fbpx
Wikipedia

I Ceyms

Avqust 13, 2021

I Ceyms (İngiliscə: I James of England) (d. 19 iyun 1566 – ö. 27 mart 1625) — Şotlandiya, İngiltərə və İrlandiya kralıdır. Stüartlar sülaləsindən İngiltərə taxtına çıxan ilk kraldır. 24 mart 1603 tarixindən etibarən Şotlandiya və İngiltərə birləşdi; Parlament, məhkəmə və qanunvericilik strukturu bütövlükdə I Ceymsin əlində cəmləndi.

I Ceyms
Sələfi Mariya Stüart
Xələfi I Karl
Sələfi I Elizabet
Xələfi I Karl
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Edinburq qalası, Şotlandiya
Vəfat tarixi (58 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi dizenteriya
Dəfn yeri
Atası Henri Stüart
Anası Mariya Stüart
Həyat yoldaşı Danimarkalı Anna
Uşaqları Henri Frederik
Elizabet Stüart
I Karl
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

I Ceyms həm Şotlandiya kraliçası Mariya Stüartın oğlu, həm də İngiltərə və İrlandiya kralı VII Henrinin kötücəsi idi. Buna görə də hər üç taxtda pay sahibi idi. Hələ 13 aylıq bir körpə ikən anası taxtdan geri çəkilmiş və oğlunu Şotlandiya kralı elan etmişdir. 12 yaşınadək ölkəni 4 müxtəlif taxt naibi idarə etdi. 1578-ci ildə hakimiyyətə özü keçsə də, 1583-cü ilədək dövlət idarəsini tam olaraq ələ ala bilmədi. 1603-cü ildə ardında vəliəhd buraxmadan vəfat edən İngiltərənin son Tüdor hökmdarı olan I Elizabet vəfat etdi və I Ceyms onun taxtını da ələ keçirdi. Beləliklə, tarixdə Yakobin dövrü adlanan və hər 3 ölkənin birləşdiyi 22 illik bir dövr başladı. Taxt-tacın birləşdirilməsindən sonra, İngiltərəyə köç etdi və özünü "İngiltərə və İrlandiya kralı" olaraq elan etdi. Bundan sonra, yalnız 1617-ci ildə Şotlandiyaya geri qayıtdı. O, İngiltərə və Şotlandiya üçün vahid bir parlament strukturunun yaradılması tərəfdarı idi. Onun hakimiyyəti illərində, Şimali İrlandiya və Amerika qitəsinin bir hissəsi Britaniyanın müstəmləkəsinə çevrildi.

I Ceyms Şotlandiyadakı 57 il 246 günlük səltənəti ilə sələfləri arasında ən uzun müddət taxtda qalan hökmdar kimi tarixdə anılır. Şotlandiyadakı arzularının çoxunu həyata keçirsə də, İngiltərədə bir çox çətinliklərlə qarşılaşdı. Məsələn, 1605 tarixli Barıt sui-qəsdi. I Ceymsin səltənət illərində Uilyam Şekspir, Ben Conson və Frensis Bekon kimi ədiblərlə Elizabet dövrünün "Qızıl çağı" inkişaf etməyə davam etdi. I Ceymsin özü də "Daemonologiya" (1597), "Müstəqil monarxiyaların həqiqi qanunları" (1598) və "Basilikon Doron" (1599) adlı əsərlərin müəllifi kimi bacarıqlı bir elm insanı idi. Bundan başqa o, İncilin yeni bir tərcüməsini maliyyələşdirdi.

Uşaqlıq illəri

Körpə kral

 
Gənc kral I Ceyms, 1574

I Ceyms Şotlandiya kraliçası Mariya Stüartın və onun ikinci əri Darnley lordu Henri Stüartın yeganə övladı idi. Həm kraliça Mariya, həm də onun əri Darnley lordu Henri Stüart İngiltərə kralı VII Henrinin nəticələri idi. Kraliça Mariyanın Şotlandiya üzərindəki hakimiyyəti etibarsız idi və bu katolik cütlük ölkədə protestant əsilzadələrin üsyanları ilə üz-üzə qalmışdı. Siyasi çətinliklərlə davam edən evliliklərinin son illərində Henri Stüart kraliçanın düşmənlərilə gizli bir ittifaq qurmuşdu və I Ceymsin doğumundan sadəcə 3 ay əvvəl kraliçanın şəxsi katibi David Rizzoya qarşı bir sui-qəsd təşkil etmişdi.

I Ceyms 19 iyun 1566 tarixində Edinburq qalasında Şotlandiyanın yeganə vəliəhdi olaraq dünyaya gəldi. 17 dekabr 1566 tarixində Stirlinq qalasında tərtib olunan katolik vəftiz mərasimi ilə vəftiz olundu.

Ceymsin atası Darnley lordu 10 fevral 1567 tarixində Edinburqda öldürüldü. Bir çox tarixçilərə görə bu cinayət David Rizzonun intiqamı idi. Kraliça Mariya isə çoxdan gözdən düşmüş, ərinin qatili olaraq anılan Ceyms Hepbörnlə evlənmiş, bu səbəbdən Şotlandiyada "vətən xaini" elan edilmişdi. 1567-ci ilin iyun ayında protestant üsyançılar tərəfindən həbs olunan Mariya Stüart Lock Leven qalasına salındı. Həbs olunarkən hamilə olan kraliça 22 iyul tarixində övladını itirdi. 2 gün sonra isə yeganə övladı olan Ceymsin lehinə Şotlandiya taxtından zorla əl çəkdirildi. Taxt naibi olaraq isə kraliçanın ögey qardaşı Moray lordu Ceyms Stüart təyin olundu.

