fbpx
Wikipedia

Simon Bolivar

Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios Ponte-Andrade y Blanco (isp. Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios Ponte y Blanco) – daha çox Simon Bolivar kimi tanınır. Həmçinin El Libertador və ya Liberator olaraq adlandırılır. O, Venesuelanın, Boliviyanın, Kolumbiyanın, Ekvadorun, Perunun və Panamanın İspaniya imperiyasından ayrılmasına səbəb olan hərəkatın hərbi və siyasi lideri olmuşdur.

Simon Bolivar
isp. Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Karakas Venesuela
Vəfat tarixi (47 yaşında)
Vəfat yeri Santa-Maria Yeni Qranada
Vəfat səbəbi vərəm, tif xəstəliyi[d]
Dəfn yeri
  • Cathedral of Santa Marta[d]
  • Caracas Cathedral[d]
  • Venesuela Milli panteonu[d]
Hərbi xidmət
Rütbəsi general

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bolivar varlı, aristokrat ailəsi olan Kriollo ailəsində anadan olmuşdur. Bütün yuxarı təbəqə ailələrinin övladları kimi 16 yaşında təhsil almaq üçün xaricə göndərilmişdir. İlk öncə İspaniyaya gəlmiş və sonra buradan Fransaya keçmişdir. Avropada olarkən Maariflənmə dövrünün ideyalarından təsirlənmiş və bu ideyalar onda Cənubi Amerikadakı İspaniya hakimiyyətinə son qoymaq istəyinin yaranmasına səbəb olmuşdur. İspaniyanın Yarımada müharibəsi ilə məşğul olmasına görə, Bolivar 1808-ci ildə azadlıq uğrunda mübarizəyə başladı. 1819-cu ilin 7 avqustunda baş vermiş Boyaka döyüşündə əldə edilən qələbə ilə Yeni Qranadanın müstəqilliyinə doğru daha bir addım atıldı. Sonrakı 3 il ərzində Bolivar milli konqresi formalaşdırdı. Gözlənilmədən hərəkata mane olmaq üçün gələn böyük İspan ekspedisiyası kimi müxtəlif əngəllərə baxmayaraq, inqilabçılar qalib gəldilər. 1821-ci ildə baş vermiş Karabobo döyüşündə inqilabçıların qələbə qazanmaları ilə Venesuela demək olar ki, müstəqil ölkə oldu.

İspan monarxiyası üzərindəki bu qələbənin ardından Bolivar Latın Amerikasının müstəqil millətlərinin ilk birliyi olan Böyük Kolumbiya Respublikasının (isp. Gran Colombia) əsasını qoydu. O, bu qurumun 1819-cu ildən 1839-cu ilə qədər prezidenti olmuşdur.

Sonrakı hərbi əməliyyatlarla Bolivar Ekvadordakı, Perudakı və Boliviyadakı ispan hakimlərini məqölub etdi. O, Böyük Kolumbiya Respublikasının (indiki Venesuela, Kolumbiya, PanamaEkvador), Perunun və Boliviyanın prezidenti idi. Lakin qısa müddət sonra Bolivar sərkərdəsi olan Antonio Xose Fransisko de Sukreni Boliviya prezidenti təyin etdi. Bolivar təkcə İspaniyaMüqəddəs İttifaqın deyil, həmçinin getdikcə güclənən ABŞ-ın da gələcəkdə ola biləcək hücumlarını dəf edə biləcək və bütün İspaniya Amerikasını birləşdirən güclü dövlət qurmaq istəyirdi. Öz qüdrətinin pik nöqtəsində Bolivar Argentinadan Karib dənizinə qədər uzanan çox böyük bir bölgəni idarə edirdi.

Bolivar 79-u önəmli olmaqla, 472 döyüşdə iştirak etmişdir. Hərbi səfərləri zamanı at belində 123.000 kilometr yol qət etmişdir. Bu Hannibalın göstəricisindən 10 dəfə, Napoleonun göstəricisindən 3 dəfə, Makedoniyalı İsgəndərin göstəricisindən isə 2 dəfə çoxdur. Bolivar Cənubi Amerikada milli simvollardan biri kimi qəbul edilir və Xose de San Martin, Fransisko de Miranda ilə birlikdə Hispaniya azadlıq hərəkatının ən böyük qəhrəmanlarından biri hesab edilir. Həyatının sonuna doğru Bolivar ümidsiz vəziyyətə düşmüşdü. Elə bu zaman özünün məşhur "inqilaba xidmət edən hər kəs dənizi şumladı" statını demişdi. Kolumbiya Respublikasının Təsis Konqresindəki çıxışı zamanı "Əziz vətəndaşlar, mən bunu deməyə utanıram - Azadlıq yeganə qazanılmış mənfəətdir ki, yerdə qalan digərlərinə ziyan verir."

Ailə tarixi

Bolivar soyadının mənşəyi

 
Venesuelanın Karakas şəhərində Bolivarın anadan olduğu ev. Hal-hazırda muzey kimi fəaliyyət göstərir.
 
Simon Bolivarın atası Xuan Visente Bolivar y Pontenın XVIII əsrə aid portreti

Bolivar soyadının mənşəyi İspaniyanın Basklar yaşayan bölgəsində olan La Puebla de Bolivardan (indiki adı: Ziortza-Bolibar) gəlir. Bolivarın atası ana xətti ilə Ardanza ailəsinə mənsub idi. Onun ana nənəsinın ailəsi isə Kanar adalarından idi.

XVI əsr

Bolivarlar XVI əsrdən Venesuelada məskunlaşmışdılar. Bolivarların Cənubi Amerikadakı ilk üzvü Simon de Bolivardır ( və ya Simon e Bolibar, orfoqorafiya XIX əsrə qədər standart deyildi). O, 1559-cu ildən 1560-cı ilə qədər Santa Dominqoda (hal-hazırki Dominikan Respublikası) yaşamış və işləmişdir. Onun oğlu Simon de Bolimar y Kastroda burada anadan olmuşdur. Qubernatorun 1569-cu ildə İspan hakimiyyəti tərəfindən Venesuela əyalətinə təyin edilməsindən sonra Bolivar da onunla ora getmişdir. İspaniyanın Venesuela əyalətinin ilk sakinləri kimi Bolivar ailəsi xeyli nüfuza sahib idilər. Simon de Bolivar və onun varisləri tədricən böyük ərazilər, enkomiendalar və yerli kabildoda nüfuz əldə etdilər.

1569-cu ildə Karakas kilsəsi tikilən zaman kilsədəki şapellərdən biri Bolivar ailəsinə həsr edilmişdi. Simon de Bolivar və varislərinin əsas gəlir qaynağı ərazilərdən idi. Xüsusilə şəkər plantasiyası ilə məşğul olan ailə torpağı əkib-becərmək üçün lazım olan işçi qüvvəsini enkomiendalardan təmin edirdi. Bolivarların gəlirlərinin digər qismi gümüş, qızılmis çıxarılmasından əldə edilirdi. Qızıl ilk dəfə 1669-cu ildə Venesuelada çıxarılmışdır, az sayda olan qızıl yataqları isə böyük rezervlərə sahib mis yataqlarının aşkarlanmasına yol açmışdır. Ona ana tərəfindən (Palasios ailəsi) Kokorotdakı Aroa mis mədəni miras qalmışdı. Bu mədənlərdəki işçi qüvvəsinin əksəriyyəti afrikalı və yerli amerikalı qullar idi.

XVII əsr

XVII əsrin sonlarına doğru mis yataqları Venesuelada çox mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Hətta artıq bu metala kobre Karakas, yəni Karakas misi deyilirdi. Bu yataqların əksəriyyəti Bolivar ailəsinə məxsus idi. Bolivarın babası Xuan de Bolivar y Martinez de Villeqas 1728-ci ildə Santa Mariya de Montserrat monastrına 22.000 dukat pul ödəmiş, onlar da bunun qarşılığında onun üçün İspaniya kralı V Flippdən zadəgan titulu almalı idilər. Lakin taxt-tac heç vaxt zadəganlıq patenti barədə bəyannamə yayımlamadı. Bu məsələ İspaniyadan müstəqillik qazanılan zamandan etibarən, Bolivarın bütün həyatı boyunca mübahisələrə səbəb oldu. Çünki əgər bu titul verilsəydi Bolivarın böyük qardaşı Xuan Visente San Luisin markizi, Kokorotun isə viskontu olacaqdı.

Bolivar bütün şəxsi var-dövlətini inqilab üçün xərcləmişdir. İnqilab başlayarkən İspan Amerikasının ən varlı şəxslərindən olan Bolivar həyatının son dövrlərini kasıblıq içində yaşamışdır.

Həyatının erkən dövrü

Uşaqlığı

 
Simon Bolivar 17 yaşında. 1801-ci il.

Simon Bolivar Venesuelanın Karakas şəhərində 24 iyul 1783-cü ildə anadan olmuşdur. O, Simon Xose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palasios (isp. Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios) adı ilə vəftiz edilmişdi. Anası Maria de la Konsepsion Palasios y Blanko, atası isə polkovnik Don Xuan Visente Bolivar y Ponte idi. Özündən böyük iki bacısı və bir qardaşı olomuşdur: Mariya Antoniya, Xuana və Xuan Visente. Digər bacısı Mariya del Karmen doğuş zamanı vəfat etmişdi.

Bolivar uşaq olarkən ona Dona İnes Manceba de Miyares və ailənin qulu Hipolita baxırdı. Bir neçə il sonra Bolivar valideynlərinin nəzarətinə verilsə də, bu təcrübə onun həyatında mühüm rol oynadı. Bolivarın atası onun 3 yaşı olarkən vərəmdən, anası isə onun 9 yaşı olarkən vəfat etdi.

Anasının vəfatından sonra Bolivar təhsil mütəxəsisi Migel Xose Sanzın nəzarətinə göndərilsə də, münasibətləri alınmadığına görə sonradan geri göndərildi. Evdə olduğu müddətdə Andres Bello, Quillermo Pelqron, Xose Antonio Neqrette, Fernando Vides, Father Anducar, Don Simon Rodriqez kimi tanınmış professorlardan xüsusi dərslər almışdır.

Don Simon Rodriqez Bolivarın əsas müəllimi, dotu və mentoru olmuşdur. O, Bolivara üzmək və at sürməklə yanaşı, azadlıq, insan haqları, siyasət, tarixsosiologiya barədə də öyrətmişdir. Sonradan Bolivarın inqilaba başlamaq barədə qərar verməsində Don Simonun ona azadlıq, maariflənmə və müstəqillik barədə təlqin etdiyi ideyaların mühüm rolu olmuşdur. Bu dövrdə Bolivarın qayğısına daha çox onun qulu olan Hipolita qalırdı. Bolivar Hipolitanı sonradan bildiyim "yeganə ana deyə təsvir etmişdi."

Gəncliyi

 
Simon Bolivar 20 yaşında. 1804-cü il.

Bolivarın14 yaşı olarkən Don Simon Rodriqez Karakasdakı İspan hakimiyyətinə qarşı sui-qəsddə ittiham olunaraq ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Bolivar daha sonra Milikias de Araqua hərbi akademiyasına qəbul oldu. 1800-cü ildə hərbi təhsilini davam etdirmək çün Madrid şəhərinə göndərildi. Burada 1802-ci ilə qədər qalan Bolivar vətəninə döndü. 1804-cü ildə Avropaya yenidən geri dönən Bolivar Fransaya və oradan da müxtəlif ölkələrə səfərlər etdi. Parisdə olarkən Napoleonun Notr-Dam kilsəsindəki tacqoyma mərasiminə şahid edən Bolivar bundan yüksək dərəcədə təsirlənmişdi.

Siyasi və hərbi kareyerası

Venesuela və Yeni Qranada: 1807–1821

Başlanğıc: 1807–1810

 
Bolivar 1812-ci ildə

Bolivar 1807-ci ildə Venesuelaya geri döndü. 1910-cu ilin aprel ayında çevriliş baş verdi. Karakas Ali Xuntasının yaradılması və keçmiş kolonial idarəçilərin hakimiyyətdən devrilməsi ilə Venesuela de-fakto müstəqil olmuşdu. Ali Xunta Bolivarın rəhbərliyi ilə Böyük Britaniyaya gələcəkdə tannımış şəxslər olacaq Andres Bello və Luis Lopez Mendezin də daxil odluğu elçilər göndərir. Elçiliyin məqsədi Böyük Britaniya tərəfindən tanınma və yardımı təmin etmək idi. Üçlük mühacirətdə olan Fransisko de Miranda ilə görüşdükdən sonra onu vətəninə geri dönməyə razı sala bildilər.

İlk Venesuela Respublikası: 1810-1811

1811-ci ildə Bolivarın da daxil olduğu Ali Xunta nümayəndəliyi və böyük xalq kütləsi Mirandanın La Quayraya gəlişi zamanı onu qarşıladı. Miranda tərəfindən idarə edilən bu üsyan müharibəsi zamanı Bolivar polkovnik rütbəsinə yüksəldildi və 1812-ci ildə Puerto Kabellonun komandanı təyin edildi. Royalist freqat kapitanı Dominqo de Monteverde qərbdən respublikanın ərazisinə daxil olarkən Bolivar San Flipp qalasına və oradakı cəbhəxanasına nəzarəti itirdi və San Mateodakı mülkünə geri çəkildi.

Miranda respublikaçıların məğlub olduğunu görərək 25 iyulda Monteverde ilə kapitulyasiya müqaviləsi imzaladı və Bolivar da daxil olmala, digər inqilabçı zabitləri vətən xaini elan etdi. Bu zaman Bolivar əxlaqi baxımdan hələ də mübahisəli olan hərəkətlərindən birini etdi. O, digər zabitlərlə birgə Mirandanı həbs edərək La Quayradakı İspan Kraliyyət Ordusu hissələrinə təhvil verdi. Bu xidmətinə görə Monteverde Bolivara pasport verdi. Bu pasport sayəsində Bolivar 27 avqustda Kürasaoya getdi. Deyilməlidir ki, Bolivar İspan hakimiyyət nümayəndələrinin Mirandanı niyə təhvil verməsi ilə bağlı suallarına cavab verməmişdir. Taxt-taca xidmət etməyi rədd edən Bolivar, Mirandanı ispanlara verməsini onlara xidmət etmək kimi yox, xəyanətkarı cəzalandırmaq kimi qiymətləndirmişdir.

1813-cü ildə Yeni Qranadanın (hal-hazırki Kolumbiya) Tunxa bölgəsinə hərbi komandan təyin edildi. O, Yeni Qranadanın Birləşmiş Vilayətlər Konqresinə tabe idi. Bu xuntanın rəhbərliyindən kənarda, 1810-cu ildə formalaşmışdı.

İkinci Venesuela Respublikası: 1813-1814 və sürgün

 
Simon Bolivar Haitidə olarkən (1816)

Bu Heyranedici kompaniyanın başlanğıcı oldu. 24 mayda Bolivar Meridaya daxil oldu. O, burada El Libertador elan edildi. Bunun ardınca 9 iyunda Truxillo ələ keçirildi. Bu hadisədən 6 gün sonra ispanların müstəqillik tərəfdarlarına qarşı törətdiyi qırğını eşidən Bolivar özünün "Ölümə müharibə" adlanan dekretini imzaladı. Bu rekterə görə, azadlıq mübarizəsini aktiv formada dəstəkləməyən hərbi ispan öldürülməli idi. Karakas 1813-cü ilin 6 avqustunda yenidən ələ keçirildi və Bolivar El Libertador kimi təsdiq edildi. O. burada ikinci Venesuela Respublikasının əsasını qoydu. Növbəti il Xose Tomas Bovesin üsyanı və respublikanın süqut etməsinə görə, Bolivar Yeni Qranadaya geri döndü və Birləşmiş Vilayətlərin qüvvələrinə komandanlıq etməyə başladı.

Onun qüvvələri 1814-cü ildə Boqotaya daxil oldular və şəhəri fərqli düşünnə respublikaçı qruplaşma olan Kundinamarkaçılardan geri ala bildilər. Bolivarın məqsədi Kartexenaya doğru yürüşə başlamaq, yerli qüvvələrin dəstəyini təmin edərək royalist bölgə olan Santa Martanı ələ keçirmək idi. Lakin Kartexena hökuməti ilə siyasi və hərbi sahələrdə baş vermiş bir neçə münaqişəyə görə Bolivar Yamaykaya qaçmağa məcbur oldu. Lakin burada o əhalinin dəstəyini təmin edə bilmədi. Yamaykada ona qarşı təşkil edilmiş sui-qəsd cəhdindən sonra qorunacağına təminat verilən Haitiyə getdi. Haiti yeni müstəqil olmuş və Aleksandr Petionun prezidenti olduğu dövlət idi. Petionla dostlaşan Bolivar ona kömək üçün ərizə ilə müraciət etmişdi.

Venesuelaya olan kompaniyaları: 1816–1818

1816-cı ildə Bolivar haitili əsgərlər və Haitinin təmin etdiyi silah-sursatla Venesuelaya çatdı. O, Petiona Venesuelaya çatar-çatmaz İspan Amerikasındakı qulları azad edəcəyi ilə bağlı verdiyi sözü yerinə yetirdi və quldarlığı qadağan etdi. 1817-ci ilin iyulunda o, ikinsi ekspedisiyasına başladı. Migel de la Torrenin əks-hücumu zamanı məğlub edilməsindən sonra Anqosturanı ələ keçirə bildi. Lakin hər halda, Venesuela 1818-ci ildə Pablo Morillonun İkinci La Puerta döyüşündəki qələbəsi ilə hələ də İspan hakimiyyəti altında qalırdı.

Yeni Qranadanın və Venesuelanın azad edilməsi: 1819–1821

 
Bolivar və Fransisko de Paula Santander Kukuta konqresi (1821 oktyabr)

1819-cu ilin 15 fevralında Bolivar Anqosturada İkinci Venesuela Milli Konqresi açıldı. Bu konqresdə Bolivar prezident seçildi, Fransisko Zea isə vite-prezident seçildi. Bolivar ilk öncə öz köməkçisinin loyallığını qazanmaq üçün Yeni Qranadanı azad etmək, bundan daha sonra isə Venesuelanı azad etmək qərarına gəlmişdi.

And dağları üzərindən keçidlə həyata keçirilən və Yeni Qranadanın azad edilməsini nəzərdə tutan hərbi kompaniya Bolivarın ən uğurlu hərbi əməliyyatlarından biri idi. Bu kompaniya çərçivəsində Bolivar 7 avqust 1819-cu ildə Boyaka döyüşündə qalib gəldi. Konqresin 17 dekabrda Kolumbiya Respublikasının yaradılması barədə qanunu qəbul etməsindən sonra Bolivar Anqosturaya geri döndü. Bolivar prezident, Zea isə vitse-prezident olaraq qaldı, Franksisko de Paula Santander Yeni Qranada tərəfinin vitse-prezidenti, Xuan German Roskio isə Venesuela tərəfinin vitse-prezidenti təyin edildi.

