Aleksandr Humbolt (alm.Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt; 14 sentyabr1769, Berlin – 6 may1859, Berlin) — alman alimi-ensiklopedisti, tədqiqatçısı, fizik, meteoroloq, coğrafiyaşünas, botanik, zooloq və səyyahı, digər alman alimi Vilhelm fon Humboldtun kiçik qardaşı, bitkilərin coğrafiyası təliminin banisi.
Aleksandr Humbolt
alm.Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt
XVIII əsrin sonlarında kəşf olunmuş materiklərin sahəllərinin konturları kifayət qədər dəqiq verilmişdir. Naməlum qalan Antraktida, Şimali Amerikanın şimalı, Sakit və Atlantik okeanında bir sıra adalar idi. Materiklər sahil xətləri kifayət qədər dəqiq verilməsinə baxmayaraq onların daxili hissələri əsasən tədqiq olunmamış "ağ ləkələr" şəklində qalmaqda idi. Dünyanın ən uzun çayı olan Nilin mənbəyi Alp-Himalay və And-Kordilyer dağ sistemləri, Afrika, Cənubi Amerika, Hindistan, İndoneziyanın tropik meşələri, torpaq örtüyü, çayları, gölləri, həmçinin səhralar öyrənilməmiş qalırdı. Ölkələrdə mövcud olan vulkanlar, faydalı qazıntılar haqqında təsəvvürlər ibtidai ormada idi. Qarşıda duran bu məsələlərin öyrənilməsində alman alimi Aleksandr Humboltun özünəməxsus yeri olmşdur.
Humbolt 1769-cu ildə Almaniyada mülkədar ailəsində anadan olmuşdur. Qardaşı Vilhelmlə birlikdə yüksək səviyyədə təhsil almış hümbolt bitkilərlə çox maraqlandığından uşaqlıqdan yoldaşları tərəfindən zarafatla olsa da alim deyə çağrılırdı. Humbolt 18 yaşında Frankfurt, Berlin universitetlərində mühazirələr dinləmiş, daha sonra Freyberq akademiyasında təhsilini davam etdirməklə geniş biliyə malik olmuşdur. 1789-cu ildə ilk səyahətini Qərbi Almaniyadan başlayan alim, sonradan ekspedisiyasını Reyn çayı hövzəsində davam etdirməklə Reyn hövzəsinin bazaltları haqqında birinci elmi işini yazmışdır.
1799-cu ildə Humbolt dostu Bonplanla Cənubi və Mərkəzi Amerikada tədqiqat işləri aparmaq məqsədilə ispan hakimiyyətindən icazə alırlar (şəkil 10). Hər ikisi "Pisarro" gəmisində Kanar adalarına üzməklə Teyde vulkanına qalxırlar. Daha sonra Cənubi Amerikanın şimalına Venesuelaya üzməklə Karakas şəhəri ətrafında olmaqla ölkəyə məxsus savannaları tədqiq edirlər. Botanik dostu Bonplanla birlikdə bu ərazilərin yağıntılı dövrü ilə quraq dövrünün dəqiq təsvirini verməklə əmələgəlmə xüsusiyyətlərinin izahını verməyə çalışırlar. Orinoka çayında üzərkən bu çaydan bir qolun ayrılaraq Amazonun qolunu təşkil etdiyini, yəni çayın bufirkasiyasını müəyyən edirlər. Venesueladan Kubaya Üzən tədqiqatçılar Peruya doğru istiqamət götürürlər. Ekvadora səyahətdən sonra And dağlarında Kotonaxi (Tüstülənən Daş) və Çimboraso (Qarlı dağ) vulkanlarında tədqiqatlarını davam etdirirlər. Dağlarda bitki örtüyünün şaquli zonallıq üzrə dəyişməsini ilk dəfə olaraq Humbolt Cənubi Amerikada müşahidə etmişdir. Səyahətin davamı yenidən Kuba Meksika ölkələri olur. Nəhayət ABŞ-ın Delavar körfəzindən Avropaya qayıdırlar.
