fbpx
Wikipedia

Rusiya vətəndaş müharibəsinə müttəfiqlərin müdaxiləsi

Avqust 25, 2021

Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz.
Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin.
Bu məqalə sonuncu dəfə 47 gün əvvəl TexnoBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)

Rus vətəndaş müharibəsinə müttəfiqlərin müdaxiləsi — 1918-ci ildə Rusiya vətəndaş müharibəsi dövründə başlanan çoxmillətli hərbi əməliyyat idi. Əsas məqsədlər Çexoslovakiya legionuna kömək etmək, Rusiya limanlarında silah-sursatı təmin etmək və Şərq cəbhəsini yenidən qurmaq idi.

Bolşevik hökuməti Birinci Dünya müharibəsindən çıxdıqdan sonra Müttəfiq Dövlətlər Rusiyadakı anti-kommunist Ağ qüvvələri açıq şəkildə dəstəklədilər. Müttəfiq səylər bölünmüş məqsədlər, ümumi qlobal münaqişədən müharibə hazırlığı və daxili dəstəyin olmaması ilə mane oldu. Bu amillər Çexoslovakiya legionunun boşaldılması ilə birlikdə, Müttəfiq dövlətləri 1920-ci ildə Şimali Rusiya və Sibirdən çəkilməyə məcbur etdi, baxmayaraq ki, Yaponiya qüvvələri Sibirin hissələrini 1922-ci ilə qədər və Saxalinin şimal hissəsini 1925-ci ilə qədər işğal etdilər.

Müttəfiqlərin müdaxiləsi haqqında ön söz

İnqilab

1917-ci ildə Rusiya imperiyası siyasi çəkişmə vəziyyətində idi və I Dünya müharibəsinin gedişində çar II Nikolaya xalqın dəstəyi azalırdı. Ölkə inqilab ərəfəsində idi. Fevral inqilabı müharibənin gedişatını dəyişdirdi. Gərgin siyasi təzyiq altında çar II Nikolay istefaya göndərildi və əvvəlcə Corc Lvov, daha sonra isə Aleksandr Kerenski tərəfindən idarə olunan Rusiya müvəqqəti hökuməti quruldu. Və, müvəqqəti hökümət Şərq cəbhəsində almanlarla mübarizəni davam etdirəcəyinə söz verdi.

Müttəfiq dövlətlər Rusiyaya müharibə başlayanda 1914-cü ildə Arxangelsk, Murmansk və Vladivostok limanları vasitəsi ilə yük göndərirdilər. 1917-ci ildə ABŞ müttəfiqlər tərəfindən müharibəyə qoşuldu. ABŞ prezidenti Vudro Vilson despotik çarla müttəfiq olaraq müharibəyə qoşulmaq üçün ehtiyatlarını yüngülləşdirdi və ABŞ Kerenski hökumətinə iqtisadi və texniki dəstək verməyə başladı. Rus xalqı ilə müharibə populyar olmadı. Vladimir Leninin rəhbərliyindəki marksist bolşevik partiyası geniş bir dəstək qazandığına baxmayaraq siyasi və sosial iğtişaşlar artdı. Çox sayda ümumi əsgər Rusiya imperator ordusundan ayrıldı. 18 iyun 1917-ci il hücumunda Rusiya ordusu əks-hücum nəticəsində Alman və Avstriya-Macar qüvvələri tərəfindən məğlub edildi. Bu hadisə Şərq cəbhəsinin dağılmasına səbəb oldu. Yıxılan Rusiya ordusu iğtişaşlar astanasında idi və əksər əsgərlər cəbhə xətlərini tərk etmişdilər. Aleksandr Kerenski, Orkestrin Baş komandanı olaraq Aleksey Brusilovu Lavr Kornilovla əvəz etdi. Lavr Kornilov 1917-ci ilin avqust ayının sonlarında qiyam edərək hərbi diktatura qurmağa çalışdı. İngilis hərbi attaşesi, briqada generalı Alfred Knoksun və Kerenski dəstəyinə sahib idi, tərəfdarı Lavr Kornilov təbliğat aparmaqda günahlandırdı. Kerenski İngiltərə müharibə kabinetinin üzvü Lord Milnerin də Kornilovu dəstəklədiyini ifadə edən bir məktub yazdığını iddia etdi. Uğursuz çevrilişdə Oliver Loker-Lampsonun əmr etdiyi və rus geyimində geyinmiş İngiltərə zirehli maşın eskadronu iştirak etdi. 1917-ci ildə Oktyabr inqilabı Kerenskinin müvəqqəti hökumətinin devrilməsinə və bolşeviklərin hakimiyyəti ələ almasına səbəb oldu.

Rusiyanın müharibədən çıxması

Alman qoşunları Rusiya imperiyasını, Moskvanı ələ keçirmək və 1918-ci ilin əvvəllərində öz rejimini tətbiq etməklə hədələdilər. Lenin Almaniya ilə müqavilə bağlamaq istəsə də, bu mümkün olmadı çünki, fevralın sonuna qədər məclisindən təsdiq ala bilmədi. Bununlada bolşevik Rusiyası tərəfini dəyişərək Almaniyanın mövqeyini dəstəklədi. Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Brest-Litovsk müqaviləsini imzaladı. Müttəfiq dövlətlər Rusiya təchizatının Almaniyaya çatmasının qarşısını almaq üçün "Ağ" düşmənlərinə və eniş qoşunlarına kömək edərək yeni rejimə qarşı xəyanət hiss etdilər və qarşı çıxdılar. Sülh müqaviləsi Rusiyanın I Dünya müharibəsindən çıxması ilə nəticələndi.

Müqaviləyə əsasən, Bolşevik Rusiyası Baltikyanı ərazilərini Almaniyaya verərək idarəçilikdən imtina etdi, bu ərazilər Almaniyanın vassalına çevrilərək kiçik krallıqlara bölündü. Rusiya həmçinin Cənubi Qafqazda yerləşən əyalətini - Qarsı Osmanlı imperiyasına verərək oradan imtina etdi və Ukrayna Xalq Respublikasının müstəqilliyini tanıdı. Konqresdə Polşanın müqavilədə qeyd olunmaması və Almanların Polşa təmsilçilərinin iştirakını tanımaması mübahisələrə və etirazlara səbəb oldu. Sonralar Almaniya 1919-cu ilin 28 iyununda imzalanacaq olan Versal sülh müqaviləsində müqavilənin tərtibat iştirakına buraxılmayacaq və buna görə də iştiraka buraxılmama Almaniyanın etirazlarına səbəb olacaq. Halbuki Versal sülh müqaviləsində Almaniyaya qarşı yönəlmiş Antanta və digər birləşmiş qüvvələr Brest-Litovsk sülhünə görə Almaniyadan daha yumşaq davranmışdılar.

Ancaq Brest-Litovsk müqaviləsi 1918-ci ilin noyabrında Almaniyanın Müttəfiqlərə təslim edilməsi ilə ləğv olundu. Bununla yanaşı, Rusiyanın Latviya, Litva, Estoniya, Polşa, Finlandiya və Ukrayna ərazilərində olan torpaqlarından imtina etməsi, onsuzda Rusiyanın daxilində gedən Vətəndaş müharibəsi ilə məşğul olan bolşeviklərə nisbətən rahatlıq verdi.

Çexoslovak legionu

 
Vladivostokda Çexoslovakiya qoşunları (1918)

Çexoslovak legionu zaman-zaman Trans-Sibir dəmir yolunun çox hissəsini və Sibirin bütün böyük şəhərlərini idarə edirdi. Avstriya-Macarıstan məhbusları müxtəlif millətlərdən idi; həbsdə olan bəzi Çexoslovakiya qüvvələri isə Rusiya ordusuna sığındılar. Çexoslovaklar öz müstəqil dövlətlərini qurmaq istəyirdilər və ruslar mərkəzi güclərə qarşı mübarizə aparmaq üçün xüsusi Çexoslovakiya birliklərini (Çexoslovak legionları) yaratmağa kömək etdilər.

