fbpx
Wikipedia

Namib səhrası

Avqust 05, 2021

Namib (ing. Namіb, port. Namіbe) — Afrikanın cənub-qərb sahilboyunda yerləşən səhra. Səhranın formalaşmasında Bengel cərəyanın rolu böyükdü. Namib adı «Nama» adlı Afrikanın köklü xalqının dillindən götürülüb. Səhranın sahəsi 100 000 km² çoxdu. Anqoladan tutmuş CAR-a qədər və Atlantik okeanın sahili boyunca səhra 1900 km qədər uzanır. Okean tərəfdən səhra 50–160 km-lik məsafəyə qitənin içərilərinə gedir, cənubda Kalaxarinin cənub-qərb hissəsi ilə birləşir.

Namib
ing. Namіb port. Namіbe

Səhranın peykdən görüntüsü
Ümumi məlumatlar
Sahəsi 81,000 km²
Uzunluğu 2,000 km
Eni 200 km
Yerləşməsi
24°45′07″ c. e. 15°16′35″ ş. u.
Ölkələr
Namib
səhrası
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

«Nama» dillindən Namib “heç bir şeyin mövücüd olmadığı yer” mənasını verir. Namib səhrası ildə 1013 mm yağıntı ilə quru yer sayılır, və bir neçə sahilyanı şəhərləri istisna olmaqla, demək olar ki əhalisi yoxdur. Namib dünyanın ən qədim səhrası sayılır, səhra və yarımsəhra şəraiti burada artıq 80 milyon il boyu fasiləsiz olaraq mövcuddur, yəni o hələ dinozavrlar dövründə yaranıb. Bunun nəticəsində bir neçə endem bitki və heyvan növləri burada yaranıb.

Səhrada, volfram, uran (ikisidə filizlərə aid olunur) və almaz mədənlərinin mühüm yataqları tapılmışdır. Namibin sahillərini yuyan Atlantik okeanın sularının sualtı həyatı çox zəngindir. Səhranın sahilləri çoxsaylı suiti, dəniz quşları və hətta pinqvinləri cəlb edir. Pinqvinlər Afrikanın isti klimatına baxmayaraq boş sahillərdə və sahilyanı adalarda yuva qurular.

Namib Səhrası 50.000 km² ərazini əhatə edir. Atlantik okeanı boyunca 1600 km səhra Namibiya sahillərini təşkil edir. Qərbdən şərqə eni 50–160 km arasında dəyişir. Namib səhrasının bir hissəsi Anqolanın şimal-qərbinə çatır.

Çölün mərkəzindən 480 km şimal-şərqdə, səhranın şimal ucunda yerləşən Namibiyanın paytaxtı Vindhuk və Svakopmund və Walvis Körfəzindən yüngül təyyarə və ya quru nəqliyyat vasitələri ilə təmin edilir.

2013-cü ildə UNESCO tərəfindən Dünya irsi elan edildi.

Fiziki coğrafi vəziyyəti

 
"7-ci dün" dünyanın ən hündür qum təpəsi (383 m)

Səhra sahil boyu zolağlar formasında uzanan üç coğrafi zonalara ayrılır:

  • Okeanın təsiri güclü hiss olunan çox dar sahil zolağı;
  • Səhranın qərb hissəsinin qalığını tutan Xarici Namib;
  • Səhranın ən kontinental hissəsində, şərqdə yerləşən Daxili Namib

Bu zonaların arasında geniş keçid əraziləri var.

Bura qitə yaylağının ətəyinin yanından, okean sahilindən şərq istiqamətdə təxminən 900 metr səviyyəsinə qədər yavaş-yavaş qalxır. Səhranın bəzi yerlərində sıldırım yamacları olan qayalı dağlar ucalır. Şimalda onların arasından bir neçə çay dik yarğanlı dərin dərələri yarır.

