Rusiyanın Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşü və ya 1722-23 Rusiya-Səfəvi müharibəsi - Xəzər dənizinin qərb sahili bölgələrini işğal etmək və Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək məqsədilə Rusiya imperiyasının 1722-1723-cü illərdə apardığı müharibədir. 1722-1723-cü illər kampaniyasında hətta Təbrizə və Azərbaycanın digər bölgələrinə də yürüş nəzərdə tutulurdu.
Rus çarı I Pyotr (1689–1725) Xəzəryanı bölgələri ələ keçirməyi qərara aldı. O, Xəzər dənizini Rusiyanın daxili dənizinə çevirməyi və Şərq ölkələri ilə Xəzər–Volqa yolu ilə ticarət etməyi, Şərqlə Qərb ticarətində Rusiyanın vasitəçiliyinə nail olmağı planlaşdırmışdı. Öz yaxın adamı A.P.Volinskiyə kəşfiyyat aparmağı tapşıran I Pyotrun əsas məqsədi Xəzərin qərb hissəsini işğal etmək, Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək idi. A.P.Volinski karvan yollarını, yol boyu otlaqların olmasını (bu, suvari qoşun üçün lazım idi), yerli qoşunun, müdafiə qurğularının vəziyyətini öyrənməli, buradakı xristianlarla əlaqə yaratmalı idi. Ona həmçinin, burada rus ticarətinin inkişaf etdirilməsi perspektivinin öyrənilməsi də tapşırılmışdı.
1721-ci ilin avqustunda Şirvan üsyanı zamanı Şamaxını ələ keçirən Hacı Davud və Surxay xanın adamlarının rus tacirlərini öldürmələri Rusiyanın Xəzəryanı bölgələri tutmaq planını qətiləşdirdi. I Pyotr onları həm Rusiyanın, həm də Səfəvilərin ümumi düşməni elan etdi. Bu zaman Hacı Davud kömək üçün Osmanlı sultanı II Əhmədə (1703-1730) müraciət etdi, sonra isə İstanbula gedib özünün Şirvan hakimi təsdiq olunması üçün razılıq aldı. Buna baxmayaraq, Rusiya işğalçılıq niyyətlərindən əl çəkməmişdi. Əvvəla, Rusiya iqtisadiyyatının Azərbaycan xammalına böyük ehtiyacı vardı. İkincisi də Rusiya osmanlıların Cənubi Qafqazda, Xəzəryanı bölgələrdə möhkəmlənmək cəhdlərinin qarşısını almağa çalışırdı.
Yürüş
Xəzər dənizi ətrafı ərazilərin I Pyotrun əmri ilə Reyner Ottens tərəfindən hazırlanmış xəritəsi, 1723–cü il
1722-ci il iyunun 18-də I Pyotr Həştərxandan yürüşə başladı. Rus qoşunları iki istiqamətdə-quru və dəniz yolu ilə hərəkət edirdi. Dərbənd yolu üzərində Sultan Mahmudun hücumuna məruz qalmış ruslar bu hücumu dəf edib, 6 kəndi yandırdılar. İşğalçılar belə dağıdıcı basqınlarla yerli əhalini qorxutmağa çalışırdılar. Azərbaycan ərazisinə daxil olan I Pyotr zəifləmiş Səfəvi qoşunu tərəfindən ciddi müqavimətə rast gəlmədi. O, dini amildən də məharətlə istifadə edərək, Cənubi Qafqazın xristian əhalisinə elan etdi ki, bu yürüşdə məqsəd onları müsəlmanların zülmündən xilas etməkdir. 1722-ci il iyunun 15-də I Pyotr Azərbaycan dilində bəyannamə nəşr etdirərək Şirvana və Xəzəryanı bölgələrə göndərmişdi. Bəyannamədə yenə də rus ordusunun yürüşünün əsas səbəbi ört-basdır edilirdi. I Pyotr Xəzəryani bölgələrdə yaşayan şiə əhalisini inandırmağa çalışırdı ki, o, səfəvi şahının dostudur, yürüşdən onun məqsədi bu yerlərdə əmin-amanlıq yaratmaqdan və rus tacirlərini qarət edən qiyamçıları cəzalandırmaqdan ibarətdir. Onun bu əraziləri işğal etmək niyyəti yoxdur. O, riyakarcasına bildirirdi ki, Səfəvilərə qarşı usyan edən feodalların, Osmanlı turklərinin bu torpaqları zəbt etməsinin qarşısını alacaq, burada səfəvilərin hakimiyyətini bərpa edəcəkdir. I Pyotrun belə hiyləgərliyi ilk vaxtlar Xəzəryanı bölgələrdə əhalinin bir qisminin Rusiyaya meyil etməsinə səbəb oldu.