Brest-Litovsk müqaviləsinin imzalanması müharibə əsirlərinin geri qaytarılmasını təmin etdi. 1917-ci ildə bolşeviklər Çexoslovak legionlarının neytral qaldıqlarını və Rusiyanı tərk etməyə razılıq verdikləri təqdirdə, Qərb cəbhəsində müttəfiq qüvvələrlə döyüşmək üçün Vladivostok üzərindən Sibirdən Fransaya təhlükəsiz bir şəkildə keçmələrini təmin edəcəyini bildirdilər. Çexoslovak legionları Trans-Sibir dəmir yolu ilə Vladivostoka qədər getdi. Ancaq legionlarla bolşeviklər arasında döyüş 1918-ci ilin mayında başladı.

Müttəfiqlər arasında fikir ayrılığı

Müttəfiq dövlətlər Şərq cəbhəsinin dağılmasından və çar müttəfiqinin kommunizmdən məhrum olmasından narahat oldular, eyni zamanda Müttəfiq Dövlətlərin ələ keçirilməsinin qorxduğu Rusiya limanlarında çoxlu miqdarda təchizat və avadanlıqların olması məsələsi də mövcud idi.

Rusiya daxilindəki xarici qüvvələr

Rusiyanın göstərilən bölgələrində iştirak edən müttəfiq əsgərlərin sayı:

 
Müttəfiq qüvvələrinin və Ağ Rusların Avropa Rusiyasındakı mövqeləri, 1919-cu il

Yürüşlər

Şimali Rusiya

 
Arxangelskdə İngilis Mark V tankını ələ keçirdi
  • Britaniya imperiyası
    • Krallıq donanması: dəniz yolu daşıyıcıları da daxil olmaqla 20-dən çox gəmidən ibarət bir flotilla; HMS Pegasus və HMS Nairana
    • Britaniya ordusu: 236-cı Piyada briqadası, 6-cı Batalyon Kral Dəniz Yüngül Piyada (RMLI), 548-ci (Dandi) Ordu Qoşunları Şirkəti, Kral mühəndisləri, 2/10 (Velosipedçi) batalyonu, Kral ScotsRoyal Scots, 52-ci batalyon, Mançester Regiment və Kral Dublin Füzilierlərinin elementləri.
    • Slavo-İngilis Müttəfiq Legionu (SBAL): İngilis təhsili və rəhbərlik etdiyi kontingent, əsasən xaricə gedən Rusiya anti-Bolşevik, Fin və Estoniya könüllülərindən (Dyer batalyonu da daxil olmaqla) ibarətdir.
    • Kanada sahə artilleriyası (16-cı Briqadanın 67-ci və 68-ci Batareyaları, Kanada Sahə Artilleriyası)
    • Kral Hərbi Hava Qüvvələri: Airco DH.4 bombardmançılarından, Fairey Campania və Sopwith Baby dəniz yollarından ibarət şərti bir tək Sopwith Dəvə qırıcısı ilə birlikdə.
  • Amerika Birləşmiş Ştatları
    • Şimali Rusiya Ekspedisiya Qüvvələri (həmçinin Qütb Ayı Ekspedisiyası olaraq da tanınır): ABŞ ordusundan təxminən 8000 personal daxil olmaqla: 310-cu mühəndis, 339-cu piyada, 337-ci sahə xəstəxanası və 337-ci təcili yardım şirkəti. Murmanskdan Petroqrad xəttinə keçmək üçün göndərilən 167-ci və 168-ci dəmir yolu şirkətləri.
    • ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri: 1918-ci ilin avqust və sentyabr ayları ərzində kreyser USS Olimpiya
  • Fransa: Əsasən Armée müstəmləkəçilərindən (məsələn, 21-ci kolonial batalyonu) və mühəndislərdən ibarət olan 2.000 Fransa ordusu.
  • Digər ölkələr: Şimaldakı Ağ Rusiya qüvvələrinə qoşulmuş 1.000 Serb və Polşa piyada (Çexoslovak legionunu daxil edən Sibir qüvvələri ilə fərqli olaraq); İtaliya kimi ölkələrdən az sayda könüllü.

Baltika və Şimal-Qərb Rusiyası

Estoniya ordusu ölkəsi üzərində nəzarəti əldə etsə də, qarşıdakı 7-ci və Estoniya Qırmızı Armiyaları hələ də aktiv idi. Estoniya Yüksək Komandirliyi Ağ Rusiya Şimali korpusuna dəstək olaraq sərhədi keçərək müdafiə xəttlərini Rusiyaya çəkməyə qərar verdi. Narva'da hücumlara davam etdilər, Sovetləri təəccübləndirərək 6-cı Divizionunu məhv etdilər.

Estoniyanın Pskov hücumu 13 may 1919-cu ildə eyni vaxtda başladı. Onun Petseri Döyüş Qrupu Estoniya Qırmızı ordusunu darmadağın etdi, 25 mayda şəhəri ələ keçirdi və Estoniya ilə Velikaya çayı arasındakı ərazini təmizlədi. Bir neçə gün sonra Şimali Korpus qüvvələri Pskova gəldi. 19 iyun 1919-cu ildə Estoniyanın Baş Komandanı Johan Laidoner Ağ Ruslar üzərində əmrini ləğv etdi və Şimal-Qərb Ordusu adlandırıldı. Bir qədər sonra general Nikolay N. Yudenich qoşunların komandanlığını götürdü. Şimal-qərb Ordusunun növbəti hücumu 10 iyul 1919-cu ildə planlaşdırıldı, ancaq Müttəfiqlərdən gözlənilən silah-sursat və materiallar gəlmədi. Estoniyalılar da nəticəsiz müharibəni davam etdirmək istəmədilər, çünki 1919-cu il aprelin ilk sülh yanaşması ilə Rusiya Bolşevik hökuməti müstəqil Estoniya dövlətinin tanınmasına zəmanət verdi. Beləliklə, İngilis General Gog 8 Avqustda Estoniyalılardan Yudenichə hərbi yardım istədi, estonlar, bunun qarşılığında həm Yudenich, həm də müttəfiqlərindən vəziyyətlərini ilk olaraq tanımalarını istədi. Gough'un müavini, Briqada generalı Frank Marş, Yudenich'dən dərhal Estoniyanın de-yure tanınmasına zəmanət verəcək Petroqrad, Pskov və Novqorod quberniyalarını əhatə edən Şimal-Qərbi Rusiya Bölgəsi Hökumətini quracaq bir nizamnamə verməsini tələb etdi. 16 avqust Times, Xarici İşlər İdarəsini və Müharibə Kabinetini qəzəbləndirən və Yudenichə gələcək hərbi yardımın azalmasına səbəb olan sövdələşməni açıqladı. Bununla birlikdə Şimal-qərb Ordusu, İngiltərə və Fransa tərəfindən təmin edilmiş silahlarla və Estoniya Ordusu, Estoniya Donanması və Kral Dəniz Qüvvələri tərəfindən əməliyyat dəstəyi ilə 9 oktyabrda Petroqradı ələ keçirmək üçün son böyük səy olan Ağ Qılınc əməliyyatına başladı. Estoniya və İngiltərə qüvvələri Krasnaya Gorkaya qarşı birgə quru və dəniz hücumu etdi, Estoniya 2-ci Divizion 10 Qırmızı Divizionu Velikaya boyunca atmağa çalışdı, 3-cü Diviziya Pytalovo və Ostrov tərəfə hücum etdi. Şimal-qərb Ordusu Petroqraddan 16 km (10 mil) məsafəyə yaxınlaşdı, lakin Qırmızı Ordu onları Narva çayına geri çəkdi. Ağ Ruslara etinasızlıq göstərən Estoniya Ali Komandanlığı dövlət sərhədinin arxasında geri çəkilən Şimal-qərb Ordusunun qalıqlarını tərksilah etdirdi.