Cənubda yer səthinin böyük hissəsini qum örtür. Qumun rəngi sahilə yaxın ərazilərdə sarı-boz, səhranın daxili ərazilərində isə kərpici-qırmızı rəngdədi. Qum Narıncı çayın və digər çay axınların hərəkəti saəsində əmələ gəlir. Sahilə paralel şimal - şimal-qərbdən cənub- cənub-şərqə qədər cərgə formasında qumlu dyunlar yayılıb. Bəzi dyunlar 10-20 kilometrədək uzunluğa və 60 metrdən 240 metrədək hündürlüyə malikdilər. Cərgə dyunların arasındaki çökəkliklər kiçik köndələn dyunlarla kəsişir. Səhranın ucqar cənubunda küləyin codlaşdırdığı qayalar yerləşir, onların üstündə bəzən barxanlar və aypara şəklində dyunlar yaranır.

Səhra şimalının çox hissəsi çılpaq qayalıq yaylağlardan ibarətdir.

Su resursları

Su daxili kontinental yaylağdan səhraya axır. Səhrada yalnız iki bol sulu çaylar keçir: Kunene çayı və Narıncı çayı. Qalan axınlar çox az və gec vaxtda səth suları ilə dolur (çox vaxt güclü leysan nəticəsində dolur). Namibin şimal hissəsində bu axınların ən böyükləri okeana çatır, amma cənubda Kuyseb və Narıncı çayın arasında onlar qum dün cərgələrin qarşısında yada onların arasındakı fasilələrdə ya şoranlarda yada Vley (afrik. vlei) palçıq çökəkliylərdə itirirlər.

Su quma keçəndə və qum altında sukeçirməyən süxurları üzərində sərbəst axır, və, ona görədə bəzi məcraların daimi yeraltı axınları var. Belə yeraltı suları sahilboyu şəhərlərin su təchizatı üçün istifadə edilir.

Torpağ

Namib səhrasının torpağı nə bərəktlidi, nədə bərkətssizdi və tamamilə buna məhrum olub. Bəzi sahələr sürünən qumlara örtülmüşdür. Burdaki torpağlar bir qayda olaraq çox duzludular, ya gipsliyiblər yada üstü əhənglə möhkəm sementlənib. Başqa torpağlar səth qabığı yaradılar.

Iqlimi

Sahil zonasında yağış demək olarki, heç vaxt yağmır, amma hava rütubəti həmişə çox yüksəkdi və demək olar ki, doyma səviyyəsindədi. Sahil boyunca cənubdan axan soyuq Benqel cərəyanı havanı soyudur və duman yaradır. Soyuq hava qitənin dərinliklərinə dəniz mehii daşıyır, təxminən 300 metr dərinliyinə temperatur inversiyasını yaradaraq, aşağı təbəqədə dumana, yuxarı təbəqədə isti və quru havanın yaranmasına səbəb olur. Bu yerlər üçün səciyyəvi olan qalın duman və sürətli axınlar gəmiçiliyi çətinləşdirir və səhra sahilləri yaxınlığında çoxsaylı gəmi qəzalarına gətirib çıxarır. Kunene çayın mənsənindən cənubda yerləşən Skelet Sahili xüsusilə təhlükəli sahə sayılır.

Sahill ətrafında gündüz və gecə, qış və yay temperaturları arasında fərq demək olar yoxdur, burada nadir hallarda havanın temperaturu 10-dən aşağı düşür və 16 dərəcədən yuxarı qalxır. Səhranın daxili nahiyələrində yay temperaturu 31 °C çatır. Sərin dəniz mehiinin təsiri olmayan ərazilərdə temperatur 38 dərəcədən yuxarı qalxa bilər, bu aşağı enlərdə yerləşən səhralara daha çox xarakterikdi

Gecələr səhranın daxili zonalarında bəzən havanın temperaturu sıfıra qədər enir. Hər yazda və payızda şərqdən isti quru külək əsir (yerli sakinlər ona “berq” deyirlər, yəni "dağ"). O, bütün səhra üzərində havanın temperaturunu 38 dərəcədən yuxarı artırır və okeana çatan və hətta kosmosdan görünən nəhəng toz buludları gətirir.