Humboltun 5 il çəkən birinci səyahətinin elmi əhəmiyyəti Amerikanın tədqiq olunmuş ərazilərinin təsviri, müxtəlif şəkillər, cədvəllər, xəritələrin çəkilməsi, şaquli zonallığın müəyyən edilməsi və s. olmuşdur. Ekspedisiyanın nəticələri 25 ildə 30 cilddə çap olunmuşdur. 1829-cu ildə rus hökumətinin dəvətilə Humbolt Rusiyaya gəlir. Dünya şöhrətli alimin artıq 60 yaşı tamam olmuşdur. Az əvvəl o, "Peterburq Elmlər Akademiyası"nın fəxri üzvü seçilmişdir. Humboltu Rusiyada əsasən Uralın zəngin faydalı qazıntıları maraqlandırırdı. Ona görə də marşrutu Peterburqdan, Moskva, Kazan, Mərkəzi Ural, Qərbi Sibir, Ob, Altay, Omsk, Cənubi Ural, Həştərxan, yenidən Moskva və Peterburq üzrə təşkil etməklə, 1829-cu ilin dekabrında vətəni Almaniyaya qayıdır. Ekspedisiya böyük ərazini əhatə etməklə qısa müddətli olduğundan nəticələri Amerikada aparılan tədqiqatlar qədər olmasa da, əldə olunmuş materiallara əsaslanaraq bir sıra məqalələr və iki kitabda toplanmış məlmatlar öz əksini tapmışdır. Sutkada cəmi beş satt yatmaqla kifayətlənən məşhur alman tədqiqatçısı müasir coğrafiyanın əsasını qoyan alimlərdən biri olmuşdur. Humbolt ilk dəfə meteoroloji stansiyalar şəbəkəsi yaratmış alimlərdən olmuş, izotermlərin verilməsini təklif etmişdir. Onun təklifi əsasında Peterburq yaxınlığında daimi meteoroloji müşahidə aparmaq və yer maqnetizmini öyrənmək məqsədilə ilk rəsədxana tikilmişdir. İlk dəfə olaraq Humbolt yer kürəsinin relyefini öyrənməklə dağ sistemlərinin orta hündürlüyünün hesablanma metodunu vermişdir.
Yer qabığının quruluşu haqqında "Plutonislərin"bütün dağ süxurlarının vulkan mənşəli olmaları fikrini müdafiə və inkişaf etdirilməsində fəal rol oynayan alim fiziki-coğrafiyanın, həmçinin ölkəşünaslığın elmi əsasını qoymuşdur. Təbiətdə baş verən təbii hadisələr arasındakı əlaqələrin və qanunauyğunluqların öyrənilməsi onun beş cildlik "Kosmos" əsərində öz əksini tapmışdır. Humboltun adı Mərkəzi Asiyada dağ silsiləsi, Şimali Amerikada çay, göl və körfəz, Qrenlandiyada buzlaq, Avstraliyada dağ, Cənubi Amerikanın qərbində cərəyan, mineral, bir neçə bitki növü, Ayda krater və s. ilə əbədiləşdirilmişdir.
