential aerial biosphere on Venus: I. Cosmic rays". Icarus. 257: 396–405. Bibcode:2015Icar..257..396D.
  139. Landis, Geoffrey A. (2003). "Colonization of Venus". AIP Conference Proceedings. 654. pp. 1193–1198. doi:10.1063/1.1541418.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Venus profile 2017-12-03 at the Wayback Machine at NASA's Solar System Exploration site
  • Missions to Venus and Image catalog at the National Space Science Data Center
  • Soviet Exploration of Venus and Image catalog at Mentallandscape.com
  • Venus page at The Nine Planets
  • Transits of Venus at NASA.gov
  • Geody Venus, a search engine for surface features

Kartoqrafik resurslar

  • Map-a-Planet: Venus 2007-10-05 at the Wayback Machine by the U.S. Geological Survey
  • Gazetteer of Planetary Nomenclature: Venus by the International Astronomical Union
  • Venus crater database by the Lunar and Planetary Institute
  • Map of Venus by Eötvös Loránd University

venera, planet, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, ulduzu, dəqiqləşdirmə, venera, köhnəlmiş, adı, zöhrə, günəş, sistemində, yerləşən, ikinci, planet, günəş, ətrafında, hərəkətini, gününə, başa, vurur, günəş, sistemində, yerləşən, digər, planetlərə, nisbət. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Dan ulduzu deqiqlesdirme Venera kohnelmis adi Zohre 8 Gunes sisteminde yerlesen ikinci planet Gunes etrafinda hereketini 224 7 Yer gunune basa vurur 9 Gunes sisteminde yerlesen diger planetlere nisbeten en uzun oz oxu etrafinda donme perioduna 243 gun sahibdir ve diger planetlerden ferqli olaraq eks istiqametde donur Venera tebii peyke sahib deyildir Onun adi Roma mifologiyasindaki sevgi ve gozellik ilahesi olan Veneradan gelir Venera gece semasinda Aydan sonra en parlaq sekilde gorunen ikinci tebii goy cismidir ve 4 6 ya catan ulduz olcusu ile kolge yarada bilecek qeder parlaqdir ve nadir hallarda aydin gunduzlerde adi gozle gorule biler 10 11 Yerin orbiti daxilinde donen Venera daxili planetdir ve hecvaxt Gunesden cox uzaqlasmir Gunesden maksimum bucaq uzaqligi 47 8 dir VeneraSerefine adlandirilibVeneraOrbital xarakteristikasiAfelisi108 939 000 km 0 728213 AVPerigelisi107 477 000 km 0 718440 AVPeriapsidi107 476 002 161 25 m 107 476 259 kmApoapsidi108 941 836 897 31 m 108 942 109 kmBoyuk yarimoxu108 208 000 km 0 723332 AVOrbitinin ekssentrisiteti0 006772 1 Sinodik firlanma dovru50 450 688 san Orta anomaliyasi0 87 Radian 2 Eyilmesi0 059248 Radian 0 059 Radian 0 038 Radian 3 Qalxan milinin uzunlugu1 338316 Radian 3 Perisentr arqumenti2 296896 Radian 3 Neyin peykidirGunesOzune xas ekssentrisitet0 00677672 3 Fiziki xarakteristikalariOrta radiusu6 0518 1 0 km 0 9499 Yer radiusu 4 Qutb sixilmasi0Sethinin sahesi4 6023 108 km2 0 902 Yer sahesiHecmi9 2843 1011 km3 0 866 Yer hecmiKutlesi4 8675 1024 kq 0 815 Yer kutlesi 5 Orta sixligi5 243 q sm 0 95 Yer sixligiSerbestdusme tecili8 87 m s2 0 91 Yer qravitasiyasiFirlanma dovru224 701 gun 0 615198 il 6 Ekvatorial firlanma sureti35 02 km sanOxunun maililiyi177 36 6 Simal qutbunun meyllenmesi 67 09 0 2 Albedo0 77 bond albedosu 0 689 6 geometrik albedo Temperatur464 C 7 Seth temp min orta maksSelsi 462 C 6 Gorunen ulduz hecmi 4 8 2 AtmosferAtmosfer terkibiKarbon dioksid 96 5 Azot 3 5 Kukurd dioksid 0 015 Arqon 0 007 Su buxari 0 002 Karbon monoksid 0 0017 Helium 0 0012 Neon 0 0007 Venera Yer tipli planetdir ve bezen Yerin baci planeti olaraq adlandirilir Oxsar olculeri kutlesi terkibi ve Gunese yaxinligi sebebinden beledir Diger terefden Yerden ciddi sekilde ferqlenir Venera Yer tipli dord planetin 96 i karbon dioksid olan en six atmosferine sahibdir Planetin atmosfer tezyiqi Yerdeki atmosfer tezyiqinden 92 defe daha coxdur Bu gosterici Yerde suyun 900 m derinliyinde olan tezyiq gostericisine uygun gelir Venera Gunes sisteminin en isti planetidir 462 C ye catan seth istiliyi ile Gunese daha yaxin olan Merkuriden bele daha istidir Venera sethinin birbasa gorunmesine engel olan sulfat tursularinin six bulud tebeqesi ile ortulmusdur Planetin kecmisde su okeanlarina sahib oldugu dusunulur 12 13 ancaq istixana effektinin tesiri ile su tedricen buxarlanmisdir 14 Ehtimal olunur ki su fotoliz prosesine meruz qalib ve planetin maqnit sahesinin olmamasi sebebinden serbest hidrogen Gunes kuleyinin tesiri ile planetlerarasi bosluga yayilib 15 Veneranin sethi lovhe benzeri qayalarla ortulmus quru sehra kimidir ve sethi puskuren vulkanlar sebebinden daima yenilenir Semadaki en parlaq goy cisimlerinden biri olan Venera yazili qeydlerin oldugu dovrlerden bu yana medeniyyetde muhum yer tutmusdur Venera coxlu qedim medeniyyetde muqeddes ilah kimi qebul olunmus sair ve yazicilara seher ulduzu axsam ulduzu kimi adlarla ilham qaynagi olmusdur Venera e e II minillik kimi erken tarixde hereketleri mueyyenlesdirilen ilk planetdir 16 Yere en yaxin planet olan Venera planetlerarasi ilk kesfler ucun en onemli hedef olmusdur 1962 ci ilde Mariner 2 kosmik gemisinin etdiyi sefer basqa planete edilmis ilk kosmik seferdir Hemcinin 1970 ci ilde Venera 7 kosmik gemisi ile ilk defe basqa bir planetin sethine enilmisdir Veneranin qalin buludlari sethinin gorunmesine engel oldugu ucun 1991 ci ilde Magellan kosmik gemisinin seferine qeder planetin sethinin detalli tesvirleri yoxdu Planeti daha derinden oyrenmek ucun murekkeb missiyalar ve roverlerin gonderilmesi kimi planlar teklif olundu ancaq planetin sert tebii seraiti buna engel oldu Mundericat 1 Fiziki xususiyyetleri 1 1 Cografiyasi 1 2 Seth geologiyasi 1 3 Daxili qurulusu 1 4 Atmosfer ve iqlimi 1 5 Maqnit sahesi ve nuve 2 Orbit ve firlanmasi 3 Musahidesi 3 1 Fazalari 3 2 Tranziti 4 Oyrenilmesi 4 1 Qedim dovrler 4 2 Yerden oyrenilmesi 4 3 Kosmik tedqiqatlar 5 Medeniyyetde yeri 5 1 Simvolu 6 Heyat axtarislari 7 Istinadlar 8 Hemcinin bax 9 Xarici kecidler 9 1 Kartoqrafik resurslarFiziki xususiyyetleri RedakteVenera Gunes sistemindeki dord Yer tipli planetden biridir Venera da Yer tipli daxili planetler kimi qaya qurulusludur Olcusune ve kutlesine gore Yere oxsadigi ucun cox vaxt Yerin bacisi ve ya ekizi olaraq adlandirilir 17 Veneranin diametri 12092 kilometre beraberdir ve bu gosterici Yerin diametrinden 650 kilometr azdir Veneranin kutlesi Yerin kutlesinin 81 5 ni teskil edir Veneranin tebii seraiti Yerle muqayisede olduqca radikal tesir bagislayir Six olan atmosferinin 96 5 ni karbon dioksid 3 5 ni ise azot teskil edir 18 Cografiyasi Redakte Veneranin olcusunun Yerle muqayisesi Veneranin sethinin qurulusu XX esrde planetologiya elmine melum olana qeder bununla bagli muxtelif nezeriyyeler vardi 1975 ve 1982 ci illerde gonderilmis Venera zondlari vasitesile sehtin cokuntu ile ortulmus ve maili qayalara sahib olan sekilleri elde olundu 19 1990 1991 ci illeri ehate eden Magellan missiyasi zamani sethin detalli xeritesi hazirlandi Sethin veziyyeti genis vulkanizmin izlerini ozunde eks etdirir Atmosferde olan kukurdun bezi yeni vulkanik fealiyyetlerin neticesi oldugu dusunulur 20 21 Veneranin sethinin teqriben 80 i duzenlik ve vulkanik ovaliqlardan ibaretdir Muvafiq olaraq duzenliklerin 70 i qirisiq yukseklikler ve 10 i ise hamar ovaliqlardan ibaretdir 22 Iki dagliq materik ise planetin simal yarimkuresinde ve ekvatordan cenubdaki bolgede yerlesir Simal yarimkuresinde yerlesen dagliq bolge teqriben Avstraliya boyukluyundedir ve