Seyrək yağışlar qısamüddətli olsada, çox güclü leysan şəklində yağır. İllik yağıntıların səviyyəsi 13 millimetrlərə bərabərdi və qitənin dərinliklərinə getdikcə artır, səhranın şərq sərhəddində 52 mm səviyyəsinə çatır. Amma illər olur ki, yağış heç olmur. Bununla belə, iqlim xüsusiyyətləri nəticəsində səhərlər çox bol şeh yaranır. Bəzi bitki və heyvan növlərinin su mənbəyi kimi şeh yağışdan daha vacib əhəmiyyəti daşıyır. Səhranın ucqar cənubuna bəzən qış qasırğaları göydən tökülür. Hündür cənub dağlara bəzən qar tökülür.

Flora və fauna

Səhranı xarakterik yaşıllıq növlərinə görə altı təbii zonalara ayırmaq olar.

  • Rütubətin çox hissəsini buluddan və şehdən alan sukkulent bitkilərdən ibarət olan sahil zonası
  • Yaşılığa demək olarki, məhrum olan Namibin xarici zonaları;
  • Namibin daxili vilayətlərin çöl zonası, hansıki il boyu bitkissiz qala bilər, lakin yağışlardan sonra qalın ot örtüklə örtülür;
  • Namibin daxili dünləri, hansındaki, köl və ot yüksək müxtəlifliyi gözlənilmədən böyükdür;
  • Böyük çayların vadiləri. Burada böyük ağaclar, xüsusilə akasiya bitə bilər;
  • Qış yağışların cənub sərhədlərindən cənubda yerləşən ərazilər. Yay quraqlığına dözə bilən köllar иu yerlər üçün səciyyəvidi.
 
Qəribə valvisiya (Welwitschia mirabilis)

Səhranın şimal hissəsində mövcud olan qəribə yerli bitkilərdən biridə Qəribə valvisiyadı (Welwitschia mirabilis). Valvisiya bütün onun həyatı boyu yavaş-yavaş uzanan yalnız iki nəhəng yarpağdan ibarətdir. Yarpağların uzanması 1000 və daha çox il davam edə bilər, lakin bununla belə yarpağlar çox az 3 metrdən uzun olurlar , çünki külək onları nazik parçalara parçalayır və onları hörür. Yarpaqları 60-120 santimetr diametri olan böyük qırmızı konus formalı turpu xatırladan və yerdən 30 santimetr qalxan gövdəylə bitişir. Valvisiyanın Kökü torpağa 3 metrə qədər dərinliyə gedir. Bitki son dərəcə quru şəraitdə yaşıya bilmək qabiliyyəti ilə tanınır, çüki o, əsa su mənbəyi kimi şehi və dumanı istifadə edir. Valvisiya şimal Namibin endemik bitkisi sayılır və Namibiyanın dövlət gerbində təsvir olunmuşdur.

Səhranın bir az daha rütubətli yerlərdə Namibin başqa məşhur endem bitkisi "Naraya" (Acanthosicyos horridus) rast gəlmək olar. Bitkinin toxumları səhrada bir çox heyvanlar üçün qida bazasını və su mənbəyini təşkil edir, bu bitkissiz onlar yaşıya bilməzlər. Endemik bitkilərdən biridə sukulent bitkilərə aid olan Aloe dichotoma, hündürlüyü 7 metrə qədər dəyişə bilir.

Namibin daxili zonalarında yerləşən çökəkliylər və qum təpələri bəzi antilop növlərinə (Adi köpgəröküz, kisəli ceyran), dəvəquşularına və bəzən zebrlərə sığınacaq yeri olurlar. Şimalda fillərə, kərgədanlara, şirlərə, kaftarlara, çaqqalara rast gəlmək olar, xüsusilə Atlantik okeana tökülən çayların vadilərində. Namibin xarici zonaların xarici zonalarında yerləşən qum təpələri bəzi hörümçəklərə, ağcaqanadlara, digər həşəratlara (əsasən böcəklər və qarışqalar) və sürünənlərə (xüsüsi ilə gekkonlar və ilanlar) üçün ev əvəzi verir. Məməlilər burada, demək olar ki, yoxdur.