Cənubi Rusiya və Ukrayna

18 dekabr 1918-ci ildə, barışıqdan bir ay sonra fransızlar Odessa və Sevastopolu işğal etdilər. Bu, general Anton Denikin Ağ Ordu qüvvələrinə, oradakı bolşeviklərə qarşı döyüşən Könüllülər Ordusuna kömək və təmin etmək üçün Rusiyanın cənubuna (sonradan Ukrayna) müdaxiləyə başladı. Kampaniyada əsasən Fransa və Yunan əsgərləri iştirak edirdi. 1919-cu ilin aprelinə qədər, Ağ Ordunun Moskvaya yürüşünün məğlub edilməsindən əvvəl Nikifor Qriqoryev ordusunun hücumundan sonra geri çəkildilər.

Bessarabiya

 
Russud sinif gəmisi

Rumcherodun bolşevik qüvvələri Bessarabiya bölgəsinə hücum etdikdən sonra Rumıniya İon I. C. Brătianu hökuməti müdaxilə etmək qərarına gəldi və yanvarın 26-da 1918-ci ildə General Ernest Broșteanu'nun nəzdindəki 11-ci Piyada Diviziyası Kişinyov'a girdi. Bolşevik qoşunları Tiqinaya geri çəkildi və bir döyüşdən sonra Dnestrdən də geri çəkildi. Tighina döyüşü 1918 Bessarabian Kampaniyasının iki əhəmiyyətli işindən biri idi. Bu, 20-25 yanvar tarixləri arasında beş gün davam etdi və əhəmiyyətli Rumıniya itki ilə (141 ölü) olsa da, Rumıniyanın qələbəsi ilə başa çatdı. Rumıniya qoşunları 800 silah əsir götürdü. Russud sinif gəmisi İkinci vacib döyüş 27 yanvar - 3 fevral tarixləri arasında Valkovda vuruşdu. Bolşevik döyüş gəmilərinin hərəkətləri (üç Donetsk sinifli silah gəmisi də daxil olmaqla) rumınları bir neçə gün təxirə salmağı bacardı, ancaq gəmilər, Rumıniya artilleriya qüvvələrini məhv etdikdən sonra artıq hədəflərini düzəldə bilmədikləri üçün fevralın 3-də geri çəkilməli oldular. sahildə yerləşən bolşevik artilleriya müşahidə postları. Həmin gün Rumıniya qoşunları Valçovu işğal etdi. Romalılar, Rusud sinifli eniş sənətkarlığı K-2 və ümumilikdə səkkiz 152 mm Obuchov silahlı silahlanmış daha bir neçə barjanı ələ keçirdilər.

Sibir

Avrasiyanın şimal-şərq hissəsində böyük coğrafi ərazi. Qərbdən Ural dağları, şərqdən Sakit okean, şimaldan Şimal Buzlu okean, cənubdan Qazaxıstan, Monqolustan, Çin əhatə edir. Sibir dedikdə Rusiya Federasiyasının tərkibidə olan ərazi başa düşülür. Ancaq coğrafi Sibirə Qazaxıstanın şimal-cənubu və Uzaq Şərq də daxildir. Sibir Qərbi Sibirə və Şərqi Sibirə bölünür. Həmçinin Cənubi Sibir, Şimal-Şərqi Sibir və Orta Sibir anlayışı da vardır.

Birgə Müttəfiqlərin müdaxiləsi 1918-ci ilin avqustunda başladı. Yaponlar Vladivostokdan keçərək Çin-Rusiya sərhədi boyunca 70 mindən çox əsgər yerləşdirildiyi nöqtələrə girdilər. Yaponlara İngilis və daha sonra Amerika, Kanada, Fransız və İtalyan qoşunları qoşuldu. Vladivostoka çatan Çexoslovak legionunun elementləri Müttəfiq qüvvələri qarşıladı. Amerikalılar 27-ci piyada və 31-ci piyada alaylarını Filippindən kənarda, 12, 13 və 62-ci piyada alaylarının elementlərini Kamp Fremontdan kənarda yerləşdirdilər.

Çin 1918-ci ildə başlayan bölgədəki Çin icmasının xaosdan və müharibə şiddətindən qorunmasını istədikdən sonra Sibir və Şimali Rusiyaya 2300 nəfərlik qüvvə göndərdi. Bu əsgərlərin bir çoxu sonradan kommunistlərin tərəfində vuruşmaq üçün Qırmızı Orduya üz tutdu. Çin ordusu həm bolşeviklərə, həm də kazaklara qarşı vuruşdu.

Yaponların ekspedisiya üçün cəmi 7000 əsgər göndərmələri gözlənilirdi, lakin Sibirə cəlb edilməsinin sonuna 70.000 nəfər göndərildi. Xilasetmə əməliyyatı üçün bu qədər böyük bir qüvvənin yerləşdirilməsi Müttəfiq dövlətlərin yapon niyyətlərindən ehtiyat etdi. Sentyabrın 5-də, Çex legionunun avanqardı ilə əlaqəli olan yaponlar, bir neçə gün sonra İngilis, İtaliya və Fransız kontingentləri Çexlərə Uralsdan kənarda Şərq Cəbhəsini yenidən qurmaq üçün qoşuldular; nəticədə Avropa Müttəfiq Dövlətləri qərbə doğru irəlilədilər. Kanadalılar əsasən Vladivostokda uzun müddət qaldılar. Yaponlar öz məqsədlərini nəzərə alaraq, Baykal gölünün qərbinə getməkdən imtina etdilər. Yaponların niyyətlərindən şübhələnən amerikalılar da onlara diqqət yetirmək üçün arxada qaldılar.Noyabr ayına qədər yaponlar Rusiya dəniz illərində və Çita şəhərinin şərqindəki Sibirdəki bütün limanları və böyük şəhərləri işğal etdilər.

Müttəfiq dövlətlər Ağ Rus elementlərinə 1918-ci ilin yayından etibarən dəstək verdilər. İki anti-bolşevik fraksiyası, admiral Aleksandr Kolçakın rəhbərlik etdiyi Ağ Rusiya hökuməti ilə Qriqori Semyonov və İvan Kalmykovun rəhbərliyindəki kazaklar arasında gərginlik yaşandı və bu da səylərə mane oldu.

1922-ci ilə qədər qalan yaponlardan başqa 1920-ci ilə qədər bütün müttəfiq qüvvələr təxliyə edildi.

Qafqaz

Qafqazın şərq sərhəddinin Xəzər dənizi, qərbinin isə Qara dəniz olduğu qəbul edilir ancaq şimali və cənubi sərhədləri haqqında konsensus yoxdur. Şimalda fiziki-coğrafi sərhəd Kuma-Manıç çökəkliyi, hazırki inzibati bölgüyə görə isə Krasnodar və Stavropol vilayətlərinin və Dağıstanın şimal sərhədləri hesab edilir. Bəzən Qafqaza şərti olaraq Kalmıkiya da daxil edilir.

Şimali Qafqazın böyük hissəsinin tarixi-etnoqrafik olaraq rus çöllərinə və Aşağı Volqaboyuna daha yaxın olduğu nəzərə alındıqda isə Qafqazın şimal sərhəddini Kuban çayı boyunca, Kuma, Malke və Tereka təpərindən keçirmək olar. Beləliklə Krasnodar vilayətinin cənubu, Adıgey, Qaraçay-Çərkəz, Kabardin-Balkar, Şimali Osetiya, İnquşetiya, Çeçenistan və Dağıstanın böyük bir bölümü bu bölgəyə daxil olur.

Cənub sərhədlərini siyasi olaraq Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan ilə İran və Türkiyənin sərhədləri təşkil edir.

1917-ci ildə Dunsterforce, 1000 Avstraliya, İngilis və Kanada qoşunlarının (Mesopotamiya və Qərbi Cəbhələrdən çəkilmiş) ibarət Həmkarlardan Qacar Persiyası boyunca 350 km (220 mil) məsafədə yerləşən zirehli maşınlarla birlikdə Müttəfiq hərbi missiyası. Komandiri general Lionel Dunsterville adını aldı. Onun vəzifəsi məlumat toplamaq, yerli qüvvələrə təlim vermək və əmr vermək və Alman təbliğatının yayılmasının qarşısını almaq idi.

