fbpx
Wikipedia

Qlazqo

Qlazqo (ing. Glasgow [ˈɡlɑːzɡoʊ], ş.german Glesga, şot.kelt Glaschu [ˈkɫ̪as̪xu]) — Şotlandiyanın ən böyük şəhəri və əhalisinin sayına görə Böyük Britaniyada (London, BirminhemLidsdən sonra) dördüncü ən böyük şəhər. Şəhər Qlazqo regionunun inzibati mərkəzidir. Qlazqo Böyük Britaniyanın şimal-qərb hissəsində yerləşir və Klayd çayının qərb sahilləri boyu uzanır.

Şəhər
Qlazqo
ing. Glasgow
Gerb
55°52′12″ şm. e. 4°16′12″ q. u.
Ölkə  Böyük Britaniya
Region Şotlandiya
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 175,5 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi 592,82 nəfər (2010)
Sıxlığı 8541 nəf./km²
Milli tərkibi şotlandlar, pakistanlılar, çinlilər, hindistanlılar
Dini tərkibi katolisizm, protestantlıq, islam
Rəsmi dili ingilis dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +44 141
Poçt indeksi G1-G80
Nəqliyyat kodu SA-SJ
glasgow.gov.uk  (ing.)
Qlazqo
Qlazqo
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

VI əsrin ortalarında qurulan Qlazqo, orta əsrlərdə Şotlandiyanın ən əhəmiyyətli dinitəhsil mərkəzlərindən biri hesab edilirdi. XVIII əsrin sənaye inqilabı Qlazqonu Böyük Britaniyada ən böyük sənaye mərkəzlərindən (xüsusilə gəmiqayırma sahəsində) birinə çevirdi, və növbəti əsrdə şəhərin çiçəklənən iqtisadiyyatı Qlazqonu İmperiyanın ikinci şəhərinə çevirmişdi.

Çoxlu sayda parkları, xiyabanları, saray və qədim kilsələri bu şəhərə xüsusi gözəllik verir. Qlazqo, tarixi abidələri və heyrətamiz memarlıq inciləri ilə Avropanın mədəniyyət paytaxtı titulunu daşıyır.

Tarix

Etimologiya

 
Qlazqo Kafedralının interyeri

Romalılar Britaniyanı fəth edən dövrdə, Qlazqo olan qəsəbə Kethyurs (ing. Cathures) adlanırdı. Qlazqonun müasir adı britt dilindən kökləri var və Kyumbrik dilində "yaşıl yarğan" (glas və cau sözlərinin birləşməsindən) mənasını daşıdığını güman edilir.

Şəhərin adının ilk variasiyası olduqca müxtəlifdir. Ən qədim mənbələr Glaschu sözünü qeyd edir, 1180-cı ilin möhürlərində şəhər Glesgu, sonra Glasgeu (1297-ci ilin sənədlərində) və Glaschow (1419-ci ilin nizamnaməsində) kimi qeyd olunmuşdur.

Gerb

Qlazqonun gerbi 25 oktyabr 1866-cı ildə Lord-layon (Şotlandiya heraldika xidmətinin rəhbəri) tərəfindən şəhərə verilib. Gerbin üzərindəki təsvir rəmzləri əvvəllər Qlazqonun rəsmi möhürlərində istifadə edilmişdir və şəhərin patron mömini olan Sent Manqonun həyatı ilə birbaşa bağlıdır. Gerbdə ona aid dörd möcüzə təsvir olunur:

Here is the bird that never flew / Bu quş, hansı ki, heç vaxt uçmayıb
Here is the tree that never grew / Bu ağac, hansı ki, heç vaxt bitməyib
Here is the bell that never rang / Bu zəng, hansı ki, heç vaxt çalmayıb
Here is the fish that never swam / Bu balıq, hansı ki, heç vaxt üzməyib

İlk möcüzə — qızılgərdanın dirilməsidir, hansı ki, Manqonun sinif yoldaşları onun mentoru Sent Sörfün ən sevdiyi quşu öldürüb, və gələcək patronu quşun ölümü ilə ittiham etmişdilər. İkinci möcüzə, gerbdə palıdla təsvir olunmasına baxmayaraq, Kalross kilsəsi yaman zaman baş vermişdir, Sent Manqo möcüzəvi şəkildə fındıq çubuğunu yandırmışdır. Üçüncü möcüzə — Roma Papasının hədiyyəsi olan zəngdir. Və nəhayət, dördüncü möcüzə kraliça Langeoretanın hekayəsi ilə bağlıdır. Kraliçanın həyat yoldaşı, kral Ridderax, həyat yoldaşının vəfasızlığında şübhələnərək, kraliçanın sevimli cəngavərə verdiyi qızıl üzüyü oğurlayıb, Klayd çayının dalğalarına atmışdır. Sonra kral Langeoretadan həmin üzüyü gətirməsini tələb edib. Lakin, Sent Manqo, kraliçanın sevgilisinin itirafçısı, onun etiraf zamanı onların əlaqələri haqqında öyrənmiş, və cəngavərə kralın əmrini necə icra etməsini öyrətmişdi. Sent Manqonun təhriki ilə, o, çayda Atlantik qızılbalığını tutmuşdur. Balığın ağzında üzük var idi və beləliklə, o, kraliçanın şərəfini xilas etmişdir.

Şəhərin devizi — Qoy Qlazqo Çiçəklənsin (ing. Let Glasgow Flourish), Sent Manqonun təbliğindən qısa ifadədir. İfadənin tam versiyası: Tanrı, qoy Qlazqo Tanrı və onun izzəti sözü naminə çiçəklənsin (ing. Lord, Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name).

Şəhərin təməli

Arxeoloji tapıntılar göstərir ki, Qlazqoda ilk məskunlaşma neolit dövründə Klayd çayının vadisində yaranıb. Daha sonra müasir Qlazqonun ərazisində Kelt tayfaları yaşamışdır. 142-144-cü illərdə Britaniyanı fəth edən Romalılar, Şotlandiyanın bir sahilindən digər sahilinə müdafiə divarı ucaltmışdılar. Divarın qalıqları indiyə kimi Qlazqo ətrafında saxlanılır.

Şəhərin yaranması xristian missioner Sent Manqo ilə əlaqələndirilir. Əfsanəyə görə, o, 543-cü ildə Molendinar çayının sahilində bir monastır yaratmışdır, harda ki, indi Sent Manqo Kafedralı mövcüddur. Əfsanə 1185-ci ildə rahib-ariorqraf Fernesli Joslen tərəfindən yazılsa da, digər mənbələr tərəfindən təsdiq olunmayıb, lakin ənənəvi olaraq, Sent Manqo və anası Teneyu Qlazqonun patron möminləri hesab edilir.

Orta əsrlər

XII əsrin sonunda Qlazqo regionun mühüm dini mərkəzi olmuşdu və əhalisinin sayı yarım min idi. 1136-ci ildə, kral I Devidin iştirakı ilə Sent Manqo Kafedralının yerində kafedral inşa olunmuşdu. Yanğın sonrası kafedral yenidən tikilmişdir və 1197-ci ildə təqdis edilmiş, və növbəti iki əsrlərdə təmir olunmuşdu. 11751178-ci illər arasında, kral I Uilyam Şir Qlazqo yepiskoposluğuna şəhər statusu vermişdir. Ticarət hüququ şəhərin inkişafına güclü təkan vermişdi. Xüsusilə 1190-cı ildən hər il keçirilən yay yarmarkası Qlazqodan tacirləri və sənətkarları cəlb edirdi. İyulun sonunda yarmarka keçirilməsi ənənəsi bu gün də davam edir.

1451-ci ildə V Nikolayın sənədi bulası ilə yaranan Qlazqo Universiteti, şəhəri həm dini, həm də təhsil mərkəzinə çevirmişdir. 1492-ci ildə Qlazqo yepiskoposluğu başyepiskoposluğuna haqq qazandı. Buna baxmayaraq, orta əsrlərdə Qlazqonun iqtisadiyyatı Şotlandiyanın şərq sahili şəhərləri ilə müqayisədə çox zəif inkişaf etmişdir. Ticarət əsasən yaxın şəhərlər və adalar ilə olunurdu.

XVI-XVIII əsrlər

1560-ci ildə ölkə parlamentinin qərarı ilə ölkə katolisizmdən imtina edib, protestantlıq qəbul etmişdi. Ümumiyyətlə, reformizm Qlazqoya böyük təsir etmişdi, harada ki, güclü kilsə hakimiyyəti var idi və bu hakimiyyətin zəifləməsinə səbəb olmuşdu. 1611-ci ildə I Yakov Qlazqoya kral şəhər statusu vermişdir və bu birbaşa şəhərin tac altına keçməsi idi. Noyabr 1638-ci ildə Milli Paktın qəbulundan sonra — Qlazqo Kafedralında Baş Assambleya toplantısı kral I Karlın presbiterian ibadət qaydalarını dəyişdirmə siyasətinə qarşı çıxmışdı. Nəticədə, Şotlandiyada silahlı münaqişələr oldu — əvvəlcə yepiskop müharibələri, 1644-1647-ci illərdə isə, royalistlər və koventerlər arasında vətəndaş müharibəsi baş vermişdir. Xoşbəxtlikdən, bu münaqişələr demək olar ki, kiçik siyasi status olduğundan şəhərə təsir etməmişdi. 1650-ci ildə, Danbar döyüşündən sonra Oliver Kromvel Qlazqoda bir müddət qalmışdır.

XVI əsrdə Qlazqo hələ də kiçik əyalət şəhəri idi. Şəhərdə çayın dayaz olmasından ticarət inkişaf etməmişdi. 1603-cü ildə I Yakovun hakimiyyəti altında iqtisadiyyatın artımı İngiltərə və Şotlandiya birliyi yaranması sonra olmuşdu. Sürətli inkişafa nə 1647-ci ildə vəba epidemiyası, nə də 1652-ci və 1677-ci illərdə olan yanğınlar (yanğın zamanı şəhərin təxminən 30%-i yanmışdı) maneə ola bilməmişdi.

 
Qlazqonun 1776-ci il xəritəsi

XVII əsrin ortalarında ölkədə ticarət həcminə görə Qlazqo əvvəlcə Perti, 1670-ci ildə isə DandiAberdin şəhərlərini keçmişdi. İqtisadiyyətin artımına bir sıra amillər kömək edirdi. 1668-ci ildə Nyuark kəndində (indi Port Qlazqo), çayının ağızı daha geniş olduğundan, şəhər şurası tacirlərin ehtiyaclarına xidmət etmək üçün port inşa etmişdi. 1674-cü ildən, ilk tütün yükünün limanında gəlişi ilə transatlantik ticarət başladı. Eyni dövrdə sənaye inkişaf etməyə başladı:

  • 1667-cı ildə — sabun fabrik və şəkər emalı zavodları açılmışdır.
  • 16801730-də — kağız, şüşə və kərpic istehsalı yaradılmışdır.
  • 1711-ci ildə — Qrinokda Qlazqoya və onun ətrafına xidmət edən ilk tərsanə fəaliyyətə başladı.
  • 1736-cı ildə — preslənmiş tütün istehsalı, tekstil və metallurgiya zavodlarının istehsalı üçün zavodları açılmışdır.
  • 1740-cı ildə — boyama sexləri fəaliyyətə başladı.

Şəhərin görünüşü dəyişdi. Dağıdıcı yanğınlar sonrası hakimiyyət tikinti üçün ağac istifadəsinə qadağan qoymuşdu və buna görə də, evlər daşdan və eyni modellərlə inşa edilmişdir. 1636-ci ildə şəhər zalı inşa edilmiş, 16491661-ci ildə müvafiq olaraq, Hatçeson xəstəxanası və Qlazqo Universitetinin kitabxanası açılmışdır. İlk şəhər qəzeti — Glasgow Courant1715-ci ildən çapa başlamışdır. 1723-cü ildə Qlazqoya səfər edən Daniel Defo «Bütün Böyük Britaniya adası ətrafında səyahət» kitabında şəhərin təsvirini qeyd etmişdi:

  Şübhəsiz ki, Qlazqo gözəl şəhərdir. Şəhərin əsas küçələri gözəl və geniş, digər yerlerdən daha yaxşı qurulmuşdur. Bütün binalar daşdan, hündürlüyü və fasadların görünüşü bir-biri ilə uyğun idi. Binaların aşağı mərtəbələri adətən kvadrat dor sütun üstündə əsaslanır, dəyirmi sütundan fərqli olaraq, bu binaya daha da gücü və gözəllik əlavə edir. Onların arasında ki, tağlar mağazalara aparır. Bir sözlə, Londondan sonra, bu Britanyada ən təmiz, gözəl və yaxşı tikilmiş şəhərdir.  

XVIII əsrin sonunda mettalurgiya, tütün və tekstil sənayesinin importu ən çiçəklənən sahələr idi. Yarım əsrdə, 1755-ci ildən 1801-ci ilə Qlazqonun əhalisi 77 min nəfərə çatmışdır və ya üç dəfə artmışdır. Qlazqo əyalət şəhərindən sənaye mərkəzinə çevirilmişdi və XIX əsrin əvvəllərində Böyük Britaniyada ən sürətlə inkişaf edən şəhər olmuşdur.

XIX əsr

 
1881-ci ildə Qlazqo.

XIX əsrin əvvəllərində, Qlazqonun əhalisi əsasən irland immiqrant və ölkənin şimalından gələn köçkünlər nəticəsində sürətlə artmaqda davam edirdi. Onların demək olar ki, üçdə biri Qlazqo yaxınlığında kəndlərdə məskunlaşmış və tekstil sektorunda çalışırdı. Digərləri, şəhər xarabalıqlarının fabrik və təsərrüfatlarında muzdlu işçi işləyirdi. Köçkünlərin axını nəticəsində yüksək əhali artımı başladı və yoxsul məhəllələrdə antisanitar şərait, tez-tez çiçək, tif və vəba epidemiyası olurdu.

Epidemiya ilə mübarizənin ilk cəhdləri 1840-cı illərdə edildi. Bələdiyyənin təşəbbüsü ilə küçələrdə kanalizasiya və digər infeksiya ocaqlarında təmizlənməyə başladı. Sonra 1859-cu ildə Lox Katrin gölündə yeni su təchizatı sistemi başladı; 1866-ci ildə səmərəsiz olsa da, Avropada ən pis şəraitli hesab edilən xarabalıqların təmizlənməsi layihəsi başladı.

1832-ci ildə parlament seçki sisteminin islahatı haqqında akt qəbul etdi və icma evində sənayeləşmə zamanı böyüyən şəhərlərə yer verdi. Belə ki, Qlazqodan ilk dəfə iki parlamenti üzvü seçildi. Lakin şəhərin müəssisələrində iş şəraiti, dəyişməz qalırdı və işçi hərəkatı özlərinə hələ elan etməmişdi. 1837-ci ildə, fabrik əmək haqqının kəsmək cəhdi pambıq hörənlərin etirazına, 1848-ci ildə işsiz olanların çartist şüarlar altında kütləvi nümayişlərə səbəb olmuşdu.