Benqal cərəyanın yaratdığı yüksələn axıntı nəticəsində dənizin sahilyanı balıqla doludu. O, buraya çoxlu miqdarda suitilərini özünə cəlb edir. Suitlər çoxalma mövsümündə yüz minlərlə səhra sahilərinə çıxırlarki, öz balalarını dünyaya gətirsinlər. Suitlərin yataq etdikləri yerlər əsasən Şperşbit və "Skelet Sahili" milli parkı daxilində yerləşir və oraya giriş ciddi şəkildə məhdudlaşdırılıb. Turistlər yataqları yalnız Keyp-Kross qoruq ərazisindən izləyə bilərlər. Suitləri bir qrup quru yırtıcıları üçün yemdi. Adalarda və sahil zonalarda dəniz quşları koloniya şəklində məskunlaşır: flaminqo, qutan, qarabatdaq. Lüderits buxtasının adalarının cənubunda xeyli sayda pinqvinlər olur.

 
Keyp-Kross burnunda yataq salan suitilər

Namib səhrası artıq təxminən 80 milyon ildiki var (Təbaşir dövründən) və yerli heyvanlar təkamül və təkamül avadanlıqlar alması üçün xeyli vaxtı var idi. Məsələn: kambik gekkonları günəşlə 60 °C qədər qızan qum üstündə qaça bilir, ona dəyanmaq lazım olanda, o, növbə ilə yanıq almamaq üçün tək sağ və sol ayağları üstündə durur. Temperatur daha da yüksələndə o, özünü quma bastırır, çünki qumun altında sərin şərait var. Gündüz istisi zamanı çökükbaş ilanlar və çox kiçik gürzələr də bu strategiyadan faydalanırlar. Bu zaman onlar quyruğunun ucu çöldə tələ kimi saxlayırlarki, xırda heyvanlar quyruğu ağcaqanad sayıb ona yaxınlaşsınlar. Digər heyvanlar yeraltı həyatına keçiblər və təkcə sərin gecələr fəal olurlar.

İçməli su mənbələri səhrada çox azdı, ona görədə yerli bitkilər su tapmaq üçün özünəməxsus üsulları istifadə edirlər. Gecə və səhər tezdən cənub-qərb küləyi ölkənin içərilərinə sahildən 80 kilometrik məsafəyə çatan qatı dumanlı buludları daşıyır, və bir çox yerli bitki və heyvanların səhər şehi yığılması üçün xüsusi uyğunlaşdırılmış gönü və yarpaqları var.

Əhalisi və iqtisadiyyatı

XX əsrin əvvəllərinə qədər tez-tez yerini dəyişən San (buşmenlər) nadir qrup xalqı səhraya köçürdülər. Onlar dəniz sahilində yeməli nə var idisə hamısını yığırdılar və daxili Namib üzrə köçürdülər. Amma Namibin çox hissəsində indi tamam boşdu və hər hansı iqtisadi fəallığı yoxdu, çünki köçərilər səhradan köçüb, həyat üçün daha əlverişli yerlərdə məskunlaşdılar və digər həyat şəraitinə öyrəncəli oldular. Bununla yanaşı, səhranın bəzi zonaları başqa-başqa sahələrdə səmərəlidi.

Daxili Namibin uzaq cənub çöl rayonları özəl fermalar (ranço) arasında bölünüb və yerli sakinlər qərb menecerləri rəhbərliyi altında çalışırlar. Bu fermalar səhra qoyunların yetişdirilməsi ilə məşğul olur: yumşaq yuna bürülmüş yenicə doğulmuş quzuların dərilərini Avropaya ixrac edirlər ki, onlardan qış geyimləri tikir.