Ədəbiyyat
Alman dilində
Conrad Müller (Hrsg.): Alexander von Humboldt und das Preußische Königshaus. Leipzig 1928
Gustav Biedermann: Die spekulative Idee in Humboldts Kosmos, ein Beitrag zur Vermittlung der Philosophie und die Naturforschung. 1949
Johannes Paul: Alexander von Humboldt. Ansichten der Natur. In: Abenteuerliche Lebensreise. Sieben biographische Essays. Wilhelm Köhler Verlag, Minden 1954, S. 141—205
Hanno Beck (Hrsg.): Gespräche Alexander von Humboldts. Berlin 1959
Hanno Beck. Alexander von Humboldt. 2 Bände. Wiesbaden 1959—1961
Adolf Meyer-Abich: Alexander von Humboldt. Rowohlt, Reinbek 1967
Heinrich Pfeiffer (Hrg.): Alexander von Humboldt. Werk und Weltgeltung. München 1969
Douglas Botting: Alexander von Humboldt — Biographie eines großen Forschungsreisenden. München 1974 (6. Auflage 2001), ISBN 3-7913-0085-7
Herbert Scurla: Alexander von Humboldt. Sein Leben und Wirken. 9. Auflage. Berlin 1980
Kurt-R. Biermann, Ilse Jahn, Fritz G. Lange (Bearb.): Alexander von Humboldt. Chronologische Übersicht über wichtige Daten seines Lebens. 2. Auflage. (= Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 1983
Herbert Kessler (Hrsg.): Die Dioskuren. Probleme in Leben und Werk der Brüder Humboldt. Mannheim 1986
Werner Rübe: Alexander von Humboldt. Anatomie eines Ruhms. München 1988
Kurt Schleucher: Alexander von Humboldt. Berlin 1988
Kurt-Reinhard Biermann: Alexander von Humboldt. 4. Auflage. Leipzig 1990
Kurt-R. Biermann: Miscellanea Humboldtiana. (Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 1990
Kurt-R. Biermann: Beglückende Ermunterung durch die akademische Gemeinschaft. Alexander von Humboldt als Mitglied der Berliner Akademie der Wissenschaften. (Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 1991, ISBN 978-3-05-001957-4
Kurt-R. Biermann: Beglückende Ermunterung durch die akademische Gemeinschaft. Alexander von Humboldt als Mitglied der Berliner Akademie der Wissenschaften. Akademie Verlag Berlin, 1992, ISBN 978-3-05-001957-4
Alfred Dove: Humboldt, Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander v.. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Bd. 13, S. 358—383
Studia Fribergensia. Vorträge des Alexander-von-Humboldt-Kolloquiums in Freiberg 1991. (Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 1994
Otto Krätz: Alexander von Humboldt — Wissenschaftler Weltbürger Revolutionär. Callwey, München 1997, ISBN 3-7667-1282-9
Frank Holl (Konzeption): Alexander von Humboldt. Netzwerke des Wissens. Katalog zur Ausstellung im Haus der Kulturen der Welt Berlin und in der Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland Bonn. Berlin und Bonn 1999
Detlef Haberland, Wolfgang Hinrichs, Clemens Menze (Hrsg.): Die Dioskuren II. Annäherungen an Leben und Werk der Brüder Humboldt. Mannheim 2000
Horst Fiedler, Ulrike Leitner: Alexander von Humboldts Schriften. Bibliographie der selbständig erschienenen Werke. (= Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung; 20). Berlin 2000
Ottmar Ette: Weltbewußtsein. Alexander von Humboldt und das unvollendete Projekt einer anderen Moderne. Weilerswist 2002
Jürgen Hamel, Eberhard Knobloch, Herbert Pieper (Hrsg.): Alexander von Humboldt in Berlin. Sein Einfluß auf die Entwicklung der Wissenschaften. (= Algorismus. Studien zur Geschichte der Mathematik und der Naturwissenschaften; H. 41). Augsburg 2003
Petra Werner: Himmel und Erde. Alexander von Humboldt und sein Kosmos. (Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 2004, ISBN 978-3-05-004025-7
Krzysztof Zielnica: Polonica bei Alexander von Humboldt. (Beiträge zur Alexander-von-Humboldt-Forschung). Berlin 2004, 445 S., 143 s.-w. Abb., ISBN 978-3-05-003867-4
Ulrike Leitner, Ingo Schwarz (Begr.): Alexander von Humboldts unselbständige Schriften — Verzeichnis. (Online-Ausgabe)
Rus dilində
Энгельгардт М. А. Александр Гумбольдт, его жизнь, путешествия и научная деятельность. Биогр. очерк. — СПб.: Типография товарищества "Общественная польза", 1891
Сафонов В. А. Александр Гумбольдт. — М.: Мол. гвардия, 1959
Есаков В. А. Александр Гумбольдт в России. — М.: Издательство Академии наук СССР, 1960
Скурла Г. Александр Гумбольдт / сокр. пер. с нем. Г. Шевченко. — М.: Молодая гвардия (ЖЗЛ), 1985
Başqa dillərdə
Botting D. Humboldt and the Cosmos. — L. : Joseph, 1973 (ing.)