Bütün bu hadisələr şəhərin və iqtisadiyyatın davamlı artmasına gəlib çıxartdı — XIX əsrin ortalarında Qlazqo İmperiyanın ikinci şəhəri (Londondan sonra) adlandırılmışdır. Aparıcı mövqelər hələ ağır və tekstil sənayesi olsa da, gəmiqayırma (1864-cü ildə Klaydda 20-dən tərsanə fəaliyyət göstərirdi) sürətlə inkişaf etməyə başlamışdı. Dəmir yolu nəqliyattının inkişafı ilə, xüsusən də 1842-ci ildə Qlazqo və Edinburq arasında xəttinin açılmasının ardından, şəhər ölkədə lokomotiv tikintisinin əsas tədarükçüsü oldu. 1860-ci ildə ABŞ Vətəndaş müharibəsi nəticəsində pambıq yığma aşağı düşmüşdü, və minlərlə işçi küçələrdə qalmışdı. Növbəti onillikdə iqtisadiyyəy bumu zirvəsinə çatdı () , lakin 1878-ci ildə Qlazqo Bankının dağılmasından ən çox təsirlənən gəmiqayırma sahəsi, kəskin qədər azalmışdı.

XX - XXI əsrlər

XX əsrin əvvəllərində Qlazqo əhalisin artımı qonşu şəhərləri qoşulma səbəbiylə baş vermişdi. 1920-ci ildə bir milyon sakindən əhalisi olan Qlazqo, Birləşmiş Krallığın əhalinin sıxlığına görə ikinci şəhəri idi. 1914-ci ilin iyul ayında kral VI Georq Qovan gəmiqayırma səfər edib, drednout «Valiant»-ın tikintisinə nəzarət etmişdi. Bir ay sonra, Britaniya Birinci dünya müharibəsinə girdi. Şəhərdə güclü anti-müharibə əhval-ruhiyyənin olmasına baxmayaraq (9 avqust 1914də Qlazqo Qrində beş minlik anti-müharibə nümayiş keçmişdi), Qlazqodan 200 mindən çox kişi cəbhəyə getmiş, və şəhər Britaniya ordusunun ehtiyacları üçün döyüş sursatı və digər hərbi texnikanın əsas təchizatçılarından birinə çevirilmişdi.

 
1944-ci ildə Qlazqoda gəmiqayırma işçiləri

Müharibədən sonra, Qlazqoda "Qırmızı Klaydsayd" adlanan işçi hərəkatı güclənmişdi. 1919-cu il 31 avqustda 60 mindən çox işçi, əsasən gəmiqayırma ilə məşğul olan işçilər, işdən çıxıb, mitinqə gəlib əmək gününün azaldılmasını tələb etmişdilər. Polis nümayişçiləri dağıtmaq üçün çalışsa da, müqavimət görmüşdü. O gündə yaşananlar Corc meydanı döyüşü və ya Qanlı cümə kimi tanındı. İğtişaşlar yalnız 10 fevralda, etirazçılara iş gününün bir qədər azalmasına vəd zamanı başa çatdı. Sonra Qlazqoda ilk dəfə bunt aktı oxundu, və buna əsasən polis mitinqləro yatırmaq üçün silah istifadə etməyə icazə verilmişdi.

1920-ci illərin sonu iqtisadiyyatın kəskin azalması ilə nəticələnsədə, gəmiqayırma sənayesində böhran Qlazqonun hələ lokomotivlərin istehsalında dünya lideri olması ilə kompensasiyalanırdı. Sosial sahədə ciddi problemlər var idi. 1933-cü Böyük böhranın zirvəsi zamanı, şəhər sakinlərinin 30%-i işini itirmişdir. Yaşayış yeri qıtlığından yoxsul məhəllələr, xüsusən də köçkünlərin yaşadığı məhəllələr tamamilə dolmuşdu. Bu vəziyyət Qlazqo bələdiyyəsini şəhər inkişafı proqramına başlamağa vadar edib, 1926-cı ildən 1938-ci ilə şəhər sahəsinin iki dəfə artmağına səbəb oldu.

1930-cu illərin sonunda vəziyyət bir az yaxşıya dəyişdi, Qlazqoda Britaniya imperiya sərgi (1938) keçirildi. Sərginin açılışında kral VI Georq və kraliça Yelizaveta iştirak etmiş, yalnız altı ay ərzində sərgiyə 12 milyon insan ziyarət etmişdir. Kinonun sakinlər arasında kütləvi populyarlığı, 1939-cu ildə Qlazqoda 114 kinoteatrın fəaliyyət göstərməsinə uğramışdı.

İkinci dünya müharibəsi zamanı, Qlazqonun şirkətləri yenidən müharibə ehtiyacları üçün çalışmışdır. Xoşbəxtlikdən, şəhər və onun sakinləri faktiki olaraq düşmənin hava reydlərindən ziyan çəkməmişdi. 1950-ci illərin ortalarında Qlazqonun bələdiyyəsi parlament aktının təzyi nəticəsində şəhər xarabalıqlarının məhv etmişdi — yaşamaq üçün yaranmaz 32 min ev sökülmüşdür. Qlazqo və şəhər ətrafı sakinlərinin kütləvi miqrasiya ilə əlaqədar şəhərin nəqliyyat sisteminin yaxşılaşdırılmışdır.

 
Qlazqo botanika bağları

XX əsrin ortalarından etibarən şəhər əhalisinin kəskin azalması başladı, hansı ki, yarım əsrdə demək olar ki, yarım dəfə azalmışdı. Tənəzzül dövrü üç onillik davam etdi. Yalnız 1980-cı illərdə Qlazqo dirçəlməyə başladı, 1990-cı illərdə isə şəhərin inkişafı sürətləndi. Bələdiyyə səlahiyyətliləri səyi nəticəsində, Qlazqoda yaşayış, iqtisadi inkişaf səviyyəsinin yaxşılaşdırılması və şəhərin mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsi, nəticədə öz uğurunu göstərdi. 1981-ci ildə Qlazqo dünyada Nelson Mandelaya ilk "Şəhər Azadlığı" statusunu verən şəhər idi.

1990-cı ildə Qlazqo Avropanın mədəniyyət paytaxtı, 1999-cu ildə Britaniyanın Memarlıq və Dizayn şəhəri, 2003-cü ildə isə Avropanın idman paytaxtı statusuna layiq görülmüşdür.

2014-cü ilin 18 sentyabr tarixində Şotlandiyada keçirlmiş Şotlandiyanın müstəqilliyi üzrə referendumda, ölkənin 55.3%-i seçiçisi "Yox" variantına səs versə də, Qlazqonun seçicilərin əksəriyyəti "Hə" kampaniyasını dəstəkləmişdir.

Coğrafiya

Relyef və geologiya

Qlazqo Böyük Britaniyanın şimal-qərb hissəsində yerləşir və Klayd çayının mənbəsindən 32 km uzaqdadır. Dəniz üzərindəki hündürlüyü 70–200 m arasında dəyişir.

İqlim

Qlazqonun iqliminə Qolfstrim (ing. Gulf Stream) cərəyanı çox təsir göstərir. Bahar və yay fəsilləri ümumiyyətlə günəşlidir. Payız və qış mövsümləri ümumiyyətlə yağışlı və küləkli olsa da, günəşli günlərə də rast gəlinir.

Qlazqonun iqlimi
Göstərici Yan Fev Mar Apr May İyn İyl Avq Sen Okt Noy Dek İl
Maksimum orta, °C 6,5 7,0 8,8 11,8 15,1 17,4 19,2 18,9 16,2 12,6 9,2 6,5 12,4
Orta temperatur, °C 4,1 4,3 5,7 7,7 10,6 13,2 15,0 14,6 12,4 9,3 6,4 3,9 8,9
Minimum orta, °C 1,8 1,8 2,8 4,2 6,6 9,4 11,4 10,9 9,0 6,4 3,7 1,4 5,8
Mütləq minimum, °C −16 −13 −8 −5 −4 0,0 4,0 1,5 −3 −6,8 −10 −19,9 −19,9
Yağıntı norması, mm 150 99 112 68 67 73 80 107 119 145 127 127 1.273
Mənbə: «Погода и климат»

Əhali

2012-ci ilin statistikasına görə, şəhər əhalisinin 57,000 sakini 50 yaşdan yuxarıdır. Proqnozlara görə 2037-ci ildə 50 yaşdan yuxarı sakinlər təxminən 240,000 nəfər olacaq. Şotland kelt dilində danışanlar əhalinin 0,94%-ni təşkil edir.

Demoqrafiya

Qlazqonun 1755-dən 2015-ci ilə kimi əhali dəyişikliyi
1755 1780 1801 1821 1891 1911 1921 1931 1939 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2015
23 500 42 000 77 000 147 000 783 000 784 000 1 034 000 1 088 000 1 088 000 1 079 000 1 055 000 897 000 881 000 681 000 629 501 599,650

Etnik tərkibi

Qlazqonu Şotlandiyada ən kosmopolit şəhər adlandırmaq olar. Şəhərdə rəngli insanların sayı ölkədə ən yüksək göstəricidir. 2011-ci ildə keçirilən siyahıyaalma araşdırmasına görə, şəhərin 84,5%-ni şotlandlar, 3,78%-ni pakistanlılar, 1,80%-ni çinlilər, 1,46%-ni hindistanlılar, 0,64%-ni isə digər etnik qruplar təşkil edir.

Din

2011-ci ildə keçirilən siyahıyaalma araşdırmasına görə, Qlazqo sakinlərinin dini inancları aşağıdakı kimi bölünmüşdür. Əhalinin 54.5% özünü xristian kimi müəyyən edir, onların 23.1%-i Şotlandiya kilsəsinə tabedir, 27.3%-i isə katolikdir. Digər dinlərin tərəfdarları — 5.4%-i müsəlmanlar, 0.7%-i hindular, 0.5%-i sikxlər, 0.4%-i buddistlər təşkil edir.

Şəhərdə 4 kafedral, 20 məscid və 7 sinaqoq var. Bundan əlavə şəhərdə 2 hindu məbədi və 2 sikx qurdvarası yerləşir.

Dialekti

Qlazqo və ona yaxın şəhərlərdə Şotland german dili əsasında geniş yayılmış "Qlazqo Pətter" (ing. Glasgow Patter) dialekti mövcüddur. Dialektin fərqləndirici xüsusiyyətlərinə dəyişdirmə və ya bəzi hecaları və səsləri "udma" daxildir. Məsələn, th hərflərinin birləşməsi sözün əvvəlində /h/ kimi oxunur, t hərfi tez-tez /r/ ilə əvəz olunur və s.

İnzibati bölgüsü

 
Qlazqonun 21 seçki dairəsi

Qlazqonun 21 seçki dairəsindən ibarətdir və hər dairədən şəhər bələdiyyəsinə 3 və ya 4 nəfər seçilir.

1. Linn
2. Nyulends / Oldburn
3. Qreyter Pollok
4. Kreyqton
5. Qovan
6. Pollokşilds
7. Lanqsayd
8. Sautsayd Sentral
9. Kalton
10. Anderston / Siti
11. Hillhed
12. Partik Vest
13. Qarskadden / Skotstaunhill
14. Dramçapel / Enislend
15. Merihill / Kelvin
16. Kanal
17. Sprinqburn
18. İst Sentr
19. Şetlston
20. Beyliston
21. Nort İst

Yerli hökumət

Şəhərin idarə olunması Qlazqo Şəhər Məclisi tərəfindən icra olunur. Məclisin görüşləri Corc meydanında yerləşən Qlazqo Şəhər Məclis binasında keçirilir. Qlazqo Şotlandiya parlamentində 17 deputat, Böyük Britaniya parlamentində 9 deputatla təmsil olunur.

İqtisadiyyat

 
2006-cı ildə Qlazqoda tikilən HMS Daring gəmisi. XX əsrdən Qlazqo gəmiqayırma sənayesi kiçilsə də, şəhər Britaniya gəmiqayırma sənayesinin mərkəzidir.

XX əsrdə ağır iqtisadi tənəzzül dövründən sonra, şəhər tədricən keçmiş mövqeyi qaytarır. Hazırda Qlazqo, Edinburqla yanaşı, yenidən regional iqtisadiyyatın mühərriki hesab olunur.

Ötən 20 il ərzində Qlazqo iqtisadiyyatın əhəmiyyətli diversifikasiyası baş vermişdir: əvvəllər şəhərin iqtisadi rifahının asılı olan ənənəvi sənaye sahələri (gəmiqayırma və ağır maşınqayırma) aparıcı xidmət sektoru ilə əvəz olunmuşdur. Şəhərdə bir neçə iri şirkətlərin qərargahı, o cümlədən, Scottish Power enerji şirkəti yerləşir.

Şəhərin iqtisadiyyatında mühüm yeri turizm tutur — Qlazqo Böyük Britaniyada (London və Edinburqdan sonra) üçüncü ən populyar şəhər sayılır və hər il təxminən 4 milyon turist tərəfindən ziyarət olunur. 1983-cü ildən 2013-cü ilə kimi Qlazqonun turistik şüarı — "Glasgow's Miles Better" (azərb. Qlazqonun milləri daha yaxşıdır‎) olmuşdur. 2013-cü ildə "People Make Glasgow" turistik şüarı şəhər brendi kimi istifadə olunur.

Rayonlar

Şəhərin mərkəzi

Qlazqo şəhərinin mərkəzi şərqdən Hay Strit (ing. High Street) küçəsi ilə, cənubda Klayd çayı ilə, qərbdə M8 avtomagistralıyla və şimalda Taunhed, Çarinq Kross, Kaukaddens və Anderston rayonları ilə həmsərhəddir. Şəhərin mərkəzində küçələr Klayd çayının qrid sistemi üzərində yerləşir.

Qlazqonun ürəyi — Corc meydanı (ing. George Square), əsas piyada küçələri isə Buxanan Strit (ing. Buchanan Street), Arqayl Strit (ing. Argyle Street) və Sokixol Strit (ing. Sauchiehall Street) sayılır. Şəhərin əsas ticarət mərkəzləri Buxanan Qallereyası, Sent İnox Mərkəzi (ing. St. Enoch centre), Prinses Skver (ing. Princes Square) və İtalyan Mərkəzidir.

Şəhərin mərkəzində əsas teatrlar, muzeylər, qalereyalar kimi turistik yerlərdən başqa, bir çox restoran, kafe və alış-veriş mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Qlazqonun mərkəzində Qlazqo ali təhsil müəssisələrinin dördü yerləşir: Qlazqo Kaledoniya Universiteti, Stratklayd Universiteti, Şotlandiyanın Kral Konservatoriyası və Qlazqo İncəsənət Məktəbi.

Merçant Siti

 
Merçant Sitidə yerləşən Müasir İncəsənət Qalereyası gecə zamanı

Şəhər mərkəzinin şərqində yerləşən Merçant Siti (və ya Ticarət şəhəri) XVIII-XIX əsrlərdə tütün, şəkər və digər mallardan ticarət edən varlı tacirlərin yaşayış yeri olmuşdur. İqtisadi böhran dövründə, binaların çoxu yararsız hala düşsə də, 1980-ci ildə bu rayonu bərpa etmək üçün proyekt başladı və indi rayonda bərpa olunmuş neoklasik evlərin və keçmiş anbarların yerində bahalı mağazalar, restoran və kafelər fəaliyyət göstərir. Merçant Sitinin mərkəzi beş əsas küçə kəsişməsində yerləşən Qlazqo Kross hesab olunur. Meydanın mərkəzində Qlazqonun köhnə bələdiyyəsindən yeganə sağ qalan hissə olan Tollbut saat qülləsi yerləşir.