Şimali və Mərkəzi Namibin ərazilərinin böyük hissəsi qoruq və rekreasiya zonası sayılır. Mərkəzi hissədə yerləşən "Namib Səhrası" milli park zebrlər, antilop və dəvəquşular sürüləri üçün sığınacaq verir. Svakopmund şəhərindən şimali-qərb sahilləri boyu uzanan 210 km eni olan zolağ Qərb sahilin Milli turizm zonasını təşkil edir. Zonanın daxilində suitilərin ənənəvi çoxalma yerlərinin qorunması üçün Keyp-Kross Suiti qoruğu yaradılıb. Daha sonra şimalda "Skelet Sahili" Milli parkı var, amma ora səhra ekosisteminin qorunub saxlanması zərurəti səbəbindən giriş məhdudlaşıb.

Narıncı və Kuseyb çayları arasında olan böyük bir ərazidə və qitənin 130 km dərinliyinə daxil olarkən Sperrgebiet (alm. qadağa olunmuş zona) zonası yerləşir və «Skelet Sahilli» kimi, burayda daxil olmaq qadağandı, amma səbəb burada almaz yataqlarının olduğu üçündü. Almazlar sənaye üsulu ilə sahil yaxınlığında almazhas süxurlarından hasil edilir. Almazlar Namibiya ixracının üçdə birini təşkil edir.

Atlantik okeanın namib sahillində yalnız dörd əhəmiyyətli şəhər mövcuddur.

Svakompund Namibiyanın yay (mövsümi) paytaxtıdı. Burada məşhur okean kurortu var və Almaniya imperiyasının burada yaratdığı müstəmləkə zamanların ab-havası indiyədək qalmaqdadır. Ölkənin bütün daxili sahələrdə tüğyan edən yay istisındən yayınmaq üçün dekabrın ortalarından fevralın ortalarına qədər paytaxt və hökumət müəssisələrinin böyük hissəsi Vinduxa şəhərindən Svakompunda köçürülür. Uolfiş Bey Svakompundan cənubda yerləşir: o, əvvəllər CAR məxsus olub və yalnız 1994-cü ildən Namibiya ərazisi sayılır. Bura qarışıq əhalisi olan müasir liman şəhəridi: burada ölkənin cənubundan və mərkəzdən köçən bir çox nama xalqının təmsilçiləri yaşıyır, amma yerli afrikalaların əksəriyyəti limanda işləyən Anqoladan olan miqrantlardı. Liman böyük balıqçı donanması üçün baza xidməti edir.

Namibiyanın cənubunda dayazsulu qayalı buxtasında olan Lüyuderis kiçik limanı Uolfiş Bey və Keyptaun ilə kiçik ticarət aparır, və xərçəng ovu və emalı mərkəzidir

Narıncı çayının mənsəbində yerləşən Oranjemund qazmatçı şəhərdir, Cənub sahilində və Narıncı çayın şimal hissəsində almaz hasilatı mərkəzidi.

Səhradan Uolfiş Beyi, Svakompundu, Solitairi, Lüderitsi Namibiya və Cənubi Afrika qitəiçi nəqliyyat şəbəkəsi ilə birləşdirən dəmir yolu xətti və asfalt yolları kəçir. Burada sahilyanı avtomobil yoluda da var. Səhranın digər ərazisilərində müasir nəqliyyat yolları yoxdur (Kaokovelddə (səhranın şimalı) və Uolfiş Bey-Luderits arasında)

Aparılan araşdırmalar

Səhranın sahillərində araşdırmalar XV əsrdə portuqal ekspedisiyaları Afrika ətrafında Şərqə dəniz yolu axtaran başlayıb. Afrika sahilləri boyunca cənuba doğru irəliləyərək, portuqaliyalılar sahillərdə yazılı daş xaçlar qoyurdularki, onlar sübut edirdiki, bu torpaqlar Portuqaliya dövlətinə birləşdirilib. Dieqo Kao tərəfindən qoyulan belə xaçlardan biri indiyədək səhranın sahilində Keyp-Kross burnunda saxlanılıb.