Daha sonra Dunsterville-yə Bakı neft yataqlarını götürmək və qorumaq tapşırıldı. Güc əvvəlcə 3000 rus bolşevik qoşunu tərəfindən Enzelidə gecikdirildi, lakin sonra gəmi ilə Xəzər dənizindəki Bakı limanına getdi. Bu irəliləyən Osmanlı qüvvələrinin əsas hədəfi idi və Dunsterforce geri çəkilmək məcburiyyətində qalmadan əvvəl, 1918-ci ilin sentyabrında qısa və qəddar bir mühasirəyə dözdü.

Ancaq Birinci Dünya müharibəsində məğlub olaraq Osmanlı imperiyası 1918-ci il noyabr ayının ortalarında qüvvələrini Azərbaycan sərhədlərindən çıxarmalı oldu. General Vilyam Tomson başçılığı ilə 5000 əsgərdən ibarət İngilis qoşunları 17 noyabrda Bakıya gəldi; hərbi qanun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin paytaxtında "vətəndaş gücü ictimai asayişi qorumaq üçün məsuliyyətdən azad etmək üçün kifayət qədər güclü olana qədər" həyata keçirildi.

Trans-Xəzər döyüşü

Müttəfiq hərbi hərəkat 1918-ci il avqustun 11-də General Malleson 1918-ci ilin iyulunda Daşkənd Sovet Bolşeviklərini Transxəzər Dəmiryolunun qərb tərəfindən qovmuş Aşxabad İcraiyyə Komitəsinin dəstəyinə qarışdıqdan sonra başladı. Mallesonun İmperiyaya müdaxilə etmək səlahiyyəti var və İngilis qoşunları, Malleson Missiyası olaraq adlandırılacaq şeylərdə. 19-cu Pəncab tüfənglərinin Maşın silahı bölməsini Transxəzər dəmir yolunda yerləşən Bayramalıya göndərdi. Mərvdə döyüşdükdən sonra, alayın qalan hissəsi onlara qoşuldu. 28 avqust 11 və 18 sentyabr tarixlərində Kakada daha bir hərəkət edildi. Sentyabrın 25-də 28-ci İşıq Süvari komandasının iki heyəti tərəfindən gücləndirildi. Trans-Xəzər qoşunları ilə birlikdə döyüşərək Arman Sagad (9 - 11 oktyabr aralığında) və Duşak (14 oktyabr) arasında vuruşdular.

Noyabrın 1-də onlar Mərvü yenidən ələ keçirdilər və İngiltərə hökumətinin tapşırığı ilə irəliləmələrini dayandırdılar və Bairam Əlidə müdafiə mövqelərini tutdular. Transxəzər qüvvələri bolşeviklərə şimaldan hücum etməyə davam etdilər. Transxəzər qüvvələri Üç Aji bölgəsinə yönəldildikdən sonra komandiri polkovnik Knollys Annenkovoda dəstək üçün 28-ci süvari dəstəsini göndərdi. 1919-cu ilin yanvarında, 19-cu Pəncab tüfənglərindən biri, 16 yanvarda ikinci döyüşün keçirildiyi Annenkovoda mövqeyini möhkəmləndirmək üçün göndərildi. İngiltərə hökuməti yanvarın 21-də qüvvənin geri alınması barədə qərar qəbul etdi və sonuncu qoşunlar 5 aprel tarixində Persiyaya yola düşdü.

Nəticə

Müttəfiqlərin geri çəkilməsi

Müttəfiq dövlətlər 1920-ci ildə geri çəkildi. Yapon hərbi qüvvələri Pekində Sovet-Yapon təməl konvensiyasını imzaladıqdan sonra 1922-ci ilə qədər Rusiya Uzaq Şərqinin Dəniz əyalətlərində və 1925-ci ilə qədər Saxalin şimalında qaldılar. Rusiyadan. Bunun müqabilində Sovet İttifaqı Portsmut müqaviləsinin müddəalarına hörmət etməyə razı oldu.

Tarixçilər tərəfindən qiymətləndirmə

Müdaxilənin tarixi qiymətləndirməsi ümumilikdə mənfi olmuşdur. Frederick L. Schuman, ekspedisiyanın nəticələrinin "Şərq-Qərb əlaqələrini əbədi olaraq zəhərləmək, İkinci Dünya Müharibəsi və sonrakı" Soyuq Müharibə "mənşəyinə əhəmiyyətli töhfə vermək və hər ikisindəki şübhə və nifrət nümunələrini düzəltmək olduğunu" yazdı. Bu gün gələcəkdə daha da böyük fəlakətləri təhdid edən tərəflər". Əməl Sovet İttifaqı rəhbərləri üçün Qərb güclərinin Sovet hökumətini məhv etmək istədiklərinin sübutu idi. Müasir tarixçi Robert Maddox, "Müdaxilənin dərhal təsiri qanlı bir vətəndaş müharibəsini uzatmaq idi, bununla da minlərlə əlavə can itkisi vermiş və onsuz da yıxılmış bir cəmiyyətdə çox böyük dağıntı yaşanmışdı.

Amerikalıların müdaxilə haqqında məlumatları

Son vaxtlara qədər Amerika liseyinin tarix dərslikləri tamamilə bu hərbi müdaxiləni qeyd edə bilmədi. İndi bir neçə yeni dərslik bu barədə bəhs edir, lakin hələ də bunun Rusiya vətəndaş müharibəsinə hərbi müdaxilə olduğunu və ya əməliyyatın əsas məqsədinin Sovet hökumətinin devrilməsini izah edə bilmir.

Ədəbiyyat

  • Beyer, Rick (2003). The Greatest Stories Never Told. A&E Television Networks / The History Channel. ISBN 0-06-001401-6.
  • Wright, Damien. "Churchill's Secret War with Lenin: British and Commonwealth Military Intervention in the Russian Civil War, 1918-20", Solihull, UK, 2017
  • Carley, Michael Jabara. "Allied Intervention and the Russian Civil War, 1917–1922," International History Review 11#4 (1989), pp. 689–700 in JSTOR. Historiography
  • Foglesong, David S. "Policies Toward Russia and Intervention in the Russian Revolution." in Ross A. Kennedy ed., A Companion to Woodrow Wilson (2013): 386–405.
  • Humphreys, Leonard A. (1996). The Way of the Heavenly Sword: The Japanese Army in the 1920s. Stanford University Press. ISBN 0-8047-2375-3.
  • Isitt, Benjamin (2010). . University of British Columbia Press. ISBN 978-0-7748-1802-5. 6 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  • Isitt, Benjamin (2006). . Canadian Historical Review. University of Toronto Press. 87 (2): 223–264. doi:10.3138/CHR/87.2.223. 6 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  • Long, John W. "American Intervention in Russia: The North Russian Expedition, 1918–19." Diplomatic History 6.1 (1982): 45–68.
  • Moffat, Ian C.D. The Allied Intervention in Russia, 1918–1920: The Diplomacy of Chaos (2015) excerpt
  • Moore, Perry. Stamping Out the Virus: Allied Intervention in the Russian Civil War 1918–1920 (2002)
  • Plotke, AJ (1993). Imperial Spies Invade Russia. Westport CT, London: Greenwood Press. ISBN 0-313-28611-6.
  • Richard, Carl J. "'The Shadow of a Plan': The Rationale Behind Wilson's 1918 Siberian Intervention." Historian 49.1 (1986): 64–84. Historiography
  • Silverlight, John. The Victors' Dilemma: Allied Intervention in the Russian Civil War, 1917–1920 (1970)
  • Trani, Eugene P. "Woodrow Wilson and the decision to intervene in Russia: a reconsideration." Journal of Modern History 48.3 (1976): 440–461. in JSTOR
  • Unterberger, Betty Miller. "Woodrow Wilson and the Bolsheviks: The "Acid Test" of Soviet–American Relations." Diplomatic History 11.2 (1987): 71–90.
  • Willett, Robert L. (2003). Russian Sideshow: America's Undeclared War, 1918–1920. Washington D.C.: Brassey's. ISBN 1-57488-429-8.

İstinadlar

  1. Scientia Militaria, South African Journal of Military Studies, Vol 15, Nr 4, 1985, pp. 46-48. Accessed January 24, 2016.