1722-ci il avqustun 15-də rus eskadrası Dərbəndə çatdı. Avqustun 23-də piyada qoşun da şəhərə daxil oldu. Şəhərin naibi İmamqulu bəy qalanın açarlarını rus çarına təqdim etdi. I Pyotr buradan senata göndərdiyi məktubda şəhərdə səmimi qarşılandığını bildirirdi. Lakin, Azərbaycanın nüfuzlu feodalları rus ordusuna müqavimət göstərməyin tərəfdarı idilər. Bakı hakimi Məhəmməd Hüseyn bəy və onun tərəfdarları öz güclərinə, həmçinin Hacı Davudun köməyinə arxalanaraq, şəhəri qorumaq və rus qoşununu Bakı qalasına buraxmamaq əzmində idilər. Buna görə də Məhəmməd Hüseyn bəy I Poytrun məktubunu gətirən şəxsi qəbul etmir. Belə bir vaxtda Avropada İsveç tərəfindən Rusiyaya qarşı yeni müharibə təhlükəsi yaranır. Digər tərəfdən rus ordusunun Xəzəryanı bölgələrə təcavüzü Osmanlı dövlətində kəskin etiraza səbəb olur. Hacı Davud dağlarda qoşun toplayaraq rusların hücumunun qarşısını almağa hazırlaşır. Bu cəhətləri nəzərə alan və geri qayıtmağa tələsən I Potr bu işi general-mayor M.Matyuşkinə tapşıraraq Sankt-Peterburqa qayıdır.
Osmanlı ordusunun qarşısına qoyulan əsas vəzifə isə rusların Səfəvi dövlətinin qərbini və Cənubi Qafqazın şərqini ələ keçirməsinə mane olmaq, ilk növbədə isə onların Bakını tutmasının qarşısını almaq olur. Sankt-Peterburqa qayıdan I Pyotr burada Osmanlı ordusunun irəliləməsi xəbərini eşidir. Onun göstərişi ilə 1722-ci ilin dekabrında Rəşt şəhəri zəbt edilir. Rus eskadrası 1723-cüu il iyulun 6-da Bakı körfəzinə daxil olur. Məhəmməd Hüseyn bəy rus komandanlığının təslim olmaq təklifini rədd edərək müqavimət göstərir. Rus qoşunu rədd cavabı alan kimi şəhəri top atəşinə tutur və 1723-cü il iyulun 23-də Bakı zəbt edilir. M.Matyuşkin Bakı hakimi Məhəmməd Hüseyn bəyin guya Hacı Davudla əlaqədə olduğunu bəhanə gətirərək onun həbs olunması haqqında əmr verir. Məhəmməd Hüseyn bəy həbs olunaraq əvvəlcə Həştərxana, sonra isə Roqaçevskə sürgün edilir və orada da vəfat edir. Knyaz İ.Baryatinski Bakının komendantı təyin edilir. I Pyotr Bakının alınmasına hədsiz dərəcədə sevinir və onun göstərişi ilə bu hadisə Sankt-Peterburqda yaylım atəşi ilə qeyd olunur. Bakı tutulduqdan sonra rus qoşunu Salyanı da asanlıqla işğal edir.
1723-cü il sentyabrın 12-də II Təhmasibin Peterburqa göndərdiyi elçisi İsmayıl bəy şahdan xəbərsiz olaraq Xəzəryanı bölgələrin-Dərbənddən Gilana qədər olan torpaqların Rusiyaya birləşdirilməsi haqqındakı müqaviləni özbaşına imzaladı. Rusiya bunun əvəzində Səfəvi şahına əfqanlarla müharibədə yardım göstərəcəyini öhdəsinə götürürdü. Lakin, II Təhmasib müqaviləni təsdiq etmədi. Beləliklə, 1722–1723-cü illərdə Xəzəryanı bölgələrin Rusiya tərəfindən işğalının birinci mərhələsi başa çatdı.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
↑ Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G.; Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge University Press. ISBN978-0521200950.