Nicolaas A. Rupke: Alexander von Humboldt. A Metabiography. Lang, Frankfurt am Main u. a. 2005 (ing.), ISBN 3-631-53932-0
Film
"Giganten". Humboldt — Ruf der grünen Hölle. Der wahre Entdecker. Größter Forschungsreisender der Neuzeit. Doku-Drama, 60 Min., Buch und Regie: Gero von Boehm, mit Matthias Habich als Alexander von Humboldt, Produktion: ZDF, Erstsendung: 8. April 2007, Inhaltsangabe des ZDF
Alexander von Humboldt — aus seinem Leben — aus seinem Werk. Dokumentation, BR Deutschland, 1969, Regie: Martin Schließler
Kosmos — Erinnerungen an Alexander von Humboldt. Dokumentarfilm, 41 Min., DDR, 1960, Buch und Regie: Karl Gass, Produktion: DEFA
aleksandr, humboldt, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, aleksandr, humbolt, friedrich, wilhelm, heinrich, alexander, freiherr, humboldt, sentyabr, 1769, berlin, 1859, berlin,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Aleksandr Humbolt alm Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt 14 sentyabr 1769 Berlin 6 may 1859 Berlin alman alimi ensiklopedisti tedqiqatcisi fizik meteoroloq cografiyasunas botanik zooloq ve seyyahi diger alman alimi Vilhelm fon Humboldtun kicik qardasi bitkilerin cografiyasi teliminin banisi Aleksandr Humboltalm Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt Dogum tarixi 14 sentyabr 1769Dogum yeri BerlinVefat tarixi 6 may 1859 89 yasinda Vefat yeri BerlinDefn yeriVetendasligi AlmaniyaElm sahesi Geobotanika iqtisadi cografiya cografiya meteorologiya botanika zoologiya fizikaIs yeri Yena UniversitetiTehsili Frayberq Texniki Universiteti Gottingen Universiteti Yena UniversitetiElmi rehberi Qeorq Kristof Lixtenberq d 1 Uzvluyu London Kral Cemiyyeti Prussiya Elmler Akademiyasi d Macaristan Elmler Akademiyasi Isvec Kral Elmler Akademiyasi Fransa Elmler Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Peterburq Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Fransa Cografiya CemiyyetiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Edebiyyat 2 1 Alman dilinde 2 1 1 Rus dilinde 2 1 2 Basqa dillerde 3 Film 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin baxHeyati RedakteXVIII esrin sonlarinda kesf olunmus materiklerin sahellerinin konturlari kifayet qeder deqiq verilmisdir Namelum qalan Antraktida Simali Amerikanin simali Sakit ve Atlantik okeaninda bir sira adalar idi Materikler sahil xetleri kifayet qeder deqiq verilmesine baxmayaraq onlarin daxili hisseleri esasen tedqiq olunmamis ag lekeler seklinde qalmaqda idi Dunyanin en uzun cayi olan Nilin menbeyi Alp Himalay ve And Kordilyer dag sistemleri Afrika Cenubi Amerika Hindistan Indoneziyanin tropik meseleri torpaq ortuyu caylari golleri hemcinin sehralar oyrenilmemis qalirdi Olkelerde movcud olan vulkanlar faydali qazintilar haqqinda tesevvurler ibtidai ormada idi Qarsida duran bu meselelerin oyrenilmesinde alman alimi Aleksandr Humboltun ozunemexsus yeri olmsdur Humbolt 1769 cu ilde Almaniyada mulkedar ailesinde anadan olmusdur Qardasi Vilhelmle birlikde yuksek seviyyede tehsil almis humbolt bitkilerle cox maraqlandigindan usaqliqdan yoldaslari