Morillonun nəzarətində Karakas ətrafı və sahil dağlıq bölgələr qalmışdı. Kadi zkonstitutsiyasının bərpa edilməsindən sonra Morillo Bolivar iki razılaşma imzaladı. 25 noyabr 1820-ci ildə imzalanmış razılaşmaya görə 6 aylıq atəşkəs elan edildi və Bolivar prezident kimi tanındı. 27 noyabrda Bolivarla Morillo San Fernando de Apurda görüşdülər. Bu görüşdən sonra Morillo ğz yerinə La Torreni təyin edərək, Venesuelanı təkr edib İspaniyaya yollandı.

Yeni formalaşdırılmış güc əsaslarından sonra Bolivar Venesuela və Ekvadoru tamamilə azad etmək üçün hücuma keçdi. Bu hərbi əməliyyatlar Karabobo döyüşdə Bolivarın qəti qələbə qazanması ilə nəticələndi. Bu qələbədən sonra Bolivar triumfla 29 iyun 1821-ci ildə Karakasa daxil oldu. Hal-hazırkı Kolumbiyanı, Ekvadoru, Panamanı və Venesuelanı əhatə edən Böyük Kolumbiya Respublikasının yaradıldığı elan edildi. Bolivar prezident, Santander isə vitse-prezident oldu.

Ekvador və Peru: 1822–1825

Bombona və Piçinça döyüşlərindən sonra Bolivar 1822-ci ilin 16 iyununda Kito şəhərinə daxil oldu. 26 və 27 iyul tarixlərində Bolivar argentinalı general olan Xose de San Martin ilə birlikdə Quayaquil konfransına qatıldı. Perunun bir hissəsini ispanlardan azad etdikdən sonra "Perunun azadlıq protektoru" titulunu qəbul etdi. Bundan sonra Perunu tamamilə azad etmə onun əsas məqsədlərindən birinə çevrildi.

 
Xunin döyüşü (6 avqust 1824)

1824-cü ilin 10 fevral tarixində Peru konqresi Bolivara siyasi və hərbi hakimiyyəti tənzimləməyə haqq verən "Peru diktatoru" kimi tanıdı. Bolivar 1824-cü ilin 6 avqustunda Xose de Sukrenin yardımı ilə ispan cəngavərlərini Xunin döyüşündə məğlub etdi. 9 dekabr 1824-cü ildə isə Sukre hələ də say baxımından üstün olan ispan hərbçilərini Ayacuço döyüşündə darmadağın etdi.

Britaniyalı tarixçi Robert Harveyə görə:

  Bolivarın Perudakı nailiyyətləri onun kareyrasındakı digər illərlə müqayisədə çox təəccübləndirici idi. O və Sukre özü ölkənin şimalında zolaq boyu çətin vəziyyətdə olarkən, təxminən Qərbi Avropa boyda olan ərazini qorumuş və 18.000 nəfərlik ordunu məğlub etmişdilər. Şəxsi enerjinin ortaya qoyulması, keçirlən məsafələr və keçilməz hesab edilən dağ silsilərində baş tutmuş 4 uğurlu hərbi ekspedisiya...onnu dözümlülüyü və hərbi nailiyyətləri onu tarixin qlobal qəhrəmanları cərgəsinə çıxardı.  

1824-cw ildə ABŞ-ın Perudakı konsulu Uilyam Tüdor ABŞ dövlət katibi Con Kuinsi Adamsa yazırdı:

  Bədbəxtlikdən, Peruya azadlıq və müstəqillik gətirdiklərini elan edənlərin qəddarlıqları, prinsipsizlikləri, acgözlükləri, yağmaya olan sevgiləri ilə yerli əhali arasında onlara qarşı olan sevgini məhv etdi.  

Bolivar ispanları yozlaşmada ittiham etsə də, bəzi kilsələrə verdiyi əmrlə öz bəzəklərindən azad olmalarını istəyirdi. 1824-cü ilin 19 martında Xose Qabriel Perez Antoniyo Xose de Sukreyə Bolivarın ona verdiyi əmr barədə yazdığı məktubda vətənpərvər ordunun təmin edilməsi üçün "adi və fövqəladə" vasitələrdən bəhs edirdi. Perez deyirdi ki, Bolivar kilsələrdən gümüş və qızıl əşyaların müsadirə edilməsini və müharibə xərclərinin qarşılanması üçün sikkəyə çevrilməsini əmr etmişdi. Günlər sonra Bolivar Sukreyə bildirmişdi ki, kilsələrin qızılgümüşləri tam olaraq müsadirə edilmədiyi müddətdə maddi sıxıntılar yazayacaqlar.

Müstəqilliyin möhkəmləndirilməsi: 1825–1830

Boliviya Respublikası

6 avqust 1825-ci ildə Yuxarı Peru Konqresi Boliviya Respublikasının yaradıldığını elan etdi. Beləcə, Bolivar adı dövlət adına verilən çox azsaylı insanlardan biri oldu. 1827-ci ilin 12 yanvarında Bolivar Karakasa gəldi və sonra Boqotaya geri döndü.

Bolivar Böyük Kolumbiya Respublikasını idarə edərkən böyük çətinliklərlə qarşılanırdı. 1826-cı ildə daxili bölünmələr çaxnaşmalara səbəb oldu və Venesuelada üsyan başladı. Yeni Cənubi Amerika birliyinin qırılqanlığı ortaya çıxmışdı və çökəcəyi güman edilirdi. İttifaqı qorumaq üçün siyas əhv elan edildi və Venesuela üsyançıları ilə razılaşma əldə edildi. Bu Yeni Qranada da siyasi müxalifətə səbəb oldu. Millətin vahidliyi saxlamaq üçün Bolivar 1828-ci ildə Okanada konstitutsiya məclisinin çağıralacağını elan etdi.

Böyük Kolumbiya Respublikası daxilində mübarizə

Bolivar düşünürdü ki, İspan Amerikasında ABŞ kimi dövlət formalaşdırmaq əlverişsiz olacaqdır. Buna görə və parçalanmanın qarşısını almaq üçün Bolivar düşünürdü ki, Böyük Kolumbiyanı qatı mərkəzləşdirilmiş dövlət formasında qurmaq lazımdır. Boliviya konstitutsiyasının demək olar ki, bütün maddələri burada da tədbiq edildi. Bura ömürlük prezident seçilmə və varis təyin edə bilmə hüququ da daxil idi. Lakin bunun üçün çox mürəkkəb sistem nəzərdə tutulmuşdu.

Bu Yeni Qranadada 9 apreldən 10 iyuna qədər davam edən mübahisələrə səbəb oldu. Nətiədə sənəd qəbul edildi. Bu sənəd federal formada dövlətin yaradılmasını nəzərdə tutur və mərkəzi adminstrasiyasını rədd edirdi. Federalits fraksiyası yeni konstitutsiyanı mərkəzçi yox, federal əsaslarla yazdıra bilmə qabiliyyətinə sahib idi. Lakin bolivarçı nümayəndələr konqresdən çıxdılar və bununla da onun işini mənasız etdilər.

 
Bolivarın Venesuela Milli Bankında yerləşən və 1860-cı ildə çəkilmiş portreti.

Yeni konstitutsiya qəbul etməli olan konqresin dağılmasından iki ay keçdikdən sonra Bolivar "prezident-azad edən" elan edildi. O, bunu respublikanın birliyini, öz nüfuzunu və bütövlüyünü qorumaq üçün müvəqqəti addımlar hesab edirdi. Lakin onun bu qərarı siyasi rəqiblərinin qəzəbinin və müxaliflik hisslərinin daha da artmasına səbəb oldu. 25 sentyabr 1828-ci ildə Bolivara qarşı təşkil edilmiş səui-qəsd sevgilisi Manuela Saenzin yardımı ilə uğursuz oldu. Bolivar öz sevgilisini "Azad edənin liberatriksi" elan etdi. Müxaliflik isə hələ də davam edirdi və növbəti iki il müddətində Yeni Qranadada, Venesuelada, Ekvadorda üsyanlar meydana çıxırdı.

İlk öncə Bolivar sui-qəsddə ittiham edilən "Santander" qruplaşmasını bağışlamaq istəyirdi. Lakin sonradan birbaşa sui-qəsddə ittiham edilənlərin günahları tam sübuta yetirilmədən hərbi qaydalara əsasən güllələndilər. Sui-qəsd haqda məlumatı olan və Bolivarla aralarındakı düşüncə fərqliliklərə görə sui-qəsdə mane omayan Santander ölüm hökmünə məhkum edildi. Lakin Bolivar onun cəzasını yüngülləşdirdi.

Bu olanlardan sonra Bolivar ətrafını təmizlədi. Yeni Qranada, VenesuelaEkvadorda növbəti iki il müddətinə yeni üsyanlar baş verdi. Separatçılar Bolivarı respublikaçı prinsiplərə xəyanət etməkdə və daimi diktatorluq qurmaq istəməkdə ittiham edirdilər. Böyük Kolumbiya general La Marın Quayaquili ələ keçirməsindən sonra Peruya müharibə elan etdi. O, 27 fevral 1829-cu ildə marşal Antonio Xose de Sukre tərəfindən Pertete de Tarqui döyüşündə məğlub edildi. Sukre 1830-cu ilin 4 iyununda qətlə yetirildi. General Xuan Xose Flores Ekvador kimi bilinən 3 əyaləti - Quito, Quayaquil və Azuay ayıraraq müstəqil dövlət qurmaq və onun ilk prezidenti olmaq istəyirdi. Venesuela 13 yanvar 1830-cu ildə müstəqilliyini elan etdi. General Xose Antonio Paez Bolivarı rədd edərək, ölkənin prezidenti oldu.

Böyük Kolumbiya Respublikasının dağılması

Bolivara görə, Hispanik Amerika ana vətən idi. O, bütün İspaniya Amerikasının birləşdirilməsini xəyal edirdi. Buna görə, o, təkcə Böyük Kolumbiya Respublikasını yaratmamış, həmçinin gələcəkdə PeruBoliviya ilə birləşdirməyi planladığı And Konfederasiyasını yaratmışdı.

Bolivar 29 yanvar 1830-cu ildə - xəyalını qurduğu dövlət dağılarkən - Böyük Kolumbiya Respublikasının prezidentliyindən istefa verərkən millətinə sonuncu mesajını ünvanladı. Bolivar bu nitqində millətindən birliyi pozmamağı və separatçıların etdiklərinə diqqətlə yanaşmalarını istəyirdi. Bolivar təkcə müasir kolumbiyalıları yox, kolumbiyalılar deyərkən Böyük Kolumbiya Respublikasının bütün əhalisini nəzərdə tuturdu.

  Boqota, 20 yanvar 1830

Simón Bolívar Kolumbiyalılar!Bu gün sizi idarə etməkdən əl çəkirəm. Mən sizə 20 il müddətində hərbçi və lider kimi xidmət etdim. Bu uzun müddət ərzində biz öz ölkəmizi geri aldıq, 3 respublikanı azad etdik, bir çox vətəndaş müharibəsinə səbəb olduq və 4 dəfə konstitutsiya məclisləri çağıraraq xalqa öz iqtidarını geri qaytardıq. Bütün bunlar sizin böyüklüyünüzdən, cəsarətinizdən və vətənpərvərliyinizdən ilhamlanmışdır. Sizi idarə etmək mənim üçün böyük şərəf idi.

Bu gün çağırılan konstitusiya konqresi, Providens tərəfindən vəziyyətin gedişatına və hər şeyin xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq istədiyi qurumları vermək vəzifəsi daşıyır.

Cümhuriyyətin xoşbəxtliyinin əsl təməlində qurulması üçün bir maneə olaraq görülə biləcəyimdən qorxaraq, şəxsən mən sizin etibarınızın məni yüksəltdiyi bu ali vəzifədən özümü azad edirəm.

Kolumbiyalılar! Mən saflığını qorumağın mümkün olmadığı prinsiplərimə olan utandırıcı şübhələrin qurbanı oldum. İndi ali komandanlığa can atan yeni şəxslər qəlbinizi məndən ayırıb, məni özləri hazırladıqları layihələrin təşəbbüskarı kimi təqdim etdilər. Ən sonnuda, məni tac istəyən şəxs kimi qələmə verdilər. Halbuki, onların özü mənə dəfələrlə taxt-tac təklif etmiş, lakin mən ən qatı respublikaçı kimi bunu rədd etmişəm. Heç vaxt, heç vaxt, sizə and içirəm, düşmənlərimin mənim adıma çıxardığı taxt-tac iddiası ağlımdan belə keçməmişdir. Aldadılmayın, kolumbiyalılar! Mənim yeganə arzum sizin azadlığınıza yardım etmək və daxili dincliyinizi təmin etmək olmuşdur. Əgər buna görə günahkaramsa, mən sizin cəzanızı hamıdan çox haqq edirəm. Qulaq asmayın, sizə yalvarıram, şər-böhtan və ara qarışdıranlıq bütün tərəfləri bir-birinə qatır. Mənim əleyhimdə danışanlar dedikləri saxta ittihamlara özünü inandırmağa icazə verəcəksən ? Xahiş edirəm, axmaq olmayın!

Kolumbiyalılar, konstitutsiya konresinin ətrafında birləşin. O, millətin müdrikliyini, insanların ümidinin legitimliyini və vətənpərvərlərin son birləşdiyi nöqtəni təmsil edir. Onun suveren fərmanları həyatımızı, Cümhuriyyətin xoşbəxtliyini və Kolumbiyanın şöhrətini təyin edəcəkdir. Əgər çətin vəziyyətlər onu tərk etməyinizə səbəb olarsa, ölkə üçün heç bir sağlamlıq olmayacaq və anarxiya okeanında boğulacaqsınız, övladlarınıza mirası olaraq cinayət, qan və ölümdən başqa hrç bir şey qoymadan öləcəksiniz.

Əziz həmvətənlərim, siyasi kareyerama son qoyarkən səsləndirdiyim bu son xahişimə qulaq as, Kolumbiya adından istəyirəm, yalvarıram, birlik olun, yoxsa siz ölkənin qatili və özünüz özünüzün cəlladı olacaqsınız.

 

Bolivar birliyi qoruyub saxlamaqda uğursuz oldu. Böyük Kolumbiya növbəti il dağıldı. Onun yerində Venesuela, Yeni QranadaEkvador dövlətləri yarandı. İroniya ondadır ki, bu ölkələr mərkəziyyətçi dövlət formasında formalaşdı və bu dövlətləri uzun müddət Bolivarın son illərində onu daimi hakimiyyət qurmaqda ittiham edənlər idarə edirdi. Xose Antonio Paez və Fransisko de Paula Santander kimi separatçılar Bolivara onun ömürlük prezident olma və ya moxarx olma istəyininin olduğunu əsas gətirərək müxalif edirdilər. Onlardan bəziləri keçmişdə Bolivarın həyatına qarşı sui-qəsd belə həyata keçirmişdilər. Məsələn, YeniQranadanın ikinci hökumətini idarə edən Santander Bolivara qarşı olan Sentyabr sui-qəsdini həyata keçirmişdi.

Nəticə

XIX əsrin geri qalan hissəsində və XX əsrin əvvəllərində Latın Ameriksının siyası mühiti vətəndaş müharibələri və sosio-siyasi fenomen olan kaudiloların meydana çıxmağı ilə xarakterizə olunur. Bu Venesuelanın 1830-cu ildən sonrakı dövrünə daha xas xarakterik hadisədir.

Həqiqətən də, bu cür mübarizələr vətənpərvərlərinin qələbə qazanmasından qısa müddət sonra başladı. Çünki keçmiş ispan koloniyaları siyasi və hərbi sahələrin çarpışdığı və nəticədə keçmiş qəhrəmanların sürgünə göndərildiyi yeni millətləri formalaşdırırdılar. İspan krallığı burada qalan özünə sadiq qüvvələrdən istifadə edərək yenidən buraları özünə tabe etməyi planlayırdı. Sonda ispanların Venesuelaya, Peruya və Meksiyakaya müdaxilələri dəf edildi, bundan sonra loyalistlərin son qüvvələri də respublikaçılar tərəfindən məğlub edildi.

Kaudillizmin əsas xüsusiyyəti, adətən qeyri-ənənəvi şəkildə hakimiyyətə yüksələn, əksər hallarda qeyri-demokratik proseslər vasitəsilə idarəetmə hüquqlarını qanuniləşdirən avtoritar, lakin xarizmatik siyasi xadimlərin gəlişi idi. Onlar hakimiyyəti öz şəxsi keyfiyyətləri və bacarıqları hesabına idarə edir və ya ələ alırdılar. Bolivarın son illərində onnu bir zamanlar xəyalını qurduğu böyük millət parçalanmış və onun kiçik hissələri uğrunda kaudilolar mübarizə aparırdılar.

Son ayları və ölümü

 
Venesuelalı rəssam Antonio Herrera Toro tərəfindən çəkilmiş "Bolivarın ölümü" əsəri.

O, deyirdi ki, "inqilaba xidmət edən hər kəs dənizi şumlayıb". Bolivar 27 aprel 1830-cu ildə istefa verərək Avropaya sürgünə göndərildi. Özü getməmişdən əvvəl Avropaya birneçə şəxsi əşyasını göndərsə də, Kartexenadan çıxmamışdan vəfat etdi.

17 dekabr 1830-cu ildə, 47 yaşında olarkən Simon Bolivar vərəm xəstəliyindən Böyük Kolumbiya Respublikasının Santa-Marta bölgəsinin Quinta de San Pedro bölgəsində vəfat edir. Ölüm yatağında olarkən Bolivar adyutantı general Daniel D. O'Liariyə qalan nitqlərininin yazılarını, özünün yazılarını və məktublarını yandırmasını istəsə də, adyutantı onun bu əmrinə tabe olmamış və beləcə, bu yazılar xilas olmuşdur. Nəticədə tarixçilər Bolivarın liberal fəlsəfəsi düşüncələri barədə, şəxsi həyatı barədə (məsələn, Manuela Sanez ilə olan uzun müddətli sevgi münasibətləri) qiymətli məlumatlar əldə edə bilmişdirlər. 1856-cı ildəki ölümündən bir qədər əvvəl Saenz Bolivarın ona göndərdiyi məktubları da general Danielə verərək bu kolleksiyanı daha da genişləndirmişdir.

Bolivarın cəsədi ilk öncə Santa-Martadakı kilsədə dəfn edilmişdir. Lakin 12 il sonra - 1842-ci ildə prezident Xose Antonio Paezin əmri ilə cəsədi məzarından çıxarılaraq Karakasa gətirilmiş və burada həyat yoldaşı və valideynlərinin yanında Karakas kilsəsində dəfn edilmişdir. 1876-cı ildə Bolivarın məzarı Veesuela Milli Panteonuna köçürüldü. Santa-Marta yaxınlığındakı Quinta Bolivarın şəxsi həyatına aid bir çox şeyləri özündə ehtiva etdiyinə görə muzeyə çevrilmişdir. 2010-cu ildə Bolivarın uzun müddət sevdiyi Manuela Saenzin simvolik qalıqları Venesuela Milli Panteonuna gətirilərək Bolivarın yanında dəfn edilmişdir.

