| Şeyx Baba məscidi | |
|---|---|
| fars. مسجد شیخ بابا مراغه | |
| Ölkə | |
| Şəhər | Marağa |
| Aidiyyatı | Teymuri, Qaraqoyunlu |
| Memar | Həsən Marağayi |
| Tikilmə tarixi | 1459-cu il |
| Vəziyyəti | stabil |
| Təyin edilib | 2003 |
| İstinad nöm. | 23041 |
Şeyx Baba məscidi (fars. مسجد شیخ بابا مراغه) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Marağa şəhərində yerləşən tarixi abidə. 2003-cü ildə bərpa işləri aparılan məscid günümüzdə ibadətlər üçün açıqdır. Məscid Marağanın Xacənəsr küçəsinin qərbində yerləşir.
Tarixi
| ]Şeyx Baba məscidi Marağanın günümüzə qədər gəlib çatmış ən qədim 2-ci məscididir. Teymuri və Qaraqoyunlu dövrünə aid olan abidə 1459-cu ildə (hicri 864) Fətullah bin Hacı Xəlilullah bin Ubeydullah Mürid və Kəmaləddin Şeyx Babanın köməkliyi ilə inşa edilib. Məscidin memarı Zəhibiyə topluluğundan olub Şeyx Babanın xahişi ilə bu işi ərsəyə gətirərək vəqflərə bağışlamışdır. Daha sonra Həsən Marağayi Şeyx Baba məscidinin yaxınlığında başqa bir məscid inşa edərək adını Fətullah qoyub. Bu məscidin adı sonradan dəyişdirilərək Ağa Həsən məscidi olmuşdur. Şeyx Baba məscidi illər ərzində zərər görmüş və bəzi bölmələri uçub-dağılsa da 2003-cü ildə burada yenidən bərpa işləri aparılıb. Bu bərpa işləri nəticəsində məscid İranın günümüzdə istifadəyə açıq olan məscidlərinə bənzəyib.
Kitabələri
| ]Məscidin günümüzə bir neçə kitabəsi gəlib çatmışdır. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi "Sütun iplik" adlanır. Bu kitabə daş bir sütun üzərinə işlənib. Sütun dairəvi formada olub hündürlüyü 5 m, çevrəsinin diametri 186 sm-dir. Sütunun aşağısından etibarən 60 sm-lik bir hissəsi boşdur. Yazı olan qisminin əhatə etdiyi sahə 160 sm-dir. Süls xətti ilə yazılan yazıda hicri 864 yəni 1459-cu il tarixi nəzərə çarpır. Bu tarix məscidin inşa edilmə tarixidir. Daha sonra Məhəmməd peyğəmbərin adı ilə başlayan yazıda Hz. Əlinin, müridlərin, şeyxlərin və Şeyx Babanın müridlərinin adları qeyd olunub. Yazı Şeyx İbrahimin adı ilə sona çatır. Kitabənin xəttatı Cəlaləddin, yazını nəqş edən usta isə Əli adında bir şəxsdir. Kitabədəki yazının fars dilində orginal variantı belədir:
"fars. فی متابعه الانبیا و الاولیا سیدنا کمال الدین و ملانا فخر الله و الدین شیخ بابا, هذه سلسله ... المشایخ رحمهم الله... حضرت ریالت علیه السلام , امیر المومنین علی کرم الله وجهه, شیخ حبیب بصری عجمی , شیخ داود طایی ,شیخ معروف کرخی ,شیخ سری سقطی , شیخ جنید بغدادی , شیخ شمس الدین دینوری , شیخ احمد قاضی دینوری , قاضی امام احمد بن محمد , شیخ ابی النجیب عبد القادر سهروردی , شیخ قطب الدین احمد ابهری . شیخ رکت الدین محمد سجاسی , شیخ شهاب الدین محمود تبریزی , سید جمال الدین , شیخ ابراهیم زاهد الجیلی , شیخ بابا . شیخ مصطفی , شیخ یعقوب , شیخ... , شیخ ابراهیم, امر بعماره هذا المسجد المبارکه فتح الله بن حاجی خلیل الله بن عبید الله التابانی فی تاریخ سنه اربع وستین و ثمانمائه, عمل علی حجار کتیبه جلال الدین شیخ مجاهد , شیخ بایزید , شیخ شهاب الدین "