Akkad sevgi ilahesi Istarin serefine Istar Terra olaraq adlandirilmisdir Istar Terra bolgesinde 11 kilometr yuksekliyi ile Veneranin en yuksek zirvesi olan Maksvell Montes yerlesir 23 Cenub yarimkuresinde yerlesen dagliq bolge yunan sevgi ilahesi Afroditanin serefine Afrodita Terra olaraq adlandirilir Iki dagliq bolgenin birge boyukluyu Cenubi Amerika materikinden daha coxdur Cat ve qirilmalarin sebekesi bu sahenin cox hissesini ehate edir 24 Gorunen kalderalarin hansisa birinde lava axisina dair subutlarin tapilmamasi hele de sirr olaraq qalmaqdadir Planetin sehtinin genc oldugunu teqriben 300 600 milyon illik bir nece zerbe krateri gosterir 25 26 Venera Yer tipli planetler ucun xarakterik olan zerbe kraterleri daglar ve vadilerle yanasi bezi ozunemexsus seth xususiyyetlerine de sahibdir Bunlardan 20 50 kilometr diametre 100 1000 metr yuksekliye sahib olan farra adlandirilan keks ve yelpiye oxsayan vulkanik landsaft formalarini radial ve ulduza oxsayan nova adlandirilan qirisiqliqlari araxnoid adlandirilan hem radial hem de konsentrik qiriqlara sahib landsaft formalarini ve korona adlandirilan cokekliyi ehateleyen dairevi halqa tipli landsaft formalarini qeyd etmek olar 27 Veneranin ekser seth formalari tarixi ve mifoloji qadin adlari ile adlandirilib Istisnalar kimi Ceyms Maksvellin serefine adlandirilan Maksvell Montes dagliq bolgelerin adlari olan Alfa Regio Beta Regio ve Ovda Regionun adlarini gostermek olar 28 Son uc landsaft formasinin adi Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi terefinden planetlerin terminologiyalari haqqindaki prinsiplerin qebul olunmasindan daha evvel verilib 29 30 Veneradaki landsaft formalarinin uzunlugu onun birinci meridianina nisbetle mueyyen olunur Esas birinci meridian Alfa Regionun cenubunda yerlesen oval landsaft formasi olan Ivanin ortasindaki parlaq noqtenin uzerinden kecirdi 28 Venera missiyalari tamamlandiqdan sonra birinci meridian Ariadna kraterinin merkez tepesinden kecmekle yeniden tesnif olundu 30 31 Seth geologiyasi Redakte Magellan terefinden elde olunmus radar tesvirleri esasinda formalasdirilmis Maat Mons vulkaninin tesviri Veneranin sethinin boyuk hissesi vulkanik fealiyyetler neticesinde formalasmisdir Venera Yerden bir nece defe cox vulkana sahibdir ve bunlardan 167 i diametri 100 kilometri kecen boyuk vulkanlardir Bu boyuklukde vulkanik kompleksin Yerdeki tek orneyi Havay adasidir 27 Bunun sebebinin Veneranin Yerden daha vulkanik aktiv olmasi ile bagli deyil qabiginin daha qedim olmasi ile baglidir Yerin okean qabigi tavalarin serheddinde daima yenilendiyi ucun teqriben 100 milyon illikdir 32 Halbuki Veneranin sethinin 300 600 milyon illik oldugu texmin olunur 25 27 Vulkanik fealiyyetle bagli yaranmis olan kanallar Veneranin hele de davam eden vulkanik aktivliyine delil kimi gosterilir SSRI nin Venera proqrami erefesinde Venera 9 kosmik gemisi planetde ildirimlarin caxmasi ile bagli subutlar elde etdi 33 Venera 12 kosmik gemisinin enis zondu ildirim caxmasi ve goy gurultusu ile bagli elave subutlar elde etdi 34 35 2007 ci ilde Avropa Kosmik Agentliyi terefinden gonderilmis Venera Ekspress kosmik gemisi vistler dalgalarini mueyyen etdi ki bu da Venerada ildirim caxmasi hadisesini tesdiqledi 36 37 Bir ehtimala gore vulkanik partlayislarin sacdigi kul ildirimin caxmasina sebeb olur Diger subut kimi de Venera atmosferindeki kukurd dioksid sixliginin olculmesinde ortaya cixan ferqler gosterilir 1978 1986 ci illerde kukurd dioksid sixligi 10 defe azalmis 2006 ci ilde gosterici aniden yukselmis ve yeniden 10 defe azalmisdir 38 Bu gostericilerin keskin sekilde deyismesine boyuk vulkanik partlayislarin sebeb oldugu dusunulur 39 40 2008 2009 cu illerde davam eden vulkanik aktivliyin ilk birbasa delilleri Venera Ekspress terefinden elde edildi Maat Mons qalxanvari vulkaninin yaxinliginda yerlesen Qanis Casma rift bolgesinde infraqirmizi sualar vasitesile dord muveqqeti istilik noqtesi mueyyen olundu 41 Uc istilik noqtesi kosmik geminin bir nece orbit kecisinde musahide olundu Bu istilik noqtelerinin vulkanik partlayislar zamani yeni cixan lavani temsil etdiyi dusunulur 42 43 Bu bolgelerin heqiqi istiliyi bilinmir cunki istilik noqtelerinin boyukluyunu olcmek mumkun olmadi Buna baxmayaraq sethin orta istiliyi olan 467 C derece ile muqayise edildikde istiliyin 527 827 C araliginda oldugu dusunulur 44 Elde olunmus radar tesvirleri esasinda formalasdirilmis zerbe krateri Venerada teqriben mine yaxin zerbe krateri vardir ki sethde beraber sekilde yayilmisdir Yer ve Ayda musahide olunan kraterler kimi Veneranin kraterlerinde de asinma musahide olunur Ayda asinmalara yeni toqqusmalarin bas vermesi Yerde ise kulek ve yagis menseli eroziyalar sebeb olmusdur Buna baxmayaraq Veneradaki kraterlerin teqriben 85 i oz ilkin formasini saxlayir Kraterlerin sayi ve onlarin yaxsi qorunmus veziyyetde olmasi teqriben 300 600 milyon il bundan evvel bas vermis qlobal qabiq soyumasini 25 26 ve bunun ardinca vulkanik aktivliyin zeiflemesini gosterir 45 Yer qabiginin davamli olaraq hereketde olmasinda baxmayaraq Venerada bu proses davamli ola bilmedi Venerada Yerdeki kimi istiliyin ayrildigi tava serhedleri olmadigindan mantiyada yaranan istilik qabigin zeifleyen noqtelerinde kritik seviyyeye catana qeder toplanir 27 Veneradaki kraterlerin diametri 3 280 kilometr arasinda deyisir Veneranin six atmosferinin tezyiqi neticesinde sethle toqqusan goy cisimlerinin yaratdigi kraterlerin diametri 3 kilometrden daha az olmur Kinetik enerjisi mueyyen bir hedden daha az olan goy cisimleri six atmosfer terefinden yavasladilirlar ve bunlarin sethle toqqusmasi zerbe kraterinin yaranmasina sebeb olmur Diametri 50 metrden daha az olan goy cisimleri Veneranin sethine catmadan atmosferde yanaraq parcalanir Daxili qurulusu Redakte Veneranin daxili qurulusunun temsili tesviri qabiq mantiya ve nuve Seysmik gostericiler ve etalet momenti haqqinda melumatlar olmadan Veneranin daxili qurulusu ve geokimyasi haqqinda birbasa coxlu melumatlar elde etmek mumkun deyildir 46 Venera ile Yer arasinda olcu ve sixligin oxsarligi sebebinden daxili quruluslarinin da oxsar oldugu dusunulur Veneranin nuvesinin de Yerin nuvesi kimi qismen erinti halinda oldugu dusunulur cunki her iki planet de eyni derecede soyuyur 47 Veneranin Yerden bir az daha kicik olmasi daxili hisselerindeki tezyiqin Yerdekinden 24 daha az olmasina sebeb olur 48 Iki planet arasindaki en onemli ferqlilik Venerada tektonik tavalarla bagli subutlarin tapilmamasidir Ehtimal olunur ki Veneranin qabigi erinti halinda olan mantiyanin uzerinde hereket etmesi mumkun olmayacaq qeder mohkemdir Bu da planetin istilik itkisinin azalmasina ve soyumasinin zeiflemesine sebeb olur Bunun planetin maqnit sahesinin olmamasinin sebebi oldugu dusunulur 49 Venerada periodik olaraq bas veren qabigin boyuk sekilde yenilendiyi hadiselerde daxili istilikden itki bas verir 25 Atmosfer ve iqlimi Redakte Venera 96 5 i karbon dioksid 3 5 i azot ve qalan hissesi diger qazlar xususen de kukurd dioksid olan olduqca six atmosfere sahibdir 50 Veneranin atmosferi Yerin atmosferinden 93 defe daha agirdir Atmosferin daha agir olmasi sebebinden Venerada atmosfer tezyiqi Yerdekinden 92 defe daha coxdur ki bu gosterici Yerde teqriben okeanin 1 kilometr derinliyindeki tezyiq gostericisine uygun gelir Planetin sethindeki