2008-ci ilin yanvar ayında Venesuela prezidenti Huqo Çavez Bolivarın sui-qəsd nəticəsində öldürülməsini araşdırmaq üçün xüsusi komissiya təşkil etdi. Bir neçə dəfə Çavez Bolivarın "Yeni Qranadadan olan xəyanətkarlar" tərəfindən öldürüldüyünü bildirmişdi. 2010-cu ilin aprel ayında infeksiya xəstəlikləri üzrə mütəxəsis Paul Auvaerter Bolivarın ölüm qabağı simtonlarını incələyərək xroniki mərgümüş zəhərlənməsinin ola biləcəyini bildirdi. Lakin o, həm kəskin zəhərlənmənin, həm də qətlin ağlabatmaz olduğunu bildirdi. 2010-cu ilin iyul ayında Bolivarın cəsədinin qalıqları araşdırmalar aparmaq üçün məzarından çıxarıldı. 2011-ci ilin iyul ayında beynəlxalq ekspertlər öz hesabatlarını bəyan etdilər. Bəyanatda onlar Bolivarın zəhərlənməsinə və ya digər qeyri-təbii səbəblərdən ölməsinə dair ortada heç bir sübutun olmadığını bildirdilər.

Şəxsi həyatı

 
Bolivarın 47 yaşında olarkən, 1830-cu ildə Xose Mariya Espinoza tərəfindən çəkilmiş eskizi.

Evliliyi

 
Bolivarın məzarının Karakasdan Santa Mariyaya transferi.

Bolivar 1786-cı ildə atası Xuan Visentenin, 1792-ci ildə anası Konsepsionun ölümündən sonra 1799-cu ildə Meksikaya, Fransayaİspaniyaya səyahətlər etdi. 16 yaşında təhsilini tamamladı. 1802-ci ildə Madriddə olarkən iki ildi münasibəti olan Mariya Tereza Rodriqez del Toro y Alayza ilə ailə həyatı qurdu. Mariya onun yeganə qanuni həyat yoldaşı olmuşdur. O, Karakasın del Toro və Madridin de İnikiyo markiz ailələrindən idi.

Venesuelaya döndükdən 8 ay sonra Mariya sarı qızdırma xəstəliyindən 1803-cü ilin 22 yanvarında vəfat etdi. Bolivar onun ölümündən çox təsirlənmişdi və onnu qohumları Bolivarın həyatına görə narahatlıq keçirirdilər. O, o zaman and içmişdi ki, birdə heç vaxt evlənməyəcək və andına sonuna qədər sadiq qaldı. Çox illər sonra o, arvadının ölümünü həyatının dönüş nöqtəsi adlandırmışdı. 1828-ci ildə Lis Perü de Lakroiksə bu sözləri demişdi:

  Sən 45 yaşında evləndin. Mən bunu edəndə 18 yaşım belə yox idi və mən dul qalanda 19 yaşım belə yox idi. Mən arvadımı səmimi qəlbdən sevirdim və onun ölümü məni bir daha evlənməməyə and içdirdi. Mən sözümün üstündə durdum. Bu olan şeylərə bax: əgər mən dul olmasaydım, nə general Bolivar, nə də Libertador olmayacaqdım. Lakin mən razıyam ki, mənim temperamentim San Mateonun sahibi olmağa uyğun deyil.  
 
Bolivarın 1802-ci ildə Mariya Tereza del Toro ilə evlənməsi.

Təəccüblü deyil ki, ispan tarixçi Salvador de Madariaqa Bolivarın həyat yoldaşının ölümünü Hispanik Amerikasının tarixində dönüş nöqtələrindən biri kimi təqdim etmişdir. 1804-cü ildə o, çəkdiyi əzabı yüngülləşdirmək üçün yenidən Avropaya səyahət etdi və burada dözülməz həyat yaşamağa başladı. Lakin sonradan keçmiş müəllimi Simon Rodriqezlə yenidən qarşılaşdı və o, yavaş-yavaş onun depressiyasını daha böyük bir işə bağlılıq hissinə çevirə bildi. Bu məqsəd Venesuelanın müstəqilliyi idi. Napoleon Fransasında bir müddət yaşamış və Grand Tura çıxmışdır. Bu zaman Bolivar Roma şəhərində o dövr Avropasının ən böyük alimlərindən olan Aleksandr fon Humboldtla görüşmüşdür. Aleksandr Bolivar haqda sonradan bunları yazmışdı:

  Mən bu qədər böyük ambisiya üçün yetərsiz gördüyüm uşağı kimi mühakimə edən zaman yanılmışdım.  

Sevgililəri

Bolivar xeyli sayda sevgi hadisələrinə qarışmışdır. Onun sevgi münasibətlərinin əksəriyyəti çox uzun müddət davam etməmişdir. Tarixçilər, alimlər və bioqraflar razılarşırlar ki, Bolivarın həyatında 3 əsas qadın olmuşdur: Jozefina "Pepita" Maçado, Fanni du Villars və Manuela Saenz

Manuela Saenz bu qadınlardan ən önəmlisidir. O, Bolivarın sonrakı həyatının bütün qismində sevgilisi olaraq qalmışdır. O, Bolivarın etibarlı sirdaşı və məsləhətçisi idi. Manuela Bolivarı Sentyabr sui-qəsdi zamanı xilas etmişdi. 1828-ci ilin sentyabrında baş tutan sui-qəsd zamanı az qala Bolivar öldürülürdü, lakin Manuela sui-qəsdçilərə mane olmuş və Bolivar otaqdan xilas ola bilmişdi.

 
Bolivarın sevgilisi və onu ölümdən xilas edən Manuela Seenz

Bolivar və Manuela 1822-ci ilin 22 iyununda Kitoda tanış olmuşdurlar. Onların münasibətləri də bir qədər mübahisəli məsələdir. Çünki Manuela Bolivarla tanış olana qədər demək olar ki, Ceyms Torn adlı şəxslə evlənirdi. Lakin onlar 1822-ci ildə fərqli düşüncələrə görə ayrılmışdılar. Manuela və Bolivar arasında emosianal bağlar çox güclü idi. Manuela Bolivarın ölüm xəbərini eşidən zaman intihara cəhd etmişdi.

Bolivar və Manuela bəzən eyni Cənubi Amerika şəhərlərində ( məsələn, Boqota, KitoLima) yaşasalar da, heç də həmişə üzbəüz münasibətdə olmamışdırlar. Onların bu münasibəti məktublaşmalarında daha aydın formada görünür. Lakin təəssüf ki, bu məktublaşmaların az bir qismi xilas edilmişdir, əksər hissəsi isə Manuelanın ölümündən sonra məhv olmuşdur. Sonradan Bolivar və Manuelanın adına bir neçə saxta məktublarda çıxarılmışdır.

Bolivarın xarakteristikası

Dukoudrey Holşteyn

Simon Bolivar xatirələri əsərində Henri La Fayette Villaum Dukoudrey Holşteyn (özü "heç də həmişə etibarlı olmayan, heç vaxt tərəfsiz şahid olmayan" kimi təsvir edilmişdir) gənc Bolivarı Venesuelanı və Yeni Qranadanı 1814-1816-cı illərdə tabe etməyə çalışan insan kimi təsvir etmişdir. Holşteyn Bolivara qoşulmuş və onun qərərgahında zabit kimi xidmət etmişdir. O, Bolivarı tez-tez düşmən qarşısında öz hərbi düşərgəsini qoyub qaçan qorxaq və qadınların möhtəşəm sevgilisi kimi təsvir edir. O, qeyd edir ki, bütün hərbi əməliyyatlar zamanı 2 və daha çox məşuqəsi onunla kompaniyada iştirak edirdi.

O, qeyd edir ki, Bolivar üçün donanmasını Marqarita adasına yönləndirib, orada 2 gün müddətində məşuqəsinin gəlib çatmasını gözləmək heç bir zaman onun üçün problem olmamışdır. Holşteyn həmçinin, Bolivarın opportunist olduğunu və açıq döyüşdənsə intiriqaları və manipulyasıyaları seçdiyini qeyd etmişdir. Əlavə olara qeyd etmişdir ki, o, daim öz həyati təhlükəsizliyindən də narahat olmuşdur.

Bolivarın Holşteyn barədəki fikirləri Luir Perünün ona özünə kimi - Çarlz Eloi Demarqueti mi, yoxsa Holşteyni mi adyutant olaraq istəməyini soruşmağından sonra bizə məlum olmuşdur. Bolivar Demarqueti seçərək bildirmişdi ki, "mən ona heç vaxt özümün adyutantım edəcək qədər inanmamışam, əksinə, mən onun şəxs olaraq keyfiyyətlərindən və xidmətində narahatam". Sonradan Holşteynin onun ordusundan ayrılmasını isə "əsl zövq" adlandırmışdı.

Qohumları

Bolivarın uşağı olmamışdır. Güman edilir ki, uşaq olduğu zaman keçirdiyi qızılca və qulaqdibi xəstəlikləri onun qısır olmasına yol açmışdır. Bolivarın bacısının və qardaşının nəslindən olan yaxın qohumları hələ də mövcuddur. Onun bacılarından biri uşaq olarkən vəfat etmişdir. Bacısı Xuana Bolivar y Palasios dayısı Dionisio Palasios y Blanko ilə evlənmiş və Quillermo və Beniqna adlı övladları olmuşdur. Quillermo dayısı Bolivarla birgə döyüşərkən 2 dekabr 1817-ci ildə La Hoqaza döyüşündə vəfat etmişdir. Beniqna iki dəfə ailə həyatı qurmuşdur. Birincini Pedro Brikeno Mendezlə, ikincini Pedro Amestoy ilə. Onların kötükcələri olan Bolivarın qohumları Pedro və Eduardo Mendoza Qoytikoalar 2009-cu ildən etibarən Karakasda yaşayırlar.

Bolivarın böyük bacısı Mariya Antoniya Pablo Klemente Frankia ilə evlənmiş və 4 övladı olmuşdur: Jozefa, Anakleto, Valentina və Pablo. Mariya Antonia Bolivar prezident kimi xidmət edərkən onun mülklərini idarə etmişdir. O, Bolivarın mülkü olan və ona miras kimi qalan Makaraoda təqaüdə ayrılmışdır.

Bolivarın böyük qardaşı Xuan Visente 1811-ci ildə ABŞ-da diplomatik səfərdə olarkən vəfat etmişdi. Onun nigahdan kənar 3 övladı var idi: Xuan, Fernando Simon və Felikia Bolivar Tinoko. Bolivar qardaşının ölümündən sonra onun uşaqlarını və bu uşaqların anasını maddi baxımdan təmin etmişdir. Bolivar xüsusilə Fernando adla qardaşı oğlu ilə daha yaxın idi və onu 1822-ci ildə ABŞ-da təhsil almağa göndərmişdi. Fernando burada Virciniya Universitetinə qəbul olmuşdu. Uzun ömrü boyunca Fernando Venesuela tarixinin böyük siyasi hadisələrində çox cüzi formada iştirak etmişdir. Əsasən səyahətlər etmiş və Avropanın bir çox yerində yaşamışdır. 3 övladı olmuşdur: Benjamin Bolivar Qauthier, Santiaqo Hernandez Bolivar və Klaudio Bolivar Taraxa. Fernando 1898-ci ildə 88 yaşında olarkən vəfat etmişdir.

Şəxsi inancları

Siyasi inancları

Bolivar ABŞFransız inqilablarınnı böyük pərəstişkarı idi. Bolivar qardaşı oğlu Fernando Bolivarı Filadelfiyada yerləşən özəl məktəbə yazdırmış və Virciniya Tomas Cefferson Universitetindəki təhsili də daxil olmaqla, onun təhsil haqqını ödəmişdir. Bolivar 2 məsələdə ABŞ-ın inqilab lidelrərindən fərqlənirdi. Bunlardan birincisi o idi ki, Bolivar İspan Amerikası kimi quldarlığın çox yayqın olduğu bölgədən olmasına və burada fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, ABŞ liderlərindən fərqli olaraq qatı quldarlıq əleyhdarı idi. İkincisi, o, ABŞ istiqlaliyyətinin heyranı olsa da, ABŞ dövlət modelinin Cənubi Amerikada işləyəcəyinə inanmırdı. Beləcə, o, iddia edirdi ki, Venesuela kimi heterojen cəmiyyətləri idarəçilik altında saxlamaq üçün "bəzən dəmir əl lazım ola bilər".

Bolivar hesab edirdi ki, ABŞ demokratiya üçün xüsusi münbit torpaqlarda yerləşmişdir. Bunun əksinə olaraq, Cənubi Amerika "cəhalət, tiranlıq və şiddət üçlüsünün boyunduruğu altında" yerləşirdi. O, qeyd edirdi ki, əgər onun respublikası da ABŞ-ın sahib olduğu coğrafiyada yaradılsaydı o da xalqa xeyli azadlıqlar verərdi. Onun qurduğu birinci respublika süqut edərkən, Bolivar səbəb kimi məhz bunları göstərmişdi.

Avropada syahət edərkən Adam Smithin "Millətlərin zənginliyi", Volterin "Məktublar"ı, Monteskyönün "Qanunların ruhu" kitablarını oxusa da, Boliviya konstitutsiyasını yazarkən başqa üsullardan istifadə etmişdi. Boliviya konstitutsiyası onu latın Amerikası konservatizmi düşərgəsinə yerləşdirmiş və bunun XIX əsrdəki yolunu müəyyən etmişdi. Boliviya konstitusiyası ömürlük prezidentliyi və irqi senat hakimiyyətini nəzərdə tuturdu. O, daha çox Britaniyanın yazılmamış, lakin eyni zamanda da mövcud olan konstitutsiyasına əsaslanırdı.

Karlos Fuentesə görə:

  İstiqlaliyyəti qazandıqdan sonra özümü necə idarə etməli ? Libertadoru bu suala cavab tapmaq yeyib bitirirdi...Bolivar İspaniya Amerikasını XIX əsr və XX əsrin əvvəlləri boyunca dağıdan şiddətdən qaçmağa çalışırdı. Tiranlıq mı, anarxizm mi ? Mümkünsüz olanı məqsəd kimi qəbul etməyin, çünki azadlıq axtarışında tiranlığa yuvarlana bilərsiniz. Tamamilə azadlıq həmişə tam gücə səbəb olur və bu iki ekstrimın arası sosial azadlıqdır. Bolivar balansı tapmaq üçün v' irqi bərabərsizliyin olduğu yerdə bərabərliyi təmin etmək üçün güclü icraedici hakimiyyəti nəzərdə tutan "ağıllı despotluğu" təklif etdi. O, Monteskyönwn fikrinə uyğun olaraq, inanırdı ki, inistitutlar yerli şəraitə əsasən uyğunlaşdırılmalıdır.
— El Espejo Enterrado, Mexiko
 

Masonluq

Amerikan istiqlaliyyət hərəkatlarının digər rəhbərləri kimi (Corc Vaşinqton, Migel Hidalqo, Xose de San Martin, Bernardo O'Higgins, Fransisko de Paula Santander, Antonio Narino və Fransisko de Miranda) Simon Bolivar da mason idi. O, 1803-cü ildə İspaniyanın Kadiz bölgəsində Lautaro Mason Lojasına üzv olmuş və Məbəd cəngavərləri ilə əlaqıyı girmişdir. O, burada öz inqilabçı yoldaşlarının bəziləri ilə tanış olmuşdur. Bunlara misal olaraq Xose de San Martini misal göstərmək olar. 1806-cı ilin may ayında Parisdə "Müqəddəs Şotlandiyalı Aleksandrın Şotland Anası" kilsəsində o yüksək rütbəyə yüksəldilmişdir. Londonda yaşadığı zaman o, burada Fransisko de Miranda tərəfindən qurulan "Böyük Amerikan Birliyi" lojasında çalışmışdır. 1824-cü ilin aprel ayında 33 dərəcəli mason rütbəsinə yüksəldilmişdir.

O, 2 nömrəli Peru mason lojasının əsasını qoymuşdur.

Mirası

Siyasi mirası

Latın Amerikasının istiqlaliyyət mübarizəsində açar nöqtə olması Simon Bolivarın bu millətlərin yaddaşında xüsusi yer tutması ilə nəticələnmişdir. O, millətçiliyin və vətənpərvərliyin xüsusi simvoluna çevrilmişdir. Onun adı və etdikləri tez-tez siyasətçilərin ritorikasında işlədilir. O, Venesuelada, Ekvadorda, Peruda, Kolumbiyada, PanamadaBoliviyada milli kimlik quruculuğunun mühüm əsasını təşkil etmişdir. Latın Amerikasının bütün siyasi spektrlərdən siyasətçiləri Bolivarın "mantiyası" altında özünə yer etməyə çalışır.

Venesuelada Bolivar militarist mirasın arxasında dayanır. Onun rəsmlərindən, simvollarından və xatirələrindən siyasi mesajlar vermək və propaqanda aparmaq üçün geniş ölçüdə istifadə edilir. Burada təqdim edilən Bolivar aşırı dərəcəli "partiya ruhunu" və "fraksiyaları" rədd edir. 1800-cü illərdə Venesuela kaudillolar tərəfindən idarə olunurdu və 1892-ci ildən 1900-cü ilə qədər 6 iri üsyan baş vermişdi. Militarist miras millətçi diktator Markos Perez Ximenez tərəfindən istifadə edilmişdir. Sonradan isə sosialist siyasi hərəkatının rəhəri və prezident Huqo Çavez tərəfindən istifadə edilmişdir.

Abidələr və fiziki mirası

Boliviya milləti və Bolivarçı Venesuela Respublikası və bu dövlətlərin rəsmi valyutaları ( Boliviyada boliviano və Venesuelada bolivar) Simon Bolivarın şərəfinə adlandırılmışdır. Əlavə olaraq, KolumbiyaVenesueladakı əksər şəhər və qəsəbələrin mərkəz meydanları Bolivar Plazası olaraq bilinir. Boqotada olduğu kimi, dövlət orqanlarının əksəriyyəti də məhz bu plaza ətrafında yerləşir. Buna Milli Kapitol və Ədliyyə Nazirliyi də daxildir.