XIX əsrin əvvəllərində Uolfiş Bey buxtası Yeni İngiltərədən balina ovlayan donanma tərəfindən baza kimi istifdə olunmuşdur, həmçinin bir neçə karvan marşrutları var idiki, onlar saəsində tacirlər və missionerlər Namibin daxili rayonlarına doğru gedirdilər. Qalan mövzularda səhra barədə demək olar ki, heç nə məlum deyildi. Yalnız cənub-qərbi Afrikada Almaniya müstəmləkəsi başlayanda, bu ərazidə planlı öyrənilmə və xəritə hazırlanma başlanılıb.

İstinadlar

  1. "soyuq Bengel cərəyənının təsiri".
  2. . 2014-10-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-20.

Xarici keçidlər

  • Səhra mühitini və onun xüsusiyyətlərini tədqiq edən Qobabeb tədqiqat stansiyası 2008-04-17 at the Wayback Machine (ing.)
  • Səhra diyar növlərinin foto sərgisi 2006-09-23 at the Wayback Machine
  YUNESKO-nun Ümumdünya irsi,
obyekt № № 1430
1430 ing. • 1430 rus. • 1430 fr.
  1. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; :0 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib

Avqust 05, 2021
namib, səhrası, namib, namіb, port, namіbe, afrikanın, cənub, qərb, sahilboyunda, yerləşən, səhra, səhranın, formalaşmasında, bengel, cərəyanın, rolu, böyükdü, namib, adı, nama, adlı, afrikanın, köklü, xalqının, dillindən, götürülüb, səhranın, sahəsi, çoxdu, a. Namib ing Namib port Namibe Afrikanin cenub qerb sahilboyunda yerlesen sehra Sehranin formalasmasinda Bengel cereyanin rolu boyukdu 1 Namib adi Nama adli Afrikanin koklu xalqinin dillinden goturulub Sehranin sahesi 100 000 km coxdu Anqoladan tutmus CAR a qeder ve Atlantik okeanin sahili boyunca sehra 1900 km qeder uzanir 2 Okean terefden sehra 50 160 km lik mesafeye qitenin icerilerine gedir cenubda Kalaxarinin cenub qerb hissesi ile birlesir Namibing Namib port NamibeSehranin peykden goruntusuUmumi melumatlarSahesi 81 000 km Uzunlugu 2 000 kmEni 200 kmYerlesmesi24 45 07 c e 15 16 35 s u Olkeler Namibiya NamibiyaAnqola AnqolaCenubi Afrika Respublikasi Cenubi Afrika RespublikasiNamibsehrasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Nama dillinden Namib hec bir seyin movucud olmadigi yer menasini verir Namib sehrasi ilde 1013 mm yaginti ile quru yer sayilir ve bir nece sahilyani seherleri istisna olmaqla demek olar ki ehalisi yoxdur Namib dunyanin en qedim sehrasi sayilir sehra ve yarimsehra seraiti burada artiq 80 milyon il boyu fasilesiz olaraq movcuddur yeni o hele dinozavrlar dovrunde yaranib Bunun neticesinde bir nece endem bitki ve heyvan novleri burada yaranib Sehrada volfram uran ikiside filizlere aid olunur ve almaz medenlerinin muhum yataqlari tapilmisdir Namibin sahillerini yuyan Atlantik okeanin sularinin sualti heyati cox zengindir Sehranin sahilleri coxsayli suiti deniz quslari ve hetta pinqvinleri celb edir Pinqvinler Afrikanin isti klimatina baxmayaraq bos sahillerde ve sahilyani adalarda yuva qurular Namib Sehrasi 50 000 km erazini ehate edir Atlantik okeani boyunca 1600 km sehra Namibiya sahillerini teskil edir Qerbden serqe eni 50 160 km arasinda deyisir Namib sehrasinin bir hissesi Anqolanin simal qerbine catir Colun merkezinden 480 km simal serqde sehranin simal