Maliyyə rayonu

 
Maliyyə rayonunda Klayd Ark körpüsü.

Qlazqo mərkəzinin qərbində şəhərin maliyyə institutlarını cəmləşdirən mərkəzi biznes rayonu yerləşir. Böyük Britaniyada ən böyük biznes mərkəzlərindən biri olan rayonun (London və Edinburqdan sonra) rəsmi adı Beynəlxalq Maliyyə Əməliyyatları Rayonu (IFSD) olsa da, yerli sakinlər tərəfindən adətən "kvadrat kilometr" və ya "Klayd Uol Strit" adlanır. Rayonda müxtəlif maliyyə qruplarının (Böyük Britaniya sığorta şirkətlərinin 10-dan 8-nin qərargahı daxil olmaqla) təşkil nümayəndəliyi yerləşir: Abbey, Aviva, Barclays, JP Morgan, Lloyds TSB, Morgan Stanley, National Australia Group, Royal Bank of Scotland və s. 2005-ci ildə IFSD Böyük Britaniyada bərpa olunan ən uğurlu kommersiya layihəsi kimi dəyərlənmişdir.

Vest End

Qlazqonun səsli-küylü Vest End səmti çay daşları ilə döşənmiş dönqələr boyunca sıralanmış kafe, restoran və barları, müxtəlif butiklər, incəsənət qalereyaları və gözəl parkları ilə birlikdə - bohema və kosmopolit həyatı özündə birləşdirən ibarətdir. Vest Endin əsas küçəsi — Bayrs Rouddur (ing. Byres Road). Vest Endin ərazisində Qlazqo Universiteti, Kelvinqrov parkı və Qlazqo botanik bağları yerləşir. Vest Enddə hər ilin iyun ayında Qlazqonun ən böyük festivalı Vest End Festivalı keçirilir.

Vest Enddə Britaniyanın ən böyük sərgi və konferensiya məkanı olan SECC yerləşir. 10 sentyabr 2013-cü ildə SECC-in yaxınlığında 13,000 nəfərlik SSE Hydro arenası açılmışdır.

İst End

Şəhərin ən qədim hissəsində Tollbut saat qülləsi və Sent Manqo Kafedralı yerləşir. Kafedral yaxınlığında təpə üzərində 1831-ci ildən Qlazqonun görkəmli vətəndaşların dəfn yeri olan Qlazqo Nekropolis qəbiristanlığı var. İst Endin digər turistik yerlərindən Seltik Park, Barras bazarı, "The Barrowlands" musiqi arenası və Qlazqo Qrin parkını qeyd etmək olar.

Cənub Qlazqo

 
Kuins parkdan Qlazqonun mənzərəsi

Qlazqonun cənub hissəsi əsasən yaşayış yeri olsa da, ərazidə bir neçə görkəmli ictimai binalar, o cümlədən, Aybroks stadionu, Hampden Park, Kuins park, Bellahyuston parkı və Pollok parkı, harada ki, Pollok evi və Barrell Kolleksiyası yerləşir.

Şimal Qlazqo

Şəhərin şimal hissəsi sosial cəhətdən Şotlandiyada ən problemli yerlərində biri hesab olunur. Şimalda keçmişdə Şotlandiyanın ən iri miqrant rayonu olan Saythill yerləşir. Şotlandiya hökumətinin 2005-ci ildə təşəbbüsünə görə, hazırda ərazidə yeni müasir yaşayış rayonu yaradılır.

Merihill rayonu ənənəvi qumdaşı mənzillərdən ibarətdir. Tarixən fəhlə sinifindən ibarət rayonun baxmayaraq, rayon dəbdəbəli rayonlarla həmsərhəddir. Rayonda Şotlandiya Premyer Liqasında çıxış edən Partik Tisl FK yerləşir.

2012-ci ildə məşhur "Red Road" yaşayış kompleksinin ləğv edilməsi işlərinə sart verilmişdir. Kompleksi təşkil edən çoxmərtəbəli yaşayış binaları şəhərdə II Dünya Müharibəsindəndən sonra mənzil böhranını həll etmək məqsədilə tikilmişdir. Tədricən bu evlərdə əsasən yoxsul ailələr məskunlaşmağa başlamışlar. Yoxsulluq zonasına çevrilən həmin yaşayış kompleksi eyni zamanda kriminallar üçün münbit mühitə çevrilərək müvafiq adda çıxarmışdır.

Memarlıq

 
Klayd Auditoriyası

Sent Manqo Kafedralı istisna olmaqla, Qlazqonun orta əsr memarlığından demək olar ki, heç nə qalmayıb. Təəssüf ki, Edinbuqrdan fərqli olaraq, müasir Qlazqoda XIX əsr əvvəl ucaldılmış binalardan kifayət qədər kiçik hissə qalıb. Onların ən görkəmlisi — Tollbut saat qülləsi, Tron teatrın saat qülləsi və memar Adam Robert tərəfindən 1791-1794-ci ildə inşa edilmiş Ticarət Evidir.

Şəhərin memarlıq irsinin böyük bir hissəsi XIX əsrə və XX əsrin əvvəlinə aiddir, o zaman ki, Qlazqo Britaniya imperiyasının ikinci şəhəri sayılırdı. Bu dövrün evləri müxtəlif üslublarla tikilmişdir. Venesiya stilinin təəccüblü nümunələrinə Qlazqo Siti Çembers (ing. Glasgow City Chambers) (1888), Qardnerlərin köhnə anbarları (1856), Tempelton xalça fabriki (1892) və Venesiyadakı Ca’d’Oro sarayından ilham almış, memar Hanimenom tərəfindən tərtib olunmuş Ca’d’Oro binası (1872) aiddir. Neoklasik üslubunda Kaledoniya kilsəsi (1857) və Müasir İncəsənət Qalereyası (1778) inşa olunmuşdur. Qotika stilinin xüsusiyyətlərinə Bakirə Məryəm (1873), Sent-Andryu (1817) və Sent-Lyuk (1877) kilsələri aiddir.

Müasir memarlığın ən əhəmiyyətli nümunələrindən Qlazqo Elm Mərkəzi (2001), Klayd Auditoriyası (1997), Riversayd Muzeyi (2011) və SSE Hydro-nu (2013) göstərmək olar.

Körpüləri

Körpülərilə məşhur olan Qlazqoda, müxtəlif növlü, o cümlədən piyada, avtomobil və dəmiryolu körpüləri yerləşir. Onlardan ən qədimləri — Saut-Portlend küçəsində olan körpü, Həvari Andrey körpüsü və Viktoriya-bric — XIX əsrin ortalarında inşa edilib. Qlazqonun görkəmli körpülərlərindən olan — "Klayd Ark" (2006-cı ildə inşa olmuşdur) asma körpüsü, çayı keçən bucaqa görə, yerli əhali tərəfindən "çəp körpüsü" (ing. Squinty Bridge) ləqəbini almışdır.

Parkları və bağları

 
Qlazqo Kuins park

Qlazqoda 90-dan artıq park və meydan var. Qlazqonun ən mühüm parklarına aşağıdakılar daxildir:

  • Kelvinqrov parkı — ingilis bağban Ser Cosef Pakston tərəfindən 1852-ci ildə yaradılmışdır. Parkda orkestr üçün bendstend, bouls və kroket meydançaları, müxtəlif heykəllər və abidələr, skeytpark və Kelvinqrov İncəsənət Qallereyası və Muzeyi yerləşir.
  • Qlazqo Kuins park — 1857-ci ildə yaradılmış park, Şotlandiya kraliçası Mariya Stüartın şərəfinə adlandırımışdır.
  • Qlazqo Qrin — Qlazqonun ən qədim parkı XV əsrdə yaradılmışdır. Parkda Xalq Sarayı və Tempelton xalça fabriki yerləşir.
  • Bellahyuston parkı — 1895-ci ildə yaradılmış parkın ərazisi 71 hektardır. Park Vatikanın Qlazqoya səyahəti zamanı papalıq məkanı kimi işlənir.
  • Qlazqo botanika bağları — 1817-ci ildə yaradılmış bağda tropik səhləblər, beqoniya və ağactip paparotniklər bitir.

Mədəniyyət

1990-cı ildə Avropanın mədəniyyət paytaxtı elan edilən Qlazqonun mədəniyyət həyatı olduqca müxtəlifdir. Şəhərdə incəsənətə dair milli təşkilatların əsaslı hissəsi, o cümlədən Şotlandiya operası, Şotlandiya baleti, Şotlandiya Milli Teatrı, Şotlandiya Kral Milli Orkestri, Şotlandiya BBC Simfonik Orkestri və Şotlandiya Milli Gənclər Teatrı yerləşir.

Teatrlar

Qlazqo Kral teatrının repertuarında klassik əsərlər, opera və balet tamaşalarının quruluşu, 1904-cü ildə yaradılan "Pavilion" teatrı isə müxtəlif şoular, musiqili əsərlər və tamaşalar keçirir. Digər vacib teatr məkanlarından Tron və Sitizens teatrlarını qeyd etmək olar.

Muzey və qalereyalar

Qlazqoda 20-dən artıq muzeyi və incəsənət qalereyası fəaliyyət göstərir. Şəhərdə Şotlandiyanın ən çox ziyarət edilən muzeyi — Kelvinqrov İncəsənət Qallereyası və Muzeyi yerləşir. Muzeyin incəsənət kolleksiyasına çox görkəmli Avropa rəsmləri, o cümlədən Qədim Ustalar, fransız impressionistlər, holland intibah dövrü, şotland koloristləri və Qlazqo Məktəbinin eksponentləri daxildir.

2013-cü ildə “Avropada ilin muzeyi” müsabiqəsinin mükafatı ilə təltif olunmuş Riversayd Muzeyi də şəhərdə yerləşir. Hündürlüyü 36 metr olan şüşəli fasad binasında 3 min eksponata malik nəqliyyat muzeyi fəaliyyət göstərir.

Qlazqonun digər muzey və qalereyaları:

  • Müasir İncəsənət Qalereyası
  • Barrell Kolleksiyası
  • Maklennan Qalereyası
  • Xalq Sarayı
  • Sent Manqonun Dini Həyat və İncəsənət Muzeyi
  • Şotlandiya futbol muzeyi
  • Şotlandiya məktəb muzeyi
  • Müasir İncəsənət Qalereyası
  • Hunterian muzeyi

Klublar, konsert zallar və kinoteatrlar

 
The Barrowlands

Şəhərin musiqi səhnəsi - Böyük Britaniyada ən parlaqlardan biridir. Qlazqoda hər həftə təqribən 130 musiqi tədbiri baş tutur. Qlazqonun ən tanınmış musiqi səhnələrindən The Barrowlands, King Tut's Wah Wah Hut və SSE Hydro-nu qeyd etmək olar.

2008-ci ildə Qlazqo Böyük Britaniyanın “UNESCO-nun Musiqi şəhəri” nominasiyasına layiq görülmüş ilk şəhər olmuşdur. Qlazqo 2014-cü il MTV Avropa Musiqi Mükafatının təqdimetmə mərasiminə ev sahibliyi etmişdir. Qlazqo — Travis, Simple Minds, Camera Obscura, Belle & Sebastian, Glasvegas, Franz Ferdinand, The Fratellis, Mogwai, Primal Scream, Texas, Chvrches kimi musiqi qruplarının doğulduğu yerdir.

Qlazqoda 700-dən çox bar, pab və gecə klubu fəaliyyət göstərir. Qlazqonun ən məşhur gecə klubları "Campus", "Cathouse", Garage", "Tiger Tiger", "Sub Club", "The Tunnel" və s. sayılır.

Qlazqoda 10-dan çox kinoteatr, o cümlədən 2001-ci ildə Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmüş dünyanın ən hündür kinoteatr binası olan "Sinevörld" (ing. Cineworld) yerləşir.

Festivallar

 
Vest End Festivalı

Şəhərin festival həyatı - Şotlandiyada ən dolğunlardan biridir. Lakin Edinburqdan fərqli olaraq, harda ki, festival ayı avqust sayılır, Qlazqoda festivallar bütün il boyu keçirilir. Şəhərin ən tanınmış festivalları Vest End Festivalı, Qlazqo Film Festivalı, Merçant Siti Festivalı, Qlazqo Caz Festivalı, Qlazqo Beynəlxalq Komediya Festivalı, Celtic Connections və Dünya Tuluq Zurnası Çempionatı sayılır.

KİV

Qlazqoda müxtəlif media ofisləri, o cümlədən şəhər və region KİV-ləri yerləşir:

  • Scottish Television və BBC Scotland televiziya kompaniyalarının qərargahları;
  • Şotlandiyanın Daily Record, Evening Times, Sunday Mail, The National və The Herald kimi əsas qəzetlərinin baş ofisləri;
  • Britaniya qəzetləri olan The Sun, Daily Mail, The Times və The Sunday Times regional redaksiyaları;
  • Yerli şəhər qəzetləri olan The Digger, The Glasgow East News, The Glaswegian və s. redaksiyaları.

Kitabxanalar

Şəhərdə 37 ictimai kitabxana fəaliyyət göstərir, o cümlədən Avropanın ən böyük arayış kitabxanası — 1877-ci ildə tütün maqnatı Stiven Mitçellin vəsiyyəti ilə yaranan Mitçell kitabxanası. Kitabxananın içində 1,3 milyon kitab, 35.000 xəritə və fotoşəkillər, mikrofilm və arxiv qəzet yerləşir.

Təhsil

Qlazqoda 184 ibtidai məktəb və 29 orta məktəb yerləşir, xüsusi təhsil ehtiyacları olan uşaqların təhsili üçün 34 məktəb fəaliyyət göstərir. Bəzi məktəblərdə tədris şotland kelt dilində həyata keçirilir.

Şəhərin ali təhsil müəssisələri:

Şəhərdə universtitetlerdən başqa bir sıra kollec və akademiyalar var — Qlazqo İncəsənət Məktəbi, Qlazqo Kelvin Kolleci, Qlazqo Klayd Kolleci, Şotlandiya Kral Konservatoriyası və s. Tələbələrin sayına görə Qlazqo Şotlandiyada birinci və Britaniyada (Londondan sonra) ikinci sıradadır.

İdman

Futbol

Şəhərdə dünya derbiləri sırasında yer alan və özünəməxsusluğu ilə seçilən "Seltik" və "Qlazqo Reyncers" məskunlaşır. Daim prinsipiallığı ilə seçilən matçda komandalar arasında ölüm-dirim mübarizəsi dərəcəsində rəqabətin olması həm də siyasi xarakter daşıyır. Səbəbi Reyncersin "Protestant və Kraliçə klubu", Seltikin isə kraliçəyə boyun əyməyən katoliklərin komandası olmasıdır. Qlazqonun digər futbol klubları — Partik Tisl, Klayd və Kuins Parkdır. Şəhərdə Seltik Park, Aybroks stadionuHampden Park stadionları yerləşir.