KitoKarakasla yanaşı, Latın Amerikası paytaxtlarının əksəriyyətində - Buenos-Ayresdə, Limada, Havanada, Mexikoda, Panamada, Paramariboda, San-Xosedə, Santo-Dominqoda, Sukredə - Bolivarın şərəfinə ucaldılmış abidələr mövcuddur. Boqotada Simon Bolivar parkı bir çox konsertlərə ev sahibliyi etmişdir. Latın Amerikasından kənarda da Bolivarın şərəfinə ucaldılmış xeyli sayda müxtəlif abidə növləri mövcuddur. Bu şəhərlərə misal olaraq Əlcəzair şəhərini, Ankaranı, Buxaresti, Londonu, Minski, Moskvanı, Yeni Dehlini, Ottavanı, Parisi, Praqanı, Romanı, Tehranı, VyananıVaşinqtonu göstərmək olar. İspaniyada, xüsusən Basklar bölgəsində Bolivarın şərəfinə xüsusi abidələr tikilmişdir. Bu abidələrdən ən ehtişamlısı Bilbaoda qurulmuşdur. Həmçinin, Venesuela hökuməti Simon Bolivarın əcdadlarının evi yerləşən Cenarruza-Puebla de Bolivarda geniş ölçülü ev muzeyi istifadəyə verilmişdir. Nyu-York şəhərinin Amerikas prospektinin girişində Simon Bolivarın ehtişamlı bürünc heykəli qoyulmuşdur. ABŞ-ın müxtəlif ştatlarında Bolivarın şərəfinə adlandırılmış yer adları vardır. Məsələn, VenesueladaABŞ-da bəzi hərbi donanma obyektlərinə Simon Bolivarın adı verilmişdir. Maks Volf kəşf etdiyi 712 Boliviana planeti Bolivarın şərəfinə adlandırılmışdır. Bolivarın adının bu planetə qoyulmasını Kamille Flammarion tərəfindən təklif edilmişdir.

Simon Bolivarın ad günü VenesueladaBoliviyada rəsmi bayram günüdür.

Populyar mədəniyyətdə

Bolivar dünyanın müxtəlif ölkələrində opera, ədəbiyyat, film və s. digər populyar mədəniyyət nümunələrində əsas qəhrəman kimi obrazları yaradılmışdır. 1943-cü ildə Darius Milhaud Bolivarın şərəfinə adlandırdığı Bolivar operasını bəstələmişdir. O, həmçinin Qabriel Qarsia Markezin 1989-cu ildə yazdığı əsərin əsas qəhrəmanlarından biridir. Bu əsərdə Bolivar qəhrəmandan daha çox, insani xüsusiyyətləri daha qabardılaraq göstərilmişdir. 1969-cu ildə Maksimilian Şellin baş rolda oynadığı və Alessandro Blasettinin rejissoru olduğu Simon Bolivar filmi çəkilmişdir. Bu filmdə həmçinin, aktrisa Rosanna Şiaffino da çəkilmişdir. Bolivarın həyatı əsasında 2013-cü ildə Libertador filmi də çəkilmişdir. Bu filmdə əsas rolu Edqar Ramirez oynamışdır. Filmin rejissoru isə Alberto Arvelo olmuşdur. İspan televiziya serialı olan "Zamanın sahibi"-nin "Aydınlanmış zaman" bölümündə (isp. Tiempo de ilustrados) Simon Bolivar əsas boraz kimi göstərilmişdir. Bölümdə zamanda səyahət edilərək Bolivarın və ətrafındakıların həyatına müdaxilələr edilməsi əks etdirilmişdir. Həmçinin, Bolivara qarşı təşkil edilmiş 1828-ci il sui-qəsdindən də bəhs edilmişdir. 2019-cu ildə NetFliks Bolivarın həyatından və ətrafında baş verən hadisələrdən bəhs edən serial istehsal etməyə başlamışdır. İspan dilində olan bu serial Kolumbiya istehsalıdır.

Qalereya

Həmçinin bax

Qeydlər

  1. İspan iş sistemidir. İşöalçıların yerlilərdən ibarət işçi qüvvəsi ilə mükafatlandırılmasını nəzərdə tuturdu.
  2. Ayuntamiento da deyilir. İspan koloniyalarında adminstrativ şura. Müasir dövrdəki bələdiyyələrə bənzəyir.

Mənbə

İstinadlar

  1. El Libertador: Writings of Simón Bolívar, ed. David Bushnell. New York: Oxford University Press 2003.
  2. ed, Thomas Riggs (2013). The literature of propaganda. Detroit [u.a.]: St. James Press. 153–55. ISBN 978-1-55862-859-5.
  3. Toro Hardy, Alfredo, Understanding Latin America (2017), World Scientific, New Jersey, p. 47
  4. Arana, M (2013). Bolivar. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-1-4391-1019-5.
  5. Jeremy Adelman, "Independence in Latin America" in The Oxford Handbook of Latin American History, José C. Moya, ed. New York: Oxford University Press 2011, p. 153.
  6. "Guia Bizkaia". www.guiabizkaia.com.
  7. "Simón Bolivar". geneall.net.
  8. "The 10 Most Influential Latin Americans in History". www.thoughtco.com.
  9. Slatta, de Grummond, 2003. səh. 10–11
  10. Masur, 1969. səh. 21–22
  11. Thornton, 1998. səh. 277
  12. Arana, 2013. səh. 123
  13. Arana, 2013. səh. 6
  14. Arismendi Posada, 1983. səh. 9
  15. Arismendi Posada, 1983. səh. 10
  16. Lynch, 2007. səh. 16
  17. Crow (1992:431).
  18. Masur (1969), 98–102; and Lynch, Bolívar: A Life, 60–63.
  19. "Octagon Museum – Curaçao Art".
  20. Bushnell, 2006. səh. 112
  21. Simón Bolívar has been indirectly saved by his French friend Benoît Chassériau who 10 December 1815 a few hours before the assassination attempt, visited him and gave him money to seek alternative accommodation. Thus, the Liberator left the room where José Antonio Páez had slept for several nights and depended on the guesthouse Rafael Pisce at the corner of Prince and White streets. The same night, Pio the servant of Bolivar and Paez plunged his murderous knife into the neck of Captain Felix Amestoy, thinking it was the Liberator. References: 1) in ‘Bolívar y los emigrados patriotas en el Caribe (Trinidad, Curazao, San Thomas, Jamaica, Haití)’ – By Paul Verna – Edition INCE, 1983; 2) in ‘Simón Bolívar: Ensayo de interpretación biográfica a través de sus documentos’ – By Tomás Polanco Alcántara – Edition Academia Nacional de la Historia, 1994. p. 505; 3) in ‘Petión y Bolívar: una etapa decisiva en la emancipación de Hispanoamérica, 1790–1830’ – Colección Bicentenario – By Paul Verna – Ediciones de la Presidencia de la República, 1980. pp. 131–34) in ‘L'ami des Colombiens, Benoît Chassériau (1780–1844)’ by Jean-Baptiste Nouvion, Patrick Puigmal (postface), LAC Editions, Paris, 2018. pp. 70–73. (ISBN 978-2-9565297-0-5
  22. Bushnell, 2006. səh. 115
  23. Arana, 2013. səh. 192-201
  24. Arana, 2013. səh. 212
  25. Arana, 2013. səh. 222
  26. Edgar Esteves González. Batallas de Venezuela: 1810–1824. səh. 124.
  27. Arana, 2013. səh. 246
  28. Arana, 2013. səh. 248
  29. Arana, 2013. səh. 255
  30. Arana, 2013. səh. 267
  31. Arana, 2013. səh. 287
  32. Arana, 2013. səh. 295
  33. Romantic Revolutionary: Simón Bolívar and the Struggle for Independence in Latin America. London: Constable. 2011. səh. 318-319.
  34. Quiroz, Alfonso W. (2008). Corrupt Circles: A History of Unbound Graft in Peru (1). Washington, DC: Woodrow Wilson Center Press. 88–91. ISBN 978-0-8018-9128-1.
  35. Rumazo González (2006), p. 151.
  36. Letter from José Gabriel Pérez to Antonio José de Sucre. Trujillo, 19 March 1824. Archivo del Libertador, Document 9135.
  37. Letter from Simón Bolívar to Antonio José de Sucre. Trujillo, 21 March 1824. Archivo del Libertador, Document 9151.
  38. Arana, 2013. səh. 346
  39. Arana, 2013. səh. 408
  40. , Petre. səh. 381-382
  41. Arana, 2013. səh. 106
  42. Arana, 2013. səh. 351
  43. Arana, 2013. səh. 394
  44. Arana, 2013. səh. 403
  45. Bushnell, 2006. səh. 120
  46. Monroy, Ramón Rocha (5 June 2009). "Ultimas cartas de Sucre" (Spanish). Bolpress.
  47. Fornoff, Frederick. El Libertador: Writings of Simon Bolivar. Oxford University Press, 2003, p. 143. "Writings of Simon Bolivar"
  48. Harvey, Robert. "Bolivar: The Liberator of Latin America". Skyhorse, 2013, Ch. 24 "Bolivar: The Liberator of Latin America"
  49. Cardoza Sáez, Ebert (2015). "El caudillismo y militarismo en Venezuela. Orígenes, conceptualización y consecuencias". Procesos Históricos (28). ISSN 1690-4818.
  50. "Triunfo de la Independencia". pares.mcu.es (ispan). 2015-12-04. İstifadə tarixi: 2017-08-15.
  51. "Resistencias e intentos de reconquista". pares.mcu.es (ispan). 2015-12-04. İstifadə tarixi: 2017-08-15.
  52. Arana, 2013. səh. 450
  53. Arana, 2013. səh. 435
  54. Arismendi Posada, 1983. səh. 19
  55. BBC, Grant, 5 July 2010
  56. [Juan Forero "Chávez, Assailed on Many Fronts, Is Riveted by 19th-Century Idol"] (#bad_url). The Washington Post. 17 iyul 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 fevral 2008.
  57. "Doctors reconsider health and death of 'El Libertador,' general who freed South America". Science Daily. 17 iyul 2010 tarixində arxivləşdirilib.
  58. Nick Allen (2010). Simon Bolivar died of arsenic poisoning. The Telegraph.
  59. Girish Gupta (2011-07-26). "Venezuela unable to determine cause of Bolivar's death. And that's how the story ends". Christian Science Monitor. İstifadə tarixi: 2013-06-29.
  60. Lacroix (2009), p. 73.
  61. de Madariaga, Salvador (1959). Bolívar (ispan) (3.ª). Buenos Aires: Editorial Sudamericana. OCLC 803116575.
  62. Lynch, 2006
  63. Arana, 2013. səh. 64
  64. Lecuna, Vicente (1951). Selected Writings of Bolívar. New York: The Colonial Press Inc. səh. 707.
  65. Masur (1948), pp. 430–33.
  66. Hagen, Victor W. von (1952). The Four Seasons of Manuela. A Biography. The Love Story of Manuela Sáenz and Simón Bolívar. New York: Duell, Sloan and Pearce. 302.
  67. Rumazo González (2007), p. 237.
  68. Lovera De-Sola, R.J. (2 July 2011). . www.arteenlared.com (ispan). 16 November 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 January 2017.
  69. Slatta, Richard W. Simón Bolívar's Quest for Glory. Texas A&M University Press, 2003. Print.
  70. Peru de Lacroix, Luis (2009). (PDF) (print). Caracas: Ministry of Popular Power for Communication and Information. 2014-08-19 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-28.
  71. Irma De-Sola Ricardo (1999). . I. Caracas: Fundación Polar. ISBN 978-980-6397-37-8.
  72. Irma De-Sola Ricardo. Bolívar Palacios, María Antonia. I. Diccionario de Historia de Venezuela.
  73. Rafael Fuentes Carvallo. Bolívar, Fernando Simón. I. Diccionario de Historia de Venezuela.
  74. Arana, 2013. səh. 52-53
  75. Arana, 2013. səh. 71-72
  76. Bushnell, 2006. səh. 100
  77. Arana, 2013. səh. 224
  78. Bushnell, 2006. səh. 136
  79. Fondo de Cultura Económica (1992), p. 272
  80. "Famous Freemasons in the course of history". Unmerged Lodge St. John's No. 11 F.A.A.M., Washington D.C. 16 November 2015 tarixində .
  81. "List of notable freemasons". 25 September 2018 tarixində .
  82. "17 Of The Most Influential Freemasons Ever". businessinsider.com. 20 March 2014. 22 November 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 30 September 2018.
  83. Uzcategui, Rafael (2012). Venezuela: Revolution as Spectacle. See Sharp Press. 142–49. ISBN 978-1-937276-16-4.
  84. Carrera Damas, Germán (2006). Mitos políticos en las sociedades andinas: Orígenes, invenciones, ficciones. Miranda: Equinoccio. səh. 398. ISBN 978-980-237-241-6.
  85. Block, Elena (2015). Political Communication and Leadership: Mimetisation, Hugo Chavez and the Construction of Power and Identity. Routledge. 74–91. ISBN 978-1-317-43957-8.
  86. Solar, Igor I. (6 May 2013). "History and tragedy at Bolívar Square in Bogotá, Colombia". www.digitaljournal.com. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  87. Pino, David (10 October 2010). "El Monumento a Simón Bolívar". Lima la Única. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  88. "Equestrian statue of Simon Bolivar in Buenos Aires Argentina". Equestrian statues (ingilis). 2016-11-03. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  89. "Statue of Simón Bolívar | Havana, Cuba Attractions". www.lonelyplanet.com (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  90. Dixon, Seth (2010-08-12). "Making Mexico More "Latin": National Identity, Statuary and Heritage in Mexico City's Monument to Independence". Journal of Latin American Geography (ingilis). 9 (2): 119–138. doi:10.1353/lag.2010.0005. ISSN 1548-5811.
  91. "Simón Bolívar Monument in Casco Viejo, Panama City, Panama". Encircle Photos (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  92. Suriname. "Suriname - Paramaribo". www.suriname.nu (Dutch). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  93. "Monument Zu Simon Bolivar In San Jose, Costa Rica Redaktionelles Foto - Bild von ernstlich, hauptsächlich: 67414231". de.dreamstime.com (alman). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  94. "Ambasada Venezuelei la Bucureşti aduce onoruri Eliberatorului Simón Bolívar şi oferă un discurs despre Venezuela ca punte de legătură între Alba şi Mercosur". Ambasada Republicii Bolivariene Venezuela în România. 17 December 2014. 18 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2019.
  95. "Simon Bolivar statue". London Remembers (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  96. . BelarusFeed (ingilis). 6 October 2017. 2019-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  97. Press statement following Russian-Venezuelan talks // Kremlin.ru. 2010. 15 october
  98. "Alger - Bab El Oued - Buste de Simon Bolivar - Algérie". Routard.com (fransız). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  99. "Newest square in Delhi honours revolutionary Simon Bolivar". The Hindu. 20 April 2016. İstifadə tarixi: 17 February 2019.
  100. "Simon Bolivar - Ottawa, Ontario - Statues of Historic Figures on Waymarking.com". www.waymarking.com. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  101. "Au Cours la Reine, des statues glorifiant des personnages illustres : Simon Bolivar, le Marquis de La Fayette, Albert 1er des Belges". Histoires de Paris (fransız). 2015-07-24. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  102. "Simón Bolívar, Interbrigade square, Prague, Czech Republic - Statues of Historic Figures on Waymarking.com". www.waymarking.com. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  103. Clammer, Paul (2012). Haiti (ingilis). Chalfont St Peter and Guilford, CN: Bradt Travel Guides. 120. ISBN 9781841624150.
  104. "Equestrian statue of Simon Bolivar in Rome Italy". Equestrian statues (ingilis). 2016-04-06. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  105. "Venezuela Opens Monument of Simon Bolivar in Bulgaria's Sofia - Novinite.com - Sofia News Agency". www.novinite.com. 19 April 2010. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  106. "Statue of Venezuela's founding father unveiled in Tehran in presence of Chavez". Payvand. 28 November 2004. İstifadə tarixi: 18 February 2019.
  107. "Simon Bolivar, der Befreier. Denkmal im Donaupark". meinbezirk.at (alman). 24 September 2015. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  108. "National Mall and Memorial Parks---American Latino Heritage: A Discover Our Shared Heritage Travel Itinerary". www.nps.gov. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  109. "El Monumento De Simon Bolivar En La Plaza Venezuela En Bilbao, España Foto de archivo - Imagen de configuración, día: 122645546". es.dreamstime.com (ispan). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  110. "Ziortza-Bolibar, el origen de Simón Bolívar - Ziortza-Bolibar, el pueblo en el que se forjo el inicio de la historia del "Libertador de las Américas"". Turismo País Vasco (ispan). 2016-12-29. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  111. "Central Park Monuments – Simon Bolivar Monument : NYC Parks". Nycgovparks.org. İstifadə tarixi: 2014-02-05.
  112. Hora, Diario La. "Simón Bolívar, un sueño cumplido - La Hora". La Hora Noticias de Ecuador, sus provincias y el mundo (ispan). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  113. "Simon Bolivar Monument In Casa De Libertad, Sucre Editorial Stock Photo - Image of building, bolivar: 109958888". www.dreamstime.com (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  114. . Bogotá Business English (ingilis). 2017-09-27. 2019-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-17.
  115. "(712) Boliviana". (712) Boliviana In: Dictionary of Minor Planet Names. Springer. 2003. səh. 69. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_713. ISBN 978-3-540-29925-7.

Ədəbiyyat

  • Arana, M., 2013, Bolivar, New York: Simon & Schuster, ISBN 978-1-4391-1019-5
  • Bushnell, David. The Liberator, Simón Bolívar. New York: Alfred A. Knopf, 1970. Print.
  • Petre, Francis Loraine (1910). Simon Bolivar "El libertador": a life of the chief leader in the revolt against Spain in Venezuela, New Granada & Peru. J. Lane.
  • Lynch, John (5 July 2007). Simón Bolívar: A Life. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12604-4.
  • Arismendi Posada, Ignacio (1983). Gobernantes Colombianos [Colombian Presidents] (second). Bogotá, Colombia: Interprint Editors Ltd.; Italgraf.
  • Bushnell, David; Langley, Lester D. (2008). Simón Bolívar: Essays on the Life and Legacy of the Liberator. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5619-5.
  • Grant, Will (5 July 2010). "Venezuela honors Simón Bolívar's lover Manuela Saenz". BBC. İstifadə tarixi: 17 July 2010.
  • Lynch, John (2006). Simón Bolívar: A Life. Yale University Press. ISBN 978-0-300-11062-3.
  • Lynch, John (5 July 2007). Simón Bolívar: A Life. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12604-4.
  • Masur, Gerhard (1969). Simón Bolívar (Revised). Albuquerque: University of New Mexico Press.
  • Petre, Francis Loraine (1910). Simon Bolivar "El libertador": a life of the chief leader in the revolt against Spain in Venezuela, New Granada & Peru. J. Lane.
  • Rumazo González, Alfonso (2006). Antonio José de Sucre, Gran Mariscal de Ayacucho (Biografía). Ediciones de la Presidencia de la República. ISBN 978-980-03-0363-4.
  • Rumazo González, Alfonso (2007). Manuela Sáenz. La Libertadora del Libertador (Biografía). Ediciones de la Presidencia de la República. ISBN 980-03-0369-3.
  • Slatta, Richard W.; de Grummond, Jane Lucas (2003). Simón Bolívar's Quest for Glory. Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-239-3.
  • Thornton, John Kelly (28 April 1998). Africa and Africans in the Making of the Atlantic World, 1400–1800. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62724-5. İstifadə tarixi: 8 April 2012.