sixliq 65 kq m3 a beraberdir Bu da suyun sixliginin 6 5 ne ve ya deniz seviyyesinde 20 C ye beraber olan istilikdeki Yer atmosferinin sixligindan 50 defe cox olan gostericiye uygun gelir Karbon dioksid qazi ile zengin olan atmosferi Gunes sisteminde en guclu istixana effekti yaradir ki bu da sethde istiliyin 462 C ye qeder catmasina sebeb olur 9 51 Bu sebebden de Venera Gunese Merkuriden iki defe daha uzaq olmasina ve 25 daha az Gunes radiasiyasina meruz qalmasina baxmayaraq Merkuriden daha istidir Merkurinin sethinde qeyde alinan en asagi istilik gostericisi 220 C en yuksek istilik gostericisi ise 420 C ye beraberdir 52 Veneranin sethindeki istilik gostericisi sterilizasiya ucun teleb olunan istilikden daha coxdur Veneranin sethinin istilik gostericisi cehennemin enenevi istilik seviyyesinin hesablanmasi neticesine elde olunan gostericiye uygun gelir 53 Veneranin buludlu atmosferinin gorunusu Aparilan tedqiqatlar neticesinde milyardlarla il bundan evvel Veneranin atmosferinin indiki halindan daha cox Yer atmosferi ile oxsarliq teskil etdiyini ve sethinde maye seklinde su ola bileceyi dusuncesi formalasmisdir Buna baxmayaraq 600 milyon ilden bir nece milyard ilecen kecen muddet erzinde Venera atmosferinde tehlukeli hedde catan qazlar istixana effektinin yaranmasina sebeb olmusdur 54 55 Bunun neticesinde de Venera planeti hedden artiq isinmis ve sethindeki su buxarlanmisdir Veneranin sethindeki serait bu prosesden daha evvel yarana bilmesi ehtimal olunan heyati destekleyecek veziyyetde deyildir Buna baxmayaraq alimler Veneranin sethinden 50 kilometr yukseklikde yerlesen ust bulud tebeqesinde heyat ola bileceyini dusunurler ancaq burada tursuluq seviyyesi yuksekdir 56 57 58 Magellan terefinden 1990 1994 cu illerde cekilmis radar tesvirleri esasinda formalasdirilmis Veneranin sethinin gorunusu Istilik etaleti ve atmosferin alt tebeqesinde esen kulekler Veneranin oz oxu etrafinda cox yavas donmesine baxmayaraq gunduz ve gece istiliyi arasinda demek olar ki ferqin olmamasina sebeb olur Sethe yaxin olan kuleklerin sureti saatda bir nece kilometr olmaqla olduqca azdir Buna baxmayaraq atmosferin olduqca six olmasi sebebinden kuleklerin sethe gosterdiyi tesir neticesinde kicik daslar ve toz hissecikleri kuleklerle birge dasinir Tekce bu faktor istilik tezyiq ve oksigen catismazligi kimi problemleri nezere almadiqda bele insanin yerimesi ucun cetinlikler yarada biler 59 Six karbon dioksid tebeqesinin uzerinde esasen sulfat tursusu damcilarindan teskil olunmus buludlar vardir Buludlarda eyni zamanda kukurd aerozolu teqriben 1 demir xlorid 60 ve az miqdarda su vardir 61 61 Buludda olmasi ehtimal olunan diger maddelere demir sulfat aluminium xlorid ve fosfor anhidrid daxildir Ferqli yuksekliklerde yerlesen buludlarin ferqli terkibleri ve hissecik boyuklukleri vardir 60 Bu buludlar ustlerine dusen Gunes sualarinin 90 ni eks etdirir ve birbasa yolla Veneranin sethinin musahide olunmasina engel olur Sahib oldugu daimi bulud ortuyu sebebinden Venera Gunese Yerden daha yaxin olmasina baxmayaraq daha az Gunes isigina meruz qalir Buludlarin ustunde 300 km s suretle esen guclu kulekler her 4 5 Yer gunune beraber olan vaxtda Veneranin etrafinda dovr edir 62 Veneradaki kuleklerin sureti planetin oz oxu etrafindaki suretinden 60 defe daha coxdur Buna baxmayaraq bu gosterici Yerdeki kuleklerde sadece oz oxu etrafindaki hereket suretinin 10 20 ne beraberdir 63 Veneranin sethi effektiv sekilde izotermikdir yeni tekce gece ve gunduz olan hisseleri arasinda yox hem de ekvator ve qutbleri arasinda da sabit istilik vardir 6 64 Veneranin oxunun meyilliyi 3 den daha azdir ki bu gosterici Yerde 23 e beraberdir Veneranin oxunun meyilliyinin az olmasi sebebinden fesiller arasinda istilik ferqi cox azdir 65 Istiliyin deyismesi tekce hundurluyun deyismesi zamani musahide olunur Veneranin en yuksek zirvesi olan Maksvell Montesde istilik 380 C atmosfer tezyiqi ise 45 bara beraberdir 66 67 Bu gosterici ile Maksvell Montes zirvesi Venera sethinde istilik ve tezyiqin en az oldugu yerdir 1995 ci ilde Magellan kosmik gemisi Veneranin yuksekliklerinin zirvelerinde Yerdeki qara oxsar sekilde yuksek eks etdirme gostericisine sahib olan madde musahide etdi Ehtimal olunur ki bu madde qarin yaranmasina oxsar proses neticesinde ancaq yuksek istilikde meydana gelir Sethde sixlasmaq ucun cox ucucu olan madde daha serin ve coke bilmesi ucun uygun olan hundur yerlere qeder qaz seklinde yukselir Bu maddenin ne olmasi deqiq bilinmir Buna baxmayaraq ehtimallar arasinda tellur ve qalenit kimi maddeler var 68 Veneranin buludlarinda ildirim meydana gele bilir 69 Venera atmosferinde ildirimin olmasi mubahiseli olmusdur Ilk subheli caxmalar SSRI in Venera zondlari terefinden musahide edilmisdi 2007 ci ilde Avropa Kosmik Agentliyi terefinden gonderilmis Venera Ekspress kosmik gemisi vistler dalgalarini mueyyen etdi ki bu da Venerada ildirim caxmasi hadisesini tesdiqledi 36 Aparilan musahidelere gore Veneradaki ildirimlarin derecesi Yerdekilerin yarisi qederindedir 2007 ci ilde Venera Ekspress kosmik gemisi Veneranin cenub qutbunde iki merkezli neheng qasirga kesf etdi 70 71 2011 ci ilde Venera Ekspress kosmik gemisi boyuk ehtimalla Venera atmosferinde ozon tebeqesi oldugunu mueyyen etdi 72 29 yanvar 2013 cu ilde Avropa Kosmik Agentliyinin alimleri Venera ionosferinin kometanin ion quyrugu kimi kenara dogru axdigini kesf etdiler 73 74 2015 ci ilin dekabr ayinda qismen de 2016 ci ilin aprel ve may aylarinda Yaponiyanin Akatsuki missiyasinda isleyen alimler Veneranin atmosferinde yay formalarinin oldugunu musahide etdiler Bu Gunes sistemindeki belke de en boyuk qravitasiya dalgalarinin olmasinin birbasa subutudur 75 76 77 Maqnit sahesi ve nuve Redakte 1967 ci ilde Venera 4 kosmik gemisi Veneranin Yerden cox zeif olan maqnit sahesini kesf etdi Bu maqnit sahesi Veneranin ionosferi ile Gunes kuleyinin reaksiyaya girmesi neticesinde meydana gelir 78 79 Halbuki Yerin maqnit sahesi nuvenin dinamo hereketleri neticesinde meydana gelir Veneranin zeif maqnit sahesi kosmik radiasiyaya qarsi atmosfere onemsiz seviyyede mudafie temin edir Veneranin Yer olculerinde ve oxsar daxili qurulusa sahib olmasina baxmayaraq onemli seviyyede maqnit sahesinin olmamasi teeccuble qarsilandi Buna baxmayaraq Veneranin nuvesinde dinamo tesiri musahide olunmurdu Dinamo tesirinin bas vermesi ucun kecirici maye donme ve konveksiya faktorlarinin olmasi lazimdir Nuvenin kecirici olmasi ucun yeterli seviyyede oldugu planetin donusunun yavas olmasinin dinamo tesirinin yaranmasina engel oldugu dusunulse de simulyasiyalar donusun dinamoya yeterli oldugunu gosterdi 80 81 Bu da dinamo tesirinin yaranmasi ucun planetin merkezinde konveksiya catismazliginin olmasi menasina gelirdi Yerde konveksiya nuvenin erinti halinda olan xarici tebeqesinde meydana gelir cunki alt tebeqe ustden daha istidir Venerada qabigin qlobal seviyyede yeniden formalasmasi hadisesi plitelerin tektonikasini dayandiraraq qabiq boyunca istilik axisina sebeb ola biler Bu da mantiyanin istiliyinin artmasina ve belelikle de nuveden kenara cixan istilik axisinin azalmasina sebeb olur Neticede bu proses maqnit sahesini formalasdirmaq ucun lazimli olan dinamo tesirinin olmamasina sebeb olur Bunun evezinde nuvenin istiliyi qabigi yeniden isitmek ucun istifade olunur 82 Basqa bir