2020-ci ildə UEFA Avropa Kuboku 2020-nin 4 oyunu Qlazqoda keçiriləcək.

Digər idman növləri

Peşəkar reqbi komandası Qlazqo Uorriors Şotlandiya, İrlandiyaUelsin digər komandaları ilə yanaşı Kelt Liqasında iştirak edir. Şəhərin yeganə basketbol komandası Qlazqo Roks adlanır və Britaniya Basketbol Liqasında iştirak edir. Qlazqonun əsas idman arenaları — Kelvin-Holl və Sir Kris Hoy Velodromudur.

Birlik oyunları

2007-ci ildə Qlazqo Nigeriya paytaxtı Abucanı üstələyib, Birlik Oyunları keçiriləcəyi yer seçilmişdir. 2014-cü ilin iyulun 23-dən avqustun 3-dək Qlazqoda Birlik Oyunları keçirilmişdir. Bu 71 müxtəlif ölkə və ərazilərindən gələn, 4947 idmançının iştirakı ilə, 17 müxtəlif idman növlük Şotlandiyanın tarixində keçirilən ən böyük multi-idman hadisəsi idi. Birlik Oyunları zamanı Qlazqoya 300,000-dən çox ziyarətçi gəlmiş, ölkədə 1000 iş yeri yaradılmış və 1.2 milyon bilet satılmışdır. Birlik Oyunları Şotlandiyanın iqtisadiyyatına £52 milyon səmərə gəlmişdir.

Nəqliyyat

Avtomobil nəqliyyatı

 
М8 magistralı

Qlazqo Böyük Britaniyada əsas nəqliyyat mərkəzlərindən biridir. Ölkənin qalan hissələri ilə şəhəri bağlayan yollar:

  • A8/М8 — əsas magistral, Şotlandiyanın qərb sahilindən şərq sahilinə keçir və Qlazqonu Edinburqla bağlayır;
  • A82 — Dumbartondan Lox Lomonda və Şotlandiyanın yuxarı şimal-qərbindən keçir;
  • A80/M80 — Stirlinqin şimal-şərqinə aparır;
  • A74/M74 — Qlazqonu Şotlandiyanın cənub və İngiltərənin şimal vilayətləri ilə bağlayır;
  • A77/M77 — cənub-şərqdən Kilmarnokdan Eyrə kimi aparır;

Qlazqonun kənarında yol şəbəkəsinin inkişafına baxmayaraq, avtomobilə malik olmayanların və ictimai nəqliyyatdan istifadə etməyə üstünlük verən vətəndaşların nisbəti Şotlandiya üçün orta müqayisədə daha yüksəkdir (müvafiq olaraq 56% və ailələrin 34%-ni təşkil edir).

İctimai nəqliyyat

 
Qlazqoda avtobus

Qlazqonun ictimai nəqliyyatın koordinasiyasını və inkişafı Strathclyde Partnership for Transport (SPT) dövlət nəqliyyat agentliyi tərəfindən idarə olunur. Şəhərdə 40 avtobus şirkətləri fəaliyyət göstərsə də, First şirkətinə avtobus nəqliyyatının 70%-lik payı düşür.

İlk omnibus şəhərin küçələrində 1845-ci ildə hərəkətə başlamışdır. XX əsrin ortalarına qədər Qlazqoda iki qatlı tramvay və trolleybus işləsə də, şəhər sakinlərinin digər nəqliyyat növlərinin seçməsi, bu servislərin aradan qaldırılmasına səbəb olmuşdur. Qlazqoda son dəfə tramvay 1962-ci il 4 sentyabrda, trolleybus isə 1967-ci ilin mayında fəaliyyət göstərmişdir.

 
Metro stansiyası

1896-cı ildən fəaliyyət göstərən və tək xəttdən ibarət olan Qlazqo metropoliteni (London və Budapeştdən sonra) dünyanın üçüncü ən qədim metrosu sayılır. İlk dəfə metro xətti 1970-ci ildə, sonuncu dəfə isə 2011-ci ildə tamamilə modernləşdirilmişdir. Hər il Qlazqo metrosunu 13 milyon insan işlədir. Metro yerli sakinlər tərəfindən "Qurulan portağal" (ing. The Clockwork Orange) kimi tanınır.

Dəmiryolu nəqliyyatı

Qlazqonun dəmiryolu nəqliyyatı Transport Scotland milli nəqliyyat agentliyi tərəfindən idarə olunur. Şəhərin Qlazqo Sentral və Kuin Strit dəmiryolu vağzallarından, qatarlar cənub, şimal və şimal-şərq istiqamətdə gedir. Qlazqo Sentral (1999 və 2005-ci ildə Milli Dəmiryolu Mükafatlarının qalibi) Şotlandiyanın ən işlək dəmir yolu stansiyasıdır və hər il 29 milyondan çox xalqa xidmət edir.

Su nəqliyyatı

Əvvəllər Qlazqoda neçə bərə keçidi fəaliyyət göstərsədə, indi onlar tamamilə körpülər və Klayd tuneli ilə əvəz olunub. Klayd çayı boyu çay tramvayları və dünyada sonuncu dəniz çarxlı ekskursiya gəmisi olan "Waverley" fəaliyyət göstərir. 2007-ci ilin iyun ayından Qlazqodan Arqayll və Byut birləşdirən dəniz təyyarəsi xidməti başlamdışdır.

Hava nəqliyyatı

Qlazqoda iki beynəlxalq hava xidməti mövcüddur:

  • Qlazqo beynəlxalq hava limanı (GLA) — Şəhərin 13 kilometr qərbində yerləşir. Şotlandiyanın ən böyük beynəlxalq hava limanı 80 istiqamət marşrutuyla işləyir.
  • Prestvik hava limanı (PIK) — Prestvik şəhərinin ətrafında, 46 km cənub-qərbdə yerləşir. Aeroport 27 istiqamət marşrutuyla işləyir və Şotlandiyada hava trafik baxımından üçüncü yeri tutur.

Tanınmış sakinləri

Qlazqonun sakinləri Qlazvecian (ing. Glaswegian) adlanır. Şəhərin tanınmış sakinlərdən futbolçu və məşqçi Aleks Ferqyuson, ixtiraçı Ceyms Vatt, memar Ceyms Sterlinq, müğənni Paolo Nutini, aktyor Cerard Batler, memar Çarlz Renni Makintoş, siyasətçi Tommi Şeridan, aktyor Piter Kapaldi, Böyük Britaniyanın 74-cü baş naziri Qordon Braun və digərlərini qeyd etmək olar.

Qardaş şəhərləri

Qalereya

İstinadlar

  1. Glasgow Etymology letter
  2. . 2007-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  3. The Glasgow Story − Glasgow Coat of Arms
  4. . 2007-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  5. Scotland Guide − St Mungo and the Glasgow coat of arms
  6. . 2009-02-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  7. Heritage.scotsman.com − St Mungo and his mysterious deeds
  8. "About Glasgow — The establishment of the City". 2012-10-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  9. Glasgowcathedral.org.uk
  10. The Glasgow Story — Early times to 1560
  11. . 2007-06-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  12. Glasgow Guide — Glasgow Fair
  13. The History & Constitution of the University of Glasgow
  14. The Glasgow Story — Rising Burgh
  15. "About Glasgow − Rise of the merchant trader". 2012-07-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-29.
  16. Glasgow Guide — Historical Timeline
  17. BBC − History − 18th-century Glasgow
  18. A tour thro' the whole island of Great Britain by Daniel Defoe, letter XII
  19. The Glasgow Story − Industrial Revolution
  20. The Glasgow Story − Second City of The Empire
  21. . 2008-01-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-29.
  22. . 2007-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-29.
  23. Red Clydeside − The battle of George Square
  24. The Glasgow Story — No Mean City
  25. "About Glasgow — Industrial decline". 2012-08-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  26. English Heritage — Blue Plaque for Scottish Architect Thomas Smith Tait
  27. The Glasgow Story — Modern Times
  28. Brocklehurst, Steven. "Why did Nelson Mandela thank Glasgow?". www.bbc.co.uk. BBC. 26 sentyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2016.
  29. "How a great leader showed his gratitude to Glasgow". www.heraldscotland.com. www.heraldscotland.com. 26 sentyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2016.
  30. "About Glasgow − Cultural renaissance". 2012-08-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  31. "About Glasgow − Regeneration − Into the new Millennium". 2012-08-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-28.
  32. Şotlandiya referendumda müstəqilliyə "YOX" dedi
  33. Scottish independence: Glasgow votes 'Yes'
  34. How Glasgow's population has changed
  35. "2007 Population Estimates" (PDF). 2011-08-18 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 January 2008.
  36. Demographia.com
  37. (PDF). National Records of Scotland. 20 April 2015. 2 January 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2015.
  38. Population by Ethnicity in Glasgow
  39. Briefing Paper 2011 Census – Release 2A – Results for Glasgow City
  40. Glasgow Scots
  41. "Glasgow City Council − Wards". 2012-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  42. "Glasgow City Council − Elections Framework". 2012-08-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  43. Scotsman.com − Edinburgh and Glasgow must join forces to enter Europe’s super league
  44. Scottish Executive — Two cities are «twin engines» of economy
  45. Scotland.org — Glasgow and Surrounding Areas
  46. BBC News — Boosts continue from culture win
  47. "Why Glasgow was 'miles better'". bbc.co.uk. BBC. 5 iyun 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyun 2016.
  48. "'People Make Glasgow' unveiled as new city brand". www.bbc.co.uk. BBC. 5 iyun 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyun 2016.
  49. The Academy of Urbanism : Awards Retrieved 28 May 2008
  50. (PDF). Business-strategies.co.uk. 26 March 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 September 2009.
  51. "Top of the Shops — Gerald Eve Publishes Prime Retail". Prnewswire.co.uk. 5 November 2004. İstifadə tarixi: 12 September 2009.
  52. Visitscotland.com − Glasgow City Centre
  53. Merchant City's history
  54. Glasgow’s Merchant City
  55. Glasgow Merchant City Sightseeing Guide
  56. "Let Glasgow flourish". Scotland: the official online gateway. İstifadə tarixi: 29 July 2008.
  57. . 2009-07-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  58. IFSD Glasgow
  59. Qlazqo: ən qonaqpərvər tələbə şəhəri
  60. . 2007-10-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  61. . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  62. . Conferences-uk.org.uk. 17 July 1995. 11 January 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 September 2009.
  63. "The home of the Scottish Exhibition + Conference Centre". SECC. İstifadə tarixi: 12 September 2009.
  64. . 2011-05-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-08.
  65. FIR PARK – NOW GLASGOW NECROPOLIS
  66. Ian R. Mitchell — Walking in Glasgow’s East End
  67. Visitscotland.com − Glasgow East End
  68. Visitscotland.com − Glasgow South Side
  69. End of an era in Sighthill as international community see flats torn down
  70. Exclusive first look at the future of Sighthill
  71. Sighthill revamp planned for Glasgow 2018 Youth Games bid
  72. . 2015-02-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  73. Glasgow's Red Road flats to be demolished later this year
  74. Evlər yenə də yerlə yeksan olundu - bu dəfə Qlazqoda
  75. Scotland Guide — Architecture of Glasgow
  76. CA' D'ORO BUILDING
  77. . 2019-04-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  78. Scotland's contemporary architecture
  79. . 2007-09-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  80. Overview of Clyde Arc
  81. . 2012-11-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  82. . 2016-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  83. (PDF). 2007-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  84. . 2007-08-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  85. Glasgow Guide — Glasgow Theatres
  86. Glasgow Museums — Kelvingrove Art Gallery and Museum
  87. Zaha Hadid's Riverside Museum
  88. The Independent — The Ten Best: Rock music venues
  89. Glasgow's music scene recognised with rare honour from Unesco
  90. . 2007-10-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  91. . 2007-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  92. The Tallest Cinema in the World - CineWorld, Glasgow
  93. West End Festival
  94. . 2016-08-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  95. "Glasgow City Council — City of Media and Information". 2012-07-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  96. "Mitchell Library: Listed Building Report". Historic Scotland. İstifadə tarixi: 22 November 2011.
  97. (PDF). 2012-04-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  98. . 2012-11-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  99. . 2012-11-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  100. Higher Education Statistics Agency
  101. . 2007-05-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  102. Rangers and Celtic: Disunited they stand
  103. . 2016-03-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-19.
  104. Avropa futbol çempionatının 4 oyunu Bakıda keçiriləcək
  105. Glasgow wins race for 2014 Games
  106. Out with a bang: Eight million tune into Commonwealth Games’ spectacular finale - with Lulu in tartan trousers and Kylie in thigh-high boots (and it FINALLY stopped raining!)
  107. Commonwealth Games 2014 Stats
  108. Карта на Google Maps
  109. (PDF). 2012-04-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  110. Strathclyde Partnership for Transport
  111. Glasgow's timeline
  112. Glasgow Trams
  113. Glasgow Trolleybuses
  114. The Glasgow Story − Trolleybuses
  115. Glasgow Subway system marks 115th anniversary
  116. Report says Glasgow subway work progressing well on £288m revamp
  117. Record passenger numbers for Glasgow Subway thanks to Games boost
  118. . 2007-12-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  119. Clockwork Orange reborn[ölü keçid]
  120. Scotland.com — Glasgow Central
  121. . 2013-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-26.
  122. . 2009-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  123. Visit Britain — New seaplane service from Glasgow[ölü keçid]
  124. . 2006-06-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-27.
  125. Glasgow Guide — Glasgow Prestwick International Airport
  126. "Did Glasgow v Edinburgh rivalry begin over a loaf of bread?". www.heraldscotland.com. www.heraldscotland.com. İstifadə tarixi: 3 February 2016.
  127. Pessotto, Lorenzo. . International Affairs Service in cooperation with Servizio Telematico Pubblico. City of Torino. 18 June 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 August 2013.
  128. "Glasgow 'twinned' with Lahore". Web.archive.org. 29 November 2006. 29 November 2006 tarixində . İstifadə tarixi: 12 September 2009.
  129. Leask, David (24 February 2007). "Holy row after Glasgow twins with Bethlehem". Herald (Glasgow). İstifadə tarixi: 1 November 2014.
  130. "Bethlehem Municipality". bethlehem-city.org. İstifadə tarixi: 10 October 2009.