Avqust 25, 2021
rusiya, vətəndaş, müharibəsinə, müttəfiqlərin, müdaxiləsi, məqalə, qaralama, halındadır, məqaləni, redaktə, edərək, vikipediyaya, kömək, edə, bilərsiniz, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, məqalə, sonuncu, dəfə, gün, əvvəl, texnobot, tə. Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 47 gun evvel TexnoBot terefinden redakte olunub Yenile Rus vetendas muharibesine muttefiqlerin mudaxilesi 1918 ci ilde Rusiya vetendas muharibesi dovrunde baslanan coxmilletli herbi emeliyyat idi Esas meqsedler Cexoslovakiya legionuna komek etmek Rusiya limanlarinda silah sursati temin etmek ve Serq cebhesini yeniden qurmaq idi Rusiya vetendas muharibesine muttefiqlerin mudaxilesiRusiya vetendas muharibesiTarix 1918 1925Yeri Rusiya Imperiyasi MonqolustanSebebi Oktyabr inqilabi Brest Litovsk sulh muqavilesiNeticesi Bolseviklerin qelebesiMunaqise terefleriRusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi Serqi Rusiya Latviya Sovet Sosialist Respublikasi Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasi Monqolustan Ag ordu Cexoslovakiya Boyuk Britaniya Kanada Avstraliya Britaniya Hindistani Cenubi Afrika Birliyi 1 Amerika Birlesmis StatlariKomandan lar Vladimir Lenin Lev Trotski Jukums Vacietis Sergey Kamenev Mixail Tuxacevski bilinmir Vikianbarda elaqeli mediafayllarBolsevik hokumeti Birinci Dunya muharibesinden cixdiqdan sonra Muttefiq Dovletler Rusiyadaki anti kommunist Ag quvveleri aciq sekilde desteklediler Muttefiq seyler bolunmus meqsedler umumi qlobal munaqiseden muharibe hazirligi ve daxili desteyin olmamasi ile mane oldu Bu amiller Cexoslovakiya legionunun bosaldilmasi ile birlikde Muttefiq dovletleri 1920 ci ilde Simali Rusiya ve Sibirden cekilmeye mecbur etdi baxmayaraq ki Yaponiya quvveleri Sibirin hisselerini 1922 ci ile qeder ve Saxalinin simal hissesini 1925 ci ile qeder isgal etdiler Mundericat 1 Muttefiqlerin mudaxilesi haqqinda on soz 1 1 Inqilab 1 2 Rusiyanin muharibeden cixmasi 1 3 Cexoslovak legionu 1 4 Muttefiqler arasinda fikir ayriligi 2 Rusiya daxilindeki xarici quvveler 3 Yurusler 3 1 Simali Rusiya 3 2 Baltika ve Simal Qerb Rusiyasi 3 3 Cenubi Rusiya ve Ukrayna 3 4 Bessarabiya 3 5 Sibir 3 6 Qafqaz 3 7 Trans Xezer doyusu 4 Netice 4 1 Muttefiqlerin geri cekilmesi 4 2 Tarixciler terefinden qiymetlendirme 4 3 Amerikalilarin mudaxile haqqinda melumatlari 5 Edebiyyat 6 IstinadlarMuttefiqlerin mudaxilesi haqqinda on soz RedakteInqilab Redakte 1917 ci ilde Rusiya imperiyasi siyasi cekisme veziyyetinde idi ve I Dunya muharibesinin gedisinde car II Nikolaya xalqin desteyi azalirdi Olke inqilab erefesinde idi Fevral inqilabi muharibenin gedisatini deyisdirdi Gergin siyasi tezyiq altinda car II Nikolay istefaya gonderildi ve evvelce Corc Lvov daha sonra ise Aleksandr Kerenski terefinden idare olunan Rusiya muveqqeti hokumeti quruldu Ve muveqqeti hokumet Serq cebhesinde almanlarla mubarizeni davam etdireceyine soz verdi Muttefiq dovletler Rusiyaya muharibe baslayanda 1914 cu ilde Arxangelsk Murmansk ve Vladivostok limanlari vasitesi ile yuk gonderirdiler 1917 ci ilde ABS muttefiqler terefinden muharibeye qosuldu ABS prezidenti Vudro Vilson despotik carla muttefiq olaraq muharibeye qosulmaq ucun ehtiyatlarini yungullesdirdi ve ABS Kerenski hokumetine iqtisadi ve texniki destek vermeye basladi Rus xalqi ile muharibe populyar olmadi Vladimir Leninin rehberliyindeki marksist bolsevik partiyasi genis bir destek qazandigina baxmayaraq siyasi ve sosial igtisaslar artdi Cox sayda umumi esger Rusiya imperator ordusundan ayrildi 18 iyun 1917 ci il hucumunda Rusiya ordusu eks hucum neticesinde Alman ve Avstriya Macar quvveleri terefinden meglub edildi Bu hadise Serq cebhesinin dagilmasina sebeb oldu Yixilan Rusiya ordusu igtisaslar astanasinda idi ve ekser esgerler cebhe xetlerini terk etmisdiler Aleksandr Kerenski Orkestrin Bas komandani olaraq Aleksey Brusilovu Lavr Kornilovla evez etdi Lavr Kornilov 1917 ci ilin avqust ayinin sonlarinda qiyam ederek herbi diktatura qurmaga calisdi Ingilis herbi attasesi briqada generali Alfred Knoksun ve Kerenski desteyine sahib idi terefdari Lavr Kornilov tebligat aparmaqda gunahlandirdi Kerenski Ingiltere muharibe kabinetinin uzvu Lord Milnerin de Kornilovu desteklediyini ifade eden bir mektub yazdigini iddia etdi Ugursuz cevrilisde Oliver Loker Lampsonun emr etdiyi ve rus geyiminde geyinmis Ingiltere zirehli masin eskadronu istirak etdi 1917 ci ilde Oktyabr inqilabi Kerenskinin muveqqeti hokumetinin devrilmesine ve bolseviklerin hakimiyyeti ele almasina sebeb oldu Rusiyanin muharibeden cixmasi Redakte Alman qosunlari Rusiya imperiyasini Moskvani ele kecirmek ve 1918 ci ilin evvellerinde oz rejimini tetbiq etmekle hedelediler Lenin Almaniya ile muqavile baglamaq istese de bu mumkun olmadi cunki fevralin sonuna qeder meclisinden tesdiq ala bilmedi Bununlada bolsevik Rusiyasi terefini deyiserek Almaniyanin movqeyini destekledi Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi Brest Litovsk muqavilesini imzaladi Muttefiq dovletler Rusiya techizatinin Almaniyaya catmasinin qarsisini almaq ucun Ag dusmenlerine ve enis qosunlarina komek ederek yeni rejime qarsi xeyanet hiss etdiler ve qarsi cixdilar Sulh muqavilesi Rusiyanin I Dunya muharibesinden cixmasi ile neticelendi Muqavileye esasen Bolsevik Rusiyasi Baltikyani erazilerini Almaniyaya vererek idarecilikden imtina etdi bu eraziler Almaniyanin vassalina cevrilerek kicik kralliqlara bolundu Rusiya hemcinin Cenubi Qafqazda yerlesen eyaletini Qarsi Osmanli imperiyasina vererek oradan imtina etdi ve Ukrayna Xalq Respublikasinin musteqilliyini tanidi Konqresde Polsanin muqavilede qeyd olunmamasi ve Almanlarin Polsa temsilcilerinin istirakini tanimamasi mubahiselere ve etirazlara sebeb oldu Sonralar Almaniya 1919 cu ilin 28 iyununda imzalanacaq olan Versal sulh muqavilesinde muqavilenin tertibat istirakina buraxilmayacaq ve buna gore de istiraka buraxilmama Almaniyanin etirazlarina sebeb olacaq Halbuki Versal sulh muqavilesinde Almaniyaya qarsi yonelmis Antanta ve diger birlesmis quvveler Brest Litovsk sulhune gore Almaniyadan daha yumsaq davranmisdilar Ancaq Brest Litovsk muqavilesi 1918 ci ilin noyabrinda Almaniyanin Muttefiqlere teslim edilmesi ile legv olundu Bununla