ehtimala gore Veneranin berk nuvesinin olmamasi ve ya nuvenin soyumamasidir 83 Belelikle nuvenin erinti halda olan hissesi butunlukle eyni istiliye sahib olur Diger ehtimala gore ise Veneranin nuvesi butunlukde berkimisdir ve erinti xarici nuvesi yoxdur Nuvenin veziyyeti hal hazirda sebebi bilinmeyen kukurd konsentrasiyasi ile de baglidir 82 Veneranin zeif maqnitosere sahib olmasi sebebinden Gunes kuleyi planetin xarici atmosferine birbasa tesir edir Burada ultrabenovseyi radiasiya sebebinden neytral molekullar ayrilaraq hidrogen ve oksigen ionlarinin yaranmasina sebeb olur Gunes kuleyinin tesiri neticesinde bezi ionlar Veneranin cazibe sahesini terk edecek qeder enerji elde etmis olurlar Gunes kuleyinin sebeb oldugu bu eroziya Veneranin atmosferinde hidrogen helium ve oksigen ionlari kimi asagi kutleli ionlarin davamli sekilde itkisine sebeb olur Karbon dioksid kimi nisbeten agir kutleli molekullar ise bu prosesden daha az tesirlenir Bu eroziya sebebinden ehtimal olunur ki Veneranin formalasmasinin ilk milyard illik periodu erzinde planetin sahib oldugu su kutlesi yox olmusdur 84 Bu eroziya neticesinde eyni zamanda Gunes sistemindeki diger planetlerin atmosferlerine nisbeten Venerada daha agir kutleli deyterium daha yungul olan hidrogene nisbeten 100 defe daha coxdur 85 Orbit ve firlanmasi Redakte Venera sari ve Yerin goy orbitlerinin muqayiseli tesviri Venera Gunesden orta hesabla 0 72 AV 108 milyon km mesafede yerlesir ve Gunes etrafinda hereketini 224 7 gunde tamamlayir Butun planetlerin orbitlerinin elliptik formada olmasina baxmayaraq Veneranin orbiti daha dairevidir ve orbital ekssentrsiteti 0 01 den daha azdir 6 Venera en yaxin noqtesinde Yere 41 milyon kilometr mesafede yaxinlasir ki bu gosterici ile Yere en cox yaxinlasan planetdir 6 Venera her 584 gunde bir Yere en yaxin noqteden kecir 6 Yerin azalan orbital ekssentrsiteti neticesinde her iki planetin en yaxin oldugu mesafe on minlerle il kecdikce daha da azalacaqdir 86 Gunes sistemindeki butun planetler Gunes etrafinda saat eqrebinin eksi istiqametde donur ve Yerin simal qutbunden gorunur Ekser planetler oz oxu etrafinda da saat eqrebinin eksi istiqametinde donur ancaq Venera bunun eksine olaraq oz oxu etrafinda 243 Yer gunune beraber olan vaxtda saat eqrebi istiqametinde hereket edir Veneranin oz oxu etrafinda donme sureti cox yavas oldugu ucun formasi kureye yaxindir 87 Veneranin ulduz sutkasi 243 gun Venera ilinden 224 7 gun daha uzun cekir Veneranin ekvatorunda donme sureti 6 52 km s oldugu halda Yerde bu gosterici 1 669 km s a beraberdir 88 Bir Venera ili teqriben 1 92 Venera Gunes gunune beraberdir 89 Veneranin sethinde duran musahideci ucun Gunes qerbden yukselib serqe dogru yonelerdi 89 ancaq Veneranin mat buludlari Gunesin sethden gorunmesine engel olur 90 Veneranin tebii peyki yoxdur 91 Buna baxmayaraq bezi troyan asteroidlere sahibdir Buna ornek olaraq kvazipeyk olan 2002 VE68 91 92 ve iki muveqqeti troyan olan 2001 CK32 ve 2012 XE133 troyanlarini gostermek olar 93 XVII esrde Covanni Kassini Veneranin peyki oldugunu bildirdi ve onu Nit olaraq adlandirdi Bu peyk 200 il axtarilsa da tapilanlarin ekseriyyetinin sadece musahide olunan ulduzlar oldugu bildirildi 2006 ci ilde Aleks Alemi ve Devid Stivinson Kaliforniya Texnologiya Institutunda Gunes sisteminin erken dovrlerine aid modellerini oyrenerken Veneranin milyardlarla il evvel boyuk toqqusma neticesinde meydana gelmis en azi bir peyke sahib olmali oldugunu gosterdi 94 Tedqiqatlara gore bu hadiseden teqriben 10 milyon il sonra basqa bir sebeb neticesinde Venera tesrine donmeye basladi ve peyk Venera ile toqqusdu Eger daha sonralar da toqqusmalar neticesinde peykler meydana gelmis olsa bele eyni sebebden onlar da yox olmusdular 91 Musahidesi Redakte Isigi Sakit okeanin uzerinde eks olunan Venera Venera Gunes istisna olmaqla adi gozle baxildiqda goyde gorunen en parlaq kosmik cisimdir En boyuk gorunduyu halda 4 6 gorunme boyukluyune sahib olur 95 96 Gunesin arxadan aydinlatdigi vaxtda Veneranin gorunme boyukluyu 3 e qeder azalir 97 Venera Gunes dogularken ve batan vaxt daha aydin gorunse de aydin semada gunorta vaxti da gorule bilecek qeder parlaqdir Daxili planet olan Venera Gunesden cox uzaqlasmir ve en coxu 47 8 bucaq uzaqligina sahibdir 98 Venera Gunes etrafinda hereket ederken 584 gunde bir Yere en yaxin noqteden kecir 6 Bu merhelede Gunes batdiqdan sonra gorule bilen axsam ulduzundan Gunesin dogmasindan evvel gorune bilen sabah ulduzuna cevrilir Fazalari Redakte Teleskopla musahide olundugu zaman Gunesin etrafinda hereket eden Veneranin da Yerden baxan musahideci ucun Ay kimi fazalara sahib oldugu gorunecekdir Venera Gunesin qarsi terefinde oldugu vaxt bedirlenmis formada gorunur Venera Gunesden maksimum uzaqlasma mesafesinde Yerden baxan musahideci ucun en parlaq sekilde musahide olunur ve aypara formasinda gorunur Venera Gunes ve Yer arasindan yaxin oldugu zaman kecerken teleskopla baxan musaheci ucun cox ince hilal seklinde gorunur Venera en boyuk sekilde Yerle Gunes arasindan kecerken yeni fazada oldugu vaxt gorunur Teleskopla musahide olunan zaman planetin atmosferi kenarlarda Gunes isiginin qirilmasi neticesinde musahide edile biler 98 Tranziti Redakte Veneranin tranziti 2004 cu ilVeneranin orbiti Yere nezeren bir az meyillidir Bu sebebden de Venera Yerle Gunes arasindan kecerken hemise Yerden baxan musahideci ucun Gunesin uzerinden kecirmis kimi gorunmur Veneranin tranziti orbitinin Gunesin onunden kecerken Yerle eyni xett uzerinde olmasi zamani musahide olunur Veneranin tranziti 243 illik dovre erzinde bir birinden 8 il ferqlenen 105 5 ve ya 121 5 il araliqlarla musahide olunur Bu cur dovrenin bas vermesini ilk defe 1639 cu ilde ingilis astronomu Ceremi Horroks musahide etmisdir 99 Sonuncu tranzit cutluyu 8 iyun 2004 cu ilde ve 5 6 iyun 2012 ci ilde bas vermis xususi techizatlarla musahide oluna bilmisdi 100 Daha evvel bas vermis tranzit cutluyu 1874 ve 1882 ci illerin dekabrinda bas vermisdi Novbeti tranzit cutluyu ise 2117 ve 2126 ci illerin dekabrinda bas verecekdir 101 Veneranin tranzitinin melum olan ilk video tesviri 1874 cu ilde cekilmis Veneranin kecisi qisa filmidir Astronomiya tarixi baximindan Veneranin tranziti muhum ehemiyyete sahibdir Bele ki tranzitleri musahide ederek Astronomik Vahidin olculerini mueyyenlesdirmek mumkun oldu ve 1639 cu ilde Ceremi Horroks Gunes sisteminin hesablamis oldugu olculerini elan etdi 102 Ceyms Kuk Avstraliyanin serq sahillerini oyrenen ekspedisiya zamani 1768 ci ilde evvelce Taitiye gelerek Veneranin tranzitini musahide etmisdi 103 104 Oyrenilmesi RedakteQedim dovrler Redakte Veneranin tranziti zamani cekilmis qara damci effektinin tesviri 1769 cu ilVenera qedim medeniyyetlerde dan ulduzu ve axsam ulduzu kimi iki ayri adla taninirdi Bu da onun iki ayri goy cisimi oldugunu dusundukleri menasina gelir E e XVII esrin ortalarina aid oldugu dusunulen qedim Babil astronomlari terefinden tertib olunmus Ammisaduqa Venera gil lovheciyinde planet iki ayri adla yox Goyun parlaq kralicasi adi ile adlandirilirdi Bu da babilliler terefinden Veneranin sabah ve axsam gorunen iki ayri goy cisimi olmadiginin bilindiyi menasina gelir 105 106 Qedim yunanlarda Venera iki ayri goy cisimi olaraq bilinirdi ve Fosfor dan ulduzu ile Hesper axsam ulduzu kimi iki ayri adla taninirdi Boyuk