terefinden zarafatla olsa da alim deye cagrilirdi Humbolt 18 yasinda Frankfurt Berlin universitetlerinde muhazireler dinlemis daha sonra Freyberq akademiyasinda tehsilini davam etdirmekle genis biliye malik olmusdur 1789 cu ilde ilk seyahetini Qerbi Almaniyadan baslayan alim sonradan ekspedisiyasini Reyn cayi hovzesinde davam etdirmekle Reyn hovzesinin bazaltlari haqqinda birinci elmi isini yazmisdir 1799 cu ilde Humbolt dostu Bonplanla Cenubi ve Merkezi Amerikada tedqiqat isleri aparmaq meqsedile ispan hakimiyyetinden icaze alirlar sekil 10 Her ikisi Pisarro gemisinde Kanar adalarina uzmekle Teyde vulkanina qalxirlar Daha sonra Cenubi Amerikanin simalina Venesuelaya uzmekle Karakas seheri etrafinda olmaqla olkeye mexsus savannalari tedqiq edirler Botanik dostu Bonplanla birlikde bu erazilerin yagintili dovru ile quraq dovrunun deqiq tesvirini vermekle emelegelme xususiyyetlerinin izahini vermeye calisirlar Orinoka cayinda uzerken bu caydan bir qolun ayrilaraq Amazonun qolunu teskil etdiyini yeni cayin bufirkasiyasini mueyyen edirler Venesueladan Kubaya Uzen tedqiqatcilar Peruya dogru istiqamet gotururler Ekvadora seyahetden sonra And daglarinda Kotonaxi Tustulenen Das ve Cimboraso Qarli dag vulkanlarinda tedqiqatlarini davam etdirirler Daglarda bitki ortuyunun saquli zonalliq uzre deyismesini ilk defe olaraq Humbolt Cenubi Amerikada musahide etmisdir Seyahetin davami yeniden Kuba Meksika olkeleri olur Nehayet ABS in Delavar korfezinden Avropaya qayidirlar Humboltun 5 il ceken birinci seyahetinin elmi ehemiyyeti Amerikanin tedqiq olunmus erazilerinin tesviri muxtelif sekiller cedveller xeritelerin cekilmesi saquli zonalligin mueyyen edilmesi ve s olmusdur Ekspedisiyanin neticeleri 25 ilde 30 cildde cap olunmusdur 1829 cu ilde rus hokumetinin devetile Humbolt Rusiyaya gelir Dunya sohretli alimin artiq 60 yasi tamam olmusdur Az evvel o Peterburq Elmler Akademiyasi nin fexri uzvu secilmisdir Humboltu Rusiyada esasen Uralin zengin faydali qazintilari maraqlandirirdi Ona gore de marsrutu Peterburqdan Moskva Kazan Merkezi Ural Qerbi Sibir Ob Altay Omsk Cenubi Ural Hesterxan yeniden Moskva ve Peterburq uzre teskil etmekle 1829 cu ilin dekabrinda veteni Almaniyaya qayidir Ekspedisiya boyuk erazini ehate etmekle qisa muddetli oldugundan neticeleri Amerikada aparilan tedqiqatlar qeder olmasa da elde olunmus materiallara esaslanaraq bir sira meqaleler ve iki kitabda toplanmis melmatlar oz eksini tapmisdir Sutkada cemi bes satt yatmaqla kifayetlenen meshur alman tedqiqatcisi muasir cografiyanin esasini qoyan alimlerden biri olmusdur Humbolt ilk defe meteoroloji stansiyalar sebekesi yaratmis alimlerden olmus izotermlerin verilmesini teklif etmisdir Onun teklifi esasinda Peterburq yaxinliginda daimi meteoroloji musahide aparmaq ve yer maqnetizmini oyrenmek meqsedile ilk resedxana tikilmisdir Ilk defe olaraq Humbolt yer kuresinin relyefini oyrenmekle dag sistemlerinin orta hundurluyunun hesablanma metodunu vermisdir Yer qabiginin qurulusu haqqinda Plutonislerin butun dag suxurlarinin vulkan menseli olmalari fikrini mudafie