ucunda yerlesen Namibiyanin paytaxti Vindhuk ve Svakopmund ve Walvis Korfezinden yungul teyyare ve ya quru neqliyyat vasiteleri ile temin edilir 2013 cu ilde UNESCO terefinden Dunya irsi elan edildi 3 Mundericat 1 Fiziki cografi veziyyeti 2 Su resurslari 3 Torpag 4 Iqlimi 5 Flora ve fauna 6 Ehalisi ve iqtisadiyyati 7 Aparilan arasdirmalar 8 Istinadlar 9 Xarici kecidlerFiziki cografi veziyyeti Redakte 7 ci dun dunyanin en hundur qum tepesi 383 m Sehra sahil boyu zolaglar formasinda uzanan uc cografi zonalara ayrilir Okeanin tesiri guclu hiss olunan cox dar sahil zolagi Sehranin qerb hissesinin qaligini tutan Xarici Namib Sehranin en kontinental hissesinde serqde yerlesen Daxili NamibBu zonalarin arasinda genis kecid erazileri var Bura qite yaylaginin eteyinin yanindan okean sahilinden serq istiqametde texminen 900 metr seviyyesine qeder yavas yavas qalxir Sehranin bezi yerlerinde sildirim yamaclari olan qayali daglar ucalir Simalda onlarin arasindan bir nece cay dik yarganli derin dereleri yarir Cenubda yer sethinin boyuk hissesini qum ortur Qumun rengi sahile yaxin erazilerde sari boz sehranin daxili erazilerinde ise kerpici qirmizi rengdedi Qum Narinci cayin ve diger cay axinlarin hereketi saesinde emele gelir Sahile paralel simal simal qerbden cenub cenub serqe qeder cerge formasinda qumlu dyunlar yayilib Bezi dyunlar 10 20 kilometredek uzunluga ve 60 metrden 240 metredek hundurluye malikdiler Cerge dyunlarin arasindaki cokeklikler kicik kondelen dyunlarla kesisir Sehranin ucqar cenubunda kuleyin codlasdirdigi qayalar yerlesir onlarin ustunde bezen barxanlar ve aypara seklinde dyunlar yaranir Sehra simalinin cox hissesi cilpaq qayaliq yaylaglardan ibaretdir Su resurslari RedakteSu daxili kontinental yaylagdan sehraya axir Sehrada yalniz iki bol sulu caylar kecir Kunene cayi ve Narinci cayi Qalan axinlar cox az ve gec vaxtda seth sulari ile dolur cox vaxt guclu leysan neticesinde dolur Namibin simal hissesinde bu axinlarin en boyukleri okeana catir amma cenubda Kuyseb ve Narinci cayin arasinda onlar qum dun cergelerin qarsisinda yada onlarin arasindaki fasilelerde ya soranlarda yada Vley afrik vlei palciq cokekliylerde itirirler Su quma kecende ve qum altinda sukecirmeyen suxurlari uzerinde serbest axir ve ona gorede bezi mecralarin daimi yeralti axinlari var Bele yeralti sulari sahilboyu seherlerin su techizati ucun istifade edilir Torpag RedakteNamib sehrasinin torpagi ne berektlidi nede berketssizdi ve tamamile buna mehrum olub Bezi saheler surunen qumlara ortulmusdur Burdaki torpaglar bir qayda olaraq cox duzludular ya gipsliyibler yada ustu ehengle mohkem sementlenib Basqa torpaglar seth qabigi yaradilar Iqlimi RedakteSahil zonasinda yagis demek olarki hec vaxt yagmir amma hava rutubeti hemise cox yuksekdi ve demek olar ki doyma seviyyesindedi Sahil boyunca cenubdan axan soyuq Benqel cereyani havani soyudur ve duman yaradir Soyuq hava qitenin derinliklerine deniz mehii dasiyir texminen 300 metr derinliyine temperatur inversiyasini yaradaraq asagi tebeqede dumana yuxari tebeqede isti ve quru havanin yaranmasina sebeb olur Bu