Pliniy e e VI esrde Pifaqorun Veneranin tek obyekt oldugunu bildiyini qeyd edirdi 107 108 Qedim cinliler de Venerani iki ayri cisim olaraq bilirdi Dan ulduzu olaraq gorunduyu vaxt Boyuk ag cin Tai bai 太白 ve Parlaqligi basladan axsam ulduzu olaraq ise Mukemmel qerb biri cin Chang geng 長庚 kimi adlandirirdilar Qedim Romada Venera dan ulduzu olaraq Lusifer herfi menasi isiq getiren axsam ulduzu olaraq ise Vesper adlandirirdilar II esrde Ptolomey yazmis oldugu Almagest eserinde Merkuri ve Veneranin Yerle Gunes arasinda oldugunu qeyd etmisdi XI esrde Ibn Sina Veneranin tranzitini musahide ederek Ptolomeyin nezeriyyesini tesdiqledi 109 110 XII esrde Ibn Becce Gunesin uzerinden iki qara leke kimi planetin kecdiyini musahide etdi daha sonralar Qutbeddin Sirazi terefinden bu hadise Merkuri ve Veneranin tranziti olaraq qeyde alindi 111 XVII esrde Qalileo Qaliley teleskopla Venerani musahide ederken onun da Ay kimi fazalara sahib oldugunu mueyyen etdi Goyde Venera Gunesden en uzaqda oldugu vaxt yarisinin gorunduyu fazada Gunese en yaxin oldugu vaxtda ise bedirlenmis fazada gorulur Bu musahide Venera Gunesin etrafinda orbitde oldugu vaxt mumkun ola bilerdi ki bunun da Ptolomeyin geosentrik sistemi ile ziddiyyet teskil eden ilk musahidelerden olmasi ehtimali var 112 113 Veneranin 1639 cu ildeki tranziti Ceremi Horroks terefinden texmin olunmusdu 4 dekabr 1639 cu ilde Ceremi Horroks ve dostu Uilyam Krebtri tranziti evlerinden musahide etmisdiler 114 1761 ci ilde Mixail Lomonosov terefinden Veneranin atmosferi oldugu kesf edilmisdi 115 116 1790 ci ilde Veneranin atmosferi Iohann Sroter terefinden de musahide olundu O planetin kenarlarinda Gunes sualarinin qirilmasini musahide ederek bunun six atmosferde Gunes sualarinin yayilmasi neticesinde ola bileceyini bildirdi Daha sonra Cester Laymen planetin fazada oldugu zaman qaranliq uzunu musahide eden zaman planetin atmosfere sahib olmasi ile bagli daha guclu deliller elde etdi 117 Atmosfer planetin oz oxu etrafinda donme muddetini mueyyen etme tedqiqatlarini murekkeblesdirdi Covanni Kassini ve Iohann Sroter kimi tedqiqatcilar planetin atmosferindeki izleri musahide ederek bu muddetin sehven teqriben 24 saat oldugu qenaetine gelmisdiler 118 Yerden oyrenilmesi Redakte Mediani oxut 1874 cu ile aid Veneranin kecisi adli video tesvirVenera haqqinda XX esre qeder kesf edilmis melumatlar cox azdi Planetin demek olar ki xususiyyete sahib olmayan gorunusu sethi haqqinda melumat elde etmeye imkan vermedi Bu kimi melumatlarin elde olunmasi spektroskopiya radar ve ultrabenovseyi sualarla musahidelerden sonra mumkun oldu 1920 ci illerde ilk defe Frenk Ross Veneranin ultrabenovseyi seklini cekdi ve bu da infraqirmizi tesvirlerde gorunmesi mumkun olmayan bezi xususiyyetlerin askara cixmasina imkan verdi 119 1900 cu illerdeki ilk spektroskop musahideleri Veneranin oz oxu etrafinda firlanmasi ile bagli ilk melumatlari verdi Vesto Sliper Veneradan gelen isigin Dopler deyismesini olcmeye calisdi ancaq donusun mueyyen edilmeyini musahide etdi O bunun sebebinin planetin oz oxu etrafinda donme muddetinin evvel dusunulduyunden cox daha az olmasi ile bagli oldugunu dusundu 120 1950 ci illerden sonraki tedqiqatlar Veneranin diger planetlerin eksine olaraq oz oxu etrafinda donduyunu askara cixardi 121 1970 ci illerde radar musahideleri ilk defe Veneranin sethinin xususiyyetlerini askara cixarmaga imkan verdi Aresibo radio teleskopundan istifade olunaraq gonderilen dalgalar neticesinde Veneranin sethinde Alfa Regio ve Beta Regio bolgeleri askarlandi Bu musahideler neticesinde eyni zamanda Veneranin en yuksek zirvesi olan Maksvell Montes de kesf olunmusdu 122 Kesf olunan bu uc yer Venerada qadin adlari ile adlandirilmayan landsaft formalaridir 30 Kosmik tedqiqatlar Redakte Mariner 2 kosmik gemisinin temsili tesviriVeneranin kosmik tedqiqatlari 1961 ci ilde SSRI nin Venera proqrami ile basladi 123 ABS in Veneraya ilk ugurlu kosmik seferi Mariner 2 kosmik gemisi vasitesile heyata kecirildi 14 dekabr 1962 ci ilde Mariner 2 kosmik gemisi Veneraya en yaxin kecidini 34833 km mesafeden kecerek heyata kecirdi ve planetin atmosferi ile bagli melumatlar topladi 124 125 18 oktyabr 1967 ci ilde SSRI nin Venera 4 kosmik gemisi planetin atmosferine ugurlu sekilde daxil oldu ve tedqiqatlar apardi Venera 4 kosmik gemisinin apardigi olcmeler neticesinde planetin sethinin Mariner 2 kosmik gemisinin hesabladigindan daha isti oldugu Veneranin atmosferinin 95 in karbon dioksidden ibaret olmasi ve atmosferin kosmik gemini dizayn eden alimlerin dusunduyunden daha six oldugu mueyyen oldu 126 Venera 4 ve Mariner 5 kosmik gemilerinin elde etdiyi melumatlar SSRI ve ABS alimlerinin birge teskil etdiyi elmi konfransda tehlil olundu 127 128 1975 ci ilde SSRI nin Venera 9 ve Venera 10 kosmik gemileri planetin sethinin ilk ag qara tesvirlerini Yere catdirdi 1982 ci ilde ilk rengli tesvirler Venera 13 ve Venera 14 kosmik gemileri terefinden gonderildi NASA 1978 ci ilde Pioner proqramina daxil olan iki ayri missiya ile planet haqqinda elave melumatlar elde etdi 129 SSRI nin Venera 15 ve Venera 16 kosmik gemileri 1983 cu ilin oktyabr ayinda planete yaxinlasaraq ugurlu sekilde Veneranin 25 lik erazisinin simal qutbunden 30 simal enliyine qeder xeritesini tertib etmeye basladi 130 Veneranin oyrenilmesinde Vega 1 1985 Vega 2 1985 Qalileo 1990 Magellan 1994 Cassini Huygens 1998 ve MESSENGER 2006 kosmik gemilerinden elde olunan melumatlardan da istifade olunmusdur 2006 ci ilin aprel ayinda Avropa Kosmik Agentliyi terefinden gonderilen Venera Ekspress kosmik gemisi planetin orbitine ugurla yerlesmisdir Venera Ekspress kosmik gemisi yeddi elmi tedqiqat cihazi ile techiz olunmusdu ve planetin atmosferi ile bagli uzun muddet etrafli melumat toplamisdi Avropa Kosmik Agentliyi terefinden bu missiya 2014 cu ilin dekabr ayinda tamamlandi Medeniyyetde yeri RedakteHemcinin bax Venera mifologiya ve Veneranin dogulmasiVenera gece semasinin baslica goy cisimlerinden biridir Bu sebebden de tarix boyunca ferqli medeniyyetlerin mifoloji astronomiya ve qurgularinda muhum yer tutmusdur Qedim dovrun sairlerinden olan Homer Safo Ovidi ve Vergili Veneradan ve isigindan behs etmisdiler 131 Romantik sairler olan Uilyam Bleyk Alfred Tennison Robert Frost ve Vilyam Vordsvrot da eserlerinde planetden behs etmisdiler 132 Teleskopun kesfinden sonra Veneranin bir fiziki dunya olmasinin uze cixmasi onun gedilecek bir yer olmasi dusuncesinin formalasmasina sebeb oldu Ilkin musahideler neticesinde Veneranin tekce Yer boyukluyunde olmamasi hem de atmosfere sahib olmasi ona maragi artirdi ve kecilmez bulud ortuyu planetin seraiti ile bagli fantastik qurgu yazicilarina genis imkanlar yaratdi Yere nisbeten Gunese daha yaxin oldugu ucun insanlarin yasaya bileceyi daha isti bir yer kimi tesvir edilmisdi 133 Veneranin bezi xususiyyetlerinin askara cixarildigi ancaq hele de sethi ile bagli etrafli melumatlarin olmadigi 1930 1950 ci illerde bu dusunceler zirve heddine catdi Ilk Venera missiyalarindan elde edilen melumatlar sethin dusunulenden tamamile ferqli oldugunu gosterdi ve bu kimi dusuncelere son qoyuldu 134 Venera ile bagli elmi melumatlar artdiqca bu defe de fantastik qurgu roman yazicilari Veneranin terraformasiya edilmesi ile bagli eserler yazmaga basladilar 135 Simvolu Redakte Veneranin astronomik simvolu