Vikipediya azad ensiklopediya Nəzəri informatika informatikanın riyazi və nəzəri əsaslarını öyrənən bir sahədir Bu sahə

Vikipediya azad ensiklopediya Nezeri informatika informatikanin riyazi ve nezeri esaslarini oyrenen bir sahedir Bu sahe hesablama alqoritm melumat strukturlari murekkeblik nezeriyyesi formal diller ve avtomatlar kimi movzulari ehate edir Nezeri informatika hesablama nezeriyyesi ve onun tetbiqi ucun fundamental prinsipleri formalasdirir ve bir cox diger informatika sahelerinin inkisafina esas yaradir Esas movzulari span Hesablama nezeriyyesi span Bu alqoritmlerin ve hesablama proseslerinin nezeri esaslarini arasdirir Hesablama nezeriyyesi neyi hesablamaq olar sualina cavab axtarir ve bunun ucun muxtelif formal modelleri istifade edir Turinq masinlari her hansi bir hesablamanin nece yerine yetirile bileceyini gosteren nezeri modeldir Turing masinlari hesablama prosesinin serhedlerini anlamaq ucun esas vasitedir Hesablama funksiyalari hesablama proseslerinin terifini veren funksiyalardir Bu reallasdirma mumkunluyunu arasdirmaq ucun istifade olunur Alqoritm nezeriyyesi span Alqoritm nezeriyyesi alqoritmlerin effektivliyini performansini ve semereliliyini oyrenir Alqoritmlerin analizi alqoritmlerin zaman ve mekan murekkebliyini qiymetlendirmek ucun metodlar teqdim edir Bu O nun W nin ve 8 nin asimptotik notasiya anlayislarini ehate edir Murekkeblik sinifleri P NP NP tam ve NP hard kimi mulahizeleri arasdirir Bu sinifler alqoritmlerin hell edilmesi ucun teleb olunan resurslarin zaman yaddas teleblerini gosterir Formal diller ve avtomatlar span Bu sahe riyazi modeller ve formal dillerin tehlilini ehate edir Avtomatlar ve formal diller riyazi nezeriyye ve komputer elmleri arasinda bir elaqe yaradir Dilli formalizasiya dillerin qrammatikalarini tertib etmek ve onlari tehlil etmek ucun formal sistemler meselen kontekstual regulat diller istifade olunur Avtomatlar muxtelif formal dilleri qebul eden ve isleyen avtomat modelleri meselen sonlu avtomatlar nezeri informatikanin vacib hisselerindendir Melumat strukturlari span Melumat strukturlari verilenlerin saxlanmasi ve teskil edilmesinin riyazi prinsiplerini oyrenir Bu melumatlarin semereli islenmesi ve axtarisi ucun ehemiyyetlidir Melumat strukturlarinin analizi massivler bagli siyahilar qrafikler agaclar ve diger strukturlarin semereliliyini qiymetlendirmek ucun istifade olunan metodlar Tetbiq saheleri Melumat strukturlari muxtelif tetbiqlerde meselen axtaris alqoritmlerinde ve verilenler bazasi sistemlerinde istifade olunur Kombinatorika ve Qraf nezeriyyesi span Kombinatorika obyektlerin muxtelif tertibatlarini arasdirir qraf nezeriyyesi ise qrafik strukturlarin davranisini tehlil edir Qraf alqoritmleri Dijkstra Prim Kruskal kimi alqoritmler qrafiklerde en qisa yol minimal agac ve s tapmaq ucun istifade olunur Kombinatorik problemler meselen kombinasiya permutasiya ve muvafiq saylarin hesablanmasi Cryptography Kriptoqrafiya span Nezeri informatika kriptoqrafik alqoritmlerin ve metodlarin analizi ile de baglidir Burada melumatlarin gizliliyi ve tehlukesizliyi ucun nezeri yanasmalar inkisaf etdirilir Nezeri informatikanin tetbiqi span Nezeri informatikanin tedqiqatlari ve prinsipleri proqram teminati inkisafinda alqoritmlerin optimallasdirilmasinda melumatlarin emalinda ve muasir komputer sistemlerinin dizayninda genis sekilde tetbiq olunur Riyazi anlayislarin deqiq terifi ve analizi daha semereli ve guclu hesablama sistemlerinin yaradilmasinda ehemiyyetli rol oynayir Nezeri informatika riyazi ve felsefi prinsipleri birlesdirerek komputer elmlerinin esaslarini formalasdirir Alqoritm tertibati verilenlerin emali riyazi modellesdirme ve sistem analizi kimi sahelerdeki inkisaflar riyazi dusunce ve analitik bacariqlari inkisaf etdirir bununla da informatika sahesinde yeni perspektivler acir Istinadlar span SIGACT 8 dekabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 yanvar 2017 Cook Stephen A The complexity of theorem proving procedures Proceedings of the third annual ACM symposium on Theory of computing STOC 71 1971 151 158 doi 10 1145 800157 805047 ISBN 978 1 4503 7464 4 Any classical mathematical algorithm for example can be described in a finite number