Hakimiyyəti ələ alması

 
20 yaşlı I Ceyms

Kral Ceyms 1583-cü ilin iyun ayında ölkəni öz gücü altında birləşdirməyə başladı. Oktavianlar adlı 8 nəfərlik bir komissiya 1596-cı ildə ölkənin maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırdı. Kral Ceymsə qarşı son dövlət çevrilişi isə 1600-cü ilin avqust ayında Aleksandr Rutven tərəfindən həyata keçirildi.

1586-cı ildə İngiltərə ilə Bervik sülhü bağlandı. Ancaq bu müqaviləni və 1587-ci ildə İngiltərədə həbsdə olan anasının edam edilməsini həzm edə bilməyən I Ceyms Kraliça Elizabetanı taxtdan endirməyi hədəflədi. Kraliça Elizabet evli deyildi və özündən sonra heç kimi vəliəhd olaraq elan etməmişdi. Kral Ceyms isə onun ən yaxın qohumu idi. 1588-ci ildə baş verən Yenilməz armada müharibəsi ərzində özünü "İngiltərənin vətəndaşı və kraliçanın doğma oğlu" olaraq elan edərək Kraliça Elizabetaya öz ehtiramını göstərdi.

Evliliyi

Kral Ceyms gənclik illərində qadınlara çox da düşkün olmamış, buna görə də öz ismətliliyi ilə öyünmüşdür. Ancaq sonrakı illərdə özündən sonra vəliəhd qoymaq məqsədilə evlənməyə qərar verdi. Evlənəcəyi şəxs isə protestant olan II Frederikin 14 yaşlı qızı Danimarkalı Anna oldu.

1589-cu ildə Kopenhagendə vəkalətən bağlanan nigahdan sonra Anna Şotlandiyaya yola düşdü ancaq Norveç sahillərində fırtınaya tutuldu. Kral Ceyms isə 300 nəfərlik şəxsi dəstəsilə yeni arvadını xilas etmək üçün Leith sahillərindən gəmiylə yola çıxdı.

Cütlüyün rəsmi toy mərasimi 23 noyabr tarixində Oslodakı Qədim Yepiskop Sarayında baş tutdu. Kral və kraliçanın həyatda qalan 3 övladı olmuşdur. Danimarkalı Anna ərindən öncə 1619-cu ilin mart ayında vəfat etdi.

Cadugər ovu

Kral Ceyms cadugər ovu ilə çoxdan tanış olan Danimarkaya səyahəti əsnasında cadugərlik və cadugər ovu ilə yaxından tanış oldu. 1563 tarixli Cadugərlik haqqında qanunnaməyə əsaslanaraq Şotlandiyada keçirilən ilk böyük miqyaslı cadugər ovunu dəstəklədi. Yüzlərlə insan kralın Norveç sahilində tutulduğu fırtınaya görə təqsirləndirildi və cadugər damğası vurularaq cəzalandırıldı.

 
1609-cu ilə aid Şotlandiya sikkəsi

Kral Ceyms isə illər keçdikcə cadugərlik siyasətini daha da sərtləşdirmiş, hətta cadugər olaraq elan edilən qadınların işgəncə proseslərinə şəxsən şahidlik etmişdir. 1599-cu ildən sonra isə onun bu məsələyə olan münasibəti daha skeptik olmağa başladı.

İngiltərədə taxta çıxışı

 
Birləşmiş krallığın 1603-cü ildə istifadə edilən gerbi. Gerbdə Tüdor qızılgülü, Şotlandiya qanqalı və İngiltərə tacı təsvir olunmuşdur.

İngiltərənin sonuncu Tüdor hökmdarı olan Kraliça Elizabeta VIII Henrinin həyatda qalan son nəvəsi idi və I Ceyms VIII Henrinin bacısı Marqarita Tüdorun nəvəsi olduğundan İngiltərə taxtına ən yaxın vəliəhd hesab olunurdu. 1601-ci ildən sonra, yəni Kraliça Elizabetanın son illərində bəzi ingilis siyasətçilər, xüsusilə də baş nazir Robert Cecil İngiltərədə çıxa biləcək taxt müharibəsini önləmək üçün I Ceymslə gizlicə razılığa gəlməyə başladı. Baş nazir Robert Cecil 1603-cü ilin fevral ayının sonlarında Kral Ceymsə İngiltərə taxtına oturması ilə bağlı bir dövlət sənədi göndərdi və bu alış-verişdən bir neçə həftə sonra — 23 mart tarixində səhərə yaxın Kraliça Elizabeta vəfat etdi. Kral Ceyms isə vaxt itirmədən, elə həmin gün Londonda kral elan olundu.

5 aprel tarixində I Ceyms hər 3 ildən bir geri qayıdacağına söz verərək (o, Şotlandiyaya 1617-ci ildə geri qayıtmışdı) Edinburqdan Londona yola düşdü. Yerli əsilzadələr və lordlar yol boyunca kralı öz iqamətgahlarında keçirdikləri möhtəşəm məclislərlə qarşıladılar. Bu məclislərin birində Kral Ceyms "daşdan taxtı quş tükündən yatağa dəyişdim" ifadəsini işlətmişdir. Yeni kralı görmək üçün ölkənin hər yerindən paytaxta doğru böyük bir axın başlamışdı. 7 may tarixində Londona daxil olan I Ceyms böyük bir izdihamla qarşılandı.