biologiyada qadin cinsini gostermek ucun istifade olunan simvolla eynidir 136 Bu simvol cevre ve asagi hissesine bitismis musbet isaresinden ibaretdir Veneranin simvolu hem de qadinligi temsil edirdi Eyni zamanda qerb elkimyasinda misin simvolu idi 136 Cilalanmis mis qedim dovrlerde ayna kimi istifade olunurdu ve Veneranin simvolu bezen ilahenin aynasi kimi basa dusulmusdu 136 Heyat axtarislari RedakteVenerada heyatin movcudluguna dair inanclar 1960 ci illerde kosmik gemilerin sethini musahide etmesi neticesinde seraitinin olduqda sert olmasinin melum olmasindan sonra onemli sekilde zeifledi Venera Gunese daha yaxin yerlesmesi sethindeki istiliyin 462 C ye catmasi atmosfer tezyiqinin Yerden 92 defe cox olmasi ve istixana effektinin olmasi kimi sebeblerden Yerdeki kimi su esasli heyati desteklemeyecek sekildedir Bezi alimler ekstramorfil mikraorqanizmlerin Veneranin daha asagi istiliye sahib olan ust atmosfer tebeqelerindeki tursuluq seviyyesi yuksek olan muhitde yasaya bileceyini dusunurler 137 138 139 Venera sethinden 50 km daha yuksekde yerlesen hisselerindeki istilik ve tezyiq Yerdeki seraite yaxindir Bu da ozluyunde Veneranin atmosferinin bu hisselerinde ucan hava sarlarinin buraxilmasi ideyalarini getirdi 140 Buna baxmayaraq muhitin yuksek tursuluq seviyyesi bu tipli qurgularin hazirlanmasina cetinlik yaradir 140 Istinadlar Redakte Simon J L Bretagnon P Chapront J Chapront Touze M Francou G Laskar J February 1994 Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets Astronomy and Astrophysics 282 2 663 683 Bibcode 1994A amp A 282 663S 1 2 3 https nssdc gsfc nasa gov planetary factsheet venusfact html 1 2 3 4 Standish E M Keplerian elements for approximate positions of the major planets 2015 3 p lt a href https wikidata org wiki Track Q21128615 gt lt a gt Seidelmann P Kenneth Archinal Brent A A Hearn Michael F et al 2007 Report of the IAU IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements 2006 Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 98 3 155 180 Bibcode 2007CeMDA 98 155S doi 10 1007 s10569 007 9072 y Konopliv A S Banerdt W B Sjogren W L May 1999 Venus Gravity 180th Degree and Order Model Icarus 139 1 3 18 Bibcode 1999Icar 139 3K doi 10 1006 icar 1999 6086 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Williams David R 15 April 2005 Venus Fact Sheet NASA NASA FACTS NASA lt a href https wikidata org wiki Track Q23548 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q6952408 gt lt a gt https www azleks az online dictionary z C3 B6hr C9 99 s my zohre Gunes sistemine daxil olan yeddi ulduzdan biri ve butun gorunen ulduzlarin en parlagi Karvanqiran Venera 1 2 Venus Facts amp Figures NASA Lawrence Pete 2005 In Search of the Venusian Shadow Digitalsky org uk Walker John Viewing Venus in Broad Daylight Fourmilab Switzerland Hashimoto G L Roos Serote M Sugita S Gilmore M S Kamp L W Carlson R W Baines K H 2008 Felsic highland crust on Venus suggested by Galileo Near Infrared Mapping Spectrometer data Journal of Geophysical Research Planets 113 E00B24 Bibcode 2008JGRE 11300B24H doi 10 1029 2008JE003134 David Shiga 10 October 2007 Did Venus s ancient oceans incubate life New Scientist Jakosky Bruce M 1999 Atmospheres of the Terrestrial Planets In Beatty J Kelly Petersen Carolyn Collins Chaikin Andrew The New Solar System 4th ed Boston Sky Publishing pp 175 200 ISBN 978 0 933346 86 4 OCLC 39464951 Caught in the wind from the Sun European Space Agency Evans James 1998 The History and Practice of Ancient Astronomy Oxford University Press pp 296 7 ISBN 978 0 19 509539 5 Lopes Rosaly M C Gregg Tracy K P 2004 Volcanic worlds exploring the Solar System s volcanoes Springer Publishing p 61 ISBN 978 3 540 00431 8 Atmosphere of Venus Arxivlesdirilib 2019 04 02 at the Wayback Machine The Encyclopedia of Astrobiology Astronomy and Spaceflght Mueller Nils 2014 Venus Surface and Interior In Tilman Spohn Breuer Doris Johnson T V Encyclopedia of the Solar System 3rd ed Oxford Elsevier Science amp Technology ISBN 978 0 12 415845 0 Esposito Larry W 9 March 1984 Sulfur Dioxide Episodic Injection Shows Evidence for Active Venus Volcanism Science 223 4640 1072 1074 Bibcode 1984Sci 223 1072E PMID 17830154 doi 10 1126 science 223 4640 1072 Bullock Mark A Grinspoon David H March 2001 The Recent Evolution of Climate on Venus Icarus 150 1 19 37 Bibcode 2001Icar 150 19B doi 10 1006 icar 2000 6570 Basilevsky Alexander T Head James W III 1995 Global stratigraphy of Venus Analysis of a random sample of thirty six test areas Earth Moon and Planets 66 3 285 336 Bibcode 1995EM amp P 66 285B doi 10 1007 BF00579467 Basilevsky Alexander T Head James W III 1995 Global stratigraphy of Venus Analysis of a random sample of thirty six test areas Earth Moon and Planets 66 3 285 336 Bibcode 1995EM amp P 66 285B doi 10 1007 BF00579467 Kaufmann W J 1994 Universe New York W H Freeman p 204 ISBN 978 0 7167 2379 0 1 2 3 4 Nimmo F McKenzie D 1998 Volcanism and Tectonics on Venus Annual Review of Earth and Planetary Sciences 26 1 23 53 Bibcode 1998AREPS 26 23N doi 10 1146 annurev earth 26 1 23 1 2 Strom Robert G Schaber Gerald G Dawson Douglas D 25 May 1994 The global resurfacing of Venus Journal of Geophysical Research 99 E5 10899 10926 Bibcode 1994JGR 9910899S doi 10 1029 94JE00388 1 2 3 4 Frankel Charles 1996 Volcanoes of the Solar System Cambridge University Press ISBN 978 0 521 47770 3 1 2 Davies M E Abalakin V K Bursa M Lieske J H Morando B Morrison D Seidelmann P K Sinclair A T Yallop B Tjuflin Y S 1994 Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 63 2 127 148 Bibcode 1996CeMDA 63 127D doi 10 1007 BF00693410 USGS Astrogeology Rotation and pole position for the Sun and planets IAU WGCCRE United States Geological Survey JPL Publication 90 24 1 2 3 Carolynn Young ed 1 August 1990 The Magellan Venus Explorer s Guide California Jet Propulsion Laboratory pp 99 100 USGS Astrogeology Rotation and pole position for the Sun and planets IAU WGCCRE United States Geological Survey JPL Publication 90 24 Karttunen Hannu Kroger P Oja H Poutanen M Donner K J 2007 Fundamental Astronomy Springer p 162 ISBN 978 3 540 34143 7 Kranopol skii V A 1980 Lightning on Venus according to Information Obtained by the Satellites Venera 9 and 10 Cosmic Research 18 3 325 330 Bibcode 1980CosRe 18 325K Russell C T Phillips J L 1990 The Ashen Light Advances in Space Research 10 5 137 141 Bibcode 1990AdSpR 10 137R doi 10 1016 0273 1177 90 90174 X Venera 12 Descent Craft National Space Science Data Center NASA 1 2 Russell C T Zhang T L Delva M Magnes W Strangeway R J Wei H Y November 2007 Lightning on Venus inferred from whistler mode waves in the ionosphere PDF Nature 450 7170 661 662 Bibcode 2007Natur 450 661R PMID 18046401 doi 10 1038 nature05930 Venus also zapped by lightning CNN com Bauer Markus 3 December 2012 Have Venusian volcanoes been caught in the act European Space Agency Glaze Lori S August 1999 Transport of SO 2 by explosive volcanism on Venus Journal of Geophysical Research 104 E8 18899 18906 Bibcode 1999JGR 10418899G doi 10 1029 1998JE000619 Marcq Emmanuel Bertaux Jean Loup Montmessin Franck Belyaev Denis January 2013 Variations of sulphur dioxide at the cloud top of Venus s dynamic atmosphere Nature Geoscience 6 1 25 28 Bibcode 2013NatGe 6 25M doi 10 1038 ngeo1650 