yanasi Rusiyanin Latviya Litva Estoniya Polsa Finlandiya ve Ukrayna erazilerinde olan torpaqlarindan imtina etmesi onsuzda Rusiyanin daxilinde geden Vetendas muharibesi ile mesgul olan bolseviklere nisbeten rahatliq verdi Cexoslovak legionu Redakte Vladivostokda Cexoslovakiya qosunlari 1918 Cexoslovak legionu zaman zaman Trans Sibir demir yolunun cox hissesini ve Sibirin butun boyuk seherlerini idare edirdi Avstriya Macaristan mehbuslari muxtelif milletlerden idi hebsde olan bezi Cexoslovakiya quvveleri ise Rusiya ordusuna sigindilar Cexoslovaklar oz musteqil dovletlerini qurmaq isteyirdiler ve ruslar merkezi guclere qarsi mubarize aparmaq ucun xususi Cexoslovakiya birliklerini Cexoslovak legionlari yaratmaga komek etdiler Brest Litovsk muqavilesinin imzalanmasi muharibe esirlerinin geri qaytarilmasini temin etdi 1917 ci ilde bolsevikler Cexoslovak legionlarinin neytral qaldiqlarini ve Rusiyani terk etmeye raziliq verdikleri teqdirde Qerb cebhesinde muttefiq quvvelerle doyusmek ucun Vladivostok uzerinden Sibirden Fransaya tehlukesiz bir sekilde kecmelerini temin edeceyini bildirdiler Cexoslovak legionlari Trans Sibir demir yolu ile Vladivostoka qeder getdi Ancaq legionlarla bolsevikler arasinda doyus 1918 ci ilin mayinda basladi Muttefiqler arasinda fikir ayriligi Redakte Muttefiq dovletler Serq cebhesinin dagilmasindan ve car muttefiqinin kommunizmden mehrum olmasindan narahat oldular eyni zamanda Muttefiq Dovletlerin ele kecirilmesinin qorxdugu Rusiya limanlarinda coxlu miqdarda techizat ve avadanliqlarin olmasi meselesi de movcud idi Rusiya daxilindeki xarici quvveler RedakteRusiyanin gosterilen bolgelerinde istirak eden muttefiq esgerlerin sayi Muttefiq quvvelerinin ve Ag Ruslarin Avropa Rusiyasindaki movqeleri 1919 cu il Arxangelskde 600 fransiz ve ingilis esgeri Vladivostokdaki bir sira ingilis qosunlari Bessarabiyadaki bir sira Ruminiya qosunlari Uc aydan sonra geri cekilen 23 351 Yunan 2 ci ve 13 cu Piyada Diviziyalarindan ibaret olan general General Konstantinos Nider in I Ordu korpusunun bir hissesi Krim Odessa ve Xerson etrafinda Cenubi Rus mudaxilesinde 15 000 fransiz 13 000 amerikali Arxangelsk ve Vladivostok bolgelerinde Rusiyanin simal qerbindeki 11 500 estoniyali Arxangelsk bolgesinde ve Sibirde 2500 Italyan Murmansk bolgesindeki 1 300 Italyan 150 avstraliyali esasen Arxangelsk bolgelerinde Serq bolgesinde 70 000 yapon esgeri Vladivostokda 4 192 Kanadali Arxangelskde 600 Kanadali Yurusler RedakteSimali Rusiya Redakte Arxangelskde Ingilis Mark V tankini ele kecirdi Britaniya imperiyasi Kralliq donanmasi deniz yolu dasiyicilari da daxil olmaqla 20 den cox gemiden ibaret bir flotilla HMS Pegasus ve HMS Nairana Britaniya ordusu 236 ci Piyada briqadasi 6 ci Batalyon Kral Deniz Yungul Piyada RMLI 548 ci Dandi Ordu Qosunlari Sirketi Kral muhendisleri 2 10 Velosipedci batalyonu Kral ScotsRoyal Scots 52 ci batalyon Mancester Regiment ve Kral Dublin Fuzilierlerinin elementleri Slavo Ingilis Muttefiq Legionu SBAL Ingilis tehsili ve rehberlik etdiyi kontingent esasen xarice geden Rusiya anti Bolsevik Fin ve Estoniya konullulerinden Dyer batalyonu da daxil olmaqla ibaretdir Kanada sahe artilleriyasi 16 ci Briqadanin 67 ci ve 68 ci Batareyalari Kanada Sahe Artilleriyasi Kral Herbi Hava Quvveleri Airco DH 4 bombardmancilarindan Fairey Campania ve Sopwith Baby deniz yollarindan ibaret serti bir tek Sopwith Deve qiricisi ile birlikde Amerika Birlesmis Statlari Simali Rusiya Ekspedisiya Quvveleri hemcinin Qutb Ayi Ekspedisiyasi olaraq da taninir ABS ordusundan texminen 8000 personal daxil olmaqla 310 cu muhendis 339 cu piyada 337 ci sahe xestexanasi ve 337 ci tecili yardim sirketi Murmanskdan Petroqrad xettine kecmek ucun gonderilen 167 ci ve 168 ci demir yolu sirketleri ABS Herbi Deniz Quvveleri 1918 ci ilin avqust ve sentyabr aylari erzinde kreyser USS Olimpiya Fransa Esasen Armee mustemlekecilerinden meselen 21 ci kolonial batalyonu ve muhendislerden ibaret olan 2 000 Fransa ordusu Diger olkeler Simaldaki Ag Rusiya quvvelerine qosulmus 1 000 Serb ve Polsa piyada Cexoslovak legionunu daxil eden Sibir quvveleri ile ferqli olaraq Italiya kimi olkelerden az sayda konullu Baltika ve Simal Qerb Rusiyasi Redakte Estoniya ordusu olkesi uzerinde nezareti elde etse de qarsidaki 7 ci ve Estoniya Qirmizi Armiyalari hele de aktiv idi Estoniya Yuksek Komandirliyi Ag Rusiya Simali korpusuna destek olaraq serhedi kecerek mudafie xettlerini Rusiyaya cekmeye qerar verdi Narva da hucumlara davam etdiler Sovetleri teeccublendirerek 6 ci Divizionunu mehv etdiler Estoniyanin Pskov hucumu 13 may 1919 cu ilde eyni vaxtda basladi Onun Petseri Doyus Qrupu Estoniya Qirmizi ordusunu darmadagin etdi 25 mayda seheri ele kecirdi ve Estoniya ile Velikaya cayi arasindaki erazini temizledi Bir nece gun sonra Simali Korpus quvveleri Pskova geldi 19 iyun 1919 cu ilde Estoniyanin Bas Komandani Johan Laidoner Ag Ruslar uzerinde emrini legv etdi ve Simal Qerb Ordusu adlandirildi Bir qeder sonra general Nikolay N Yudenich qosunlarin komandanligini goturdu Simal qerb Ordusunun novbeti hucumu 10 iyul 1919 cu ilde planlasdirildi ancaq Muttefiqlerden gozlenilen silah sursat ve materiallar gelmedi Estoniyalilar da neticesiz muharibeni davam etdirmek istemediler cunki 1919 cu il aprelin ilk sulh yanasmasi ile Rusiya Bolsevik hokumeti musteqil Estoniya dovletinin taninmasina zemanet verdi Belelikle Ingilis General Gog 8 Avqustda Estoniyalilardan Yudeniche herbi yardim istedi estonlar bunun qarsiliginda hem Yudenich hem de muttefiqlerinden veziyyetlerini ilk olaraq tanimalarini istedi Gough un muavini Briqada generali Frank Mars Yudenich den derhal Estoniyanin de yure taninmasina zemanet verecek Petroqrad Pskov ve Novqorod quberniyalarini ehate eden Simal Qerbi Rusiya Bolgesi Hokumetini quracaq bir nizamname vermesini teleb etdi 16 avqust Times Xarici Isler Idaresini ve Muharibe Kabinetini qezeblendiren ve Yudeniche gelecek herbi yardimin azalmasina sebeb olan sovdelesmeni aciqladi Bununla birlikde Simal qerb Ordusu Ingiltere ve Fransa terefinden temin edilmis silahlarla ve Estoniya Ordusu Estoniya Donanmasi ve Kral Deniz Quvveleri terefinden emeliyyat desteyi ile 9 oktyabrda Petroqradi ele kecirmek ucun son boyuk sey olan Ag Qilinc