Tacqoyma mərasimi 25 iyul tarixində baş tutdu. Dövrün ziyalılarından olan Ben Jonson öz yazılarında qeyd edir ki, həmin günlərdə ölkədə vəba epidemiyası olsa da, küçələr insanlarla dolu idi. Buna baxmayaraq, I Ceymsin təhvil aldığı İngiltərə taxtı çətin bir vəziyyətdə idi. Ölkədəki monopoliya və vergi sistemində böyük narazılıqlar var idi və İrlandiyada davam edən müharibə dövlət xəzinəsi üzərində böyük yük idi. I Ceyms taxta keçmədən öncə, İngiltərə 400,000 pound xarici borc almışdı.

I Ceyms öz vətənində yaxşı qarşılansa da, səltənətinin ilk ilində iki sui-qəsdə məruz qaldı. Yeni kral baş nazir Robert Cecil ilə gəldiyi gizli razılığa əsasən sələfinin yaratdığı Məşvərət məclisinin fəaliyyətini sonlandırmadı. Bu isə hökumət dəyişikliyi istəyənləri yeni kraldan narazı saldı. Bir müddət sonra isə özünün ən yaxın 2 adamını həmin məclisə daxil etdi.

1604-cü ilin oktyabr ayında "Böyük Britaniya kralı" titulunu qəbul etdi. I Ceyms xarici siyasətdə daha böyük nailiyyət qazandı. Belə ki, illərdir davam edən İngiltərə-İspaniya müharibəsinə son qoydu. 1604-cü ilin avqust ayında bağlanan sülhə əsasən İngiltərədəki katoliklərə dini azadlıq hüququ verildi.

Barıt sui-qəsdi

Əsas maddə: Barıt sui-qəsdi

 
I Ceyms, 1606-cı il

4 noyabr 1605 tarixində müxalif bir katolik olan Qay Foks tərəfindən tərtib olunan bir sui-qəsd cəhdi önlənmişdir. Belə ki, parlament binasının zirzəmisində gizlətdiyi 36 çəllək barıtla binanı, kralı və kralın ailəsini məhv etmək istəyən sui-qəsdçi hadisə baş tutmadan ələ keçirildi və edam edildi.

Kral və parlament

Əsas maddə: Böyük sözləşmə

Barıt sui-qəsdindən sonra parlament və kral arasındakı münasibətlər kəskinləşdi. 1604-cü ilin əvvəlində çağırılan növbədənkənar parlament məclisində hər iki tərəf bir-birinə dostluq münasibəti vəd etsə də, bu heç də belə olmadı. 7 iyul 1604 tarixində I Ceyms dəstək ala bilməyəcəyini başa düşərək parlamenti buraxdı. Hətta kral yekun nitqində bunları vurğulamışdır : "Axmaqları tərifləyəcək qədər axmaq deyiləm … Ölkə idarəsinə nəinki dəstək vermək, hətta mane olursunuz … Ümid edirəm ki, gələcəkdə öz müstəqil iradənizdən daha alçaq könüllülüklə istifadə edərsiniz …"

I Ceymsin səltənəti davam etdikcə, hökumət artan iqtisadi böhran səbəbilə zəifləyirdi. Kral sarayının bədxərcliliyi və iqtisadi iradəsizliyi artmaqda olan inflyasiyanı daha dərinləşdirirdi. Nəhayət, 1610-cu ilin fevral ayında Salisbury əyalətində bu məsələnin həlli üçün bir plan hazırlandı. Böyük sözləşmə adlanan bu plana əsasən, parlament yenidən fəaliyyətə başlamalı və krala aid 10 rəsmi imtiyaz parlamentə verilməli idi. Bunun qarşılığında isə parlament 600.000 £ həcmindəki dövlət borcunu ödəməli və əlavə olaraq dövlət xəzinəsinə illik 200.000 £ həcmində yardım göstərməli idi. Davam edən gərgin vəziyyət o qədər qarışıqlığa səbəb oldu ki, sonda I Ceyms dövlətin süqutunu gözə alaraq bu razılığı pozdu və 31 dekabr 1610 tarixində parlamentin fəaliyyətini yenidən dayandırdı. Bu tipdə olan digər bir plan isə 1614-cü ildə "Qarışıq Parlament" adıyla irəli sürülsə də, 9 həftəlik danışıqdan sonra pul ödənişlərindəki gecikmə səbəbilə qəbul edilmədi. Bundan sonra I Ceyms 1621-ci ilədək dövləti parlament olmadan idarə etdi. Ticarətdə və maliyyə məsələlərində mahir olan tacir Lionel Qranfildin köməyilə ölkənin maliyyə vəziyyəti yaxşılaşdı. Bundan başqa bir çox yüksək vəzifələr pul qarşılığında satılmağa başlandı.

Son illəri

Təqribən 50 yaşlarından sonra Kral Ceyms tifus və böyrək xəstəliyinə tutulmuşdu. Dişləri tökülmüş və spirtli içki aludəçisinə çevrilən kral ömrünün son illərində yeganə vəliəhdi olan Şahzadə Karlın nəzarəti altında yaşadı. 1625-ci ilin əvvəllərində Kral Ceyms maliyariya xəstəliyinə tutuldu və bu xəstəliklə mübarizə apararkən insult keçirdi. Bir müddət yatağa bağlı müalicə olunan kral 27 mart tarixində vəfat etdi. 7 may tarixində möhtəşəm bir dəfn mərasimi keçirildi. Kralın cənazəsi Vestminster abbadlığında dəfn edilsə də, məzarının dəqiq yeri əsrlər boyunca gizli tutuldu. Mərhum kralın məzarı XIX əsrdə VII Henrinin məzarı üzərində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olundu.