Məscidin bərpası zamanı bu kitabə Marağada yerləşən Elxani muzeyinə aparılıb və İranın Mədəniyyət nazirliyi tərəfindən 790 nömrəsi ilə milli əsərlər siyasına əlavə edilib. Məscidin digər kitabəsi qərb tərəfdəki divarın alt hissəsində tapılıb. Bu kitabənin uzunluğu 1 m-dir və mərmərdən hazırlanıb. Əslində bu kitabə məzar daşıdır və məscidin inşasından sonra məscidə yerləşdirilib. Onun üzərində bir neçə şer və hicri 1306-cı il tarixi həkk olunub. Bunlardan əlavə minbərin hər iki tərəfində iki fərqli kitabə aşkar edilib. Onlar hər ikisi mərmərdən hazırlanıb. Kitabələrdən biri Marağalı pəhləvanlardan biri haqqındadır. Onun üzərində hicri 1015 (1606-cı il) tarixi qeyd olunub. Günümüzdə bu yazı divarın alt hissəsində qaldığı üçün təəssüf ki, oxunmur. Digər kitabə Şeyx Gülabi adlı marağalı bir şair haqqındadır. Onun da üzərində hicri 1057 (1647-ci il) tarixi həkk olunub. Bu kitabələr də bərpa işlərindən sonra məscidə yerləşdirilib. Kitabələrdən birinin üzərinə qılınc, digərinin üzərində isə bəzi bitki motifləri işlənilib. Məscidin bərpadan əvvəl şimal divarının yanında daha iki kitabə varidi. Onlardan biri tərs biri düz yerləşdirilmişdi. Birinin üzərində "fars. اذا تحیرتم فی الامور فاستعینوا من اهل القبور " yəni "işlərinizdə uğursuz olduğunuz zaman qəbirdəki insanlardan (İmamlar və Peyğəmbərlər) kömək istəyin" yazılmışdı. Günümüzdə bu kitabə mövcud deyil.
Memarlıq xüsusiyyətləri
| ]Məscid 3 ayrı hissədən ibarətdir: ibadətgah, həyət və mədrəsə. Məscidin planı düz tavanlı və taxtadandır. Abidənin uzunluğu 12 m eni 11 m-dir. Girişi kəpricdən hörülmüş portal ilə təmin edilir. Portal hər iki tərəfdən yarımdairəvi dayaqlarla dəstəklənib. Pilləli üçbucaqlı tağla bəzədilmiş portalın hündürlüyü 5 m-dir. Giriş dairəvi tağlıdır. Kərpiclərin üfüqi və şaquli ardıcıllıqla düzülməsi portala dekorativ görkəm verir. Məscidin şərq divarında beş pəncərə var. Onlardan üçünün eni iki, digər ikisinin isə eni isə bir metrdir. Şimal divarında isə üç pəncərə var. Həyət məscidin şimalında yerləşir. Məscidin içərisi iki hissədən ibarətdir. Qadın hissəsi parça ilə ayrılır. Məsciddə nə daşıyıcı, nə dirək, nə də sütun var. Abidənin mehrabında heç bir ornament, yazı və kaşı texnikasından istifadə olunmayıb və yalnız suvaqla hazırlanmışdır. Məscidin minbəri yerindən tərpədilə bilən beş pilləli taxta mehrabdır. Üzərində yazı və ornament yoxdur.
Məscid bərpa edildikdən sonra onun divaraları və tavanı gips ilə suvanıb. Məscidin portalı 2008-ci ildə İranın Mədəniyyət nazirliyi tərəfindən 23041 nömrəsi ilə milli əsərlər siyahısına daxil edilib. Hal-hazırda məscidin çöl divarları mərmərlə örtülüb.
Ornamental Xüsusiyyətləri: Məscidin portalında istifadə edilən şirsiz kərpiclə hörülmüş üfüqi və şaquli sıra kərpicləri məscidin bəzək elementi kimi görmək olar.
Material və texnika: Məscidin əsas materialı kərpicdir. 2003-cü ildə aparılan bərpa işlərində 20x10x5sm ölçüdə kərpic və sement məhlulundan istifadə edilmişdir.
İstinadlar
| ]- Dihgan, 2000. səh. 65
- GHARİHEİDARİ, 2017. səh. 59
- GHARİHEİDARİ, 2017. səh. 60
- GHARİHEİDARİ, 2017. səh. 61
- Dihgan, 2000. səh. 66
- Dihgan, 2000. səh. 67
- Norouzi, 2019. səh. 180
- Norouzi, 2019. səh. 181
Həmçinin bax
| ]Mənbə
| ]- Dihgan Nahid. Azerbaycan’ın Ahşap Nigareleri. Təbriz. Sanat Kültür Bakanlığı. 2000.
- Mokhlesi, M. A. Doğu Azerbaycan’ın Tarihi Eserleri Listesi. Tehran: Kültürel Miras Örgütü. 1992.