Xarici keçitlər

  • Archivo del Libertador 2017-09-22 at the Wayback Machine
  • The Louverture Project: Simón Bolívar
  • In Profile: Simón Bolívar – The Liberator
  • About the surname Bolíbar/Bolívar, in Spanish 2019-08-05 at the Wayback Machine
  • Paternal ancestors of the Liberator, in Spanish 2019-09-30 at the Wayback Machine
  • Coats of arms of the Bolíbars, in Spanish 2019-08-06 at the Wayback Machine
  • Maternal ancestors of the Liberator (Palacios family), in Spanish 2019-10-27 at the Wayback Machine
  •  (isp.)
  • Beside Bolivar: The Edecán Demarquet
  • "Building a New History by Exhuming Bolívar"
  • "Bolivar: American Liberator"YouTube
  • Simon Bolivar  (ing.) Find a Grave saytında

simon, bolivar, simón, josé, antonio, santísima, trinidad, bolívar, palacios, ponte, andrade, blanco, simón, josé, antonio, santísima, trinidad, bolívar, palacios, ponte, blanco, daha, çox, kimi, tanınır, həmçinin, libertador, liberator, olaraq, adlandırılır, . Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palacios Ponte Andrade y Blanco isp Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar Palacios Ponte y Blanco daha cox Simon Bolivar kimi taninir Hemcinin El Libertador ve ya Liberator olaraq adlandirilir 1 O Venesuelanin Boliviyanin Kolumbiyanin Ekvadorun Perunun ve Panamanin Ispaniya imperiyasindan ayrilmasina sebeb olan herekatin herbi ve siyasi lideri olmusdur Simon Bolivarisp Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar PalaciosVenesuela Respublikasinin 2 ci prezidenti6 avqust 1813 7 iyul 181417 dekabr 1819 4 may 1832Boliviya Respublikasinin 1 ci prezidenti12 avqust 1825 29 dekabr 1825Peru Respublikasinin 8 ci prezidenti17 fevral 1824 28 yanvar 1827Sexsi melumatlarDogum tarixi 24 iyul 1783Dogum yeri Karakas VenesuelaVefat tarixi 17 dekabr 1830 47 yasinda Vefat yeri Santa Maria Yeni QranadaVefat sebebi verem tif xesteliyi d Defn yeri Cathedral of Santa Marta d Caracas Cathedral d Venesuela Milli panteonu d Herbi xidmetRutbesi general Vikianbarda elaqeli mediafayllarBolivar varli aristokrat ailesi olan Kriollo ailesinde anadan olmusdur Butun yuxari tebeqe ailelerinin ovladlari kimi 16 yasinda tehsil almaq ucun xarice gonderilmisdir Ilk once Ispaniyaya gelmis ve sonra buradan Fransaya kecmisdir Avropada olarken Maariflenme dovrunun ideyalarindan tesirlenmis ve bu ideyalar onda Cenubi Amerikadaki Ispaniya hakimiyyetine son qoymaq isteyinin yaranmasina sebeb olmusdur Ispaniyanin Yarimada muharibesi ile mesgul olmasina gore Bolivar 1808 ci ilde azadliq ugrunda mubarizeye basladi 2 1819 cu ilin 7 avqustunda bas vermis Boyaka doyusunde elde edilen qelebe ile Yeni Qranadanin musteqilliyine dogru daha bir addim atildi Sonraki 3 il erzinde Bolivar milli konqresi formalasdirdi Gozlenilmeden herekata mane olmaq ucun gelen boyuk Ispan ekspedisiyasi kimi muxtelif engellere baxmayaraq inqilabcilar qalib geldiler 1821 ci ilde bas vermis Karabobo doyusunde inqilabcilarin qelebe qazanmalari ile Venesuela demek olar ki musteqil olke oldu Ispan monarxiyasi uzerindeki bu qelebenin ardindan Bolivar Latin Amerikasinin musteqil milletlerinin ilk birliyi olan Boyuk Kolumbiya Respublikasinin isp Gran Colombia esasini qoydu O bu qurumun 1819 cu ilden 1839 cu ile qeder prezidenti olmusdur Sonraki herbi emeliyyatlarla Bolivar Ekvadordaki Perudaki ve Boliviyadaki ispan hakimlerini meqolub etdi O Boyuk Kolumbiya Respublikasinin indiki Venesuela Kolumbiya Panama ve Ekvador Perunun ve Boliviyanin prezidenti idi Lakin qisa muddet sonra Bolivar serkerdesi olan Antonio Xose Fransisko de Sukreni Boliviya prezidenti teyin etdi Bolivar tekce Ispaniya ve Muqeddes Ittifaqin deyil hemcinin getdikce guclenen ABS in da gelecekde ola bilecek hucumlarini def ede bilecek ve butun Ispaniya Amerikasini birlesdiren guclu dovlet qurmaq isteyirdi Oz qudretinin pik noqtesinde Bolivar Argentinadan Karib denizine qeder uzanan cox boyuk bir bolgeni idare edirdi Bolivar 79 u onemli olmaqla 472 doyusde istirak etmisdir Herbi seferleri zamani at belinde 123 000 kilometr yol qet etmisdir Bu Hannibalin gostericisinden 10 defe Napoleonun gostericisinden 3 defe Makedoniyali Isgenderin gostericisinden ise 2 defe coxdur 3 Bolivar Cenubi Amerikada milli simvollardan biri kimi qebul edilir ve Xose de San Martin Fransisko de Miranda ile birlikde Hispaniya azadliq herekatinin en boyuk qehremanlarindan biri hesab edilir Heyatinin sonuna dogru Bolivar umidsiz veziyyete dusmusdu Ele bu zaman ozunun meshur inqilaba xidmet eden her kes denizi sumladi statini demisdi 4 Kolumbiya Respublikasinin Tesis Konqresindeki cixisi zamani Eziz vetendaslar men bunu demeye utaniram Azadliq yegane qazanilmis menfeetdir ki yerde qalan digerlerine ziyan verir 5 Mundericat 1 Aile tarixi 1 1 Bolivar soyadinin menseyi 1 2 XVI esr 1 3 XVII esr 2 Heyatinin erken dovru 2 1 Usaqligi 2 2 Gencliyi 3 Siyasi ve herbi kareyerasi 3 1 Venesuela ve Yeni Qranada 1807 1821 3 2 Baslangic 1807 1810 3 3 Ilk Venesuela Respublikasi 1810 1811 3 4 Ikinci Venesuela Respublikasi 1813 1814 ve surgun 3 5 Venesuelaya olan kompaniyalari 1816 1818 3 6 Yeni Qranadanin ve Venesuelanin azad edilmesi 1819 1821 3 7 Ekvador ve Peru 1822 1825 3 8 Musteqilliyin mohkemlendirilmesi 1825 1830 3 8 1 Boliviya Respublikasi 3 8 2 Boyuk Kolumbiya Respublikasi daxilinde mubarize 3 8 3 Boyuk Kolumbiya Respublikasinin dagilmasi 3 8 4 Netice 4 Son aylari ve olumu 5 Sexsi heyati 5 1 Evliliyi 5 2 Sevgilileri 6 Bolivarin xarakteristikasi 6 1 Dukoudrey Holsteyn 7 Qohumlari 8 Sexsi inanclari 8 1 Siyasi inanclari 8 2 Masonluq 9 Mirasi 9 1 Siyasi mirasi 9 2 Abideler ve fiziki mirasi 10 Populyar medeniyyetde 11 Qalereya 12 Hemcinin bax 13 Qeydler 14 Menbe 14 1 Istinadlar 14 2 Edebiyyat 15 Xarici kecitlerAile tarixi RedakteBolivar soyadinin menseyi Redakte Venesuelanin Karakas seherinde Bolivarin anadan oldugu ev Hal hazirda muzey kimi fealiyyet gosterir Simon Bolivarin atasi Xuan Visente Bolivar y Pontenin XVIII esre aid portreti Bolivar soyadinin menseyi Ispaniyanin Basklar yasayan bolgesinde olan La Puebla de Bolivardan indiki adi Ziortza Bolibar gelir 6 Bolivarin atasi ana xetti ile Ardanza ailesine mensub idi 7 8 Onun ana nenesinin ailesi ise Kanar adalarindan idi XVI esr Redakte Bolivarlar XVI esrden Venesuelada meskunlasmisdilar Bolivarlarin Cenubi Amerikadaki ilk uzvu Simon de Bolivardir ve ya Simon e Bolibar orfoqorafiya XIX esre qeder standart deyildi O 1559 cu ilden 1560 ci ile qeder Santa Dominqoda hal hazirki Dominikan Respublikasi yasamis ve islemisdir Onun oglu Simon de Bolimar y Kastroda burada anadan olmusdur Qubernatorun 1569 cu ilde Ispan hakimiyyeti terefinden Venesuela eyaletine teyin edilmesinden sonra Bolivar da onunla ora getmisdir Ispaniyanin Venesuela eyaletinin ilk sakinleri kimi Bolivar ailesi xeyli nufuza sahib idiler Simon de Bolivar ve onun varisleri tedricen boyuk eraziler enkomiendalar a ve yerli kabildoda b nufuz elde etdiler 9 1569 cu ilde Karakas kilsesi tikilen zaman kilsedeki sapellerden biri Bolivar ailesine hesr edilmisdi Simon de Bolivar ve varislerinin esas gelir qaynagi erazilerden idi Xususile seker plantasiyasi ile mesgul olan aile torpagi ekib becermek ucun lazim olan isci quvvesini enkomiendalardan temin edirdi 10 Bolivarlarin gelirlerinin diger qismi gumus qizil ve mis cixarilmasindan elde edilirdi Qizil ilk defe 1669 cu ilde Venesuelada cixarilmisdir az sayda olan qizil yataqlari ise boyuk rezervlere sahib mis yataqlarinin askarlanmasina yol acmisdir Ona ana terefinden Palasios ailesi Kokorotdaki Aroa mis medeni miras qalmisdi Bu medenlerdeki isci quvvesinin ekseriyyeti afrikali ve yerli amerikali qullar idi 11 XVII esr Redakte XVII esrin sonlarina dogru mis yataqlari Venesuelada cox muhum ehemiyyet kesb edirdi Hetta artiq bu metala kobre Karakas yeni Karakas misi deyilirdi Bu yataqlarin ekseriyyeti Bolivar ailesine mexsus idi Bolivarin babasi Xuan de Bolivar y Martinez de Villeqas 1728 ci ilde Santa Mariya de Montserrat monastrina 22 000 dukat pul odemis onlar da bunun qarsiliginda onun ucun Ispaniya krali V Flippden zadegan titulu almali idiler Lakin taxt tac hec vaxt zadeganliq patenti barede beyanname yayimlamadi Bu mesele Ispaniyadan musteqillik qazanilan zamandan etibaren Bolivarin butun heyati boyunca mubahiselere sebeb oldu Cunki eger bu titul verilseydi Bolivarin boyuk qardasi Xuan Visente San Luisin markizi Kokorotun ise viskontu olacaqdi Bolivar butun sexsi var dovletini inqilab ucun xerclemisdir Inqilab baslayarken Ispan Amerikasinin en varli sexslerinden olan Bolivar heyatinin son dovrlerini kasibliq icinde yasamisdir 12 Heyatinin erken dovru RedakteUsaqligi Redakte Simon Bolivar 17 yasinda 1801 ci il Simon Bolivar Venesuelanin Karakas seherinde 24 iyul 1783 cu ilde anadan olmusdur 13 O Simon Xose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palasios isp Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palacios adi ile veftiz edilmisdi Anasi Maria de la Konsepsion Palasios y Blanko atasi ise polkovnik Don Xuan Visente Bolivar y Ponte idi Ozunden boyuk iki bacisi ve bir qardasi olomusdur Mariya Antoniya Xuana ve Xuan Visente Diger bacisi Mariya del Karmen dogus zamani vefat etmisdi 14 Bolivar usaq olarken ona Dona Ines Manceba de Miyares ve ailenin qulu Hipolita baxirdi Bir nece il sonra Bolivar valideynlerinin nezaretine verilse de bu tecrube onun heyatinda muhum rol oynadi Bolivarin atasi onun 3 yasi olarken veremden anasi ise onun 9 yasi olarken vefat etdi 14 Anasinin vefatindan sonra Bolivar tehsil mutexesisi Migel Xose Sanzin nezaretine gonderilse de munasibetleri alinmadigina gore sonradan geri gonderildi Evde oldugu muddetde Andres Bello Quillermo Pelqron Xose Antonio Neqrette Fernando Vides Father Anducar Don Simon Rodriqez kimi taninmis professorlardan xususi dersler almisdir Don Simon Rodriqez Bolivarin esas muellimi dotu ve mentoru olmusdur O Bolivara uzmek ve at surmekle yanasi azadliq insan haqlari siyaset tarix ve sosiologiya barede de oyretmisdir 15 Sonradan Bolivarin inqilaba baslamaq barede qerar vermesinde Don Simonun ona azadliq maariflenme ve musteqillik barede telqin etdiyi ideyalarin muhum rolu olmusdur 15 Bu dovrde Bolivarin qaygisina daha cox onun qulu olan Hipolita qalirdi Bolivar Hipolitani sonradan bildiyim yegane ana deye tesvir etmisdi 16 Gencliyi Redakte Simon Bolivar 20 yasinda 1804 cu il Bolivarin14 yasi olarken Don Simon Rodriqez Karakasdaki Ispan hakimiyyetine qarsi sui qesdde ittiham olunaraq olkeni terk etmek mecburiyyetinde qaldi Bolivar daha sonra Milikias de Araqua herbi akademiyasina qebul oldu 15 1800 cu ilde herbi tehsilini davam etdirmek cun Madrid seherine gonderildi Burada 1802 ci ile qeder qalan Bolivar vetenine dondu 1804 cu ilde Avropaya yeniden geri donen Bolivar Fransaya ve oradan da muxtelif olkelere seferler etdi Parisde olarken Napoleonun Notr Dam kilsesindeki tacqoyma merasimine sahid eden Bolivar bundan yuksek derecede tesirlenmisdi 15 Siyasi ve herbi kareyerasi RedakteVenesuela ve Yeni Qranada 1807 1821 Redakte Baslangic 1807 1810 Redakte Bolivar 1812 ci ilde Bolivar 1807 ci ilde Venesuelaya geri dondu 1910 cu ilin aprel ayinda cevrilis bas verdi Karakas Ali Xuntasinin yaradilmasi ve kecmis kolonial idarecilerin hakimiyyetden devrilmesi ile Venesuela de fakto musteqil olmusdu Ali Xunta Bolivarin rehberliyi ile Boyuk Britaniyaya gelecekde tannimis sexsler olacaq Andres Bello ve Luis Lopez Mendezin de daxil odlugu elciler gonderir Elciliyin meqsedi Boyuk Britaniya terefinden taninma ve yardimi temin etmek idi Ucluk muhaciretde olan Fransisko de Miranda ile gorusdukden sonra onu vetenine geri donmeye razi sala bildiler Ilk Venesuela Respublikasi 1810 1811 Redakte 1811 ci ilde Bolivarin da daxil oldugu Ali Xunta numayendeliyi ve boyuk xalq kutlesi Mirandanin La Quayraya gelisi zamani onu qarsiladi 17 Miranda terefinden idare edilen bu usyan muharibesi zamani Bolivar polkovnik rutbesine yukseldildi ve 1812 ci ilde Puerto Kabellonun komandani teyin edildi Royalist freqat kapitani Dominqo de Monteverde qerbden respublikanin erazisine daxil olarken Bolivar San Flipp qalasina ve oradaki cebhexanasina nezareti itirdi ve San Mateodaki mulkune geri cekildi Miranda respublikacilarin meglub oldugunu gorerek 25 iyulda Monteverde ile kapitulyasiya muqavilesi imzaladi ve Bolivar da daxil olmala diger inqilabci zabitleri veten xaini elan etdi Bu zaman Bolivar exlaqi baximdan hele de mubahiseli olan hereketlerinden birini etdi O diger zabitlerle birge Mirandani hebs ederek La Quayradaki Ispan Kraliyyet Ordusu hisselerine tehvil verdi 18 Bu xidmetine gore Monteverde Bolivara pasport verdi Bu pasport sayesinde Bolivar 27 avqustda Kurasaoya getdi 19 Deyilmelidir ki Bolivar Ispan hakimiyyet numayendelerinin Mirandani niye tehvil vermesi ile bagli suallarina cavab vermemisdir Taxt taca xidmet etmeyi redd eden Bolivar Mirandani ispanlara vermesini onlara xidmet etmek kimi yox xeyanetkari cezalandirmaq kimi qiymetlendirmisdir 1813 cu ilde Yeni Qranadanin hal hazirki Kolumbiya Tunxa bolgesine herbi komandan teyin edildi O Yeni Qranadanin Birlesmis Vilayetler Konqresine tabe idi Bu xuntanin rehberliyinden kenarda 1810 cu ilde formalasmisdi Ikinci Venesuela Respublikasi 1813 1814 ve surgun Redakte Simon Bolivar Haitide olarken 1816 Bu Heyranedici kompaniyanin baslangici oldu 24 mayda Bolivar Meridaya daxil oldu O burada El Libertador elan edildi 20 Bunun ardinca 9 iyunda Truxillo ele kecirildi Bu hadiseden 6 gun sonra ispanlarin musteqillik terefdarlarina qarsi toretdiyi qirgini esiden Bolivar ozunun Olume muharibe adlanan dekretini imzaladi Bu rektere gore azadliq mubarizesini aktiv formada desteklemeyen herbi ispan oldurulmeli idi Karakas 1813 cu ilin 6 avqustunda yeniden ele kecirildi ve Bolivar El Libertador kimi tesdiq edildi O burada ikinci Venesuela Respublikasinin esasini qoydu Novbeti il Xose Tomas Bovesin usyani ve respublikanin suqut etmesine gore Bolivar Yeni Qranadaya geri dondu ve Birlesmis Vilayetlerin quvvelerine komandanliq etmeye basladi Onun quvveleri 1814 cu ilde Boqotaya daxil oldular ve seheri ferqli dusunne respublikaci qruplasma olan Kundinamarkacilardan geri ala bildiler Bolivarin meqsedi Kartexenaya dogru yuruse baslamaq yerli quvvelerin desteyini temin ederek royalist bolge olan Santa Martani ele kecirmek idi Lakin Kartexena hokumeti ile siyasi ve herbi sahelerde bas vermis bir nece munaqiseye gore Bolivar Yamaykaya qacmaga mecbur oldu Lakin burada o ehalinin desteyini temin ede bilmedi Yamaykada ona qarsi teskil edilmis sui qesd cehdinden sonra qorunacagina teminat verilen Haitiye getdi 21 Haiti yeni musteqil olmus ve Aleksandr Petionun prezidenti oldugu dovlet idi Petionla dostlasan Bolivar ona komek ucun erize ile muraciet etmisdi 22 Venesuelaya olan kompaniyalari 1816 1818 Redakte 1816 ci ilde Bolivar haitili esgerler ve Haitinin temin etdiyi silah sursatla Venesuelaya catdi O Petiona Venesuelaya catar catmaz Ispan Amerikasindaki qullari azad edeceyi ile bagli verdiyi sozu yerine yetirdi ve quldarligi qadagan etdi 23 1817 ci ilin iyulunda o ikinsi ekspedisiyasina basladi Migel de la Torrenin eks hucumu zamani meglub edilmesinden sonra