 
I Ceyms və ailəsi

Ailəsi

Kral Ceyms 1589-cu ildə Norveç və Danimarka kralı II Frederikin qızı Anna ilə evləndi. Bu evlilikdən kralın 7 övladı dünyaya gəldi:

  1. Şahzadə Henri (d. 19 fevral 1594 — ö. 6 noyabr 1612) — Uels şahzadəsi. 18 yaşında ikən tifus xəstəliyinə tutuldu və vəfat etdi.
  2. Elizabeta Stüart (d. 19 avqust 1596 — ö. 13 fevral 1662) — 1613-cü ildə Bohemiya kralı V Frederik ilə nigahlanmışdır.
  3. Marqarita Stüart (d. 24 dekabr 1598 — ö. mart 1600) — 2 yaşı tamam olmamış vəfat etmişdir.
  4. I Karl (d. 19 noyabr 1600 — ö. 30 yanvar 1649) — atasının ardından taxta çıxmışdır.
  5. Robert Stüart (d. 18 yanvar 1602 — ö. 27 may 1602) — 4 aylıq ikən vəfat etmişdir.
  6. Mariya Stüart (d. 8 aprel 1605 — ö. 16 dekabr 1607) — 2 yaşında vəfat etmişdir.
  7. Sofiya Stüart (iyun 1607) — doğulduğu gün vəfat etmişdir.

İstinadlar

  1.  By the normal rules of succession James had the best claim to the English throne, as the great-great-grandson of Henry VII. However, Henry VIII's will had passed over the Scottish line of his sister Margaret in favour of that of their younger sister Mary Tudor. In the event, Henry's will was disregarded. (Stewart 2003, pp. 159–161; Willson 1963, pp. 138–141).
  2. The title was opposed by the English Parliament and was not used on English statutes. James forced the Parliament of Scotland to use it, and it was used on proclamations, coinage, letters, and treaties in both realms. (Croft 2003, p. 67; Willson 1963, pp. 249–253). See also: the early history of the Union Flag.
  3.  Milling 2004, p. 155.
  4.  Guy 2004, pp. 236–237, 241–242, 270; Willson 1963, p. 13.
  5.  Guy 2004, pp. 248–250; Willson 1963, p. 16.
  6. As the Earl of Bedford was a Protestant, his place in the ceremony was taken by Jean, Countess of Argyll (Willson 1963, p. 17).
  7.  Guy 2004, pp. 364–365; Willson 1963, p. 19.
  8.  Croft 2003, pp. 17–18; Willson 1963, pp. 39, 50.
  9. Croft 2003, pp. 29, 41–42; Willson 1963, pp. 121–124.
  10.  Croft 2003, p. 23.
  11. Croft 2003, pp. 23–24.
  12.  James heard on 7 October of the decision to postpone the crossing for winter. (Stewart 2003, pp. 107–110).
  13.  Willson 1963, p. 85–95.
  14.  Willson 1963, p. 103.
  15.  Keay & Keay 1994, p. 556.
  16.  Croft 2003, p. 27; Lockyer 1998, p. 21; Willson 1963, pp. 105, 308–309.
  17.  James described Cecil as "king there in effect" (Croft 2003, p. 48)
  18.  Croft 2003, p. 49; Willson 1963, p. 158.
  19.  Stewart 2003, p. 169.
  20.  Stewart 2003, p. 172; Willson 1963, p. 165.
  21.  Croft 2003, pp. 50–51.
  22. ↑  Croft 2003, p. 51.
  23. Croft 2003, pp. 52–53.
  24. Stewart 2003, p. 219.
  25.  Croft 2003, p. 64.
  26.  Croft 2003, p. 63.
  27.  Quoted by Croft 2003, p. 62.
  28. Croft 2003, pp. 75–81.
  29.  Croft 2003, p. 93; Willson 1963, p. 348.
  30.  Willson 1963, p. 409.
  31.  Croft 2003, p. 101; Willson 1963, pp. 378, 404.
  32.  Croft 2003, p. 101; Willson 1963, p. 379.
  33. Some historians (for example Willson) consider James, who was 58 in 1624, to have lapsed into premature senility (Willson 1963, p. 425); but he suffered from an agonising species of arthritis which constantly left him indisposed, as well as other ailments; and Pauline Croft suggests that James regained some control over his affairs in summer 1624, afforded relief by the warm weather. She sees his continuing refusal to sanction war against Spain as a deliberate stand against the aggressive policies of Charles and Buckingham (Croft 2003, pp. 126–127); "James never became a cypher" (Croft 2003, p. 101). See also Lockyer 1998, p. 174: "During the last eighteen months of his life James fought a very effective rearguard action to preserve his control of foreign policy … he never became a cypher."
  34. Stanley, Arthur (1886). Historical Memorials of Westminster Abbey. London: John Murray. pp. 499–526.
  35. Stewart 2003, pp. 140, 142.
  36. John Chamberlain recorded: "It was verily thought that the disease was no other than the ordinary ague that had reigned and raged all over England". Alan Stewart writes: "Latter day experts have suggested enteric fever, typhoid fever, or porphyria, but at the time poison was the most popular explanation" (Stewart 2003, p. 248).
  37. Barroll 2001, p. 27; Willson 1963, p. 452.
  38.  Croft 2003, p. 55; Stewart 2003, p. 142; Sophia was buried at King Henry's Chapel in a tiny tomb shaped like a cradle. Willson 1963, p. 456.