ve inkisaf etdirilmesinde feal rol oynayan alim fiziki cografiyanin hemcinin olkesunasligin elmi esasini qoymusdur Tebietde bas veren tebii hadiseler arasindaki elaqelerin ve qanunauygunluqlarin oyrenilmesi onun bes cildlik Kosmos eserinde oz eksini tapmisdir Humboltun adi Merkezi Asiyada dag silsilesi Simali Amerikada cay gol ve korfez Qrenlandiyada buzlaq Avstraliyada dag Cenubi Amerikanin qerbinde cereyan mineral bir nece bitki novu Ayda krater ve s ile ebedilesdirilmisdir Edebiyyat RedakteAlman dilinde Redakte Conrad Muller Hrsg Alexander von Humboldt und das Preussische Konigshaus Leipzig 1928 Gustav Biedermann Die spekulative Idee in Humboldts Kosmos ein Beitrag zur Vermittlung der Philosophie und die Naturforschung 1949 Johannes Paul Alexander von Humboldt Ansichten der Natur In Abenteuerliche Lebensreise Sieben biographische Essays Wilhelm Kohler Verlag Minden 1954 S 141 205 Hanno Beck Hrsg Gesprache Alexander von Humboldts Berlin 1959 Hanno Beck Alexander von Humboldt 2 Bande Wiesbaden 1959 1961 Adolf Meyer Abich Alexander von Humboldt Rowohlt Reinbek 1967 Heinrich Pfeiffer Hrg Alexander von Humboldt Werk und Weltgeltung Munchen 1969 Douglas Botting Alexander von Humboldt Biographie eines grossen Forschungsreisenden Munchen 1974 6 Auflage 2001 ISBN 3 7913 0085 7 Herbert Scurla Alexander von Humboldt Sein Leben und Wirken 9 Auflage Berlin 1980 Kurt R Biermann Ilse Jahn Fritz G Lange Bearb Alexander von Humboldt Chronologische Ubersicht uber wichtige Daten seines Lebens 2 Auflage Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 1983 Herbert Kessler Hrsg Die Dioskuren Probleme in Leben und Werk der Bruder Humboldt Mannheim 1986 Werner Rube Alexander von Humboldt Anatomie eines Ruhms Munchen 1988 Kurt Schleucher Alexander von Humboldt Berlin 1988 Kurt Reinhard Biermann Alexander von Humboldt 4 Auflage Leipzig 1990 Kurt R Biermann Miscellanea Humboldtiana Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 1990 Kurt R Biermann Begluckende Ermunterung durch die akademische Gemeinschaft Alexander von Humboldt als Mitglied der Berliner Akademie der Wissenschaften Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 1991 ISBN 978 3 05 001957 4 Kurt R Biermann Begluckende Ermunterung durch die akademische Gemeinschaft Alexander von Humboldt als Mitglied der Berliner Akademie der Wissenschaften Akademie Verlag Berlin 1992 ISBN 978 3 05 001957 4 Alfred Dove Humboldt Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander v In Allgemeine Deutsche Biographie ADB Bd 13 S 358 383 Studia Fribergensia Vortrage des Alexander von Humboldt Kolloquiums in Freiberg 1991 Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 1994 Otto Kratz Alexander von Humboldt Wissenschaftler Weltburger Revolutionar Callwey Munchen 1997 ISBN 3 7667 1282 9 Frank Holl Konzeption Alexander von Humboldt Netzwerke des Wissens Katalog zur Ausstellung im Haus der Kulturen der Welt Berlin und in der Kunst und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland Bonn Berlin und Bonn 1999 Detlef Haberland Wolfgang Hinrichs Clemens Menze