Xarici keçidlər

  • Qlazqo Şəhər Məclisinin rəsmi saytı

qlazqo, glasgow, ˈɡlɑːzɡoʊ, german, glesga, şot, kelt, glaschu, ˈkɫ, şotlandiyanın, böyük, şəhəri, əhalisinin, sayına, görə, böyük, britaniyada, london, birminhem, lidsdən, sonra, dördüncü, böyük, şəhər, şəhər, regionunun, inzibati, mərkəzidir, böyük, britaniy. Qlazqo ing Glasgow ˈɡlɑːzɡoʊ s german Glesga sot kelt Glaschu ˈkɫ as xu Sotlandiyanin en boyuk seheri ve ehalisinin sayina gore Boyuk Britaniyada London Birminhem ve Lidsden sonra dorduncu en boyuk seher Seher Qlazqo regionunun inzibati merkezidir Qlazqo Boyuk Britaniyanin simal qerb hissesinde yerlesir ve Klayd cayinin qerb sahilleri boyu uzanir SeherQlazqoing GlasgowGerb55 52 12 sm e 4 16 12 q u Olke Boyuk BritaniyaRegion SotlandiyaTarixi ve cografiyasiSahesi 175 5 km Saat qursagi UTC 0UTC 01 00EhalisiEhalisi 592 82 nefer 2010 Sixligi 8541 nef km Milli terkibi sotlandlar pakistanlilar cinliler hindistanlilarDini terkibi katolisizm protestantliq islamResmi dili ingilis diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 44 141Poct indeksi G1 G80Neqliyyat kodu SA SJglasgow gov uk ing Qlazqo Qlazqo Vikianbarda elaqeli mediafayllarVI esrin ortalarinda qurulan Qlazqo orta esrlerde Sotlandiyanin en ehemiyyetli dini ve tehsil merkezlerinden biri hesab edilirdi XVIII esrin senaye inqilabi Qlazqonu Boyuk Britaniyada en boyuk senaye merkezlerinden xususile gemiqayirma sahesinde birine cevirdi ve novbeti esrde seherin ciceklenen iqtisadiyyati Qlazqonu Imperiyanin ikinci seherine cevirmisdi Coxlu sayda parklari xiyabanlari saray ve qedim kilseleri bu sehere xususi gozellik verir Qlazqo tarixi abideleri ve heyretamiz memarliq incileri ile Avropanin medeniyyet paytaxti titulunu dasiyir Mundericat 1 Tarix 1 1 Etimologiya 1 2 Gerb 1 3 Seherin temeli 1 4 Orta esrler 1 5 XVI XVIII esrler 1 6 XIX esr 1 7 XX XXI esrler 2 Cografiya 2 1 Relyef ve geologiya 2 2 Iqlim 3 Ehali 3 1 Demoqrafiya 3 2 Etnik terkibi 3 3 Din 3 4 Dialekti 4 Inzibati bolgusu 5 Yerli hokumet 6 Iqtisadiyyat 7 Rayonlar 7 1 Seherin merkezi 7 1 1 Mercant Siti 7 1 2 Maliyye rayonu 7 2 Vest End 7 3 Ist End 7 4 Cenub Qlazqo 7 5 Simal Qlazqo 8 Memarliq 8 1 Korpuleri 8 2 Parklari ve baglari 9 Medeniyyet 9 1 Teatrlar 9 2 Muzey ve qalereyalar 9 3 Klublar konsert zallar ve kinoteatrlar 9 4 Festivallar 9 5 KIV 9 6 Kitabxanalar 10 Tehsil 11 Idman 11 1 Futbol 11 2 Diger idman novleri 11 3 Birlik oyunlari 12 Neqliyyat 12 1 Avtomobil neqliyyati 12 2 Ictimai neqliyyat 12 3 Demiryolu neqliyyati 12 4 Su neqliyyati 12 5 Hava neqliyyati 13 Taninmis sakinleri 14 Qardas seherleri 15 Qalereya 16 Istinadlar 17 Xarici kecidlerTarix RedakteEtimologiya Redakte Qlazqo Kafedralinin interyeri Romalilar Britaniyani feth eden dovrde Qlazqo olan qesebe Kethyurs ing Cathures adlanirdi Qlazqonun muasir adi britt dilinden kokleri var ve Kyumbrik dilinde yasil yargan glas ve cau sozlerinin birlesmesinden menasini dasidigini guman edilir Seherin adinin ilk variasiyasi olduqca muxtelifdir En qedim menbeler Glaschu sozunu qeyd edir 1180 ci ilin mohurlerinde seher Glesgu sonra Glasgeu 1297 ci ilin senedlerinde ve Glaschow 1419 ci ilin nizamnamesinde kimi qeyd olunmusdur 1 2 Gerb Redakte Qlazqonun gerbi 25 oktyabr 1866 ci ilde Lord layon Sotlandiya heraldika xidmetinin rehberi terefinden sehere verilib Gerbin uzerindeki tesvir remzleri evveller Qlazqonun resmi mohurlerinde istifade edilmisdir ve seherin patron momini olan Sent Manqonun heyati ile birbasa baglidir 3 Gerbde ona aid dord mocuze tesvir olunur Here is the bird that never flew Bu qus hansi ki hec vaxt ucmayib Here is the tree that never grew Bu agac hansi ki hec vaxt bitmeyib Here is the bell that never rang Bu zeng hansi ki hec vaxt calmayib Here is the fish that never swam Bu baliq hansi ki hec vaxt uzmeyib dd Ilk mocuze qizilgerdanin dirilmesidir hansi ki Manqonun sinif yoldaslari onun mentoru Sent Sorfun en sevdiyi qusu oldurub ve gelecek patronu qusun olumu ile ittiham etmisdiler Ikinci mocuze gerbde palidla tesvir olunmasina baxmayaraq Kalross kilsesi yaman zaman bas vermisdir Sent Manqo mocuzevi sekilde findiq cubugunu yandirmisdir Ucuncu mocuze Roma Papasinin hediyyesi olan zengdir Ve nehayet dorduncu mocuze kralica Langeoretanin hekayesi ile baglidir Kralicanin heyat yoldasi kral Ridderax heyat yoldasinin vefasizliginda subhelenerek kralicanin sevimli cengavere verdiyi qizil uzuyu ogurlayib Klayd cayinin dalgalarina atmisdir Sonra kral Langeoretadan hemin uzuyu getirmesini teleb edib Lakin Sent Manqo kralicanin sevgilisinin itirafcisi onun etiraf zamani onlarin elaqeleri haqqinda oyrenmis ve cengavere kralin emrini nece icra etmesini oyretmisdi Sent Manqonun tehriki ile o cayda Atlantik qizilbaligini tutmusdur Baligin agzinda uzuk var idi ve belelikle o kralicanin serefini xilas etmisdir 4 5 Seherin devizi Qoy Qlazqo Ciceklensin ing Let Glasgow Flourish Sent Manqonun tebliginden qisa ifadedir Ifadenin tam versiyasi Tanri qoy Qlazqo Tanri ve onun izzeti sozu namine ciceklensin ing Lord Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name 3 Seherin temeli Redakte Kelvinqrov Incesenet Qallereyasi ve Muzeyinin fasadinda Sent Manqonun heykeli Arxeoloji tapintilar gosterir ki Qlazqoda ilk meskunlasma neolit dovrunde Klayd cayinin vadisinde yaranib Daha sonra muasir Qlazqonun erazisinde Kelt tayfalari yasamisdir 142 144 cu illerde Britaniyani feth eden Romalilar Sotlandiyanin bir sahilinden diger sahiline mudafie divari ucaltmisdilar Divarin qaliqlari indiye kimi Qlazqo etrafinda saxlanilir 6 Seherin yaranmasi xristian missioner Sent Manqo ile elaqelendirilir Efsaneye gore o 543 cu ilde Molendinar cayinin sahilinde bir monastir yaratmisdir harda ki indi Sent Manqo Kafedrali movcuddur Efsane 1185 ci ilde rahib ariorqraf Fernesli Joslen terefinden yazilsa da diger menbeler terefinden tesdiq olunmayib lakin enenevi olaraq Sent Manqo ve anasi Teneyu Qlazqonun patron mominleri hesab edilir 7 Orta esrler Redakte XII esrin sonunda Qlazqo regionun muhum dini merkezi olmusdu ve ehalisinin sayi yarim min idi 8 1136 ci ilde kral I Devidin istiraki ile Sent Manqo Kafedralinin yerinde kafedral insa olunmusdu Yangin sonrasi kafedral yeniden tikilmisdir ve 1197 ci ilde teqdis edilmis ve novbeti iki esrlerde temir olunmusdu 9 1175 ve 1178 ci iller arasinda kral I Uilyam Sir Qlazqo yepiskoposluguna seher statusu vermisdir 10 Ticaret huququ seherin inkisafina guclu tekan vermisdi Xususile 1190 ci ilden her il kecirilen yay yarmarkasi Qlazqodan tacirleri ve senetkarlari celb edirdi 11 Iyulun sonunda yarmarka kecirilmesi enenesi bu gun de davam edir 12 1451 ci ilde V Nikolayin senedi bulasi ile yaranan Qlazqo Universiteti seheri hem dini hem de tehsil merkezine cevirmisdir 13 1492 ci ilde Qlazqo yepiskoposlugu basyepiskoposluguna haqq qazandi 8 Buna baxmayaraq orta esrlerde Qlazqonun iqtisadiyyati Sotlandiyanin serq sahili seherleri ile muqayisede cox zeif inkisaf etmisdir Ticaret esasen yaxin seherler ve adalar ile olunurdu 10 XVI XVIII esrler Redakte 1560 ci ilde olke parlamentinin qerari ile olke katolisizmden imtina edib protestantliq qebul etmisdi Umumiyyetle reformizm Qlazqoya boyuk tesir etmisdi harada ki guclu kilse hakimiyyeti var idi ve bu hakimiyyetin zeiflemesine sebeb olmusdu 1611 ci ilde I Yakov Qlazqoya kral seher statusu vermisdir ve bu birbasa seherin tac altina kecmesi idi Noyabr 1638 ci ilde Milli Paktin qebulundan sonra Qlazqo Kafedralinda Bas Assambleya toplantisi kral I Karlin presbiterian ibadet qaydalarini deyisdirme siyasetine qarsi cixmisdi Neticede Sotlandiyada silahli munaqiseler oldu evvelce yepiskop muharibeleri 1644 1647 ci illerde ise royalistler ve koventerler arasinda vetendas muharibesi bas vermisdir Xosbextlikden bu munaqiseler demek olar ki kicik siyasi status oldugundan sehere tesir etmemisdi 14 1650 ci ilde Danbar doyusunden sonra Oliver Kromvel Qlazqoda bir muddet qalmisdir 15 XVI esrde Qlazqo hele de kicik eyalet seheri idi Seherde cayin dayaz olmasindan ticaret inkisaf etmemisdi 1603 cu ilde I Yakovun hakimiyyeti altinda iqtisadiyyatin artimi Ingiltere ve Sotlandiya birliyi yaranmasi sonra olmusdu Suretli inkisafa ne 1647 ci ilde veba epidemiyasi ne de 1652 ci ve 1677 ci illerde olan yanginlar yangin zamani seherin texminen 30 i yanmisdi manee ola bilmemisdi 16 Qlazqonun 1776 ci il xeritesi XVII esrin ortalarinda olkede ticaret hecmine gore Qlazqo evvelce Perti 1670 ci ilde ise Dandi ve Aberdin seherlerini kecmisdi Iqtisadiyyetin artimina bir sira amiller komek edirdi 1668 ci ilde Nyuark kendinde indi Port Qlazqo cayinin agizi daha genis oldugundan seher surasi tacirlerin ehtiyaclarina xidmet etmek ucun port insa etmisdi 1674 cu ilden ilk tutun yukunun limaninda gelisi ile transatlantik ticaret basladi 15 Eyni dovrde senaye inkisaf etmeye basladi 1667 ci ilde sabun fabrik ve seker emali zavodlari acilmisdir 1680 1730 de kagiz suse ve kerpic istehsali yaradilmisdir 1711 ci ilde Qrinokda Qlazqoya ve onun etrafina xidmet eden ilk tersane fealiyyete basladi 1736 ci ilde preslenmis tutun istehsali tekstil ve metallurgiya zavodlarinin istehsali ucun zavodlari acilmisdir 1740 ci ilde boyama sexleri fealiyyete basladi Seherin gorunusu deyisdi Dagidici yanginlar sonrasi hakimiyyet tikinti ucun agac istifadesine qadagan qoymusdu ve buna gore de evler dasdan ve eyni modellerle insa edilmisdir 17 1636 ci ilde seher zali insa edilmis 1649 ve 1661 ci ilde muvafiq olaraq Hatceson xestexanasi ve Qlazqo Universitetinin kitabxanasi acilmisdir Ilk seher qezeti Glasgow Courant 1715 ci ilden capa baslamisdir 1723 cu ilde Qlazqoya sefer eden Daniel Defo Butun Boyuk Britaniya adasi etrafinda seyahet kitabinda seherin tesvirini qeyd etmisdi 18 Subhesiz ki Qlazqo gozel seherdir Seherin esas kuceleri gozel ve genis diger yerlerden daha yaxsi qurulmusdur Butun binalar dasdan hundurluyu ve fasadlarin gorunusu bir biri ile uygun idi Binalarin asagi mertebeleri adeten kvadrat dor sutun ustunde esaslanir deyirmi sutundan ferqli olaraq bu binaya daha da gucu ve gozellik elave edir Onlarin arasinda ki taglar magazalara aparir Bir sozle Londondan sonra bu Britanyada en temiz gozel ve yaxsi tikilmis seherdir XVIII esrin sonunda mettalurgiya tutun ve tekstil senayesinin importu en ciceklenen saheler idi 14 Yarim esrde 1755 ci ilden 1801 ci ile Qlazqonun ehalisi 77 min nefere catmisdir ve ya uc defe artmisdir Qlazqo eyalet seherinden senaye merkezine cevirilmisdi ve XIX esrin evvellerinde Boyuk Britaniyada en suretle inkisaf eden seher olmusdur 17 XIX esr Redakte 1881 ci ilde Qlazqo XIX esrin evvellerinde Qlazqonun ehalisi esasen irland immiqrant ve olkenin simalindan gelen kockunler neticesinde suretle artmaqda davam edirdi Onlarin demek olar ki ucde biri Qlazqo yaxinliginda kendlerde meskunlasmis ve tekstil sektorunda calisirdi Digerleri seher xarabaliqlarinin fabrik ve teserrufatlarinda muzdlu isci isleyirdi Kockunlerin axini neticesinde yuksek ehali artimi basladi ve yoxsul mehellelerde antisanitar serait tez tez cicek tif ve veba epidemiyasi olurdu 19 Epidemiya ile mubarizenin ilk cehdleri 1840 ci illerde edildi Belediyyenin tesebbusu ile kucelerde kanalizasiya ve diger infeksiya ocaqlarinda temizlenmeye basladi Sonra 1859 cu ilde Lox Katrin golunde yeni su techizati sistemi basladi 1866 ci ilde semeresiz olsa da Avropada en pis seraitli hesab edilen xarabaliqlarin temizlenmesi layihesi basladi 20 Corc meydani 1900 1832 ci ilde parlament secki sisteminin islahati haqqinda akt qebul etdi ve icma evinde senayelesme zamani boyuyen seherlere yer verdi 21 Bele ki Qlazqodan ilk defe iki parlamenti uzvu secildi Lakin seherin muessiselerinde is seraiti deyismez qalirdi ve isci herekati ozlerine hele elan etmemisdi 1837 ci ilde fabrik emek haqqinin kesmek cehdi pambiq horenlerin etirazina 1848 ci ilde issiz olanlarin cartist suarlar altinda kutlevi numayislere sebeb olmusdu 19 21 22 Butun bu hadiseler seherin ve iqtisadiyyatin davamli artmasina gelib cixartdi XIX esrin ortalarinda Qlazqo Imperiyanin ikinci seheri Londondan sonra adlandirilmisdir Aparici movqeler hele agir ve tekstil senayesi olsa da gemiqayirma 1864 cu ilde Klaydda 20 den tersane fealiyyet gosterirdi suretle inkisaf etmeye baslamisdi Demir yolu neqliyattinin inkisafi ile xususen de 1842 ci ilde Qlazqo ve Edinburq arasinda xettinin acilmasinin ardindan seher olkede lokomotiv tikintisinin esas tedarukcusu oldu 1860 ci ilde ABS Vetendas muharibesi neticesinde pambiq yigma asagi dusmusdu ve minlerle isci kucelerde qalmisdi Novbeti onillikde iqtisadiyyey bumu zirvesine catdi