Xarici keçidlər

  • Яков I Стюарт: жизнь между двумя плахами программы "Эха Москвы" из цикла "Всё так"
  • Хронология правления 2007-01-10 at the Wayback Machine
  • Работы Якова I

Avqust 13, 2021
ceyms, ingiliscə, james, england, iyun, 1566, mart, 1625, şotlandiya, ingiltərə, irlandiya, kralıdır, stüartlar, sülaləsindən, ingiltərə, taxtına, çıxan, kraldır, mart, 1603, tarixindən, etibarən, şotlandiya, ingiltərə, birləşdi, parlament, məhkəmə, qanunveric. I Ceyms Ingilisce I James of England d 19 iyun 1566 o 27 mart 1625 Sotlandiya Ingiltere ve Irlandiya kralidir Stuartlar sulalesinden Ingiltere taxtina cixan ilk kraldir 24 mart 1603 tarixinden etibaren Sotlandiya ve Ingiltere birlesdi Parlament mehkeme ve qanunvericilik strukturu butovlukde I Ceymsin elinde cemlendi I CeymsSotlandiya krali24 iyul 1567 27 mart 1625Selefi Mariya StuartXelefi I KarlIngiltere ve Irlandiya krali24 mart 1603 27 mart 1625Selefi I ElizabetXelefi I KarlSexsi melumatlarDogum tarixi 19 iyun 1566Dogum yeri Edinburq qalasi SotlandiyaVefat tarixi 27 mart 1625 58 yasinda Vefat yeri Herefordshire d Qerbi Mildlend d IngiltereVefat sebebi dizenteriyaDefn yeri Vestminster abbatligiAtasi Henri StuartAnasi Mariya StuartHeyat yoldasi Danimarkali AnnaUsaqlari Henri FrederikElizabet StuartI Karl Vikianbarda elaqeli mediafayllarI Ceyms hem Sotlandiya kralicasi Mariya Stuartin oglu hem de Ingiltere ve Irlandiya krali VII Henrinin kotucesi idi Buna gore de her uc taxtda pay sahibi idi Hele 13 ayliq bir korpe iken anasi taxtdan geri cekilmis ve oglunu Sotlandiya krali elan etmisdir 12 yasinadek olkeni 4 muxtelif taxt naibi idare etdi 1578 ci ilde hakimiyyete ozu kecse de 1583 cu iledek dovlet idaresini tam olaraq ele ala bilmedi 1603 cu ilde ardinda veliehd buraxmadan vefat eden Ingilterenin son Tudor hokmdari olan I Elizabet vefat etdi ve I Ceyms onun taxtini da ele kecirdi 1 Belelikle tarixde Yakobin dovru adlanan ve her 3 olkenin birlesdiyi 22 illik bir dovr basladi Taxt tacin birlesdirilmesinden sonra Ingiltereye koc etdi ve ozunu Ingiltere ve Irlandiya krali olaraq elan etdi 2 Bundan sonra yalniz 1617 ci ilde Sotlandiyaya geri qayitdi O Ingiltere ve Sotlandiya ucun vahid bir parlament strukturunun yaradilmasi terefdari idi Onun hakimiyyeti illerinde Simali Irlandiya ve Amerika qitesinin bir hissesi Britaniyanin mustemlekesine cevrildi I Ceyms Sotlandiyadaki 57 il 246 gunluk selteneti ile selefleri arasinda en uzun muddet taxtda qalan hokmdar kimi tarixde anilir Sotlandiyadaki arzularinin coxunu heyata kecirse de Ingilterede bir cox cetinliklerle qarsilasdi Meselen 1605 tarixli Barit sui qesdi I Ceymsin seltenet illerinde Uilyam Sekspir Ben Conson ve Frensis Bekon kimi ediblerle Elizabet dovrunun Qizil cagi inkisaf etmeye davam etdi 3 I Ceymsin ozu de Daemonologiya 1597 Musteqil monarxiyalarin heqiqi qanunlari 1598 ve Basilikon Doron 1599 adli eserlerin muellifi kimi bacariqli bir elm insani idi Bundan basqa o Incilin yeni bir tercumesini maliyyelesdirdi Mundericat 1 Usaqliq illeri 1 1 Korpe kral 1 2 Hakimiyyeti ele almasi 2 Evliliyi 3 Caduger ovu 4 Ingilterede taxta cixisi 4 1 Barit sui qesdi 5 Kral ve parlament 6 Son illeri 7 Ailesi 8 Istinadlar 9 Xarici kecidlerUsaqliq illeri RedakteKorpe kral Redakte Genc kral I Ceyms 1574 I Ceyms Sotlandiya kralicasi Mariya Stuartin ve onun ikinci eri Darnley lordu Henri Stuartin yegane ovladi idi Hem kralica Mariya hem de onun eri Darnley lordu Henri Stuart Ingiltere krali VII Henrinin neticeleri idi Kralica Mariyanin Sotlandiya uzerindeki hakimiyyeti etibarsiz idi ve bu katolik cutluk olkede protestant esilzadelerin usyanlari ile uz uze qalmisdi Siyasi cetinliklerle davam eden evliliklerinin son illerinde Henri Stuart kralicanin dusmenlerile gizli bir ittifaq qurmusdu ve I Ceymsin dogumundan sadece 3 ay evvel kralicanin sexsi katibi David Rizzoya qarsi bir sui qesd teskil etmisdi 4 5 I Ceyms 19 iyun 1566 tarixinde Edinburq qalasinda Sotlandiyanin yegane veliehdi olaraq dunyaya geldi 17 dekabr 1566 tarixinde Stirlinq qalasinda tertib olunan katolik veftiz merasimi ile veftiz olundu 6 Ceymsin atasi Darnley lordu 10 fevral 1567 tarixinde Edinburqda olduruldu Bir cox tarixcilere gore bu cinayet David