Rusiyanın Xəzəryanı bögələrə hərbi yürüşü
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Avqust 12, 2021
rusiyanın, xəzəryanı, bölgələrə, hərbi, yürüşü, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilər. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Rusiyanin Xezeryani bolgelere herbi yurusu ve ya 1722 23 Rusiya Sefevi muharibesi Xezer denizinin qerb sahili bolgelerini isgal etmek ve Cenubi Qafqazda mohkemlenmek meqsedile Rusiya imperiyasinin 1722 1723 cu illerde apardigi muharibedir 1722 1723 cu iller kampaniyasinda hetta Tebrize ve Azerbaycanin diger bolgelerine de yurus nezerde tutulurdu 1722 23 Rusiya Sefevi muharibesiEsas munaqise Rusiya Sefevi muharibeleriRusiya donanmasi Xezer denizindeTarix 18 iyun 1722 12 sentyabr 1723Yeri Qafqaz AzerbaycanNeticesi Rusiyanin qelebesiPeterburq muqavilesi 1723 Erazi deyisikliyi Rusiya Imperiyasi Derbend Baki Sirvan Gilan Mazandaran ve Gurgani ele kecirir Butun eraziler 12 il sonra yeniden Sefevilere qaytarilir Munaqise terefleriRusiya Imperiyasi Kazak Hetmanligi Kartli carligi KabardalilarKalmik xanligi SefevilerKomandan lar Boyuk Pyotr Fyodor Apraksin Mixail Matyuskin II Sah TehmasibTereflerin quvvesiRusiya ordusu 61 039 nefer 1 namelumOlenler ve yaralananlar36 664 olu 1 namelum Mundericat 1 Sebebleri 2 Yurus 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerSebebleri RedakteRus cari I Pyotr 1689 1725 Xezeryani bolgeleri ele kecirmeyi qerara aldi O Xezer denizini Rusiyanin daxili denizine cevirmeyi ve Serq olkeleri ile Xezer Volqa yolu ile ticaret etmeyi Serqle Qerb ticaretinde Rusiyanin vasiteciliyine nail olmagi planlasdirmisdi Oz yaxin adami A P Volinskiye kesfiyyat aparmagi tapsiran I Pyotrun esas meqsedi Xezerin qerb hissesini isgal etmek Cenubi Qafqazda mohkemlenmek idi A P Volinski karvan yollarini yol boyu otlaqlarin olmasini bu suvari qosun ucun lazim idi yerli qosunun mudafie qurgularinin veziyyetini oyrenmeli buradaki xristianlarla elaqe yaratmali idi Ona hemcinin burada rus ticaretinin inkisaf etdirilmesi perspektivinin oyrenilmesi de tapsirilmisdi 1721 ci ilin avqustunda Sirvan usyani zamani Samaxini ele keciren Haci Davud ve Surxay xanin adamlarinin rus tacirlerini oldurmeleri Rusiyanin Xezeryani bolgeleri tutmaq planini qetilesdirdi I Pyotr onlari hem Rusiyanin hem de Sefevilerin umumi dusmeni elan etdi Bu zaman Haci Davud komek ucun Osmanli sultani II Ehmede 1703 1730 muraciet etdi sonra ise Istanbula gedib ozunun Sirvan hakimi tesdiq olunmasi ucun raziliq aldi Buna baxmayaraq Rusiya isgalciliq niyyetlerinden el cekmemisdi Evvela Rusiya iqtisadiyyatinin Azerbaycan xammalina boyuk ehtiyaci vardi Ikincisi de Rusiya osmanlilarin Cenubi Qafqazda Xezeryani bolgelerde mohkemlenmek cehdlerinin qarsisini almaga calisirdi Yurus Redakte Xezer denizi etrafi erazilerin I Pyotrun emri ile Reyner Ottens terefinden hazirlanmis xeritesi 1723 cu il 1722 ci il iyunun 18 de I Pyotr Hesterxandan yuruse basladi Rus qosunlari iki istiqametde quru ve deniz yolu ile hereket edirdi Derbend yolu uzerinde Sultan Mahmudun hucumuna meruz qalmis ruslar bu hucumu def edib 6 kendi yandirdilar Isgalcilar bele dagidici basqinlarla yerli ehalini qorxutmaga calisirdilar Azerbaycan erazisine daxil olan I Pyotr zeiflemis Sefevi qosunu terefinden ciddi muqavimete rast gelmedi O dini amilden de meharetle istifade ederek Cenubi Qafqazin xristian ehalisine elan etdi ki bu yurusde meqsed onlari muselmanlarin zulmunden xilas etmekdir 1722 ci il iyunun 15 de I Pyotr Azerbaycan dilinde beyanname nesr etdirerek Sirvana ve Xezeryani bolgelere gondermisdi Beyannamede yene de rus ordusunun yurusunun esas sebebi