lakin 1878 ci ilde Qlazqo Bankinin dagilmasindan en cox tesirlenen gemiqayirma sahesi keskin qeder azalmisdi 20 XX XXI esrler Redakte XX esrin evvellerinde Qlazqo ehalisin artimi qonsu seherleri qosulma sebebiyle bas vermisdi 1920 ci ilde bir milyon sakinden ehalisi olan Qlazqo Birlesmis Kralligin ehalinin sixligina gore ikinci seheri idi 1914 ci ilin iyul ayinda kral VI Georq Qovan gemiqayirma sefer edib drednout Valiant in tikintisine nezaret etmisdi Bir ay sonra Britaniya Birinci dunya muharibesine girdi Seherde guclu anti muharibe ehval ruhiyyenin olmasina baxmayaraq 9 avqust 1914de Qlazqo Qrinde bes minlik anti muharibe numayis kecmisdi Qlazqodan 200 minden cox kisi cebheye getmis ve seher Britaniya ordusunun ehtiyaclari ucun doyus sursati ve diger herbi texnikanin esas techizatcilarindan birine cevirilmisdi 22 1944 ci ilde Qlazqoda gemiqayirma iscileri Muharibeden sonra Qlazqoda Qirmizi Klaydsayd adlanan isci herekati guclenmisdi 1919 cu il 31 avqustda 60 minden cox isci esasen gemiqayirma ile mesgul olan isciler isden cixib mitinqe gelib emek gununun azaldilmasini teleb etmisdiler Polis numayiscileri dagitmaq ucun calissa da muqavimet gormusdu O gunde yasananlar Corc meydani doyusu ve ya Qanli cume kimi tanindi 23 Igtisaslar yalniz 10 fevralda etirazcilara is gununun bir qeder azalmasina ved zamani basa catdi Sonra Qlazqoda ilk defe bunt akti oxundu ve buna esasen polis mitinqlero yatirmaq ucun silah istifade etmeye icaze verilmisdi 24 1920 ci illerin sonu iqtisadiyyatin keskin azalmasi ile neticelensede gemiqayirma senayesinde bohran Qlazqonun hele lokomotivlerin istehsalinda dunya lideri olmasi ile kompensasiyalanirdi Sosial sahede ciddi problemler var idi 1933 cu Boyuk bohranin zirvesi zamani seher sakinlerinin 30 i isini itirmisdir Yasayis yeri qitligindan yoxsul mehelleler xususen de kockunlerin yasadigi mehelleler tamamile dolmusdu Bu veziyyet Qlazqo belediyyesini seher inkisafi proqramina baslamaga vadar edib 1926 ci ilden 1938 ci ile seher sahesinin iki defe artmagina sebeb oldu 24 25 1930 cu illerin sonunda veziyyet bir az yaxsiya deyisdi Qlazqoda Britaniya imperiya sergi 1938 kecirildi Serginin acilisinda kral VI Georq ve kralica Yelizaveta istirak etmis yalniz alti ay erzinde sergiye 12 milyon insan ziyaret etmisdir 26 Kinonun sakinler arasinda kutlevi populyarligi 1939 cu ilde Qlazqoda 114 kinoteatrin fealiyyet gostermesine ugramisdi Ikinci dunya muharibesi zamani Qlazqonun sirketleri yeniden muharibe ehtiyaclari ucun calismisdir Xosbextlikden seher ve onun sakinleri faktiki olaraq dusmenin hava reydlerinden ziyan cekmemisdi 1950 ci illerin ortalarinda Qlazqonun belediyyesi parlament aktinin tezyi neticesinde seher xarabaliqlarinin mehv etmisdi yasamaq ucun yaranmaz 32 min ev sokulmusdur Qlazqo ve seher etrafi sakinlerinin kutlevi miqrasiya ile elaqedar seherin neqliyyat sisteminin yaxsilasdirilmisdir 24 27 Qlazqo botanika baglari XX esrin ortalarindan etibaren seher ehalisinin keskin azalmasi basladi hansi ki yarim esrde demek olar ki yarim defe azalmisdi Tenezzul dovru uc onillik davam etdi Yalniz 1980 ci illerde Qlazqo dircelmeye basladi 1990 ci illerde ise seherin inkisafi suretlendi Belediyye selahiyyetlileri seyi neticesinde Qlazqoda yasayis iqtisadi inkisaf seviyyesinin yaxsilasdirilmasi ve seherin medeni seviyyesinin yukseldilmesi neticede oz ugurunu gosterdi 1981 ci ilde Qlazqo dunyada Nelson Mandelaya ilk Seher Azadligi statusunu veren seher idi 28 29 1990 ci ilde Qlazqo Avropanin medeniyyet paytaxti 1999 cu ilde Britaniyanin Memarliq ve Dizayn seheri 2003 cu ilde ise Avropanin idman paytaxti statusuna layiq gorulmusdur 30 31 2014 cu ilin 18 sentyabr tarixinde Sotlandiyada kecirlmis Sotlandiyanin musteqilliyi uzre referendumda olkenin 55 3 i secicisi Yox variantina ses verse de Qlazqonun secicilerin ekseriyyeti He kampaniyasini desteklemisdir 32 33 Cografiya RedakteRelyef ve geologiya Redakte Qlazqo Boyuk Britaniyanin simal qerb hissesinde yerlesir ve Klayd cayinin menbesinden 32 km uzaqdadir Deniz uzerindeki hundurluyu 70 200 m arasinda deyisir Iqlim Redakte Qlazqonun iqlimine Qolfstrim ing Gulf Stream cereyani cox tesir gosterir Bahar ve yay fesilleri umumiyyetle guneslidir Payiz ve qis movsumleri umumiyyetle yagisli ve kulekli olsa da gunesli gunlere de rast gelinir Qlazqonun iqlimiGosterici Yan Fev Mar Apr May Iyn Iyl Avq Sen Okt Noy Dek IlMaksimum orta C 6 5 7 0 8 8 11 8 15 1 17 4 19 2 18 9 16 2 12 6 9 2 6 5 12 4Orta temperatur C 4 1 4 3 5 7 7 7 10 6 13 2 15 0 14 6 12 4 9 3 6 4 3 9 8 9Minimum orta C 1 8 1 8 2 8 4 2 6 6 9 4 11 4 10 9 9 0 6 4 3 7 1 4 5 8Mutleq minimum C 16 13 8 5 4 0 0 4 0 1 5 3 6 8 10 19 9 19 9Yaginti normasi mm 150 99 112 68 67 73 80 107 119 145 127 127 1 273Menbe Pogoda i klimat Ehali Redakte2012 ci ilin statistikasina gore seher ehalisinin 57 000 sakini 50 yasdan yuxaridir 34 Proqnozlara gore 2037 ci ilde 50 yasdan yuxari sakinler texminen 240 000 nefer olacaq 34 Sotland kelt dilinde danisanlar ehalinin 0 94 ni teskil edir 35 Demoqrafiya Redakte Qlazqonun 1755 den 2015 ci ile kimi ehali deyisikliyi 36 1755 1780 1801 1821 1891 1911 1921 1931 1939 1951 1961 1971 1981 1991 2001 201523 500 17 42 000 17 77 000 17 147 000 19 783 000 784 000 1 034 000 1 088 000 1 088 000 1 079 000 1 055 000 897 000 881 000 681 000 629 501 599 650 37 Etnik terkibi Redakte Qlazqo merkez mescidi Qlazqonu Sotlandiyada en kosmopolit seher adlandirmaq olar Seherde rengli insanlarin sayi olkede en yuksek gostericidir 2011 ci ilde kecirilen siyahiyaalma arasdirmasina gore seherin 84 5 ni sotlandlar 3 78 ni pakistanlilar 1 80 ni cinliler 1 46 ni hindistanlilar 0 64 ni ise diger etnik qruplar teskil edir 38 Din Redakte 2011 ci ilde kecirilen siyahiyaalma arasdirmasina gore Qlazqo sakinlerinin dini inanclari asagidaki kimi bolunmusdur Ehalinin 54 5 ozunu xristian kimi mueyyen edir onlarin 23 1 i Sotlandiya kilsesine tabedir 27 3 i ise katolikdir 39 Diger dinlerin terefdarlari 5 4 i muselmanlar 0 7 i hindular 0 5 i sikxler 0 4 i buddistler teskil edir 39 Seherde 4 kafedral 20 mescid ve 7 sinaqoq var 39 Bundan elave seherde 2 hindu mebedi ve 2 sikx qurdvarasi yerlesir 39 Dialekti Redakte Qlazqo ve ona yaxin seherlerde Sotland german dili esasinda genis yayilmis Qlazqo Petter ing Glasgow Patter dialekti movcuddur 40 Dialektin ferqlendirici xususiyyetlerine deyisdirme ve ya bezi hecalari ve sesleri udma daxildir Meselen th herflerinin birlesmesi sozun evvelinde h kimi oxunur t herfi tez tez r ile evez olunur ve s 40 Inzibati bolgusu Redakte Qlazqonun 21 secki dairesi Qlazqonun 21 secki dairesinden ibaretdir ve her daireden seher belediyyesine 3 ve ya 4 nefer secilir 41 1 Linn2 Nyulends Oldburn3 Qreyter Pollok4 Kreyqton5 Qovan6 Polloksilds7 Lanqsayd 8 Sautsayd Sentral9 Kalton10 Anderston Siti11 Hillhed12 Partik Vest13 Qarskadden Skotstaunhill14 Dramcapel Enislend 15 Merihill Kelvin16 Kanal17 Sprinqburn18 Ist Sentr19 Setlston20 Beyliston21 Nort IstYerli hokumet RedakteSeherin idare olunmasi Qlazqo Seher Meclisi terefinden icra olunur Meclisin gorusleri Corc meydaninda yerlesen Qlazqo Seher Meclis binasinda kecirilir 42 Qlazqo Sotlandiya parlamentinde 17 deputat Boyuk Britaniya parlamentinde 9 deputatla temsil olunur Iqtisadiyyat Redakte 2006 ci ilde Qlazqoda tikilen HMS Daring gemisi XX esrden Qlazqo gemiqayirma senayesi kicilse de seher Britaniya gemiqayirma senayesinin merkezidir XX esrde agir iqtisadi tenezzul dovrunden sonra seher tedricen kecmis movqeyi qaytarir Hazirda Qlazqo Edinburqla yanasi yeniden regional iqtisadiyyatin muherriki hesab olunur 43 44 Oten 20 il erzinde Qlazqo iqtisadiyyatin ehemiyyetli diversifikasiyasi bas vermisdir evveller seherin iqtisadi rifahinin asili olan enenevi senaye saheleri gemiqayirma ve agir masinqayirma aparici xidmet sektoru ile evez olunmusdur 45 Seherde bir nece iri sirketlerin qerargahi o cumleden Scottish Power enerji sirketi yerlesir Seherin iqtisadiyyatinda muhum yeri turizm tutur Qlazqo Boyuk Britaniyada London ve Edinburqdan sonra ucuncu en populyar seher sayilir ve her il texminen 4 milyon turist terefinden ziyaret olunur 46 1983 cu ilden 2013 cu ile kimi Qlazqonun turistik suari Glasgow s Miles Better azerb Qlazqonun milleri daha yaxsidir olmusdur 47 2013 cu ilde People Make Glasgow turistik suari seher brendi kimi istifade olunur 48 Rayonlar RedakteSeherin merkezi Redakte Qlazqo seherinin merkezi serqden Hay Strit ing High Street kucesi ile cenubda Klayd cayi ile qerbde M8 avtomagistraliyla ve simalda Taunhed Carinq Kross Kaukaddens ve Anderston rayonlari ile hemserheddir Seherin merkezinde kuceler Klayd cayinin qrid sistemi uzerinde yerlesir Qlazqonun ureyi Corc meydani ing George Square esas piyada kuceleri ise Buxanan Strit ing Buchanan Street Arqayl Strit ing Argyle Street ve Sokixol Strit ing Sauchiehall Street sayilir 49 Seherin esas ticaret merkezleri Buxanan Qallereyasi Sent Inox Merkezi ing St Enoch centre Prinses Skver ing Princes Square ve Italyan Merkezidir 50 51 Seherin merkezinde esas teatrlar muzeyler qalereyalar kimi turistik yerlerden basqa bir cox restoran kafe ve alis veris merkezleri fealiyyet gosterir 52 Qlazqonun merkezinde Qlazqo ali tehsil muessiselerinin dordu yerlesir Qlazqo Kaledoniya Universiteti Stratklayd Universiteti Sotlandiyanin Kral Konservatoriyasi ve Qlazqo Incesenet Mektebi Mercant Siti Redakte Mercant Sitide yerlesen Muasir Incesenet Qalereyasi gece zamani Seher merkezinin serqinde yerlesen Mercant Siti ve ya Ticaret seheri XVIII XIX esrlerde tutun seker ve diger mallardan ticaret eden varli tacirlerin yasayis yeri olmusdur 53 Iqtisadi bohran dovrunde binalarin coxu yararsiz hala dusse de 1980 ci ilde bu rayonu berpa etmek ucun proyekt basladi ve indi rayonda berpa olunmus neoklasik evlerin ve kecmis anbarlarin yerinde bahali magazalar restoran ve kafeler fealiyyet gosterir Mercant Sitinin merkezi bes esas kuce kesismesinde yerlesen Qlazqo Kross hesab olunur Meydanin merkezinde Qlazqonun kohne belediyyesinden yegane sag qalan hisse olan Tollbut saat qullesi yerlesir 54 55 Maliyye rayonu Redakte Maliyye rayonunda Klayd Ark korpusu Qlazqo merkezinin qerbinde seherin maliyye institutlarini cemlesdiren merkezi biznes rayonu yerlesir Boyuk Britaniyada en boyuk biznes merkezlerinden biri olan rayonun London ve Edinburqdan sonra resmi adi Beynelxalq Maliyye Emeliyyatlari Rayonu IFSD olsa da yerli sakinler terefinden adeten kvadrat kilometr ve ya Klayd Uol Strit adlanir 56 Rayonda muxtelif maliyye qruplarinin Boyuk Britaniya sigorta sirketlerinin 10 dan 8 nin qerargahi daxil olmaqla teskil numayendeliyi yerlesir Abbey Aviva Barclays JP Morgan Lloyds TSB Morgan Stanley National Australia Group Royal Bank of Scotland ve s 2005 ci ilde IFSD Boyuk Britaniyada berpa olunan en ugurlu kommersiya layihesi kimi deyerlenmisdir 57 58 Vest End Redakte Qlazqonun sesli kuylu Vest End semti cay daslari ile dosenmis donqeler boyunca siralanmis kafe restoran ve barlari muxtelif butikler incesenet qalereyalari ve gozel parklari ile birlikde bohema ve kosmopolit heyati ozunde birlesdiren ibaretdir 59 60 Vest Endin esas kucesi Bayrs Rouddur ing Byres Road Vest Endin erazisinde Qlazqo Universiteti Kelvinqrov parki ve Qlazqo botanik baglari yerlesir Vest Endde her ilin iyun ayinda Qlazqonun en boyuk festivali Vest End Festivali kecirilir 61 Vest Endde Britaniyanin en boyuk sergi ve konferensiya mekani olan SECC yerlesir 62 63 64 10 sentyabr 2013 cu ilde SECC in yaxinliginda 13 000 neferlik SSE Hydro arenasi acilmisdir Ist End Redakte Seherin en qedim hissesinde Tollbut saat qullesi ve Sent Manqo Kafedrali yerlesir Kafedral yaxinliginda tepe uzerinde 1831 ci ilden Qlazqonun gorkemli vetendaslarin defn yeri olan Qlazqo Nekropolis qebiristanligi var 65 Ist Endin diger turistik yerlerinden Seltik Park Barras bazari The Barrowlands musiqi arenasi ve Qlazqo Qrin parkini qeyd etmek olar 66 67 Cenub Qlazqo Redakte Kuins parkdan Qlazqonun menzeresi Qlazqonun cenub hissesi esasen yasayis yeri olsa da erazide bir nece gorkemli ictimai binalar o cumleden Aybroks stadionu Hampden Park Kuins park Bellahyuston parki ve Pollok parki harada ki Pollok evi ve Barrell Kolleksiyasi yerlesir 68 Simal Qlazqo Redakte Seherin simal hissesi sosial cehetden Sotlandiyada en problemli yerlerinde biri hesab olunur Simalda kecmisde Sotlandiyanin en iri miqrant rayonu olan Saythill yerlesir 69 Sotlandiya hokumetinin 2005 ci ilde tesebbusune gore hazirda erazide yeni muasir yasayis rayonu yaradilir 70 71 Merihill rayonu enenevi qumdasi menzillerden ibaretdir Tarixen