Rizzonun intiqami idi Kralica Mariya ise coxdan gozden dusmus erinin qatili olaraq anilan Ceyms Hepbornle evlenmis bu sebebden Sotlandiyada veten xaini elan edilmisdi 1567 ci ilin iyun ayinda protestant usyancilar terefinden hebs olunan Mariya Stuart Lock Leven qalasina salindi Hebs olunarken hamile olan kralica 22 iyul tarixinde ovladini itirdi 2 gun sonra ise yegane ovladi olan Ceymsin lehine Sotlandiya taxtindan zorla el cekdirildi Taxt naibi olaraq ise kralicanin ogey qardasi Moray lordu Ceyms Stuart teyin olundu 7 Hakimiyyeti ele almasi Redakte 20 yasli I CeymsKral Ceyms 1583 cu ilin iyun ayinda olkeni oz gucu altinda birlesdirmeye basladi Oktavianlar adli 8 neferlik bir komissiya 1596 ci ilde olkenin maliyye veziyyetini yaxsilasdirdi 8 Kral Ceymse qarsi son dovlet cevrilisi ise 1600 cu ilin avqust ayinda Aleksandr Rutven terefinden heyata kecirildi 9 1586 ci ilde Ingiltere ile Bervik sulhu baglandi Ancaq bu muqavileni ve 1587 ci ilde Ingilterede hebsde olan anasinin edam edilmesini hezm ede bilmeyen I Ceyms Kralica Elizabetani taxtdan endirmeyi hedefledi Kralica Elizabet evli deyildi ve ozunden sonra hec kimi veliehd olaraq elan etmemisdi Kral Ceyms ise onun en yaxin qohumu idi 1588 ci ilde bas veren Yenilmez armada muharibesi erzinde ozunu Ingilterenin vetendasi ve kralicanin dogma oglu olaraq elan ederek Kralica Elizabetaya oz ehtiramini gosterdi 10 Evliliyi RedakteKral Ceyms genclik illerinde qadinlara cox da duskun olmamis buna gore de oz ismetliliyi ile oyunmusdur Ancaq sonraki illerde ozunden sonra veliehd qoymaq meqsedile evlenmeye qerar verdi 11 Evleneceyi sexs ise protestant olan II Frederikin 14 yasli qizi Danimarkali Anna oldu Kralica Danimarkali Anna 1605 ci il 1589 cu ilde Kopenhagende vekaleten baglanan nigahdan sonra Anna Sotlandiyaya yola dusdu ancaq Norvec sahillerinde firtinaya tutuldu Kral Ceyms ise 300 neferlik sexsi destesile yeni arvadini xilas etmek ucun Leith sahillerinden gemiyle yola cixdi 12 Cutluyun resmi toy merasimi 23 noyabr tarixinde Oslodaki Qedim Yepiskop Sarayinda bas tutdu 13 Kral ve kralicanin heyatda qalan 3 ovladi olmusdur Danimarkali Anna erinden once 1619 cu ilin mart ayinda vefat etdi Caduger ovu RedakteKral Ceyms caduger ovu ile coxdan tanis olan Danimarkaya seyaheti esnasinda cadugerlik ve caduger ovu ile yaxindan tanis oldu 14 1563 tarixli Cadugerlik haqqinda qanunnameye esaslanaraq Sotlandiyada kecirilen ilk boyuk miqyasli caduger ovunu destekledi Yuzlerle insan kralin Norvec sahilinde tutuldugu firtinaya gore teqsirlendirildi ve caduger damgasi vurularaq cezalandirildi 1609 cu ile aid Sotlandiya sikkesi Kral Ceyms ise iller kecdikce cadugerlik siyasetini daha da sertlesdirmis hetta caduger olaraq elan edilen qadinlarin isgence proseslerine sexsen sahidlik etmisdir 15 1599 cu ilden sonra ise onun bu meseleye olan munasibeti daha skeptik olmaga basladi 16 Ingilterede taxta cixisi Redakte Birlesmis kralligin 1603 cu ilde istifade edilen gerbi Gerbde Tudor qizilgulu Sotlandiya qanqali ve Ingiltere taci tesvir olunmusdur Ingilterenin sonuncu Tudor hokmdari olan Kralica Elizabeta VIII Henrinin heyatda qalan son nevesi idi ve I Ceyms VIII Henrinin bacisi Marqarita Tudorun nevesi oldugundan Ingiltere taxtina en yaxin veliehd hesab olunurdu 1601 ci ilden sonra yeni Kralica Elizabetanin son illerinde bezi ingilis siyasetciler xususile de bas nazir Robert Cecil Ingilterede cixa bilecek taxt muharibesini onlemek ucun I Ceymsle gizlice raziliga gelmeye basladi 17 Bas nazir Robert Cecil 1603 cu ilin fevral ayinin sonlarinda Kral Ceymse Ingiltere taxtina oturmasi ile bagli bir dovlet senedi gonderdi ve bu alis verisden bir nece hefte sonra 23 mart tarixinde sehere yaxin Kralica Elizabeta vefat etdi Kral Ceyms ise vaxt itirmeden ele hemin gun Londonda kral elan olundu 18 5 aprel tarixinde I Ceyms her 3 ilden bir geri qayidacagina soz vererek o Sotlandiyaya 1617 ci ilde geri qayitmisdi Edinburqdan Londona yola dusdu Yerli esilzadeler ve lordlar yol boyunca krali oz iqametgahlarinda kecirdikleri mohtesem meclislerle qarsiladilar Bu meclislerin birinde Kral Ceyms dasdan taxti qus tukunden yataga deyisdim ifadesini isletmisdir Yeni krali gormek ucun olkenin her yerinden