Ganis Chasma Gazetteer of Planetary Nomenclature USGS Astrogeology Science Center Lakdawalla Emily 18 June 2015 Transient hot spots on Venus Best evidence yet for active volcanism The Planetary Society Hot lava flows discovered on Venus European Space Agency 18 June 2015 Shalygin E V Markiewicz W J Basilevsky A T Titov D V Ignatiev N I Head J W 17 June 2015 Active volcanism on Venus in the Ganiki Chasma rift zone Geophysical Research Letters 42 4762 4769 Bibcode 2015GeoRL 42 4762S doi 10 1002 2015GL064088 Romeo I Turcotte D L 2009 The frequency area distribution of volcanic units on Venus Implications for planetary resurfacing Icarus 203 1 13 19 Bibcode 2009Icar 203 13R doi 10 1016 j icarus 2009 03 036 Goettel K A Shields J A Decker D A 16 20 March 1981 Density constraints on the composition of Venus Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference Houston TX Pergamon Press pp 1507 1516 Bibcode 1982LPSC 12 1507G Faure Gunter Mensing Teresa M 2007 Introduction to planetary science the geological perspective Springer eBook collection Springer p 201 ISBN 978 1 4020 5233 0 Aitta A April 2012 Venus internal structure temperature and core composition PDF Icarus 218 2 967 974 Bibcode 2012Icar 218 967A doi 10 1016 j icarus 2012 01 007 Nimmo F 2002 Crustal analysis of Venus from Magellan satellite observations at Atalanta Planitia Beta Regio and Thetis Regio Geology 30 11 987 990 Bibcode 2002Geo 30 987N ISSN 0091 7613 doi 10 1130 0091 7613 2002 030 lt 0987 WDVLAM gt 2 0 CO 2 Taylor Fredric W 2014 Venus Atmosphere In Tilman Spohn Breuer Doris Johnson T V Encyclopedia of the Solar System Oxford Elsevier Science amp Technology ISBN 978 0 12 415845 0 Venus Case Western Reserve University Lewis John S 2004 Physics and Chemistry of the Solar System 2nd ed Academic Press p 463 ISBN 978 0 12 446744 6 Henry Bortman 2004 Was Venus Alive The Signs are Probably There Space com Grinspoon David H Bullock M A October 2007 Searching for Evidence of Past Oceans on Venus Bulletin of the American Astronomical Society 39 540 Bibcode 2007DPS 39 6109G Kasting J F 1988 Runaway and moist greenhouse atmospheres and the evolution of Earth and Venus Icarus 74 3 472 494 Bibcode 1988Icar 74 472K PMID 11538226 doi 10 1016 0019 1035 88 90116 9 Mullen Leslie 13 November 2002 Venusian Cloud Colonies Astrobiology Magazine Landis Geoffrey A July 2003 Astrobiology The Case for Venus PDF Journal of the British Interplanetary Society 56 7 8 250 254 Bibcode 2003JBIS 56 250L NASA TM 2003 212310 Cockell Charles S December 1999 Life on Venus Planetary and Space Science 47 12 1487 1501 Bibcode 1999P amp SS 47 1487C doi 10 1016 S0032 0633 99 00036 7 Moshkin B E Ekonomov A P Golovin Iu M 1979 Dust on the surface of Venus Kosmicheskie Issledovaniia Cosmic Research 17 280 285 Bibcode 1979CoRe 17 232M 1 2 Krasnopolsky Vladimir A November 2006 Chemical composition of Venus atmosphere and clouds Some unsolved problems Planetary and Space Science 54 13 14 1352 1359 Bibcode 2006P amp SS 54 1352K doi 10 1016 j pss 2006 04 019 1 2 Krasnopolsky V A Parshev V A 1981 Chemical composition of the atmosphere of Venus Nature 292 5824 610 613 Bibcode 1981Natur 292 610K doi 10 1038 292610a0 W B Rossow A D del Genio T Eichler 1990 Cloud tracked winds from Pioneer Venus OCPP images PDF Journal of the Atmospheric Sciences 47 17 2053 2084 Bibcode 1990JAtS 47 2053R ISSN 1520 0469 doi 10 1175 1520 0469 1990 047 lt 2053 CTWFVO gt 2 0 CO 2 Normile Dennis 7 May 2010 Mission to probe Venus s curious winds and test solar sail for propulsion Science 328 5979 677 Bibcode 2010Sci 328 677N PMID 20448159 doi 10 1126 science 328 5979 677 a Lorenz Ralph D Lunine Jonathan I Withers Paul G McKay Christopher P 2001 Titan Mars and Earth Entropy Production by Latitudinal Heat Transport PDF Ames Research Center University of Arizona Lunar and Planetary Laboratory Interplanetary Seasons NASA Basilevsky A T Head J W 2003 The surface of Venus Reports on Progress in Physics 66 10 1699 1734 Bibcode 2003RPPh 66 1699B doi 10 1088 0034 4885 66 10 R04 McGill G E Stofan E R Smrekar S E 2010 Venus tectonics In T R Watters R A Schultz Planetary Tectonics Cambridge University Press pp 81 120 ISBN 978 0 521 76573 2 Otten Carolyn Jones 2004 Heavy metal snow on Venus is lead sulfide Washington University in St Louis Upadhyay H O Singh R N April 1995 Cosmic ray Ionization of Lower Venus Atmosphere Advances in Space Research 15 4 99 108 Bibcode 1995AdSpR 15 99U doi 10 1016 0273 1177 94 00070 H Hand Eric November 2007 European mission reports from Venus Nature 450 633 660 doi 10 1038 news 2007 297 Staff 28 November 2007 Venus offers Earth climate clues BBC News ESA finds that Venus has an ozone layer too European Space Agency When A Planet Behaves Like A Comet European Space Agency Kramer Miriam 30 January 2013 Venus Can Have Comet Like Atmosphere Space com Fukuhara Tetsuya Futaguchi Masahiko Hashimoto George L et al 16 January 2017 Large stationary gravity wave in the atmosphere of Venus Nature Geoscience 10 85 88 doi 10 1038 ngeo2873 Rincon Paul 16 January 2017 Venus wave may be Solar System s biggest BBC News Chang Kenneth 16 January 2017 Venus Smiled With a Mysterious Wave Across Its Atmosphere The New York Times Dolginov Sh Eroshenko E G Lewis L September 1969 Nature of the Magnetic Field in the Neighborhood of Venus Cosmic Research 7 675 Bibcode 1969CosRe 7 675D Kivelson G M Russell C T 1995 Introduction to Space Physics Cambridge University Press ISBN 978 0 521 45714 9 Luhmann J G Russell C T 1997 Venus Magnetic Field and Magnetosphere In Shirley J H Fainbridge R W Encyclopedia of Planetary Sciences New York Chapman and Hall pp 905 907 ISBN 978 1 4020 4520 2 Stevenson D J 15 March 2003 Planetary magnetic fields Earth and Planetary Science Letters 208 1 2 1 11 Bibcode 2003E amp PSL 208 1S doi 10 1016 S0012 821X 02 01126 3 1 2 Nimmo Francis November 2002 Why does Venus lack a magnetic field PDF Geology 30 11 987 990 Bibcode 2002Geo 30 987N ISSN 0091 7613 doi 10 1130 0091 7613 2002 030 lt 0987 WDVLAM gt 2 0 CO 2 Konopliv A S Yoder C F 1996 Venusian k2 tidal Love number from Magellan and PVO tracking data Geophysical Research Letters 23 14 1857 1860 Bibcode 1996GeoRL 23 1857K doi 10 1029 96GL01589 Svedhem Hakan Titov Dmitry V Taylor Fredric W Witasse Olivier November 2007 Venus as a more Earth like planet Nature 450 7170 629 632 Bibcode 2007Natur 450 629S PMID 18046393 doi 10 1038 nature06432 Donahue T M Hoffman J H Hodges R R Watson A J 1982 Venus Was Wet A Measurement of the Ratio of Deuterium to Hydrogen Science 216 4546 630 633 Bibcode 1982Sci 216 630D ISSN 0036 8075 PMID 17783310 doi 10 1126 science 216 4546 630 Venus Close Approaches to Earth as predicted by Solex 11 Squyres Steven W 2016 Venus Encyclopaedia Britannica Online Bakich Michael E 2000 Rotational velocity equatorial The Cambridge Planetary Handbook Cambridge University Press p 50 ISBN 978 0 521 63280 5 1 2 Space Topics Compare the Planets The Planetary Society Serge Brunier 2002 Solar System Voyage Translated by Dunlop Storm Cambridge University Press p 40 ISBN 978 0 521 80724 1 1 2 3 Sheppard Scott S Trujillo Chadwick A July 2009 A Survey for Satellites of Venus Icarus 202 1 12 16 Bibcode 2009Icar 202 12S arXiv 0906 2781 Freely accessible doi 10 1016 j icarus 2009 02 