Anqosturani ele kecire bildi Lakin her halda Venesuela 1818 ci ilde Pablo Morillonun Ikinci La Puerta doyusundeki qelebesi ile hele de Ispan hakimiyyeti altinda qalirdi 24 Yeni Qranadanin ve Venesuelanin azad edilmesi 1819 1821 Redakte Bolivar ve Fransisko de Paula Santander Kukuta konqresi 1821 oktyabr 1819 cu ilin 15 fevralinda Bolivar Anqosturada Ikinci Venesuela Milli Konqresi acildi Bu konqresde Bolivar prezident secildi Fransisko Zea ise vite prezident secildi 25 Bolivar ilk once oz komekcisinin loyalligini qazanmaq ucun Yeni Qranadani azad etmek bundan daha sonra ise Venesuelani azad etmek qerarina gelmisdi 26 And daglari uzerinden kecidle heyata kecirilen ve Yeni Qranadanin azad edilmesini nezerde tutan herbi kompaniya Bolivarin en ugurlu herbi emeliyyatlarindan biri idi Bu kompaniya cercivesinde Bolivar 7 avqust 1819 cu ilde Boyaka doyusunde qalib geldi Konqresin 17 dekabrda Kolumbiya Respublikasinin yaradilmasi barede qanunu qebul etmesinden sonra Bolivar Anqosturaya geri dondu Bolivar prezident Zea ise vitse prezident olaraq qaldi Franksisko de Paula Santander Yeni Qranada terefinin vitse prezidenti Xuan German Roskio ise Venesuela terefinin vitse prezidenti teyin edildi 27 Morillonun nezaretinde Karakas etrafi ve sahil dagliq bolgeler qalmisdi 28 Kadi zkonstitutsiyasinin berpa edilmesinden sonra Morillo Bolivar iki razilasma imzaladi 25 noyabr 1820 ci ilde imzalanmis razilasmaya gore 6 ayliq ateskes elan edildi ve Bolivar prezident kimi tanindi 27 noyabrda Bolivarla Morillo San Fernando de Apurda gorusduler Bu gorusden sonra Morillo gz yerine La Torreni teyin ederek Venesuelani tekr edib Ispaniyaya yollandi 29 Yeni formalasdirilmis guc esaslarindan sonra Bolivar Venesuela ve Ekvadoru tamamile azad etmek ucun hucuma kecdi Bu herbi emeliyyatlar Karabobo doyusde Bolivarin qeti qelebe qazanmasi ile neticelendi Bu qelebeden sonra Bolivar triumfla 29 iyun 1821 ci ilde Karakasa daxil oldu 30 Hal hazirki Kolumbiyani Ekvadoru Panamani ve Venesuelani ehate eden Boyuk Kolumbiya Respublikasinin yaradildigi elan edildi Bolivar prezident Santander ise vitse prezident oldu Ekvador ve Peru 1822 1825 Redakte Bombona ve Picinca doyuslerinden sonra Bolivar 1822 ci ilin 16 iyununda Kito seherine daxil oldu 31 26 ve 27 iyul tarixlerinde Bolivar argentinali general olan Xose de San Martin ile birlikde Quayaquil konfransina qatildi Perunun bir hissesini ispanlardan azad etdikden sonra Perunun azadliq protektoru titulunu qebul etdi 32 Bundan sonra Perunu tamamile azad etme onun esas meqsedlerinden birine cevrildi Xunin doyusu 6 avqust 1824 1824 cu ilin 10 fevral tarixinde Peru konqresi Bolivara siyasi ve herbi hakimiyyeti tenzimlemeye haqq veren Peru diktatoru kimi tanidi Bolivar 1824 cu ilin 6 avqustunda Xose de Sukrenin yardimi ile ispan cengaverlerini Xunin doyusunde meglub etdi 9 dekabr 1824 cu ilde ise Sukre hele de say baximindan ustun olan ispan herbcilerini Ayacuco doyusunde darmadagin etdi Britaniyali tarixci Robert Harveye gore 33 Bolivarin Perudaki nailiyyetleri onun kareyrasindaki diger illerle muqayisede cox teeccublendirici idi O ve Sukre ozu olkenin simalinda zolaq boyu cetin veziyyetde olarken texminen Qerbi Avropa boyda olan erazini qorumus ve 18 000 neferlik ordunu meglub etmisdiler Sexsi enerjinin ortaya qoyulmasi kecirlen mesafeler ve kecilmez hesab edilen dag silsilerinde bas tutmus 4 ugurlu herbi ekspedisiya onnu dozumluluyu ve herbi nailiyyetleri onu tarixin qlobal qehremanlari cergesine cixardi 1824 cw ilde ABS in Perudaki konsulu Uilyam Tudor ABS dovlet katibi Con Kuinsi Adamsa yazirdi 34 Bedbextlikden Peruya azadliq ve musteqillik getirdiklerini elan edenlerin qeddarliqlari prinsipsizlikleri acgozlukleri yagmaya olan sevgileri ile yerli ehali arasinda onlara qarsi olan sevgini mehv etdi Bolivar ispanlari yozlasmada ittiham etse de bezi kilselere verdiyi emrle oz bezeklerinden azad olmalarini isteyirdi 35 1824 cu ilin 19 martinda Xose Qabriel Perez Antoniyo Xose de Sukreye Bolivarin ona verdiyi emr barede yazdigi mektubda vetenperver ordunun temin edilmesi ucun adi ve fovqelade vasitelerden behs edirdi 36 Perez deyirdi ki Bolivar kilselerden gumus ve qizil esyalarin musadire edilmesini ve muharibe xerclerinin qarsilanmasi ucun sikkeye cevrilmesini emr etmisdi Gunler sonra Bolivar Sukreye bildirmisdi ki kilselerin qizil ve gumusleri tam olaraq musadire edilmediyi muddetde maddi sixintilar yazayacaqlar 37 Musteqilliyin mohkemlendirilmesi 1825 1830 Redakte Boliviya Respublikasi Redakte 6 avqust 1825 ci ilde Yuxari Peru Konqresi Boliviya Respublikasinin yaradildigini elan etdi 38 Belece Bolivar adi dovlet adina verilen cox azsayli insanlardan biri oldu 1827 ci ilin 12 yanvarinda Bolivar Karakasa geldi ve sonra Boqotaya geri dondu 39 Bolivar Boyuk Kolumbiya Respublikasini idare ederken boyuk cetinliklerle qarsilanirdi 1826 ci ilde daxili bolunmeler caxnasmalara sebeb oldu ve Venesuelada usyan basladi Yeni Cenubi Amerika birliyinin qirilqanligi ortaya cixmisdi ve cokeceyi guman edilirdi Ittifaqi qorumaq ucun siyas ehv elan edildi ve Venesuela usyancilari ile razilasma elde edildi Bu Yeni Qranada da siyasi muxalifete sebeb oldu Milletin vahidliyi saxlamaq ucun Bolivar 1828 ci ilde Okanada konstitutsiya meclisinin cagiralacagini elan etdi 40 Boyuk Kolumbiya Respublikasi daxilinde mubarize Redakte Bolivar dusunurdu ki Ispan Amerikasinda ABS kimi dovlet formalasdirmaq elverissiz olacaqdir 41 Buna gore ve parcalanmanin qarsisini almaq ucun Bolivar dusunurdu ki Boyuk Kolumbiyani qati merkezlesdirilmis dovlet formasinda qurmaq lazimdir Boliviya konstitutsiyasinin demek olar ki butun maddeleri burada da tedbiq edildi Bura omurluk prezident secilme ve varis teyin ede bilme huququ da daxil idi Lakin bunun ucun cox murekkeb sistem nezerde tutulmusdu 42 Bu Yeni Qranadada 9 aprelden 10 iyuna qeder davam eden mubahiselere sebeb oldu Netiede sened qebul edildi Bu sened federal formada dovletin yaradilmasini nezerde tutur ve merkezi adminstrasiyasini redd edirdi Federalits fraksiyasi yeni konstitutsiyani merkezci yox federal esaslarla yazdira bilme qabiliyyetine sahib idi Lakin bolivarci numayendeler konqresden cixdilar ve bununla da onun isini menasiz etdiler Bolivarin Venesuela Milli Bankinda yerlesen ve 1860 ci ilde cekilmis portreti Yeni konstitutsiya qebul etmeli olan konqresin dagilmasindan iki ay kecdikden sonra Bolivar prezident azad eden elan edildi O bunu respublikanin birliyini oz nufuzunu ve butovluyunu qorumaq ucun muveqqeti addimlar hesab edirdi 43 Lakin onun bu qerari siyasi reqiblerinin qezebinin ve muxaliflik hisslerinin daha da artmasina sebeb oldu 39 25 sentyabr 1828 ci ilde Bolivara qarsi teskil edilmis seui qesd sevgilisi Manuela Saenzin yardimi ile ugursuz oldu Bolivar oz sevgilisini Azad edenin liberatriksi elan etdi 44 Muxaliflik ise hele de davam edirdi ve novbeti iki il muddetinde Yeni Qranadada Venesuelada Ekvadorda usyanlar meydana cixirdi Ilk once Bolivar sui qesdde ittiham edilen Santander qruplasmasini bagislamaq isteyirdi Lakin sonradan birbasa sui qesdde ittiham edilenlerin gunahlari tam subuta yetirilmeden herbi qaydalara esasen gullelendiler Sui qesd haqda melumati olan ve Bolivarla aralarindaki dusunce ferqliliklere gore sui qesde mane omayan Santander olum hokmune mehkum edildi Lakin Bolivar onun cezasini yungullesdirdi Bu olanlardan sonra Bolivar etrafini temizledi Yeni Qranada Venesuela ve Ekvadorda novbeti iki il muddetine yeni usyanlar bas verdi Separatcilar Bolivari respublikaci prinsiplere xeyanet etmekde ve daimi diktatorluq qurmaq istemekde ittiham edirdiler 45 Boyuk Kolumbiya general La Marin Quayaquili ele kecirmesinden sonra Peruya muharibe elan etdi O 27 fevral 1829 cu ilde marsal Antonio Xose de Sukre terefinden Pertete de Tarqui doyusunde meglub edildi Sukre 1830 cu ilin 4 iyununda qetle yetirildi 46 General Xuan Xose Flores Ekvador kimi bilinen 3 eyaleti Quito Quayaquil ve Azuay ayiraraq musteqil dovlet qurmaq ve onun ilk prezidenti olmaq isteyirdi Venesuela 13 yanvar 1830 cu ilde musteqilliyini elan etdi General Xose Antonio Paez Bolivari redd ederek olkenin prezidenti oldu Boyuk Kolumbiya Respublikasinin dagilmasi Redakte Bolivara gore Hispanik Amerika ana veten idi O butun Ispaniya Amerikasinin birlesdirilmesini xeyal edirdi Buna gore o tekce Boyuk Kolumbiya Respublikasini yaratmamis hemcinin gelecekde Peru ve Boliviya ile birlesdirmeyi planladigi And Konfederasiyasini yaratmisdi Bolivar 29 yanvar 1830 cu ilde xeyalini qurdugu dovlet dagilarken Boyuk Kolumbiya Respublikasinin prezidentliyinden istefa vererken milletine sonuncu mesajini unvanladi Bolivar bu nitqinde milletinden birliyi pozmamagi ve separatcilarin etdiklerine diqqetle yanasmalarini isteyirdi Bolivar tekce muasir kolumbiyalilari yox kolumbiyalilar deyerken Boyuk Kolumbiya Respublikasinin butun ehalisini nezerde tuturdu Boqota 20 yanvar 1830 Simon Bolivar Kolumbiyalilar Bu gun sizi idare etmekden el cekirem Men size 20 il muddetinde herbci ve lider kimi xidmet etdim Bu uzun muddet erzinde biz oz olkemizi geri aldiq 3 respublikani azad etdik bir cox vetendas muharibesine sebeb olduq ve 4 defe konstitutsiya meclisleri cagiraraq xalqa oz iqtidarini geri qaytardiq Butun bunlar sizin boyukluyunuzden cesaretinizden ve vetenperverliyinizden ilhamlanmisdir Sizi idare etmek menim ucun boyuk seref idi Bu gun cagirilan konstitusiya konqresi Providens terefinden veziyyetin gedisatina ve her seyin xususiyyetlerine uygun olaraq istediyi qurumlari vermek vezifesi dasiyir Cumhuriyyetin xosbextliyinin esl temelinde qurulmasi ucun bir manee olaraq gorule bileceyimden qorxaraq sexsen men sizin etibarinizin meni yukseltdiyi bu ali vezifeden ozumu azad edirem Kolumbiyalilar Men safligini qorumagin mumkun olmadigi prinsiplerime olan utandirici subhelerin qurbani oldum Indi ali komandanliga can atan yeni sexsler qelbinizi menden ayirib meni ozleri hazirladiqlari layihelerin tesebbuskari kimi teqdim etdiler En sonnuda meni tac isteyen sexs kimi qeleme verdiler Halbuki onlarin ozu mene defelerle taxt tac teklif etmis lakin men en qati respublikaci kimi bunu redd etmisem Hec vaxt hec vaxt size and icirem dusmenlerimin menim adima cixardigi taxt tac iddiasi aglimdan bele kecmemisdir Aldadilmayin kolumbiyalilar Menim yegane arzum sizin azadliginiza yardim etmek ve daxili dincliyinizi temin etmek olmusdur Eger buna gore gunahkaramsa men sizin cezanizi hamidan cox haqq edirem Qulaq asmayin size yalvariram ser bohtan ve ara qarisdiranliq butun terefleri bir birine qatir Menim eleyhimde danisanlar dedikleri saxta ittihamlara ozunu inandirmaga icaze vereceksen Xahis edirem axmaq olmayin Kolumbiyalilar konstitutsiya konresinin etrafinda birlesin O milletin mudrikliyini insanlarin umidinin legitimliyini ve vetenperverlerin son birlesdiyi noqteni temsil edir Onun suveren fermanlari heyatimizi Cumhuriyyetin xosbextliyini ve Kolumbiyanin sohretini teyin edecekdir Eger cetin veziyyetler onu terk etmeyinize sebeb olarsa olke ucun hec bir saglamliq olmayacaq ve anarxiya okeaninda bogulacaqsiniz ovladlariniza mirasi olaraq cinayet qan ve olumden basqa hrc bir sey qoymadan oleceksiniz Eziz hemvetenlerim siyasi kareyerama son qoyarken seslendirdiyim bu son xahisime qulaq as Kolumbiya adindan isteyirem yalvariram birlik olun yoxsa siz olkenin qatili ve ozunuz ozunuzun celladi olacaqsiniz 47 Bolivar birliyi qoruyub saxlamaqda ugursuz oldu Boyuk Kolumbiya novbeti il dagildi Onun yerinde Venesuela Yeni Qranada ve Ekvador dovletleri yarandi Ironiya ondadir ki bu olkeler merkeziyyetci dovlet formasinda formalasdi ve bu dovletleri uzun muddet Bolivarin son illerinde onu daimi hakimiyyet qurmaqda ittiham edenler idare edirdi Xose Antonio Paez ve Fransisko de Paula Santander kimi separatcilar Bolivara onun omurluk prezident olma ve ya moxarx olma isteyininin oldugunu esas getirerek muxalif edirdiler Onlardan bezileri kecmisde Bolivarin heyatina qarsi sui qesd bele heyata kecirmisdiler Meselen YeniQranadanin ikinci hokumetini idare eden Santander Bolivara qarsi olan Sentyabr sui qesdini heyata kecirmisdi 48 Netice Redakte XIX esrin geri qalan hissesinde ve XX esrin evvellerinde Latin Ameriksinin siyasi muhiti vetendas muharibeleri ve sosio siyasi fenomen olan kaudilolarin meydana cixmagi ile xarakterize olunur Bu Venesuelanin 1830 cu ilden sonraki dovrune daha xas xarakterik hadisedir 49 Heqiqeten de bu cur mubarizeler vetenperverlerinin qelebe qazanmasindan qisa muddet sonra basladi Cunki kecmis ispan koloniyalari siyasi ve herbi sahelerin carpisdigi ve neticede kecmis qehremanlarin surgune gonderildiyi yeni milletleri formalasdirirdilar 50 Ispan kralligi burada qalan ozune sadiq quvvelerden istifade ederek yeniden buralari ozune tabe etmeyi planlayirdi Sonda ispanlarin Venesuelaya Peruya ve Meksiyakaya mudaxileleri def edildi bundan sonra loyalistlerin son quvveleri de respublikacilar terefinden meglub edildi 51 Kaudillizmin esas xususiyyeti adeten qeyri enenevi sekilde hakimiyyete yukselen ekser hallarda qeyri demokratik prosesler vasitesile idareetme huquqlarini qanunilesdiren avtoritar lakin xarizmatik siyasi xadimlerin gelisi idi Onlar hakimiyyeti oz sexsi keyfiyyetleri ve bacariqlari hesabina idare edir ve ya ele alirdilar Bolivarin son illerinde onnu bir zamanlar xeyalini qurdugu boyuk millet parcalanmis ve onun kicik hisseleri ugrunda kaudilolar mubarize aparirdilar Son aylari ve olumu Redakte Venesuelali ressam Antonio Herrera Toro terefinden cekilmis Bolivarin olumu eseri O deyirdi ki inqilaba xidmet eden her kes denizi sumlayib 52 Bolivar 27 aprel 1830 cu ilde istefa vererek Avropaya surgune gonderildi 53 Ozu getmemisden evvel Avropaya birnece sexsi esyasini gonderse de Kartexenadan cixmamisdan vefat etdi 17 dekabr 1830 cu ilde 47 yasinda olarken Simon Bolivar verem xesteliyinden Boyuk Kolumbiya Respublikasinin Santa Marta bolgesinin Quinta de San Pedro bolgesinde vefat edir 54 Olum yataginda olarken Bolivar adyutanti general Daniel D O Liariye qalan nitqlerininin yazilarini ozunun yazilarini ve mektublarini yandirmasini istese de adyutanti onun bu emrine tabe olmamis ve belece bu yazilar xilas olmusdur Neticede tarixciler Bolivarin liberal felsefesi dusunceleri barede sexsi heyati barede meselen Manuela Sanez ile olan uzun muddetli sevgi munasibetleri qiymetli melumatlar elde ede bilmisdirler 1856 ci ildeki olumunden bir qeder evvel Saenz Bolivarin ona gonderdiyi mektublari da general Daniele vererek bu kolleksiyani daha da genislendirmisdir Bolivarin cesedi ilk once Santa Martadaki kilsede defn edilmisdir Lakin 12 il sonra 1842 ci ilde prezident Xose Antonio Paezin emri ile cesedi mezarindan cixarilaraq Karakasa getirilmis ve burada heyat yoldasi ve valideynlerinin yaninda Karakas kilsesinde defn edilmisdir 1876 ci ilde Bolivarin mezari Veesuela Milli Panteonuna kocuruldu Santa Marta yaxinligindaki Quinta Bolivarin sexsi heyatina aid bir cox seyleri ozunde ehtiva etdiyine gore muzeye cevrilmisdir 2010 cu ilde Bolivarin uzun muddet sevdiyi Manuela Saenzin simvolik qaliqlari Venesuela Milli Panteonuna getirilerek Bolivarin yaninda defn edilmisdir 55 2008 ci ilin yanvar ayinda Venesuela