Hrsg Die Dioskuren II Annaherungen an Leben und Werk der Bruder Humboldt Mannheim 2000 Horst Fiedler Ulrike Leitner Alexander von Humboldts Schriften Bibliographie der selbstandig erschienenen Werke Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung 20 Berlin 2000 Ottmar Ette Weltbewusstsein Alexander von Humboldt und das unvollendete Projekt einer anderen Moderne Weilerswist 2002 Jurgen Hamel Eberhard Knobloch Herbert Pieper Hrsg Alexander von Humboldt in Berlin Sein Einfluss auf die Entwicklung der Wissenschaften Algorismus Studien zur Geschichte der Mathematik und der Naturwissenschaften H 41 Augsburg 2003 Petra Werner Himmel und Erde Alexander von Humboldt und sein Kosmos Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 2004 ISBN 978 3 05 004025 7 Krzysztof Zielnica Polonica bei Alexander von Humboldt Beitrage zur Alexander von Humboldt Forschung Berlin 2004 445 S 143 s w Abb ISBN 978 3 05 003867 4 Ulrike Leitner Ingo Schwarz Begr Alexander von Humboldts unselbstandige Schriften Verzeichnis Online Ausgabe Rus dilinde Redakte Engelgardt M A Aleksandr Gumboldt ego zhizn puteshestviya i nauchnaya deyatelnost Biogr ocherk SPb Tipografiya tovarishestva Obshestvennaya polza 1891 Safonov V A Aleksandr Gumboldt M Mol gvardiya 1959 Esakov V A Aleksandr Gumboldt v Rossii M Izdatelstvo Akademii nauk SSSR 1960 Skurla G Aleksandr Gumboldt sokr per s nem G Shevchenko M Molodaya gvardiya ZhZL 1985Basqa dillerde Redakte Botting D Humboldt and the Cosmos L Joseph 1973 ing Nicolaas A Rupke Alexander von Humboldt A Metabiography Lang Frankfurt am Main u a 2005 ing ISBN 3 631 53932 0Film Redakte Giganten Humboldt Ruf der grunen Holle Der wahre Entdecker Grosster Forschungsreisender der Neuzeit Doku Drama 60 Min Buch und Regie Gero von Boehm mit Matthias Habich als Alexander von Humboldt Produktion ZDF Erstsendung 8 April 2007 Inhaltsangabe des ZDF Alexander von Humboldt aus seinem Leben aus seinem Werk Dokumentation BR Deutschland 1969 Regie Martin Schliessler Kosmos Erinnerungen an Alexander von Humboldt Dokumentarfilm 41 Min DDR 1960 Buch und Regie Karl Gass Produktion DEFAIstinadlar Redakte Mathematics Genealogy Project 1997 lt a href https wikidata org wiki Track P549 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q829984 gt lt a gt Xarici kecidler RedakteAleksandr Fridrih Vilgelm Gumboldt Arxivlesdirilib 2007 10 26 at the Wayback Machine Kafanov A I Kudryashov V A 2005 Klassiki biogeografii biobibliograficheskij ukazatel Arxivlesdirilib 2016 11 13 at the Wayback Machine Gumboldt portal Arxivlesdirilib 2012 03 15 at the Wayback Machine Trudy Gumboldta i literatura o nyom v Deutschen Nationalbibliothek Arxivlesdirilib 2013 01 30 at WebCite Raboty Gumboldta v Proekte Gutenberg DE Alejandro de Humboldt Cartas americanas Arxivlesdirilib 2013 02 01 at WebCite Gumbolt na sajte Biblioteca Luis Angel Arango del Banco de la RepublicaHemcinin bax RedakteAleksandr fon Humboldt FonduMenbe https az wikipedia org w index php title Aleksandr fon Humboldt amp oldid 5758750, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