of English words Theory of Recursive Functions and Effective Computability McGraw Hill 1967 Page 2 Cryptology J Van Leeuwen redaktor Handbook of Theoretical Computer Science 1 Elsevier 1990 Menezes A J van Oorschot P C Vanstone S A Handbook of Applied Cryptography Taylor amp Francis 1997 ISBN 978 0 8493 8523 0 Paul E Black ed entry for data structure in U S 15 December 2004 Online version Arxiv sureti 10 avqust 2017 tarixinden Wayback Machine saytinda Accessed May 21 2009 Entry data structure in the Encyclopaedia Britannica 2009 Online entry Arxiv sureti 2 may 2015 tarixinden Wayback Machine saytinda accessed on May 21 2009 Ghosh Sukumar Distributed Systems An Algorithmic Approach Chapman amp Hall CRC 2007 seh 10 ISBN 978 1 58488 564 1 R W Butler What is Formal Methods 6 avqust 2001 8 dekabr 2006 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 noyabr 2006 David R Anderson Some background on why people in the empirical sciences may want to better understand the information theoretic methods PDF 1 noyabr 2003 23 iyul 2011 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 iyun 2010 Edebiyyat span Martin Davis Ron Sigal Elaine J Weyuker Computability complexity and languages fundamentals of theoretical computer science 2nd ed Academic Press 1994 ISBN 0 12 206382 1 Covers theory of computation but also program semantics and quantification theory Aimed at graduate students Xarici kecidler span SIGACT directory of additional theory links archived 15 July 2017 Theory Matters Wiki Theoretical Computer Science TCS Advocacy Wiki List of academic conferences in the area of theoretical computer science at confsearch Theoretical Computer Science StackExchange a Question and Answer site for researchers in theoretical computer science Computer Science Animated Theory of computation at the Massachusetts Institute of Technology Normativ yoxlamaGND 4196735 5 Microsoft 80444323 InformatikaCihazSxem lovhesi Periferiya qurgulari Inteqral sxem Cip uzerinde sistem Yasil hesablama Elektron dizaynin avtomatlasdirilmasi Cihazin suretlendirilmesiKomputer sistemlerinin teskiliKomputerin arxitekturasi Gomulu sistemlerSebekelerSebeke arxitekturasi Verilenlerin oturulmesi protokollari Sebeke avadanligi Sebeke planlayicisiProqram teminatinin teskiliInterpretator Araliq proqram teminati Virtual masin Emeliyyat sistemiNezeriyye veProqramlasdirma paradiqmasi Proqramlasdirma dili Kompilyator Modellesdirme dili Freymvork Inteqrasiya olunmus inkisaf muhiti Proqram konfiqurasiyasinin idare edilmesi Proqram kitabxanasi RepozitoriyaProqram teminati tertibatiNezaret axini Proqram teminati prosesi Teleblerin tehlili Proqram dizayni Proqram teminati muhendisliyi Proqramlasdirma komandasi Aciq menbeli proqram teminatiAlqoritmler nezeriyyesiHesablama modeli Formal diller Avtomatlasdirma nezeriyyesi Hesablama nezeriyyesi Hesablama murekkebliyi nezeriyyesi Mentiq SemantikaAlqoritmlerAlqoritmin dizayni Alqoritmin analizi Alqoritmik semerelilik Tesadufi alqoritm Hesablama hendesesiHesablama riyaziyyatiDiskret riyaziyyat Ehtimal Statistika Riyazi proqram teminati Informasiya nezeriyyesi Riyazi analiz Ededi analiz Nezeri informatikaInformasiya sistemiVerilenler bazasi idareetme sistemleri Komputer melumatlarinin saxlanmasi Muessise melumat sistemi Cografi informasiya sistemi Qerar qebuledici destek sistemi sistemi Multimedia verilenler bazasi Data mining Elektron kitabxana Komputer platformasi Reqemsal marketinq Umumdunya horumcek toru Informasiya axtarisiKibertehlukesizlikKriptoqrafiya Formal metodlar Mudaxilenin askarlanmasi sistemi Sebeke tehlukesizliyi Informasiya tehlukesizliyi Tetbiq tehlukesizliyiInsan komputer qarsiliqli elaqesiQarsiliqli tesir dizayni Sosial hesablama Her yerde hesablama VizualizasiyaParalel hesablamaSuni intellektTebii dilin emali Komputer gorunusu Avtomatlasdirilmis planlasdirma Optimallasdirma Idareetme nezeriyyesi Suni intellekt felsefesiMasin oyrenmesiQrafikaAnimasiya Render Qrafik prosessor Virtual realliqTetbiqi hesablamaElektron ticaret Hesablama fizikasi Reqemsal senet Kibermuharibe Elektron secki Videooyunlar Metn prosessoru Emeliyyat arasdirmasi Komputer destekli telimKateqoriya Esaslari Vikianbar Kateqoriya Informatika