fehle sinifinden ibaret rayonun baxmayaraq rayon debdebeli rayonlarla hemserheddir Rayonda Sotlandiya Premyer Liqasinda cixis eden Partik Tisl FK yerlesir 72 2012 ci ilde meshur Red Road yasayis kompleksinin legv edilmesi islerine sart verilmisdir 73 Kompleksi teskil eden coxmertebeli yasayis binalari seherde II Dunya Muharibesindenden sonra menzil bohranini hell etmek meqsedile tikilmisdir 74 Tedricen bu evlerde esasen yoxsul aileler meskunlasmaga baslamislar 74 Yoxsulluq zonasina cevrilen hemin yasayis kompleksi eyni zamanda kriminallar ucun munbit muhite cevrilerek muvafiq adda cixarmisdir 74 Memarliq Redakte Klayd Auditoriyasi Sent Manqo Kafedrali istisna olmaqla Qlazqonun orta esr memarligindan demek olar ki hec ne qalmayib Teessuf ki Edinbuqrdan ferqli olaraq muasir Qlazqoda XIX esr evvel ucaldilmis binalardan kifayet qeder kicik hisse qalib Onlarin en gorkemlisi Tollbut saat qullesi Tron teatrin saat qullesi ve memar Adam Robert terefinden 1791 1794 ci ilde insa edilmis Ticaret Evidir 75 Seherin memarliq irsinin boyuk bir hissesi XIX esre ve XX esrin evveline aiddir o zaman ki Qlazqo Britaniya imperiyasinin ikinci seheri sayilirdi Bu dovrun evleri muxtelif uslublarla tikilmisdir Venesiya stilinin teeccublu numunelerine Qlazqo Siti Cembers ing Glasgow City Chambers 1888 Qardnerlerin kohne anbarlari 1856 Tempelton xalca fabriki 1892 ve Venesiyadaki Ca d Oro sarayindan ilham almis memar Hanimenom terefinden tertib olunmus Ca d Oro binasi 1872 aiddir 76 Neoklasik uslubunda Kaledoniya kilsesi 1857 ve Muasir Incesenet Qalereyasi 1778 insa olunmusdur 77 Qotika stilinin xususiyyetlerine Bakire Meryem 1873 Sent Andryu 1817 ve Sent Lyuk 1877 kilseleri aiddir 77 Muasir memarligin en ehemiyyetli numunelerinden Qlazqo Elm Merkezi 2001 Klayd Auditoriyasi 1997 Riversayd Muzeyi 2011 ve SSE Hydro nu 2013 gostermek olar 78 Korpuleri Redakte Korpulerile meshur olan Qlazqoda muxtelif novlu o cumleden piyada avtomobil ve demiryolu korpuleri yerlesir Onlardan en qedimleri Saut Portlend kucesinde olan korpu Hevari Andrey korpusu ve Viktoriya bric XIX esrin ortalarinda insa edilib 79 Qlazqonun gorkemli korpulerlerinden olan Klayd Ark 2006 ci ilde insa olmusdur asma korpusu cayi kecen bucaqa gore yerli ehali terefinden cep korpusu ing Squinty Bridge leqebini almisdir 80 Parklari ve baglari Redakte Qlazqo Kuins park Qlazqoda 90 dan artiq park ve meydan var Qlazqonun en muhum parklarina asagidakilar daxildir 81 Kelvinqrov parki ingilis bagban Ser Cosef Pakston terefinden 1852 ci ilde yaradilmisdir Parkda orkestr ucun bendstend bouls ve kroket meydancalari muxtelif heykeller ve abideler skeytpark ve Kelvinqrov Incesenet Qallereyasi ve Muzeyi yerlesir Qlazqo Kuins park 1857 ci ilde yaradilmis park Sotlandiya kralicasi Mariya Stuartin serefine adlandirimisdir Qlazqo Qrin Qlazqonun en qedim parki XV esrde yaradilmisdir Parkda Xalq Sarayi ve Tempelton xalca fabriki yerlesir Bellahyuston parki 1895 ci ilde yaradilmis parkin erazisi 71 hektardir 82 Park Vatikanin Qlazqoya seyaheti zamani papaliq mekani kimi islenir Qlazqo botanika baglari 1817 ci ilde yaradilmis bagda tropik sehlebler beqoniya ve agactip paparotnikler bitir Medeniyyet Redakte1990 ci ilde Avropanin medeniyyet paytaxti elan edilen Qlazqonun medeniyyet heyati olduqca muxtelifdir 83 Seherde incesenete dair milli teskilatlarin esasli hissesi o cumleden Sotlandiya operasi Sotlandiya baleti Sotlandiya Milli Teatri Sotlandiya Kral Milli Orkestri Sotlandiya BBC Simfonik Orkestri ve Sotlandiya Milli Gencler Teatri yerlesir Teatrlar Redakte Qlazqo Kral teatrinin repertuarinda klassik eserler opera ve balet tamasalarinin qurulusu 1904 cu ilde yaradilan Pavilion teatri ise muxtelif soular musiqili eserler ve tamasalar kecirir Diger vacib teatr mekanlarindan Tron ve Sitizens teatrlarini qeyd etmek olar 84 85 Muzey ve qalereyalar Redakte Kelvinqrov Incesenet Qallereyasi ve Muzeyi Qlazqoda 20 den artiq muzeyi ve incesenet qalereyasi fealiyyet gosterir Seherde Sotlandiyanin en cox ziyaret edilen muzeyi Kelvinqrov Incesenet Qallereyasi ve Muzeyi yerlesir Muzeyin incesenet kolleksiyasina cox gorkemli Avropa resmleri o cumleden Qedim Ustalar fransiz impressionistler holland intibah dovru sotland koloristleri ve Qlazqo Mektebinin eksponentleri daxildir 86 2013 cu ilde Avropada ilin muzeyi musabiqesinin mukafati ile teltif olunmus Riversayd Muzeyi de seherde yerlesir Hundurluyu 36 metr olan suseli fasad binasinda 3 min eksponata malik neqliyyat muzeyi fealiyyet gosterir 87 Qlazqonun diger muzey ve qalereyalari Muasir Incesenet Qalereyasi Barrell Kolleksiyasi Maklennan Qalereyasi Xalq Sarayi Sent Manqonun Dini Heyat ve Incesenet Muzeyi Sotlandiya futbol muzeyi Sotlandiya mekteb muzeyi Muasir Incesenet Qalereyasi Hunterian muzeyiKlublar konsert zallar ve kinoteatrlar Redakte The Barrowlands Seherin musiqi sehnesi Boyuk Britaniyada en parlaqlardan biridir Qlazqoda her hefte teqriben 130 musiqi tedbiri bas tutur 59 Qlazqonun en taninmis musiqi sehnelerinden The Barrowlands King Tut s Wah Wah Hut ve SSE Hydro nu qeyd etmek olar 88 2008 ci ilde Qlazqo Boyuk Britaniyanin UNESCO nun Musiqi seheri nominasiyasina layiq gorulmus ilk seher olmusdur 59 89 Qlazqo 2014 cu il MTV Avropa Musiqi Mukafatinin teqdimetme merasimine ev sahibliyi etmisdir 59 Qlazqo Travis Simple Minds Camera Obscura Belle amp Sebastian Glasvegas Franz Ferdinand The Fratellis Mogwai Primal Scream Texas Chvrches kimi musiqi qruplarinin doguldugu yerdir Qlazqoda 700 den cox bar pab ve gece klubu fealiyyet gosterir 59 Qlazqonun en meshur gece klublari Campus Cathouse Garage Tiger Tiger Sub Club The Tunnel ve s sayilir 90 91 Qlazqoda 10 dan cox kinoteatr o cumleden 2001 ci ilde Ginnesin Rekordlar Kitabina dusmus dunyanin en hundur kinoteatr binasi olan Sinevorld ing Cineworld yerlesir 59 92 Festivallar Redakte Vest End Festivali Seherin festival heyati Sotlandiyada en dolgunlardan biridir Lakin Edinburqdan ferqli olaraq harda ki festival ayi avqust sayilir Qlazqoda festivallar butun il boyu kecirilir 93 Seherin en taninmis festivallari Vest End Festivali Qlazqo Film Festivali Mercant Siti Festivali Qlazqo Caz Festivali Qlazqo Beynelxalq Komediya Festivali Celtic Connections ve Dunya Tuluq Zurnasi Cempionati sayilir 94 KIV Redakte Qlazqoda muxtelif media ofisleri o cumleden seher ve region KIV leri yerlesir 95 Scottish Television ve BBC Scotland televiziya kompaniyalarinin qerargahlari Sotlandiyanin Daily Record Evening Times Sunday Mail The National ve The Herald kimi esas qezetlerinin bas ofisleri Britaniya qezetleri olan The Sun Daily Mail The Times ve The Sunday Times regional redaksiyalari Yerli seher qezetleri olan The Digger The Glasgow East News The Glaswegian ve s redaksiyalari Kitabxanalar Redakte Seherde 37 ictimai kitabxana fealiyyet gosterir o cumleden Avropanin en boyuk arayis kitabxanasi 1877 ci ilde tutun maqnati Stiven Mitcellin vesiyyeti ile yaranan Mitcell kitabxanasi Kitabxananin icinde 1 3 milyon kitab 35 000 xerite ve fotosekiller mikrofilm ve arxiv qezet yerlesir 96 Tehsil Redakte Qlazqo Universiteti Qlazqoda 184 ibtidai mekteb ve 29 orta mekteb yerlesir 97 xususi tehsil ehtiyaclari olan usaqlarin tehsili ucun 34 mekteb fealiyyet gosterir 98 Bezi mekteblerde tedris sotland kelt dilinde heyata kecirilir 99 Seherin ali tehsil muessiseleri Qlazqo Universiteti 1451 ci ilde yaranmisdir Sotlandiyanin ikinci en qedim tehsil ocaqidir Sent Endryus Universitetinden sonra Universitetin doqquz fakultesinde 130 olkeden 23 minden cox telebe tehsil alir 59 100 Stratklayd Universiteti 1796 ci ilde yaranmisdir universitetin bes fakultesinde 25 minden cox telebe tehsil alir 100 Qlazqo Kaledoniya Universiteti 1875 ci ilde kollec kimi yaranmisdir universitet statusunu 1993 cu ilde almmisdir universitetin uc fakultesinde 17 minden cox telebe tehsil alir 100 Seherde universtitetlerden basqa bir sira kollec ve akademiyalar var Qlazqo Incesenet Mektebi Qlazqo Kelvin Kolleci Qlazqo Klayd Kolleci Sotlandiya Kral Konservatoriyasi ve s Telebelerin sayina gore Qlazqo Sotlandiyada birinci ve Britaniyada Londondan sonra ikinci siradadir 101 Idman RedakteFutbol Redakte Seltik Park Seherde dunya derbileri sirasinda yer alan ve ozunemexsuslugu ile secilen Seltik ve Qlazqo Reyncers meskunlasir Daim prinsipialligi ile secilen matcda komandalar arasinda olum dirim mubarizesi derecesinde reqabetin olmasi hem de siyasi xarakter dasiyir Sebebi Reyncersin Protestant ve Kralice klubu Seltikin ise kraliceye boyun eymeyen katoliklerin komandasi olmasidir 102 103 Qlazqonun diger futbol klublari Partik Tisl Klayd ve Kuins Parkdir Seherde Seltik Park Aybroks stadionu ve Hampden Park stadionlari yerlesir 2020 ci ilde UEFA Avropa Kuboku 2020 nin 4 oyunu Qlazqoda kecirilecek 104 Diger idman novleri Redakte Pesekar reqbi komandasi Qlazqo Uorriors Sotlandiya Irlandiya ve Uelsin diger komandalari ile yanasi Kelt Liqasinda istirak edir Seherin yegane basketbol komandasi Qlazqo Roks adlanir ve Britaniya Basketbol Liqasinda istirak edir Qlazqonun esas idman arenalari Kelvin Holl ve Sir Kris Hoy Velodromudur Birlik oyunlari Redakte 2007 ci ilde Qlazqo Nigeriya paytaxti Abucani usteleyib Birlik Oyunlari kecirileceyi yer secilmisdir 105 2014 cu ilin iyulun 23 den avqustun 3 dek Qlazqoda Birlik Oyunlari kecirilmisdir 106 Bu 71 muxtelif olke ve erazilerinden gelen 4947 idmancinin istiraki ile 17 muxtelif idman novluk Sotlandiyanin tarixinde kecirilen en boyuk multi idman hadisesi idi 107 Birlik Oyunlari zamani Qlazqoya 300 000 den cox ziyaretci gelmis olkede 1000 is yeri yaradilmis ve 1 2 milyon bilet satilmisdir 107 Birlik Oyunlari Sotlandiyanin iqtisadiyyatina 52 milyon semere gelmisdir 107 Neqliyyat RedakteAvtomobil neqliyyati Redakte M8 magistrali Qlazqo Boyuk Britaniyada esas neqliyyat merkezlerinden biridir Olkenin qalan hisseleri ile seheri baglayan yollar 108 A8 M8 esas magistral Sotlandiyanin qerb sahilinden serq sahiline kecir ve Qlazqonu Edinburqla baglayir A82 Dumbartondan Lox Lomonda ve Sotlandiyanin yuxari simal qerbinden kecir A80 M80 Stirlinqin simal serqine aparir A74 M74 Qlazqonu Sotlandiyanin cenub ve Ingilterenin simal vilayetleri ile baglayir A77 M77 cenub serqden Kilmarnokdan Eyre kimi aparir Qlazqonun kenarinda yol sebekesinin inkisafina baxmayaraq avtomobile malik olmayanlarin ve ictimai neqliyyatdan istifade etmeye ustunluk veren vetendaslarin nisbeti Sotlandiya ucun orta muqayisede daha yuksekdir muvafiq olaraq 56 ve ailelerin 34 ni teskil edir 109 Ictimai neqliyyat Redakte Qlazqoda avtobus Qlazqonun ictimai neqliyyatin koordinasiyasini ve inkisafi Strathclyde Partnership for Transport SPT dovlet neqliyyat agentliyi terefinden idare olunur 110 Seherde 40 avtobus sirketleri fealiyyet gosterse de First sirketine avtobus neqliyyatinin 70 lik payi dusur 109 Ilk omnibus seherin kucelerinde 1845 ci ilde herekete baslamisdir 111 XX esrin ortalarina qeder Qlazqoda iki qatli tramvay ve trolleybus islese de seher sakinlerinin diger neqliyyat novlerinin secmesi bu servislerin aradan qaldirilmasina sebeb olmusdur 112 113 Qlazqoda son defe tramvay 1962 ci il 4 sentyabrda trolleybus ise 1967 ci ilin mayinda fealiyyet gostermisdir 114 Metro stansiyasi 1896 ci ilden fealiyyet gosteren ve tek xettden ibaret olan Qlazqo metropoliteni London ve Budapestden sonra dunyanin ucuncu en qedim metrosu sayilir 115 Ilk defe metro xetti 1970 ci ilde sonuncu defe ise 2011 ci ilde tamamile modernlesdirilmisdir 116 Her il Qlazqo metrosunu 13 milyon insan isledir 117 Metro yerli sakinler terefinden Qurulan portagal ing The Clockwork Orange kimi taninir 118 119 Demiryolu neqliyyati Redakte Qlazqonun demiryolu neqliyyati Transport Scotland milli neqliyyat agentliyi terefinden idare olunur Seherin Qlazqo Sentral ve Kuin Strit demiryolu vagzallarindan qatarlar cenub simal ve simal serq istiqametde gedir 109 Qlazqo Sentral 1999 ve 2005 ci ilde Milli Demiryolu Mukafatlarinin qalibi 120 Sotlandiyanin en islek demir yolu stansiyasidir ve her il 29 milyondan cox xalqa xidmet edir 121 Su neqliyyati Redakte Evveller Qlazqoda nece bere kecidi fealiyyet gostersede indi onlar tamamile korpuler ve Klayd tuneli ile evez olunub Klayd cayi boyu cay tramvaylari ve dunyada sonuncu deniz carxli ekskursiya gemisi olan Waverley fealiyyet gosterir 109 122 2007 ci ilin iyun ayindan Qlazqodan Arqayll ve Byut birlesdiren deniz teyyaresi xidmeti baslamdisdir 123 Hava neqliyyati Redakte Qlazqoda iki beynelxalq hava xidmeti movcuddur Qlazqo beynelxalq hava limani GLA Seherin 13 kilometr qerbinde yerlesir Sotlandiyanin