paytaxta dogru boyuk bir axin baslamisdi 7 may tarixinde Londona daxil olan I Ceyms boyuk bir izdihamla qarsilandi 19 Tacqoyma merasimi 25 iyul tarixinde bas tutdu Dovrun ziyalilarindan olan Ben Jonson oz yazilarinda qeyd edir ki hemin gunlerde olkede veba epidemiyasi olsa da kuceler insanlarla dolu idi 20 Buna baxmayaraq I Ceymsin tehvil aldigi Ingiltere taxti cetin bir veziyyetde idi Olkedeki monopoliya ve vergi sisteminde boyuk naraziliqlar var idi ve Irlandiyada davam eden muharibe dovlet xezinesi uzerinde boyuk yuk idi 21 I Ceyms taxta kecmeden once Ingiltere 400 000 pound xarici borc almisdi I Ceyms oz veteninde yaxsi qarsilansa da seltenetinin ilk ilinde iki sui qesde meruz qaldi 22 Yeni kral bas nazir Robert Cecil ile geldiyi gizli raziliga esasen selefinin yaratdigi Mesveret meclisinin fealiyyetini sonlandirmadi 22 Bu ise hokumet deyisikliyi isteyenleri yeni kraldan narazi saldi Bir muddet sonra ise ozunun en yaxin 2 adamini hemin meclise daxil etdi 22 1604 cu ilin oktyabr ayinda Boyuk Britaniya krali titulunu qebul etdi I Ceyms xarici siyasetde daha boyuk nailiyyet qazandi Bele ki illerdir davam eden Ingiltere Ispaniya muharibesine son qoydu 1604 cu ilin avqust ayinda baglanan sulhe esasen Ingilteredeki katoliklere dini azadliq huququ verildi 23 Barit sui qesdi Redakte Esas madde Barit sui qesdi I Ceyms 1606 ci il 4 noyabr 1605 tarixinde muxalif bir katolik olan Qay Foks terefinden tertib olunan bir sui qesd cehdi onlenmisdir Bele ki parlament binasinin zirzemisinde gizletdiyi 36 cellek baritla binani krali ve kralin ailesini mehv etmek isteyen sui qesdci hadise bas tutmadan ele kecirildi ve edam edildi 24 25 Kral ve parlament RedakteEsas madde Boyuk sozlesmeBarit sui qesdinden sonra parlament ve kral arasindaki munasibetler keskinlesdi 1604 cu ilin evvelinde cagirilan novbedenkenar parlament meclisinde her iki teref bir birine dostluq munasibeti ved etse de bu hec de bele olmadi 26 7 iyul 1604 tarixinde I Ceyms destek ala bilmeyeceyini basa duserek parlamenti buraxdi Hetta kral yekun nitqinde bunlari vurgulamisdir Axmaqlari terifleyecek qeder axmaq deyilem Olke idaresine neinki destek vermek hetta mane olursunuz Umid edirem ki gelecekde oz musteqil iradenizden daha alcaq konullulukle istifade edersiniz 27 I Ceymsin selteneti davam etdikce hokumet artan iqtisadi bohran sebebile zeifleyirdi Kral sarayinin bedxercliliyi ve iqtisadi iradesizliyi artmaqda olan inflyasiyani daha derinlesdirirdi Nehayet 1610 cu ilin fevral ayinda Salisbury eyaletinde bu meselenin helli ucun bir plan hazirlandi Boyuk sozlesme adlanan bu plana esasen parlament yeniden fealiyyete baslamali ve krala aid 10 resmi imtiyaz parlamente verilmeli idi Bunun qarsiliginda ise parlament 600 000 hecmindeki dovlet borcunu odemeli ve elave olaraq dovlet xezinesine illik 200 000 hecminde yardim gostermeli idi 28 Davam eden gergin veziyyet o qeder qarisiqliga sebeb oldu ki sonda I Ceyms dovletin suqutunu goze alaraq bu raziligi pozdu ve 31 dekabr 1610 tarixinde parlamentin fealiyyetini yeniden dayandirdi Bu tipde olan diger bir plan ise 1614 cu ilde Qarisiq Parlament adiyla ireli surulse de 9 heftelik danisiqdan sonra pul odenislerindeki gecikme sebebile qebul edilmedi 29 Bundan sonra I Ceyms 1621 ci iledek dovleti parlament olmadan idare etdi Ticaretde ve maliyye meselelerinde mahir olan tacir Lionel Qranfildin komeyile olkenin maliyye veziyyeti yaxsilasdi Bundan basqa bir cox yuksek vezifeler pul qarsiliginda satilmaga baslandi 30 Son illeri RedakteTeqriben 50 yaslarindan sonra Kral Ceyms tifus ve boyrek xesteliyine tutulmusdu 31 Disleri tokulmus ve spirtli icki aludecisine cevrilen kral omrunun son illerinde yegane veliehdi olan Sahzade Karlin nezareti altinda yasadi 32 33 1625 ci ilin evvellerinde Kral Ceyms maliyariya xesteliyine tutuldu ve bu xestelikle mubarize apararken insult kecirdi Bir muddet yataga bagli mualice olunan kral 27 mart tarixinde vefat etdi 7 may tarixinde mohtesem bir defn merasimi kecirildi Kralin cenazesi Vestminster abbadliginda defn edilse de mezarinin deqiq yeri esrler boyunca gizli tutuldu Merhum kralin mezari XIX esrde VII Henrinin mezari uzerinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani askar