- Ali NOROUZİ ALANJAGH. DOĞU AZERBAYCAN İLİNİN (İRAN) BÖLGESEL AÇIDAN TURİZM PLANLAMASI VE ANALİZİ. Erzurum. T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİM DALI. 2019.
- Mohammedreza GHARİHEİDARİ. MERAGADA’Kİ SANAT ve MİMARİ VARLIKLARI ve ANADOLU’YA ETKİSİ. Erzurum. T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI. 2017.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Seyx Baba mescidifars مسجد شیخ بابا مراغهOlke IranSeher MaragaAidiyyati Teymuri QaraqoyunluMemar Hesen MaragayiTikilme tarixi 1459 cu ilVeziyyeti stabilTeyin edilib2003Istinad nom 23041 Seyx Baba mescidi fars مسجد شیخ بابا مراغه Iranin Serqi Azerbaycan ostaninin Maraga seherinde yerlesen tarixi abide 2003 cu ilde berpa isleri aparilan mescid gunumuzde ibadetler ucun aciqdir Mescid Maraganin Xacenesr kucesinin qerbinde yerlesir Tarixi span Seyx Baba mescidi Maraganin gunumuze qeder gelib catmis en qedim 2 ci mescididir Teymuri ve Qaraqoyunlu dovrune aid olan abide 1459 cu ilde hicri 864 Fetullah bin Haci Xelilullah bin Ubeydullah Murid ve Kemaleddin Seyx Babanin komekliyi ile insa edilib Mescidin memari Zehibiye toplulugundan olub Seyx Babanin xahisi ile bu isi erseye getirerek veqflere bagislamisdir Daha sonra Hesen Maragayi Seyx Baba mescidinin yaxinliginda basqa bir mescid insa ederek adini Fetullah qoyub Bu mescidin adi sonradan deyisdirilerek Aga Hesen mescidi olmusdur Seyx Baba mescidi iller erzinde zerer gormus ve bezi bolmeleri ucub dagilsa da 2003 cu ilde burada yeniden berpa isleri aparilib Bu berpa isleri neticesinde mescid Iranin gunumuzde istifadeye aciq olan mescidlerine benzeyib Kitabeleri span Mescidin gunumuze bir nece kitabesi gelib catmisdir Bunlardan en ehemiyyetlisi Sutun iplik adlanir Bu kitabe das bir sutun uzerine islenib Sutun dairevi formada olub hundurluyu 5 m cevresinin diametri 186 sm dir Sutunun asagisindan etibaren 60 sm lik bir hissesi bosdur Yazi olan qisminin ehate etdiyi sahe 160 sm dir Suls xetti ile yazilan yazida hicri 864 yeni 1459 cu il tarixi nezere carpir Bu tarix mescidin insa edilme tarixidir Daha sonra Mehemmed peygemberin adi ile baslayan yazida Hz Elinin muridlerin seyxlerin ve Seyx Babanin muridlerinin adlari qeyd olunub Yazi Seyx Ibrahimin adi ile sona catir Kitabenin xettati Celaleddin yazini neqs eden usta ise Eli adinda bir sexsdir Kitabedeki yazinin fars dilinde orginal varianti beledir fars فی متابعه الانبیا و الاولیا سیدنا کمال الدین و ملانا فخر الله و الدین شیخ بابا هذه سلسله المشایخ رحمهم الله حضرت ریالت علیه السلام امیر المومنین علی کرم الله وجهه شیخ حبیب بصری عجمی شیخ داود طایی شیخ معروف کرخی شیخ سری سقطی شیخ جنید بغدادی شیخ شمس الدین دینوری شیخ احمد قاضی دینوری قاضی امام احمد بن محمد شیخ ابی النجیب عبد القادر سهروردی شیخ قطب الدین احمد ابهری شیخ رکت الدین محمد سجاسی شیخ شهاب الدین محمود تبریزی سید جمال الدین شیخ ابراهیم زاهد الجیلی شیخ بابا شیخ مصطفی شیخ یعقوب شیخ شیخ ابراهیم امر بعماره هذا المسجد المبارکه فتح الله بن حاجی خلیل الله بن عبید الله التابانی فی تاریخ سنه اربع وستین و ثمانمائه عمل علی حجار کتیبه جلال الدین شیخ مجاهد شیخ بایزید شیخ شهاب الدین Mescidin berpasi zamani bu kitabe Maragada yerlesen Elxani muzeyine aparilib ve Iranin Medeniyyet nazirliyi terefinden 790 nomresi ile milli eserler siyasina elave edilib Mescidin diger kitabesi qerb terefdeki divarin alt hissesinde tapilib Bu kitabenin uzunlugu 1 m dir ve mermerden hazirlanib Eslinde bu kitabe mezar dasidir ve mescidin