prezidenti Huqo Cavez Bolivarin sui qesd neticesinde oldurulmesini arasdirmaq ucun xususi komissiya teskil etdi 56 Bir nece defe Cavez Bolivarin Yeni Qranadadan olan xeyanetkarlar terefinden oldurulduyunu bildirmisdi 2010 cu ilin aprel ayinda infeksiya xestelikleri uzre mutexesis Paul Auvaerter Bolivarin olum qabagi simtonlarini inceleyerek xroniki mergumus zeherlenmesinin ola bileceyini bildirdi Lakin o hem keskin zeherlenmenin hem de qetlin aglabatmaz oldugunu bildirdi 2010 cu ilin iyul ayinda Bolivarin cesedinin qaliqlari arasdirmalar aparmaq ucun mezarindan cixarildi 57 58 2011 ci ilin iyul ayinda beynelxalq ekspertler oz hesabatlarini beyan etdiler Beyanatda onlar Bolivarin zeherlenmesine ve ya diger qeyri tebii sebeblerden olmesine dair ortada hec bir subutun olmadigini bildirdiler 59 Sexsi heyati Redakte Bolivarin 47 yasinda olarken 1830 cu ilde Xose Mariya Espinoza terefinden cekilmis eskizi Evliliyi Redakte Bolivarin mezarinin Karakasdan Santa Mariyaya transferi Bolivar 1786 ci ilde atasi Xuan Visentenin 1792 ci ilde anasi Konsepsionun olumunden sonra 1799 cu ilde Meksikaya Fransaya ve Ispaniyaya seyahetler etdi 16 yasinda tehsilini tamamladi 1802 ci ilde Madridde olarken iki ildi munasibeti olan Mariya Tereza Rodriqez del Toro y Alayza ile aile heyati qurdu Mariya onun yegane qanuni heyat yoldasi olmusdur O Karakasin del Toro ve Madridin de Inikiyo markiz ailelerinden idi 15 Venesuelaya dondukden 8 ay sonra Mariya sari qizdirma xesteliyinden 1803 cu ilin 22 yanvarinda vefat etdi Bolivar onun olumunden cox tesirlenmisdi ve onnu qohumlari Bolivarin heyatina gore narahatliq kecirirdiler O o zaman and icmisdi ki birde hec vaxt evlenmeyecek ve andina sonuna qeder sadiq qaldi Cox iller sonra o arvadinin olumunu heyatinin donus noqtesi adlandirmisdi 1828 ci ilde Lis Peru de Lakroikse bu sozleri demisdi Sen 45 yasinda evlendin Men bunu edende 18 yasim bele yox idi ve men dul qalanda 19 yasim bele yox idi Men arvadimi semimi qelbden sevirdim ve onun olumu meni bir daha evlenmemeye and icdirdi Men sozumun ustunde durdum Bu olan seylere bax eger men dul olmasaydim ne general Bolivar ne de Libertador olmayacaqdim Lakin men raziyam ki menim temperamentim San Mateonun sahibi olmaga uygun deyil 60 Bolivarin 1802 ci ilde Mariya Tereza del Toro ile evlenmesi Teeccublu deyil ki ispan tarixci Salvador de Madariaqa Bolivarin heyat yoldasinin olumunu Hispanik Amerikasinin tarixinde donus noqtelerinden biri kimi teqdim etmisdir 61 1804 cu ilde o cekdiyi ezabi yungullesdirmek ucun yeniden Avropaya seyahet etdi ve burada dozulmez heyat yasamaga basladi Lakin sonradan kecmis muellimi Simon Rodriqezle yeniden qarsilasdi ve o yavas yavas onun depressiyasini daha boyuk bir ise bagliliq hissine cevire bildi Bu meqsed Venesuelanin musteqilliyi idi Napoleon Fransasinda bir muddet yasamis ve Grand Tura cixmisdir 62 Bu zaman Bolivar Roma seherinde o dovr Avropasinin en boyuk alimlerinden olan Aleksandr fon Humboldtla gorusmusdur Aleksandr Bolivar haqda sonradan bunlari yazmisdi Men bu qeder boyuk ambisiya ucun yetersiz gorduyum usagi kimi muhakime eden zaman yanilmisdim 63 Sevgilileri Redakte Bolivar xeyli sayda sevgi hadiselerine qarismisdir Onun sevgi munasibetlerinin ekseriyyeti cox uzun muddet davam etmemisdir Tarixciler alimler ve bioqraflar razilarsirlar ki Bolivarin heyatinda 3 esas qadin olmusdur Jozefina Pepita Macado Fanni du Villars ve Manuela SaenzManuela Saenz bu qadinlardan en onemlisidir O Bolivarin sonraki heyatinin butun qisminde sevgilisi olaraq qalmisdir O Bolivarin etibarli sirdasi ve meslehetcisi idi Manuela Bolivari Sentyabr sui qesdi zamani xilas etmisdi 1828 ci ilin sentyabrinda bas tutan sui qesd zamani az qala Bolivar oldurulurdu lakin Manuela sui qesdcilere mane olmus ve Bolivar otaqdan xilas ola bilmisdi 64 Bolivarin sevgilisi ve onu olumden xilas eden Manuela Seenz Bolivar ve Manuela 1822 ci ilin 22 iyununda Kitoda tanis olmusdurlar Onlarin munasibetleri de bir qeder mubahiseli meseledir Cunki Manuela Bolivarla tanis olana qeder demek olar ki Ceyms Torn adli sexsle evlenirdi 65 Lakin onlar 1822 ci ilde ferqli dusuncelere gore ayrilmisdilar Manuela ve Bolivar arasinda emosianal baglar cox guclu idi Manuela Bolivarin olum xeberini esiden zaman intihara cehd etmisdi Bolivar ve Manuela bezen eyni Cenubi Amerika seherlerinde meselen Boqota Kito ve Lima yasasalar da hec de hemise uzbeuz munasibetde olmamisdirlar Onlarin bu munasibeti mektublasmalarinda daha aydin formada gorunur Lakin teessuf ki bu mektublasmalarin az bir qismi xilas edilmisdir ekser hissesi ise Manuelanin olumunden sonra mehv olmusdur Sonradan Bolivar ve Manuelanin adina bir nece saxta mektublarda cixarilmisdir 66 67 68 Bolivarin xarakteristikasi RedakteDukoudrey Holsteyn Redakte Simon Bolivar xatireleri eserinde Henri La Fayette Villaum Dukoudrey Holsteyn ozu hec de hemise etibarli olmayan hec vaxt terefsiz sahid olmayan kimi tesvir edilmisdir genc Bolivari Venesuelani ve Yeni Qranadani 1814 1816 ci illerde tabe etmeye calisan insan kimi tesvir etmisdir 69 Holsteyn Bolivara qosulmus ve onun qerergahinda zabit kimi xidmet etmisdir O Bolivari tez tez dusmen qarsisinda oz herbi dusergesini qoyub qacan qorxaq ve qadinlarin mohtesem sevgilisi kimi tesvir edir O qeyd edir ki butun herbi emeliyyatlar zamani 2 ve daha cox mesuqesi onunla kompaniyada istirak edirdi O qeyd edir ki Bolivar ucun donanmasini Marqarita adasina yonlendirib orada 2 gun muddetinde mesuqesinin gelib catmasini gozlemek hec bir zaman onun ucun problem olmamisdir Holsteyn hemcinin Bolivarin opportunist oldugunu ve aciq doyusdense intiriqalari ve manipulyasiyalari secdiyini qeyd etmisdir Elave olara qeyd etmisdir ki o daim oz heyati tehlukesizliyinden de narahat olmusdur Bolivarin Holsteyn baredeki fikirleri Luir Perunun ona ozune kimi Carlz Eloi Demarqueti mi yoxsa Holsteyni mi adyutant olaraq istemeyini sorusmagindan sonra bize melum olmusdur Bolivar Demarqueti secerek bildirmisdi ki men ona hec vaxt ozumun adyutantim edecek qeder inanmamisam eksine men onun sexs olaraq keyfiyyetlerinden ve xidmetinde narahatam Sonradan Holsteynin onun ordusundan ayrilmasini ise esl zovq adlandirmisdi 70 Qohumlari RedakteBolivarin usagi olmamisdir Guman edilir ki usaq oldugu zaman kecirdiyi qizilca ve qulaqdibi xestelikleri onun qisir olmasina yol acmisdir Bolivarin bacisinin ve qardasinin neslinden olan yaxin qohumlari hele de movcuddur Onun bacilarindan biri usaq olarken vefat etmisdir Bacisi Xuana Bolivar y Palasios dayisi Dionisio Palasios y Blanko ile evlenmis ve Quillermo ve Beniqna adli ovladlari olmusdur Quillermo dayisi Bolivarla birge doyuserken 2 dekabr 1817 ci ilde La Hoqaza doyusunde vefat etmisdir Beniqna iki defe aile heyati qurmusdur Birincini Pedro Brikeno Mendezle ikincini Pedro Amestoy ile 71 Onlarin kotukceleri olan Bolivarin qohumlari Pedro ve Eduardo Mendoza Qoytikoalar 2009 cu ilden etibaren Karakasda yasayirlar Bolivarin boyuk bacisi Mariya Antoniya Pablo Klemente Frankia ile evlenmis ve 4 ovladi olmusdur Jozefa Anakleto Valentina ve Pablo Mariya Antonia Bolivar prezident kimi xidmet ederken onun mulklerini idare etmisdir O Bolivarin mulku olan ve ona miras kimi qalan Makaraoda teqaude ayrilmisdir 72 Bolivarin boyuk qardasi Xuan Visente 1811 ci ilde ABS da diplomatik seferde olarken vefat etmisdi Onun nigahdan kenar 3 ovladi var idi Xuan Fernando Simon ve Felikia Bolivar Tinoko Bolivar qardasinin olumunden sonra onun usaqlarini ve bu usaqlarin anasini maddi baximdan temin etmisdir Bolivar xususile Fernando adla qardasi oglu ile daha yaxin idi ve onu 1822 ci ilde ABS da tehsil almaga gondermisdi Fernando burada Virciniya Universitetine qebul olmusdu Uzun omru boyunca Fernando Venesuela tarixinin boyuk siyasi hadiselerinde cox cuzi formada istirak etmisdir Esasen seyahetler etmis ve Avropanin bir cox yerinde yasamisdir 3 ovladi olmusdur Benjamin Bolivar Qauthier Santiaqo Hernandez Bolivar ve Klaudio Bolivar Taraxa Fernando 1898 ci ilde 88 yasinda olarken vefat etmisdir 73 Sexsi inanclari RedakteSiyasi inanclari Redakte Bolivar ABS ve Fransiz inqilablarinni boyuk perestiskari idi 74 Bolivar qardasi oglu Fernando Bolivari Filadelfiyada yerlesen ozel mektebe yazdirmis ve Virciniya Tomas Cefferson Universitetindeki tehsili de daxil olmaqla onun tehsil haqqini odemisdir 75 Bolivar 2 meselede ABS in inqilab lidelrerinden ferqlenirdi Bunlardan birincisi o idi ki Bolivar Ispan Amerikasi kimi quldarligin cox yayqin oldugu bolgeden olmasina ve burada fealiyyet gostermesine baxmayaraq ABS liderlerinden ferqli olaraq qati quldarliq eleyhdari idi Ikincisi o ABS istiqlaliyyetinin heyrani olsa da ABS dovlet modelinin Cenubi Amerikada isleyeceyine inanmirdi Belece o iddia edirdi ki Venesuela kimi heterojen cemiyyetleri idarecilik altinda saxlamaq ucun bezen demir el lazim ola biler 76 Bolivar hesab edirdi ki ABS demokratiya ucun xususi munbit torpaqlarda yerlesmisdir Bunun eksine olaraq Cenubi Amerika cehalet tiranliq ve siddet uclusunun boyundurugu altinda yerlesirdi 77 O qeyd edirdi ki eger onun respublikasi da ABS in sahib oldugu cografiyada yaradilsaydi o da xalqa xeyli azadliqlar vererdi Onun qurdugu birinci respublika suqut ederken Bolivar sebeb kimi mehz bunlari gostermisdi 78 Avropada syahet ederken Adam Smithin Milletlerin zenginliyi Volterin Mektublar i Monteskyonun Qanunlarin ruhu kitablarini oxusa da Boliviya konstitutsiyasini yazarken basqa usullardan istifade etmisdi Boliviya konstitutsiyasi onu latin Amerikasi konservatizmi dusergesine yerlesdirmis ve bunun XIX esrdeki yolunu mueyyen etmisdi Boliviya konstitusiyasi omurluk prezidentliyi ve irqi senat hakimiyyetini nezerde tuturdu O daha cox Britaniyanin yazilmamis lakin eyni zamanda da movcud olan konstitutsiyasina esaslanirdi Karlos Fuentese gore Istiqlaliyyeti qazandiqdan sonra ozumu nece idare etmeli Libertadoru bu suala cavab tapmaq yeyib bitirirdi Bolivar Ispaniya Amerikasini XIX esr ve XX esrin evvelleri boyunca dagidan siddetden qacmaga calisirdi Tiranliq mi anarxizm mi Mumkunsuz olani meqsed kimi qebul etmeyin cunki azadliq axtarisinda tiranliga yuvarlana bilersiniz Tamamile azadliq hemise tam guce sebeb olur ve bu iki ekstrimin arasi sosial azadliqdir Bolivar balansi tapmaq ucun v irqi berabersizliyin oldugu yerde beraberliyi temin etmek ucun guclu icraedici hakimiyyeti nezerde tutan agilli despotlugu teklif etdi O Monteskyonwn fikrine uygun olaraq inanirdi ki inistitutlar yerli seraite esasen uygunlasdirilmalidir El Espejo Enterrado Mexiko 79 Masonluq Redakte Amerikan istiqlaliyyet herekatlarinin diger rehberleri kimi Corc Vasinqton Migel Hidalqo Xose de San Martin Bernardo O Higgins Fransisko de Paula Santander Antonio Narino ve Fransisko de Miranda Simon Bolivar da mason idi 80 O 1803 cu ilde Ispaniyanin Kadiz bolgesinde Lautaro Mason Lojasina uzv olmus ve Mebed cengaverleri ile elaqiyi girmisdir O burada oz inqilabci yoldaslarinin bezileri ile tanis olmusdur Bunlara misal olaraq Xose de San Martini misal gostermek olar 1806 ci ilin may ayinda Parisde Muqeddes Sotlandiyali Aleksandrin Sotland Anasi kilsesinde o yuksek rutbeye yukseldilmisdir Londonda yasadigi zaman o burada Fransisko de Miranda terefinden qurulan Boyuk Amerikan Birliyi lojasinda calismisdir 1824 cu ilin aprel ayinda 33 dereceli mason rutbesine yukseldilmisdir 81 82 O 2 nomreli Peru mason lojasinin esasini qoymusdur Mirasi RedakteSiyasi mirasi Redakte Latin Amerikasinin istiqlaliyyet mubarizesinde acar noqte olmasi Simon Bolivarin bu milletlerin yaddasinda xususi yer tutmasi ile neticelenmisdir O milletciliyin ve vetenperverliyin xususi simvoluna cevrilmisdir 83 Onun adi ve etdikleri tez tez siyasetcilerin ritorikasinda isledilir O Venesuelada Ekvadorda Peruda Kolumbiyada Panamada ve Boliviyada milli kimlik quruculugunun muhum esasini teskil etmisdir Latin Amerikasinin butun siyasi spektrlerden siyasetcileri Bolivarin mantiyasi altinda ozune yer etmeye calisir 84 Venesuelada Bolivar militarist mirasin arxasinda dayanir Onun resmlerinden simvollarindan ve xatirelerinden siyasi mesajlar vermek ve propaqanda aparmaq ucun genis olcude istifade edilir 85 Burada teqdim edilen Bolivar asiri dereceli partiya ruhunu ve fraksiyalari redd edir 1800 cu illerde Venesuela kaudillolar terefinden idare olunurdu ve 1892 ci ilden 1900 cu ile qeder 6 iri usyan bas vermisdi Militarist miras milletci diktator Markos Perez Ximenez terefinden istifade edilmisdir Sonradan ise sosialist siyasi herekatinin reheri ve prezident Huqo Cavez terefinden istifade edilmisdir Abideler ve fiziki mirasi Redakte Boliviya milleti ve Bolivarci Venesuela Respublikasi ve bu dovletlerin resmi valyutalari Boliviyada boliviano ve Venesuelada bolivar Simon Bolivarin serefine adlandirilmisdir Elave olaraq Kolumbiya ve Venesueladaki ekser seher ve qesebelerin merkez meydanlari Bolivar Plazasi olaraq bilinir Boqotada oldugu kimi dovlet orqanlarinin ekseriyyeti de mehz bu plaza etrafinda yerlesir Buna Milli Kapitol ve Edliyye Nazirliyi de daxildir 86 Kito ve Karakasla yanasi Latin Amerikasi paytaxtlarinin ekseriyyetinde Buenos Ayresde Limada Havanada Mexikoda Panamada Paramariboda San Xosede Santo Dominqoda Sukrede Bolivarin serefine ucaldilmis abideler movcuddur 87 88 89 90 Boqotada Simon Bolivar parki bir cox konsertlere ev sahibliyi etmisdir 91 92 Latin Amerikasindan kenarda da Bolivarin serefine ucaldilmis xeyli sayda muxtelif abide novleri movcuddur 93 Bu seherlere misal olaraq Elcezair seherini Ankarani Buxaresti Londonu Minski Moskvani Yeni Dehlini Ottavani Parisi Praqani Romani Tehrani Vyanani ve Vasinqtonu gostermek olar 94 95 96 97 Ispaniyada xususen Basklar bolgesinde Bolivarin serefine xususi abideler tikilmisdir Bu abidelerden en ehtisamlisi Bilbaoda qurulmusdur Hemcinin Venesuela hokumeti Simon Bolivarin ecdadlarinin evi yerlesen Cenarruza Puebla de Bolivarda genis olculu ev muzeyi istifadeye verilmisdir Nyu York seherinin Amerikas prospektinin girisinde Simon Bolivarin ehtisamli burunc heykeli qoyulmusdur ABS in muxtelif statlarinda Bolivarin serefine adlandirilmis yer adlari vardir 98 Meselen Venesuelada ve ABS da bezi herbi donanma obyektlerine Simon Bolivarin adi verilmisdir Maks Volf kesf etdiyi 712 Boliviana planeti Bolivarin serefine adlandirilmisdir 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 Bolivarin adinin bu planete qoyulmasini Kamille Flammarion terefinden teklif edilmisdir 112 113 114 Simon Bolivarin ad gunu Venesuelada ve Boliviyada resmi bayram gunudur 115 Populyar medeniyyetde RedakteBolivar dunyanin muxtelif olkelerinde opera edebiyyat film ve s diger populyar medeniyyet numunelerinde esas qehreman kimi obrazlari yaradilmisdir 1943 cu ilde Darius Milhaud Bolivarin serefine adlandirdigi Bolivar operasini bestelemisdir O hemcinin Qabriel Qarsia Markezin 1989 cu ilde yazdigi eserin esas qehremanlarindan biridir Bu eserde Bolivar qehremandan daha cox insani xususiyyetleri daha qabardilaraq gosterilmisdir 1969 cu ilde Maksimilian Sellin bas rolda oynadigi ve Alessandro Blasettinin rejissoru oldugu Simon Bolivar filmi cekilmisdir Bu filmde hemcinin aktrisa Rosanna Siaffino da cekilmisdir