emeliyyatina basladi Estoniya ve Ingiltere quvveleri Krasnaya Gorkaya qarsi birge quru ve deniz hucumu etdi Estoniya 2 ci Divizion 10 Qirmizi Divizionu Velikaya boyunca atmaga calisdi 3 cu Diviziya Pytalovo ve Ostrov terefe hucum etdi Simal qerb Ordusu Petroqraddan 16 km 10 mil mesafeye yaxinlasdi lakin Qirmizi Ordu onlari Narva cayina geri cekdi Ag Ruslara etinasizliq gosteren Estoniya Ali Komandanligi dovlet serhedinin arxasinda geri cekilen Simal qerb Ordusunun qaliqlarini terksilah etdirdi Cenubi Rusiya ve Ukrayna Redakte 18 dekabr 1918 ci ilde barisiqdan bir ay sonra fransizlar Odessa ve Sevastopolu isgal etdiler Bu general Anton Denikin Ag Ordu quvvelerine oradaki bolseviklere qarsi doyusen Konulluler Ordusuna komek ve temin etmek ucun Rusiyanin cenubuna sonradan Ukrayna mudaxileye basladi Kampaniyada esasen Fransa ve Yunan esgerleri istirak edirdi 1919 cu ilin apreline qeder Ag Ordunun Moskvaya yurusunun meglub edilmesinden evvel Nikifor Qriqoryev ordusunun hucumundan sonra geri cekildiler Bessarabiya Redakte Russud sinif gemisi Rumcherodun bolsevik quvveleri Bessarabiya bolgesine hucum etdikden sonra Ruminiya Ion I C Brătianu hokumeti mudaxile etmek qerarina geldi ve yanvarin 26 da 1918 ci ilde General Ernest Broșteanu nun nezdindeki 11 ci Piyada Diviziyasi Kisinyov a girdi Bolsevik qosunlari Tiqinaya geri cekildi ve bir doyusden sonra Dnestrden de geri cekildi Tighina doyusu 1918 Bessarabian Kampaniyasinin iki ehemiyyetli isinden biri idi Bu 20 25 yanvar tarixleri arasinda bes gun davam etdi ve ehemiyyetli Ruminiya itki ile 141 olu olsa da Ruminiyanin qelebesi ile basa catdi Ruminiya qosunlari 800 silah esir goturdu Russud sinif gemisi Ikinci vacib doyus 27 yanvar 3 fevral tarixleri arasinda Valkovda vurusdu Bolsevik doyus gemilerinin hereketleri uc Donetsk sinifli silah gemisi de daxil olmaqla ruminlari bir nece gun texire salmagi bacardi ancaq gemiler Ruminiya artilleriya quvvelerini mehv etdikden sonra artiq hedeflerini duzelde bilmedikleri ucun fevralin 3 de geri cekilmeli oldular sahilde yerlesen bolsevik artilleriya musahide postlari Hemin gun Ruminiya qosunlari Valcovu isgal etdi Romalilar Rusud sinifli enis senetkarligi K 2 ve umumilikde sekkiz 152 mm Obuchov silahli silahlanmis daha bir nece barjani ele kecirdiler Sibir Redakte Avrasiyanin simal serq hissesinde boyuk cografi erazi Qerbden Ural daglari serqden Sakit okean simaldan Simal Buzlu okean cenubdan Qazaxistan Monqolustan Cin ehate edir Sibir dedikde Rusiya Federasiyasinin terkibide olan erazi basa dusulur Ancaq cografi Sibire Qazaxistanin simal cenubu ve Uzaq Serq de daxildir Sibir Qerbi Sibire ve Serqi Sibire bolunur Hemcinin Cenubi Sibir Simal Serqi Sibir ve Orta Sibir anlayisi da vardir Birge Muttefiqlerin mudaxilesi 1918 ci ilin avqustunda basladi Yaponlar Vladivostokdan kecerek Cin Rusiya serhedi boyunca 70 minden cox esger yerlesdirildiyi noqtelere girdiler Yaponlara Ingilis ve daha sonra Amerika Kanada Fransiz ve Italyan qosunlari qosuldu Vladivostoka catan Cexoslovak legionunun elementleri Muttefiq quvveleri qarsiladi Amerikalilar 27 ci piyada ve 31 ci piyada alaylarini Filippinden kenarda 12 13 ve 62 ci piyada alaylarinin elementlerini Kamp Fremontdan kenarda yerlesdirdiler Cin 1918 ci ilde baslayan bolgedeki Cin icmasinin xaosdan ve muharibe siddetinden qorunmasini istedikden sonra Sibir ve Simali Rusiyaya 2300 neferlik quvve gonderdi Bu esgerlerin bir coxu sonradan kommunistlerin terefinde vurusmaq ucun Qirmizi Orduya uz tutdu Cin ordusu hem bolseviklere hem de kazaklara qarsi vurusdu Yaponlarin ekspedisiya ucun cemi 7000 esger gondermeleri gozlenilirdi lakin Sibire celb edilmesinin sonuna 70 000 nefer gonderildi Xilasetme emeliyyati ucun bu qeder boyuk bir quvvenin yerlesdirilmesi Muttefiq dovletlerin yapon niyyetlerinden ehtiyat etdi Sentyabrin 5 de Cex legionunun avanqardi ile elaqeli olan yaponlar bir nece gun sonra Ingilis Italiya ve Fransiz kontingentleri Cexlere Uralsdan kenarda Serq Cebhesini yeniden qurmaq ucun qosuldular neticede Avropa Muttefiq Dovletleri qerbe dogru irelilediler Kanadalilar esasen Vladivostokda uzun muddet qaldilar Yaponlar oz meqsedlerini nezere alaraq Baykal golunun qerbine getmekden imtina etdiler Yaponlarin niyyetlerinden subhelenen amerikalilar da onlara diqqet yetirmek ucun arxada qaldilar Noyabr ayina qeder yaponlar Rusiya deniz illerinde ve Cita seherinin serqindeki Sibirdeki butun limanlari ve boyuk seherleri isgal etdiler Muttefiq dovletler Ag Rus elementlerine 1918 ci ilin yayindan etibaren destek verdiler Iki anti bolsevik fraksiyasi admiral Aleksandr Kolcakin rehberlik etdiyi Ag Rusiya hokumeti ile Qriqori Semyonov ve Ivan Kalmykovun rehberliyindeki kazaklar arasinda gerginlik yasandi ve bu da seylere mane oldu 1922 ci ile qeder qalan yaponlardan basqa 1920 ci ile qeder butun muttefiq quvveler texliye edildi Qafqaz Redakte Qafqazin serq serheddinin Xezer denizi qerbinin ise Qara deniz oldugu qebul edilir ancaq simali ve cenubi serhedleri haqqinda konsensus yoxdur Simalda fiziki cografi serhed Kuma Manic cokekliyi hazirki inzibati bolguye gore ise Krasnodar ve Stavropol vilayetlerinin ve Dagistanin simal serhedleri hesab edilir Bezen Qafqaza serti olaraq Kalmikiya da daxil edilir Simali Qafqazin boyuk hissesinin tarixi etnoqrafik olaraq rus collerine ve Asagi Volqaboyuna daha yaxin oldugu nezere alindiqda ise Qafqazin simal serheddini Kuban cayi boyunca Kuma Malke ve Tereka teperinden kecirmek olar Belelikle Krasnodar vilayetinin cenubu Adigey Qaracay Cerkez Kabardin Balkar Simali Osetiya Inqusetiya Cecenistan ve Dagistanin boyuk bir bolumu bu bolgeye daxil olur Cenub serhedlerini siyasi olaraq Azerbaycan Ermenistan ve Gurcustan ile Iran ve Turkiyenin serhedleri teskil edir 1917 ci ilde Dunsterforce 1000 Avstraliya Ingilis ve Kanada qosunlarinin Mesopotamiya ve Qerbi Cebhelerden cekilmis ibaret Hemkarlardan Qacar Persiyasi boyunca 350 km 220 mil mesafede yerlesen zirehli masinlarla birlikde Muttefiq herbi missiyasi Komandiri general Lionel Dunsterville adini aldi Onun vezifesi melumat toplamaq yerli quvvelere telim vermek ve emr vermek ve Alman tebligatinin yayilmasinin qarsisini almaq idi Daha sonra Dunsterville ye Baki neft yataqlarini goturmek ve qorumaq