olundu 34 I Ceyms ve ailesiAilesi RedakteKral Ceyms 1589 cu ilde Norvec ve Danimarka krali II Frederikin qizi Anna ile evlendi Bu evlilikden kralin 7 ovladi dunyaya geldi 35 Sahzade Henri d 19 fevral 1594 o 6 noyabr 1612 Uels sahzadesi 18 yasinda iken tifus xesteliyine tutuldu ve vefat etdi 36 Elizabeta Stuart d 19 avqust 1596 o 13 fevral 1662 1613 cu ilde Bohemiya krali V Frederik ile nigahlanmisdir Marqarita Stuart d 24 dekabr 1598 o mart 1600 2 yasi tamam olmamis vefat etmisdir I Karl d 19 noyabr 1600 o 30 yanvar 1649 atasinin ardindan taxta cixmisdir Robert Stuart d 18 yanvar 1602 o 27 may 1602 4 ayliq iken vefat etmisdir 37 Mariya Stuart d 8 aprel 1605 o 16 dekabr 1607 2 yasinda vefat etmisdir Sofiya Stuart iyun 1607 doguldugu gun vefat etmisdir 38 Istinadlar Redakte By the normal rules of succession James had the best claim to the English throne as the great great grandson of Henry VII However Henry VIII s will had passed over the Scottish line of his sister Margaret in favour of that of their younger sister Mary Tudor In the event Henry s will was disregarded Stewart 2003 pp 159 161 Willson 1963 pp 138 141 The title was opposed by the English Parliament and was not used on English statutes James forced the Parliament of Scotland to use it and it was used on proclamations coinage letters and treaties in both realms Croft 2003 p 67 Willson 1963 pp 249 253 See also the early history of the Union Flag Milling 2004 p 155 Guy 2004 pp 236 237 241 242 270 Willson 1963 p 13 Guy 2004 pp 248 250 Willson 1963 p 16 As the Earl of Bedford was a Protestant his place in the ceremony was taken by Jean Countess of Argyll Willson 1963 p 17 Guy 2004 pp 364 365 Willson 1963 p 19 Croft 2003 pp 17 18 Willson 1963 pp 39 50 Croft 2003 pp 29 41 42 Willson 1963 pp 121 124 Croft 2003 p 23 Croft 2003 pp 23 24 James heard on 7 October of the decision to postpone the crossing for winter Stewart 2003 pp 107 110 Willson 1963 p 85 95 Willson 1963 p 103 Keay amp Keay 1994 p 556 Croft 2003 p 27 Lockyer 1998 p 21 Willson 1963 pp 105 308 309 James described Cecil as king there in effect Croft 2003 p 48 Croft 2003 p 49 Willson 1963 p 158 Stewart 2003 p 169 Stewart 2003 p 172 Willson 1963 p 165 Croft 2003 pp 50 51 1 2 3 Croft 2003 p 51 Croft 2003 pp 52 53 Stewart 2003 p 219 Croft 2003 p 64 Croft 2003 p 63 Quoted by Croft 2003 p 62 Croft 2003 pp 75 81 Croft 2003 p 93 Willson 1963 p 348 Willson 1963 p 409 Croft 2003 p 101 Willson 1963 pp 378 404 Croft 2003 p 101 Willson 1963 p 379 Some historians for example Willson consider James who was 58 in 1624 to have lapsed into premature senility Willson 1963 p 425 but he suffered from an agonising species of arthritis which constantly left him indisposed as well as other ailments and Pauline Croft suggests that James regained some control over his affairs in summer 1624 afforded relief by the warm weather She sees his continuing refusal to sanction war against Spain as a deliberate stand against the aggressive policies of Charles and Buckingham Croft 2003 pp 126 127 James never became a cypher Croft 2003 p 101 See also Lockyer 1998 p 174 During the last eighteen months of his life James fought a very effective rearguard action to preserve his control of foreign policy he never became a cypher Stanley Arthur 1886 Historical Memorials of Westminster Abbey London John Murray pp 499 526 Stewart 2003 pp 140 142 John Chamberlain recorded It was verily thought that the disease was no other than the ordinary ague that had reigned and raged all over England Alan Stewart writes Latter day experts have suggested enteric fever typhoid fever or porphyria but at the time poison was the most popular explanation Stewart 2003 p 248 Barroll 2001 p 27 Willson 1963 p 452 Croft 2003 p 55 Stewart 2003 p 142 Sophia was buried at King Henry s Chapel in a tiny tomb shaped like a cradle Willson 1963 p 456 Xarici kecidler RedakteYakov I Styuart zhizn mezhdu dvumya plahami programmy Eha Moskvy iz cikla Vsyo tak Hronologiya pravleniya Arxivlesdirilib 2007 01 10 at the Wayback Machine Raboty Yakova IMenbe https az wikipedia org w index php title I Ceyms amp oldid 6012118, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.