Bolivarin heyati esasinda 2013 cu ilde Libertador filmi de cekilmisdir Bu filmde esas rolu Edqar Ramirez oynamisdir Filmin rejissoru ise Alberto Arvelo olmusdur Ispan televiziya seriali olan Zamanin sahibi nin Aydinlanmis zaman bolumunde isp Tiempo de ilustrados Simon Bolivar esas boraz kimi gosterilmisdir Bolumde zamanda seyahet edilerek Bolivarin ve etrafindakilarin heyatina mudaxileler edilmesi eks etdirilmisdir Hemcinin Bolivara qarsi teskil edilmis 1828 ci il sui qesdinden de behs edilmisdir 2019 cu ilde NetFliks Bolivarin heyatindan ve etrafinda bas veren hadiselerden behs eden serial istehsal etmeye baslamisdir Ispan dilinde olan bu serial Kolumbiya istehsalidir Qalereya Redakte Santa Martada yerlesen Simon Bolivar Memorial Abidesi Adamo Tadolini terefinden Karakasin Plaza Bolivar meydaninda ucaldilmis Bolivar heykeli Simon Bolivarin serefine Parisde ucaldilmis heykel Bolqaristanin paytaxti Sofiyada Simon Bolivarin serefine ucaldilmis abide Portuqaliyanin paytaxti Lissabonda Simon Bolivarin serefine ucaldilmis heykel Ispaniyanin Santa Kruz de Tenerife seherinde Simon Bolivarin serefine ucaldilmis heykel Ruminiyanin paytaxti Buxarest seherinde Simon Bolivarin serefine ucaldilmis heykel Hemcinin bax RedakteBoyuk Kolumbiya Respublikasi Kolumbiya Venesuela Cenubi Amerika HispaniyaQeydler Redakte Ispan is sistemidir Isoalcilarin yerlilerden ibaret isci quvvesi ile mukafatlandirilmasini nezerde tuturdu Ayuntamiento da deyilir Ispan koloniyalarinda adminstrativ sura Muasir dovrdeki belediyyelere benzeyir Menbe RedakteIstinadlar Redakte El Libertador Writings of Simon Bolivar ed David Bushnell New York Oxford University Press 2003 ed Thomas Riggs 2013 The literature of propaganda Detroit u a St James Press 153 55 ISBN 978 1 55862 859 5 Toro Hardy Alfredo Understanding Latin America 2017 World Scientific New Jersey p 47 Arana M 2013 Bolivar New York Simon amp Schuster ISBN 978 1 4391 1019 5 Jeremy Adelman Independence in Latin America in The Oxford Handbook of Latin American History Jose C Moya ed New York Oxford University Press 2011 p 153 Guia Bizkaia www guiabizkaia com Simon Bolivar geneall net The 10 Most Influential Latin Americans in History www thoughtco com Slatta de Grummond 2003 seh 10 11 Masur 1969 seh 21 22 Thornton 1998 seh 277 Arana 2013 seh 123 Arana 2013 seh 6 1 2 Arismendi Posada 1983 seh 9 1 2 3 4 5 Arismendi Posada 1983 seh 10 Lynch 2007 seh 16 Crow 1992 431 Masur 1969 98 102 and Lynch Bolivar A Life 60 63 Octagon Museum Curacao Art Bushnell 2006 seh 112 Simon Bolivar has been indirectly saved by his French friend Benoit Chasseriau who 10 December 1815 a few hours before the assassination attempt visited him and gave him money to seek alternative accommodation Thus the Liberator left the room where Jose Antonio Paez had slept for several nights and depended on the guesthouse Rafael Pisce at the corner of Prince and White streets The same night Pio the servant of Bolivar and Paez plunged his murderous knife into the neck of Captain Felix Amestoy thinking it was the Liberator References 1 in Bolivar y los emigrados patriotas en el Caribe Trinidad Curazao San Thomas Jamaica Haiti By Paul Verna Edition INCE 1983 2 in Simon Bolivar Ensayo de interpretacion biografica a traves de sus documentos By Tomas Polanco Alcantara Edition Academia Nacional de la Historia 1994 p 505 3 in Petion y Bolivar una etapa decisiva en la emancipacion de Hispanoamerica 1790 1830 Coleccion Bicentenario By Paul Verna Ediciones de la Presidencia de la Republica 1980 pp 131 34 in L ami des Colombiens Benoit Chasseriau 1780 1844 by Jean Baptiste Nouvion Patrick Puigmal postface LAC Editions Paris 2018 pp 70 73 ISBN 978 2 9565297 0 5 Bushnell 2006 seh 115 Arana 2013 seh 192 201 Arana 2013 seh 212 Arana 2013 seh 222 Edgar Esteves Gonzalez Batallas de Venezuela 1810 1824 seh 124 Arana 2013 seh 246 Arana 2013 seh 248 Arana 2013 seh 255 Arana 2013 seh 267 Arana 2013 seh 287 Arana 2013 seh 295 Romantic Revolutionary Simon Bolivar and the Struggle for Independence in Latin America London Constable 2011 seh 318 319 Quiroz Alfonso W 2008 Corrupt Circles A History of Unbound Graft in Peru 1 Washington DC Woodrow Wilson Center Press 88 91 ISBN 978 0 8018 9128 1 Rumazo Gonzalez 2006 p 151 Letter from Jose Gabriel Perez to Antonio Jose de Sucre Trujillo 19 March 1824 Archivo del Libertador Document 9135 Letter from Simon Bolivar to Antonio Jose de Sucre Trujillo 21 March 1824 Archivo del Libertador Document 9151 Arana 2013 seh 346 1 2 Arana 2013 seh 408 Petre seh 381 382 Arana 2013 seh 106 Arana 2013 seh 351 Arana 2013 seh 394 Arana 2013 seh 403 Bushnell 2006 seh 120 Monroy Ramon Rocha 5 June 2009 Ultimas cartas de Sucre Spanish Bolpress Fornoff Frederick El Libertador Writings of Simon Bolivar Oxford University Press 2003 p 143 Writings of Simon Bolivar Harvey Robert Bolivar The Liberator of Latin America Skyhorse 2013 Ch 24 Bolivar The Liberator of Latin America Cardoza Saez Ebert 2015 El caudillismo y militarismo en Venezuela Origenes conceptualizacion y consecuencias Procesos Historicos 28 ISSN 1690 4818 Triunfo de la Independencia pares mcu es ispan 2015 12 04 Istifade tarixi 2017 08 15 Resistencias e intentos de reconquista pares mcu es ispan 2015 12 04 Istifade tarixi 2017 08 15 Arana 2013 seh 450 Arana 2013 seh 435 Arismendi Posada 1983 seh 19 BBC Grant 5 July 2010 Juan Forero Chavez Assailed on Many Fronts Is Riveted by 19th Century Idol bad url The Washington Post 17 iyul 2010 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 fevral 2008 Doctors reconsider health and death of El Libertador general who freed South America Science Daily 17 iyul 2010 tarixinde arxivlesdirilib Nick Allen 2010 Simon Bolivar died of arsenic poisoning The Telegraph Girish Gupta 2011 07 26 Venezuela unable to determine cause of Bolivar s death And that s how the story ends Christian Science Monitor Istifade tarixi 2013 06 29 Lacroix 2009 p 73 de Madariaga Salvador 1959 Bolivar ispan 3 ª Buenos Aires Editorial Sudamericana OCLC 803116575 Lynch 2006 Arana 2013 seh 64 Lecuna Vicente 1951 Selected Writings of Bolivar New York The Colonial Press Inc seh 707 Masur 1948 pp 430 33 Hagen Victor W von 1952 The Four Seasons of Manuela A Biography The Love Story of Manuela Saenz and Simon Bolivar New York Duell Sloan and Pearce 302 Rumazo Gonzalez 2007 p 237 Lovera De Sola R J 2 July 2011 Manuelita Saenz Apocrifa www arteenlared com ispan 16 November 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 January 2017 Slatta Richard W Simon Bolivar s Quest for Glory Texas A amp M University Press 2003 Print Peru de Lacroix Luis 2009 Diario de Bucaramanga PDF print Caracas Ministry of Popular Power for Communication and Information 2014 08 19 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 28 Irma De Sola Ricardo 1999 Bolivar Palacios Juana in Diccionario de Historia de Venezuela I Caracas Fundacion Polar ISBN 978 980 6397 37 8 Irma De Sola Ricardo Bolivar Palacios Maria Antonia I Diccionario de Historia de Venezuela Rafael Fuentes Carvallo Bolivar Fernando Simon I Diccionario de Historia de Venezuela Arana 2013 seh 52 53 Arana 2013 seh 71 72 Bushnell 2006 seh 100 Arana 2013 seh 224 Bushnell 2006 seh 136 Fondo de Cultura Economica 1992 p 272 Famous Freemasons in the course of history Unmerged Lodge St John s No 11 F A A M Washington D C 16 November 2015 tarixinde arxivlesdirilib List of notable freemasons 25 September 2018 tarixinde arxivlesdirilib 17 Of The Most Influential Freemasons Ever businessinsider com 20 March 2014 22 November 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 September 2018 Uzcategui Rafael 2012 Venezuela Revolution as Spectacle See Sharp Press 142 49 ISBN 978 1 937276 16 4 Carrera Damas German 2006 Mitos politicos en las sociedades andinas Origenes invenciones ficciones Miranda Equinoccio seh 398 ISBN 978 980 237 241 6 Block Elena 2015 Political Communication and Leadership Mimetisation Hugo Chavez and the Construction of Power and Identity Routledge 74 91 ISBN 978 1 317 43957 8 Solar Igor I 6 May 2013 History and tragedy at Bolivar Square in Bogota Colombia www digitaljournal com Istifade tarixi 2019 02 17 Pino David 10 October 2010 El Monumento a Simon Bolivar Lima la Unica Istifade tarixi 2019 02 17 Equestrian statue of Simon Bolivar in Buenos Aires Argentina Equestrian statues ingilis 2016 11 03 Istifade tarixi 2019 02 17 Statue of Simon Bolivar Havana Cuba Attractions www lonelyplanet com ingilis Istifade tarixi 2019 02 17 Dixon Seth 2010 08 12 Making Mexico More Latin National Identity Statuary and Heritage in Mexico City s Monument to Independence Journal of Latin American Geography ingilis 9 2 119 138 doi 10 1353 lag 2010 0005 ISSN 1548 5811 Simon Bolivar Monument in Casco Viejo Panama City Panama Encircle Photos ingilis Istifade tarixi 2019 02 17 Suriname Suriname Paramaribo www suriname nu Dutch Istifade tarixi 2019 02 17 Monument Zu Simon Bolivar In San Jose Costa Rica Redaktionelles Foto Bild von ernstlich hauptsachlich 67414231 de dreamstime com alman Istifade tarixi 2019 02 17 Ambasada Venezuelei la Bucuresti aduce onoruri Eliberatorului Simon Bolivar si oferă un discurs despre Venezuela ca punte de legătură intre Alba si Mercosur Ambasada Republicii Bolivariene Venezuela in Romania 17 December 2014 18 January 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 February 2019 Simon Bolivar statue London Remembers ingilis Istifade tarixi 2019 02 17 Mir Castle As Gift And Bust Of Bolivar 5 Highlights Of Venezuela President s Visit To Belarus BelarusFeed ingilis 6 October 2017 2019 02 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 02 17 Press statement following Russian Venezuelan talks Kremlin ru 2010 15 october Alger Bab El Oued Buste de Simon Bolivar Algerie Routard com fransiz Istifade tarixi 2019 02 17 Newest square in Delhi honours revolutionary Simon Bolivar The Hindu 20 April 2016 Istifade tarixi 17 February 2019 Simon Bolivar Ottawa Ontario Statues of Historic Figures on Waymarking com www waymarking com Istifade tarixi 2019 02 17 Au Cours la Reine des statues glorifiant des personnages illustres Simon Bolivar le Marquis de La Fayette Albert 1er des Belges Histoires de Paris fransiz 2015 07 24 Istifade tarixi 2019 02 17 Simon Bolivar Interbrigade square Prague Czech Republic Statues of Historic Figures on Waymarking com www waymarking com Istifade tarixi 2019 02 17 Clammer Paul 2012 Haiti ingilis Chalfont St Peter and Guilford CN Bradt Travel Guides 120 ISBN 9781841624150 Equestrian statue of Simon Bolivar in Rome Italy Equestrian statues ingilis 2016 04 06 Istifade tarixi 2019 02 17 Venezuela Opens Monument of Simon Bolivar in Bulgaria s Sofia Novinite com Sofia News Agency www novinite com 19 April 2010 Istifade tarixi 2019 02 17 Statue of Venezuela s founding father unveiled in Tehran in presence of Chavez Payvand 28 November 2004 Istifade tarixi 18 February 2019 Simon Bolivar der Befreier Denkmal im Donaupark meinbezirk at alman 24 September 2015 Istifade tarixi 2019 02 17 National Mall and Memorial Parks American Latino Heritage A Discover Our Shared Heritage Travel Itinerary www nps gov Istifade tarixi 2019 02 17 El Monumento De Simon Bolivar En La Plaza Venezuela En Bilbao Espana Foto de archivo Imagen de configuracion dia 122645546 es dreamstime com ispan Istifade tarixi 2019 02 17 Ziortza Bolibar el origen de Simon Bolivar Ziortza Bolibar el pueblo en el que se forjo el inicio de la historia del Libertador de las Americas Turismo Pais Vasco ispan 2016 12 29 Istifade tarixi 2019 02 17 Central Park Monuments Simon Bolivar Monument NYC Parks Nycgovparks org Istifade tarixi 2014 02 05 Hora Diario La Simon Bolivar un sueno cumplido La Hora La Hora Noticias de Ecuador sus provincias y el mundo ispan Istifade tarixi 2019 02 17 Simon Bolivar Monument In Casa De Libertad Sucre Editorial Stock Photo Image of building bolivar 109958888 www dreamstime com ingilis Istifade tarixi 2019 02 17 10 Events You Can t Miss While Working in Colombia Bogota Business English ingilis 2017 09 27 2019 02 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 02 17 712 Boliviana 712 Boliviana In Dictionary of Minor Planet Names Springer 2003 seh 69 doi 10 1007 978 3 540 29925 7 713 ISBN 978 3 540 29925 7 Edebiyyat Redakte Arana M 2013 Bolivar New York Simon amp Schuster ISBN 978 1 4391 1019 5 Bushnell David The Liberator Simon Bolivar New York Alfred A Knopf 1970 Print Petre Francis Loraine 1910 Simon Bolivar El libertador a life of the chief leader in the revolt against Spain in Venezuela New Granada amp Peru J Lane Lynch John 5 July 2007 Simon Bolivar A Life Yale University Press ISBN 978 0 300 12604 4 Arismendi Posada Ignacio 1983 Gobernantes Colombianos Colombian Presidents second Bogota Colombia Interprint Editors Ltd Italgraf Bushnell David Langley Lester D 2008 Simon Bolivar Essays on the Life and Legacy of the Liberator Lanham Maryland Rowman amp Littlefield ISBN 978 0 7425 5619 5 Grant Will 5 July 2010 Venezuela honors Simon Bolivar s lover Manuela Saenz BBC Istifade tarixi 17 July 2010 Lynch John 2006 Simon Bolivar A Life Yale University Press ISBN 978 0 300 11062 3 Lynch John 5 July 2007 Simon Bolivar A Life Yale University Press ISBN 978 0 300 12604 4 Masur Gerhard 1969 Simon Bolivar Revised Albuquerque University of New Mexico Press Petre Francis Loraine 1910 Simon Bolivar El libertador a life of the chief leader in the revolt against Spain in Venezuela New Granada amp Peru J Lane Rumazo Gonzalez Alfonso 2006 Antonio Jose de Sucre Gran Mariscal de Ayacucho Biografia Ediciones de la Presidencia de la Republica ISBN 978 980 03 0363 4 Rumazo Gonzalez Alfonso 2007 Manuela Saenz La Libertadora del Libertador Biografia Ediciones de la Presidencia de la Republica ISBN 980 03 0369 3 Slatta Richard W de Grummond Jane Lucas 2003 Simon Bolivar s Quest for Glory Texas A amp M University Press ISBN 978 1 58544 239 3 Thornton John Kelly 28 April 1998 Africa and Africans in the Making of the Atlantic World 1400 1800 Cambridge University Press ISBN 978 0 521 62724 5 Istifade tarixi 8 April 2012 Xarici kecitler Redakte Vikimenbede bu metnin orijinali var Bax Simon BolivarArchivo del Libertador Arxivlesdirilib 2017 09 22 at the Wayback Machine The Life of Simon Bolivar The Louverture Project Simon Bolivar In Profile Simon Bolivar The Liberator About the surname Bolibar Bolivar in Spanish Arxivlesdirilib 2019 08 05 at the Wayback Machine Paternal ancestors of the Liberator in Spanish Arxivlesdirilib 2019 09 30 at the Wayback Machine Coats of arms of the Bolibars in Spanish Arxivlesdirilib 2019 08 06 at the Wayback Machine Maternal ancestors of the Liberator Palacios family in Spanish Arxivlesdirilib 2019 10 27 at the Wayback Machine isp Glrbv org Beside Bolivar The Edecan Demarquet Building a New History by Exhuming Bolivar Bolivar American Liberator YouTube Simon Bolivar ing Find a Grave saytinda Vikianbarda Simon Bolivar ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Simon Bolivar amp oldid 6055568, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.