en boyuk beynelxalq hava limani 80 istiqamet marsrutuyla isleyir 124 Prestvik hava limani PIK Prestvik seherinin etrafinda 46 km cenub qerbde yerlesir Aeroport 27 istiqamet marsrutuyla isleyir ve Sotlandiyada hava trafik baximindan ucuncu yeri tutur 125 Taninmis sakinleri RedakteQlazqonun sakinleri Qlazvecian ing Glaswegian adlanir 126 Seherin taninmis sakinlerden futbolcu ve mesqci Aleks Ferqyuson ixtiraci Ceyms Vatt memar Ceyms Sterlinq mugenni Paolo Nutini aktyor Cerard Batler memar Carlz Renni Makintos siyasetci Tommi Seridan aktyor Piter Kapaldi Boyuk Britaniyanin 74 cu bas naziri Qordon Braun ve digerlerini qeyd etmek olar Ceyms Vatt Sotlandiya ixtiracisi Uilyam Kelvin Sotlandiya Irlandiya fiziki Uilyam Ramzay Sotlandiya kimyacisi Carlz Renni Makintos Sotlandiya memari Con Loqi Berd Sotlandiya ixtiracisi Aleksandr R Todd Sotlandiya alimi Cok Steyn Sotlandiya futbolcusu ve futbol mesqcisi Bonar Lou Boyuk Britaniyanin bas naziri Ayvor Katler Sotlandiya sairi Ceyms Sterlinq Sotlandiya memari Arnold Klark Sotlandiya is adami Alisder Qrey Sotlandiya yazicisi Aleks Ferqyuson Sotlandiya futbolcusu ve futbol mesqcisi Billi Konnolli Sotlandiya komiki Bert Cens Sotlandiya gitaristi Donovan Sotlandiya mugennisi Lulu Sotlandiya mugennisi Mark Knopfler Sotlandiya mugennisi Robbi Koltreyn Sotlandiya aktyoru Sanra Vayt Sotlandiya siyasetcisi Corc Qallovey Sotlandiya siyasetcisi Anqus Yanq Avstraliya gitaracisi Devid Moys Sotlandiya futbolcusu ve futbol mesqcisi Con Pol Yanq Avstraliya mugennisi Kenni Dalqlis Sotlandiya futbolcusu ve futbol mesqcisi Piter Kapaldi Sotlandiya aktyoru Eddi Rider Sotlandiya mugennisi Loren Kelli Sotlandiya aktrisasi Endryu Marr Sotlandiya jurnalisti Cim Kerr Sotlandiya mugennisi Robert Karlayl Sotlandiya aktyoru Cimmi Sammervill Sotlandiya mugennisi Kolin Montqomeri Sotlandiya qolfcusu Tommi Seridan Sotlandiya siyasetcisi Denis Mina Sotlandiya yazicisi Sarlin Spiteri Sotlandiya mugennisi Con Barroumen Sotlandiya aktyoru Mark Millar Sotlandiya komiks yazicisi Cerard Batler Sotlandiya aktyoru Kelli Makdonald Sotlandiya aktrisasi Pirs Doherti Irlandiya siyasetcisi Barri Ferquson Sotlandiya futbolcusu ve futbol mesqcisi Ceyms Makavoy Sotlandiya aktyoru Ceyms Makfadden Sotlandiya futbolcusu Alan Hatton Sotlandiya futbolcusu Humza Yousaf Sotlandiya siyasetcisi Ayden Makqidi Irlandiya futbolcusu Endi Marrey Sotlandiya tennis oyuncusu Emi Makdonald Sotlandiya mugennisi Rori Hyuz Sotlandiya reqbicisiQardas seherleri Redakte Nurnberq Almaniya 1985 Rostov na Donu Rusiya 1986 Dalian Cin Xalq Respublikasi 1997 Havana Kuba 2002 Turin Italiya 2003 127 Marsel Fransa 2006 Lahor Pakistan 2006 128 Betlehem Felestin 2007 129 130 Qalereya Redakte Kelvinqrov parki Riversayd Muzeyi Mitcell kitabxanasi Qlazqo Krossda Tollbut saat qullesi Millenium korpusu Qlazqo Kaledoniya Universitetinden gorunen menzere Sent Andryu Kafedrali Vellinqton kilsesiIstinadlar Redakte Glasgow Etymology letter Glasgow Caledonian University Glasgow the name 2007 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 1 2 The Glasgow Story Glasgow Coat of Arms Scotland with style Coat of Arms 2007 07 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 Scotland Guide St Mungo and the Glasgow coat of arms Sections of the Antonine Wall at Hillfoot Cemetery 2009 02 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 Heritage scotsman com St Mungo and his mysterious deeds 1 2 About Glasgow The establishment of the City 2012 10 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 Glasgowcathedral org uk 1 2 The Glasgow Story Early times to 1560 Archdiocese of Glasgow History 2007 06 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 Glasgow Guide Glasgow Fair The History amp Constitution of the University of Glasgow 1 2 The Glasgow Story Rising Burgh 1 2 About Glasgow Rise of the merchant trader 2012 07 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 29 Glasgow Guide Historical Timeline 1 2 3 4 5 BBC History 18th century Glasgow A tour thro the whole island of Great Britain by Daniel Defoe letter XII 1 2 3 The Glasgow Story Industrial Revolution 1 2 The Glasgow Story Second City of The Empire 1 2 Chronology of Scottish Politics 2008 01 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 29 1 2 Radical Glasgow 2007 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 29 Red Clydeside The battle of George Square 1 2 3 The Glasgow Story No Mean City About Glasgow Industrial decline 2012 08 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 English Heritage Blue Plaque for Scottish Architect Thomas Smith Tait The Glasgow Story Modern Times Brocklehurst Steven Why did Nelson Mandela thank Glasgow www bbc co uk BBC 26 sentyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 sentyabr 2016 How a great leader showed his gratitude to Glasgow www heraldscotland com www heraldscotland com 26 sentyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 sentyabr 2016 About Glasgow Cultural renaissance 2012 08 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 About Glasgow Regeneration Into the new Millennium 2012 08 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 28 Sotlandiya referendumda musteqilliye YOX dedi Scottish independence Glasgow votes Yes 1 2 How Glasgow s population has changed 2007 Population Estimates PDF 2011 08 18 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 January 2008 Demographia com Glasgow City Council Area Demographic Factsheet PDF National Records of Scotland 20 April 2015 2 January 2016 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 July 2015 Population by Ethnicity in Glasgow 1 2 3 4 Briefing Paper 2011 Census Release 2A Results for Glasgow City 1 2 Glasgow Scots Glasgow City Council Wards 2012 08 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow City Council Elections Framework 2012 08 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Scotsman com Edinburgh and Glasgow must join forces to enter Europe s super league Scottish Executive Two cities are twin engines of economy Scotland org Glasgow and Surrounding Areas BBC News Boosts continue from culture win Why Glasgow was miles better bbc co uk BBC 5 iyun 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 iyun 2016 People Make Glasgow unveiled as new city brand www bbc co uk BBC 5 iyun 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 iyun 2016 The Academy of Urbanism Awards https web archive org web 20080119212642 http www academyofurbanism org uk awards htm Retrieved 28 May 2008 Retail Ranking from Experian PDF Business strategies co uk 26 March 2009 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 September 2009 Top of the Shops Gerald Eve Publishes Prime Retail Prnewswire co uk 5 November 2004 Istifade tarixi 12 September 2009 Visitscotland com Glasgow City Centre Merchant City s history Glasgow s Merchant City Glasgow Merchant City Sightseeing Guide Let Glasgow flourish Scotland the official online gateway Istifade tarixi 29 July 2008 Glasgow City Council International financial services district 2009 07 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 IFSD Glasgow 1 2 3 4 5 6 7 Qlazqo en qonaqperver telebe seheri West End by Annie Good 2007 10 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Thousands turn out to see 20th West End Festival s opening parade 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow Conferences Venues UK Conferences uk org uk 17 July 1995 11 January 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 September 2009 The home of the Scottish Exhibition Conference Centre SECC Istifade tarixi 12 September 2009 Scottish Exhibition and Conference Centre 2011 05 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 08 FIR PARK NOW GLASGOW NECROPOLIS Ian R Mitchell Walking in Glasgow s East End Visitscotland com Glasgow East End Visitscotland com Glasgow South Side End of an era in Sighthill as international community see flats torn down Exclusive first look at the future of Sighthill Sighthill revamp planned for Glasgow 2018 Youth Games bid Partick Thistle teams up with Maryhill Foodbank 2015 02 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow s Red Road flats to be demolished later this year 1 2 3 Evler yene de yerle yeksan olundu bu defe Qlazqoda Scotland Guide Architecture of Glasgow CA D ORO BUILDING 1 2 Glasgow Architectural Styles 2019 04 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Scotland s contemporary architecture Glasgow City Council Clyde Bridges 2007 09 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Overview of Clyde Arc Glasgow City Council Parks amp Gardens 2012 11 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Bellahouston Park 2016 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 20 Years Cultural Capitals PDF 2007 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Nights out in Glasgow 2007 08 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow Guide Glasgow Theatres Glasgow Museums Kelvingrove Art Gallery and Museum Zaha Hadid s Riverside Museum The Independent The Ten Best Rock music venues Glasgow s music scene recognised with rare honour from Unesco Scotland with style Glasgow Music amp Club Scene 2007 10 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Nights out in Glasgow 2007 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 The Tallest Cinema in the World CineWorld Glasgow West End Festival Cultural Festivals 2016 08 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow City Council City of Media and Information 2012 07 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Mitchell Library Listed Building Report Historic Scotland Istifade tarixi 22 November 2011 Glasgow City Council Education PDF 2012 04 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow City Council Education Services 2012 11 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Glasgow City Council Gaelic Education 2012 11 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 1 2 3 Higher Education Statistics Agency Scottish Enterprise Geographic profile 2007 05 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Rangers and Celtic Disunited they stand Dunya futbolunun en boyuk 7 derbisi 2016 03 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 19 Avropa futbol cempionatinin 4 oyunu Bakida kecirilecek Glasgow wins race for 2014 Games Out with a bang Eight million tune into Commonwealth Games spectacular finale with Lulu in tartan trousers and Kylie in thigh high boots and it FINALLY stopped raining 1 2 3 Commonwealth Games 2014 Stats Karta na Google Maps 1 2 3 4 Glasgow City Council Transport PDF 2012 04 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Strathclyde Partnership for Transport Glasgow s timeline Glasgow Trams Glasgow Trolleybuses The Glasgow Story Trolleybuses Glasgow Subway system marks 115th anniversary Report says Glasgow subway work progressing well on 288m revamp Record passenger numbers for Glasgow Subway thanks to Games boost SPT Subway Facts and figures 2007 12 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Clockwork Orange reborn olu kecid Scotland com Glasgow Central Office of Rail Regulation Station usage 2013 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 26 Waverley Excursions 2009 08 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Visit Britain New seaplane service from Glasgow olu kecid SPT Glasgow Airport Rail Link 2006 06 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 27 Glasgow Guide Glasgow Prestwick International Airport Did Glasgow v Edinburgh rivalry begin over a loaf of bread www heraldscotland com www heraldscotland com Istifade tarixi 3 February 2016 Pessotto Lorenzo International Affairs Twinnings and Agreements International Affairs Service in cooperation with Servizio Telematico Pubblico City of Torino 18 June 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 August 2013 Glasgow twinned with Lahore Web archive org 29 November 2006 29 November 2006 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 September 2009 Leask David 24 February 2007 Holy row after Glasgow twins with Bethlehem Herald Glasgow Istifade tarixi 1 November 2014 Bethlehem Municipality bethlehem city org Istifade tarixi 10 October 2009 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Qlazqo ile elaqeli mediafayllar var Qlazqo Seher Meclisinin resmi saytiMenbe https az wikipedia org w index php title Qlazqo amp oldid 6038878, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.