insasindan sonra mescide yerlesdirilib Onun uzerinde bir nece ser ve hicri 1306 ci il tarixi hekk olunub Bunlardan elave minberin her iki terefinde iki ferqli kitabe askar edilib Onlar her ikisi mermerden hazirlanib Kitabelerden biri Maragali pehlevanlardan biri haqqindadir Onun uzerinde hicri 1015 1606 ci il tarixi qeyd olunub Gunumuzde bu yazi divarin alt hissesinde qaldigi ucun teessuf ki oxunmur Diger kitabe Seyx Gulabi adli maragali bir sair haqqindadir Onun da uzerinde hicri 1057 1647 ci il tarixi hekk olunub Bu kitabeler de berpa islerinden sonra mescide yerlesdirilib Kitabelerden birinin uzerine qilinc digerinin uzerinde ise bezi bitki motifleri islenilib Mescidin berpadan evvel simal divarinin yaninda daha iki kitabe varidi Onlardan biri ters biri duz yerlesdirilmisdi Birinin uzerinde fars اذا تحیرتم فی الامور فاستعینوا من اهل القبور yeni islerinizde ugursuz oldugunuz zaman qebirdeki insanlardan Imamlar ve Peygemberler komek isteyin yazilmisdi Gunumuzde bu kitabe movcud deyil Memarliq xususiyyetleri span Mescid 3 ayri hisseden ibaretdir ibadetgah heyet ve medrese Mescidin plani duz tavanli ve taxtadandir Abidenin uzunlugu 12 m eni 11 m dir Girisi kepricden horulmus portal ile temin edilir Portal her iki terefden yarimdairevi dayaqlarla desteklenib Pilleli ucbucaqli tagla bezedilmis portalin hundurluyu 5 m dir Giris dairevi taglidir Kerpiclerin ufuqi ve saquli ardicilliqla duzulmesi portala dekorativ gorkem verir Mescidin serq divarinda bes pencere var Onlardan ucunun eni iki diger ikisinin ise eni ise bir metrdir Simal divarinda ise uc pencere var Heyet mescidin simalinda yerlesir Mescidin icerisi iki hisseden ibaretdir Qadin hissesi parca ile ayrilir Mescidde ne dasiyici ne direk ne de sutun var Abidenin mehrabinda hec bir ornament yazi ve kasi texnikasindan istifade olunmayib ve yalniz suvaqla hazirlanmisdir Mescidin minberi yerinden terpedile bilen bes pilleli taxta mehrabdir Uzerinde yazi ve ornament yoxdur Mescid berpa edildikden sonra onun divaralari ve tavani gips ile suvanib Mescidin portali 2008 ci ilde Iranin Medeniyyet nazirliyi terefinden 23041 nomresi ile milli eserler siyahisina daxil edilib Hal hazirda mescidin col divarlari mermerle ortulub Ornamental Xususiyyetleri Mescidin portalinda istifade edilen sirsiz kerpicle horulmus ufuqi ve saquli sira kerpicleri mescidin bezek elementi kimi gormek olar Material ve texnika Mescidin esas materiali kerpicdir 2003 cu ilde aparilan berpa islerinde 20x10x5sm olcude kerpic ve sement mehlulundan istifade edilmisdir Istinadlar span Dihgan 2000 seh 65 GHARIHEIDARI 2017 seh 59 GHARIHEIDARI 2017 seh 60 GHARIHEIDARI 2017 seh 61 Dihgan 2000 seh 66 Dihgan 2000 seh 67 Norouzi 2019 seh 180 Norouzi 2019 seh 181 Hemcinin bax span Molla Rustem mescidi Maraga sehristaniMenbe span Dihgan Nahid Azerbaycan in Ahsap Nigareleri Tebriz Sanat Kultur Bakanligi 2000 Mokhlesi M A Dogu Azerbaycan in Tarihi Eserleri Listesi Tehran Kulturel Miras Orgutu 1992 Ali NOROUZI ALANJAGH DOGU AZERBAYCAN ILININ IRAN BOLGESEL ACIDAN TURIZM PLANLAMASI VE ANALIZI Erzurum T C ATATURK UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU COGRAFYA ANABILIM DALI 2019 Mohammedreza GHARIHEIDARI MERAGADA KI SANAT ve MIMARI VARLIKLARI ve ANADOLU YA ETKISI Erzurum T C ATATURK UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU SANAT TARIHI ANABILIM DALI 2017 Kateqoriya Elifba sirasina gore tarixi abideler