ort basdir edilirdi I Pyotr Xezeryani bolgelerde yasayan sie ehalisini inandirmaga calisirdi ki o sefevi sahinin dostudur yurusden onun meqsedi bu yerlerde emin amanliq yaratmaqdan ve rus tacirlerini qaret eden qiyamcilari cezalandirmaqdan ibaretdir Onun bu erazileri isgal etmek niyyeti yoxdur O riyakarcasina bildirirdi ki Sefevilere qarsi usyan eden feodallarin Osmanli turklerinin bu torpaqlari zebt etmesinin qarsisini alacaq burada sefevilerin hakimiyyetini berpa edecekdir I Pyotrun bele hiylegerliyi ilk vaxtlar Xezeryani bolgelerde ehalinin bir qisminin Rusiyaya meyil etmesine sebeb oldu 1722 ci il avqustun 15 de rus eskadrasi Derbende catdi Avqustun 23 de piyada qosun da sehere daxil oldu Seherin naibi Imamqulu bey qalanin acarlarini rus carina teqdim etdi I Pyotr buradan senata gonderdiyi mektubda seherde semimi qarsilandigini bildirirdi Lakin Azerbaycanin nufuzlu feodallari rus ordusuna muqavimet gostermeyin terefdari idiler Baki hakimi Mehemmed Huseyn bey ve onun terefdarlari oz guclerine hemcinin Haci Davudun komeyine arxalanaraq seheri qorumaq ve rus qosununu Baki qalasina buraxmamaq ezminde idiler Buna gore de Mehemmed Huseyn bey I Poytrun mektubunu getiren sexsi qebul etmir Bele bir vaxtda Avropada Isvec terefinden Rusiyaya qarsi yeni muharibe tehlukesi yaranir Diger terefden rus ordusunun Xezeryani bolgelere tecavuzu Osmanli dovletinde keskin etiraza sebeb olur Haci Davud daglarda qosun toplayaraq ruslarin hucumunun qarsisini almaga hazirlasir Bu cehetleri nezere alan ve geri qayitmaga telesen I Potr bu isi general mayor M Matyuskine tapsiraraq Sankt Peterburqa qayidir Osmanli ordusunun qarsisina qoyulan esas vezife ise ruslarin Sefevi dovletinin qerbini ve Cenubi Qafqazin serqini ele kecirmesine mane olmaq ilk novbede ise onlarin Bakini tutmasinin qarsisini almaq olur Sankt Peterburqa qayidan I Pyotr burada Osmanli ordusunun irelilemesi xeberini esidir Onun gosterisi ile 1722 ci ilin dekabrinda Rest seheri zebt edilir Rus eskadrasi 1723 cuu il iyulun 6 da Baki korfezine daxil olur Mehemmed Huseyn bey rus komandanliginin teslim olmaq teklifini redd ederek muqavimet gosterir Rus qosunu redd cavabi alan kimi seheri top atesine tutur ve 1723 cu il iyulun 23 de Baki zebt edilir M Matyuskin Baki hakimi Mehemmed Huseyn beyin guya Haci Davudla elaqede oldugunu behane getirerek onun hebs olunmasi haqqinda emr verir Mehemmed Huseyn bey hebs olunaraq evvelce Hesterxana sonra ise Roqacevske surgun edilir ve orada da vefat edir Knyaz I Baryatinski Bakinin komendanti teyin edilir I Pyotr Bakinin alinmasina hedsiz derecede sevinir ve onun gosterisi ile bu hadise Sankt Peterburqda yaylim atesi ile qeyd olunur Baki tutulduqdan sonra rus qosunu Salyani da asanliqla isgal edir 1723 cu il sentyabrin 12 de II Tehmasibin Peterburqa gonderdiyi elcisi Ismayil bey sahdan xebersiz olaraq Xezeryani bolgelerin Derbendden Gilana qeder olan torpaqlarin Rusiyaya birlesdirilmesi haqqindaki muqavileni ozbasina imzaladi Rusiya bunun evezinde Sefevi sahina efqanlarla muharibede yardim gostereceyini ohdesine gotururdu Lakin II Tehmasib muqavileni tesdiq etmedi Belelikle 1722 1723 cu illerde Xezeryani bolgelerin Rusiya terefinden isgalinin birinci merhelesi basa catdi 2 Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2 Fisher William Bayne Avery P Hambly G R G Melville C 1991 The Cambridge History of Iran 7 Cambridge University Press ISBN 978 0521200950 Rusiyanin Xezeryani bogelere herbi yurusuHemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Rusiyanin Xezeryani bolgelere herbi yurusu amp oldid 6074458, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}