tapsirildi Guc evvelce 3000 rus bolsevik qosunu terefinden Enzelide gecikdirildi lakin sonra gemi ile Xezer denizindeki Baki limanina getdi Bu irelileyen Osmanli quvvelerinin esas hedefi idi ve Dunsterforce geri cekilmek mecburiyyetinde qalmadan evvel 1918 ci ilin sentyabrinda qisa ve qeddar bir muhasireye dozdu Ancaq Birinci Dunya muharibesinde meglub olaraq Osmanli imperiyasi 1918 ci il noyabr ayinin ortalarinda quvvelerini Azerbaycan serhedlerinden cixarmali oldu General Vilyam Tomson basciligi ile 5000 esgerden ibaret Ingilis qosunlari 17 noyabrda Bakiya geldi herbi qanun Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin paytaxtinda vetendas gucu ictimai asayisi qorumaq ucun mesuliyyetden azad etmek ucun kifayet qeder guclu olana qeder heyata kecirildi Trans Xezer doyusu Redakte Muttefiq herbi herekat 1918 ci il avqustun 11 de General Malleson 1918 ci ilin iyulunda Daskend Sovet Bolseviklerini Transxezer Demiryolunun qerb terefinden qovmus Asxabad Icraiyye Komitesinin desteyine qarisdiqdan sonra basladi Mallesonun Imperiyaya mudaxile etmek selahiyyeti var ve Ingilis qosunlari Malleson Missiyasi olaraq adlandirilacaq seylerde 19 cu Pencab tufenglerinin Masin silahi bolmesini Transxezer demir yolunda yerlesen Bayramaliya gonderdi Mervde doyusdukden sonra alayin qalan hissesi onlara qosuldu 28 avqust 11 ve 18 sentyabr tarixlerinde Kakada daha bir hereket edildi Sentyabrin 25 de 28 ci Isiq Suvari komandasinin iki heyeti terefinden guclendirildi Trans Xezer qosunlari ile birlikde doyuserek Arman Sagad 9 11 oktyabr araliginda ve Dusak 14 oktyabr arasinda vurusdular Noyabrin 1 de onlar Mervu yeniden ele kecirdiler ve Ingiltere hokumetinin tapsirigi ile irelilemelerini dayandirdilar ve Bairam Elide mudafie movqelerini tutdular Transxezer quvveleri bolseviklere simaldan hucum etmeye davam etdiler Transxezer quvveleri Uc Aji bolgesine yoneldildikden sonra komandiri polkovnik Knollys Annenkovoda destek ucun 28 ci suvari destesini gonderdi 1919 cu ilin yanvarinda 19 cu Pencab tufenglerinden biri 16 yanvarda ikinci doyusun kecirildiyi Annenkovoda movqeyini mohkemlendirmek ucun gonderildi Ingiltere hokumeti yanvarin 21 de quvvenin geri alinmasi barede qerar qebul etdi ve sonuncu qosunlar 5 aprel tarixinde Persiyaya yola dusdu Netice RedakteMuttefiqlerin geri cekilmesi Redakte Muttefiq dovletler 1920 ci ilde geri cekildi Yapon herbi quvveleri Pekinde Sovet Yapon temel konvensiyasini imzaladiqdan sonra 1922 ci ile qeder Rusiya Uzaq Serqinin Deniz eyaletlerinde ve 1925 ci ile qeder Saxalin simalinda qaldilar Rusiyadan Bunun muqabilinde Sovet Ittifaqi Portsmut muqavilesinin muddealarina hormet etmeye razi oldu Tarixciler terefinden qiymetlendirme Redakte Mudaxilenin tarixi qiymetlendirmesi umumilikde menfi olmusdur Frederick L Schuman ekspedisiyanin neticelerinin Serq Qerb elaqelerini ebedi olaraq zeherlemek Ikinci Dunya Muharibesi ve sonraki Soyuq Muharibe menseyine ehemiyyetli tohfe vermek ve her ikisindeki subhe ve nifret numunelerini duzeltmek oldugunu yazdi Bu gun gelecekde daha da boyuk felaketleri tehdid eden terefler Emel Sovet Ittifaqi rehberleri ucun Qerb guclerinin Sovet hokumetini mehv etmek istediklerinin subutu idi Muasir tarixci Robert Maddox Mudaxilenin derhal tesiri qanli bir vetendas muharibesini uzatmaq idi bununla da minlerle elave can itkisi vermis ve onsuz da yixilmis bir cemiyyetde cox boyuk daginti yasanmisdi Amerikalilarin mudaxile haqqinda melumatlari Redakte Son vaxtlara qeder Amerika liseyinin tarix derslikleri tamamile bu herbi mudaxileni qeyd ede bilmedi Indi bir nece yeni derslik bu barede behs edir lakin hele de bunun Rusiya vetendas muharibesine herbi mudaxile oldugunu ve ya emeliyyatin esas meqsedinin Sovet hokumetinin devrilmesini izah ede bilmir Edebiyyat RedakteBeyer Rick 2003 The Greatest Stories Never Told A amp E Television Networks The History Channel ISBN 0 06 001401 6 Wright Damien Churchill s Secret War with Lenin British and Commonwealth Military Intervention in the Russian Civil War 1918 20 Solihull UK 2017 Carley Michael Jabara Allied Intervention and the Russian Civil War 1917 1922 International History Review 11 4 1989 pp 689 700 in JSTOR Historiography Foglesong David S Policies Toward Russia and Intervention in the Russian Revolution in Ross A Kennedy ed A Companion to Woodrow Wilson 2013 386 405 Humphreys Leonard A 1996 The Way of the Heavenly Sword The Japanese Army in the 1920s Stanford University Press ISBN 0 8047 2375 3 Isitt Benjamin 2010 From Victoria to Vladivostok Canada s Siberian Expedition 1917 19 University of British Columbia Press ISBN 978 0 7748 1802 5 6 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Isitt Benjamin 2006 Mutiny from Victoria to Vladivostok December 1918 Canadian Historical Review University of Toronto Press 87 2 223 264 doi 10 3138 CHR 87 2 223 6 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Long John W American Intervention in Russia The North Russian Expedition 1918 19 Diplomatic History 6 1 1982 45 68 Moffat Ian C D The Allied Intervention in Russia 1918 1920 The Diplomacy of Chaos 2015 excerpt Moore Perry Stamping Out the Virus Allied Intervention in the Russian Civil War 1918 1920 2002 Plotke AJ 1993 Imperial Spies Invade Russia Westport CT London Greenwood Press ISBN 0 313 28611 6 Richard Carl J The Shadow of a Plan The Rationale Behind Wilson s 1918 Siberian Intervention Historian 49 1 1986 64 84 Historiography Silverlight John The Victors Dilemma Allied Intervention in the Russian Civil War 1917 1920 1970 Trani Eugene P Woodrow Wilson and the decision to intervene in Russia a reconsideration Journal of Modern History 48 3 1976 440 461 in JSTOR Unterberger Betty Miller Woodrow Wilson and the Bolsheviks The Acid Test of Soviet American Relations Diplomatic History 11 2 1987 71 90 Willett Robert L 2003 Russian Sideshow America s Undeclared War 1918 1920 Washington D C Brassey s ISBN 1 57488 429 8 Istinadlar Redakte Scientia Militaria South African Journal of Military Studies Vol 15 Nr 4 1985 pp 46 48 Accessed January 24 2016 Menbe https az wikipedia org w index php title Rusiya vetendas muharibesine muttefiqlerin mudaxilesi amp oldid 6043698, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.