008 De la Fuente Marcos Carlos De la Fuente Marcos Raul November 2012 On the Dynamical Evolution of 2002 VE68 Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 427 1 728 39 Bibcode 2012MNRAS 427 728D arXiv 1208 4444 Freely accessible doi 10 1111 j 1365 2966 2012 21936 x De la Fuente Marcos Carlos De la Fuente Marcos Raul Asteroid 2012 XE133 A Transient Companion to Venus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 432 2 886 93 Bibcode 2013MNRAS 432 886D arXiv 1303 3705 Freely accessible doi 10 1093 mnras stt454 Musser George 10 October 2006 Double Impact May Explain Why Venus Has No Moon Scientific American HORIZONS Web Interface for Venus Major Body 299 JPL Horizons On Line Ephemeris System Geophysical data Bower Gordon When is Venus brightest Excelsior Statistics and Optimization Mallama A 2011 Planetary magnitudes Sky amp Telescope 121 1 51 56 1 2 Espenak Fred 1996 Venus Twelve year planetary ephemeris 1995 2006 NASA Reference Publication 1349 NASA Goddard Space Flight Center Anon Transit of Venus History University of Central Lancashire Boyle Alan 5 June 2012 Venus transit A last minute guide NBC News Espenak Fred 2004 Transits of Venus Six Millennium Catalog 2000 BCE to 4000 CE Kollerstrom Nicholas 1998 Horrocks and the Dawn of British Astronomy University College London Hornsby T 1771 The quantity of the Sun s parallax as deduced from the observations of the transit of Venus on June 3 1769 Philosophical Transactions of the Royal Society 61 0 574 579 doi 10 1098 rstl 1771 0054 Woolley Richard 1969 Captain Cook and the Transit of Venus of 1769 Notes and Records of the Royal Society of London 24 1 19 32 ISSN 0035 9149 JSTOR 530738 doi 10 1098 rsnr 1969 0004 Hobson Russell 2009 The Exact Transmission of Texts in the First Millennium B C E PDF Ph D University of Sydney Department of Hebrew Biblical and Jewish Studies Waerden Bartel 1974 Science awakening II the birth of astronomy Springer p 56 ISBN 978 90 01 93103 2 Pliny the Elder 1991 Natural History II 36 37 translated by John F Healy Harmondsworth Middlesex UK Penguin pp 15 16 Burkert Walter 1972 Lore and Science in Ancient Pythagoreanism Harvard University Press p 307 ISBN 978 0 674 53918 1 Goldstein Bernard R March 1972 Theory and Observation in Medieval Astronomy Isis University of Chicago Press 63 1 39 47 44 doi 10 1086 350839 AVICENNA viii Mathematics and Physical Sciences Encyclopedia Iranica S M Razaullah Ansari 2002 History of Oriental Astronomy Proceedings of the Joint Discussion 17 at the 23rd General Assembly of the International Astronomical Union Organised by the Commission 41 History of Astronomy Held in Kyoto August 25 26 1997 Springer Science Business Media p 137 ISBN 978 1 4020 0657 9 Palmieri Paolo 2001 Galileo and the discovery of the phases of Venus Journal for the History of Astronomy 21 2 109 129 Bibcode 2001JHA 32 109P Fegley Jr B 2003 Heinrich D Holland Karl K Turekian eds Venus Treatise on Geochemistry Elsevier pp 487 507 ISBN 978 0 08 043751 4 Kollerstrom Nicholas 2004 William Crabtree s Venus transit observation PDF Proceedings IAU Colloquium No 196 2004 International Astronomical Union Marov Mikhail Ya 2004 D W Kurtz ed Mikhail Lomonosov and the discovery of the atmosphere of Venus during the 1761 transit Proceedings of IAU Colloquium No 196 Preston U K Cambridge University Press pp 209 219 Bibcode 2005tvnv conf 209M doi 10 1017 S1743921305001390 Mikhail Vasilyevich Lomonosov Encyclopaedia Britannica Online Russell H N 1899 The Atmosphere of Venus Astrophysical Journal 9 284 299 Bibcode 1899ApJ 9 284R doi 10 1086 140593 Hussey T 1832 On the Rotation of Venus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 2 78 126 Bibcode 1832MNRAS 2 78H doi 10 1093 mnras 2 11 78d Ross F E 1928 Photographs of Venus Astrophysical Journal 68 92 57 Bibcode 1928ApJ 68 57R doi 10 1086 143130 Slipher V M 1903 A Spectrographic Investigation of the Rotation Velocity of Venus Astronomische Nachrichten 163 3 4 35 52 Bibcode 1903AN 163 35S doi 10 1002 asna 19031630303 Goldstein R M Carpenter R L 1963 Rotation of Venus Period Estimated from Radar Measurements Science 139 3558 910 911 Bibcode 1963Sci 139 910G PMID 17743054 doi 10 1126 science 139 3558 910 Campbell D B Dyce R B Pettengill G H 1976 New radar image of Venus Science 193 4258 1123 1124 Bibcode 1976Sci 193 1123C PMID 17792750 doi 10 1126 science 193 4258 1123 Mitchell Don 2003 Inventing The Interplanetary Probe The Soviet Exploration of Venus Mayer McCullough amp Sloanaker January 1958 Observations of Venus at 3 15 cm Wave Length The Astrophysical Journal 127 1 Bibcode 1958ApJ 127 1M doi 10 1086 146433 Jet Propulsion Laboratory 1962 Mariner Venus 1962 Final Project Report PDF SP 59 NASA Mitchell Don 2003 Plumbing the Atmosphere of Venus The Soviet Exploration of Venus Report on the Activities of the COSPAR Working Group VII Preliminary Report COSPAR Twelfth Plenary Meeting and Tenth International Space Science Symposium Prague Czechoslovakia National Academy of Sciences 11 24 May 1969 p 94 Sagdeev Roald Eisenhower Susan 28 May 2008 United States Soviet Space Cooperation during the Cold War Williams David R 6 January 2005 Pioneer Venus Project Information NASA Goddard Space Flight Center Greeley Ronald Batson Raymond M 2007 Planetary Mapping Cambridge University Press p 47 ISBN 978 0 521 03373 2 Aaron J Atsma Eospheros amp Hespheros Theoi com Dava Sobel 2005 The Planets Harper Publishing pp 53 70 ISBN 978 0 14 200116 5 Miller Ron 2003 Venus Twenty First Century Books p 12 ISBN 978 0 7613 2359 4 Dick Steven 2001 Life on Other Worlds The 20th Century Extraterrestrial Life Debate Cambridge University Press p 43 ISBN 978 0 521 79912 6 Seed David 2005 A Companion to Science Fiction Blackwell Publishing pp 134 135 ISBN 978 1 4051 1218 5 1 2 3 Stearn William May 1968 The Origin of the Male and Female Symbols of Biology Taxon 11 4 109 113 JSTOR 1217734 doi 10 2307 1217734 Clark Stuart 26 September 2003 Acidic clouds of Venus could harbour life New Scientist Redfern Martin 25 May 2004 Venus clouds might harbour life BBC News Dartnell Lewis R Nordheim Tom Andre Patel Manish R Mason Jonathon P et al September 2015 Constraints on a potential aerial biosphere on Venus I Cosmic rays Icarus 257 396 405 Bibcode 2015Icar 257 396D 1 2 Landis Geoffrey A 2003 Colonization of Venus AIP Conference Proceedings 654 pp 1193 1198 doi 10 1063 1 1541418 Hemcinin bax RedakteGunes sistemi Planet Daxili planetler Venera mifologiya Xarici kecidler RedakteVenus profile Arxivlesdirilib 2017 12 03 at the Wayback Machine at NASA s Solar System Exploration site Missions to Venus and Image catalog at the National Space Science Data Center Soviet Exploration of Venus and Image catalog at Mentallandscape com Venus page at The Nine Planets Transits of Venus at NASA gov Geody Venus a search engine for surface featuresKartoqrafik resurslar RedakteMap a Planet Venus Arxivlesdirilib 2007 10 05 at the Wayback Machine by the U S Geological Survey Gazetteer of Planetary Nomenclature Venus by the International Astronomical Union Venus crater database by the Lunar and Planetary Institute Map of Venus by Eotvos Lorand UniversityMenbe https az wikipedia org w index php title Venera planet amp oldid 6046228, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.