yerler ucun seciyyevi olan qalin duman ve suretli axinlar gemiciliyi cetinlesdirir ve sehra sahilleri yaxinliginda coxsayli gemi qezalarina getirib cixarir Kunene cayin menseninden cenubda yerlesen Skelet Sahili xususile tehlukeli sahe sayilir Sahill etrafinda gunduz ve gece qis ve yay temperaturlari arasinda ferq demek olar yoxdur burada nadir hallarda havanin temperaturu 10 den asagi dusur ve 16 dereceden yuxari qalxir Sehranin daxili nahiyelerinde yay temperaturu 31 C catir Serin deniz mehiinin tesiri olmayan erazilerde temperatur 38 dereceden yuxari qalxa biler bu asagi enlerde yerlesen sehralara daha cox xarakterikdiGeceler sehranin daxili zonalarinda bezen havanin temperaturu sifira qeder enir Her yazda ve payizda serqden isti quru kulek esir yerli sakinler ona berq deyirler yeni dag O butun sehra uzerinde havanin temperaturunu 38 dereceden yuxari artirir ve okeana catan ve hetta kosmosdan gorunen neheng toz buludlari getirir Seyrek yagislar qisamuddetli olsada cox guclu leysan seklinde yagir Illik yagintilarin seviyyesi 13 millimetrlere beraberdi ve qitenin derinliklerine getdikce artir sehranin serq serheddinde 52 mm seviyyesine catir Amma iller olur ki yagis hec olmur Bununla bele iqlim xususiyyetleri neticesinde seherler cox bol seh yaranir Bezi bitki ve heyvan novlerinin su menbeyi kimi seh yagisdan daha vacib ehemiyyeti dasiyir Sehranin ucqar cenubuna bezen qis qasirgalari goyden tokulur Hundur cenub daglara bezen qar tokulur Flora ve fauna RedakteSehrani xarakterik yasilliq novlerine gore alti tebii zonalara ayirmaq olar Rutubetin cox hissesini buluddan ve sehden alan sukkulent bitkilerden ibaret olan sahil zonasi Yasiliga demek olarki mehrum olan Namibin xarici zonalari Namibin daxili vilayetlerin col zonasi hansiki il boyu bitkissiz qala biler lakin yagislardan sonra qalin ot ortukle ortulur Namibin daxili dunleri hansindaki kol ve ot yuksek muxtelifliyi gozlenilmeden boyukdur Boyuk caylarin vadileri Burada boyuk agaclar xususile akasiya bite biler Qis yagislarin cenub serhedlerinden cenubda yerlesen eraziler Yay quraqligina doze bilen kollar iu yerler ucun seciyyevidi Qeribe valvisiya Welwitschia mirabilis Sehranin simal hissesinde movcud olan qeribe yerli bitkilerden biride Qeribe valvisiyadi Welwitschia mirabilis Valvisiya butun onun heyati boyu yavas yavas uzanan yalniz iki neheng yarpagdan ibaretdir Yarpaglarin uzanmasi 1000 ve daha cox il davam ede biler lakin bununla bele yarpaglar cox az 3 metrden uzun olurlar cunki kulek onlari nazik parcalara parcalayir ve onlari horur Yarpaqlari 60 120 santimetr diametri olan boyuk qirmizi konus formali turpu xatirladan ve yerden 30 santimetr qalxan govdeyle bitisir Valvisiyanin Koku torpaga 3 metre qeder derinliye gedir Bitki son derece quru seraitde yasiya bilmek qabiliyyeti ile taninir cuki o esa su menbeyi kimi sehi ve dumani istifade edir Valvisiya simal Namibin endemik bitkisi sayilir ve Namibiyanin dovlet gerbinde tesvir olunmusdur Sehranin bir az daha rutubetli yerlerde Namibin basqa meshur endem bitkisi Naraya Acanthosicyos horridus rast gelmek olar Bitkinin toxumlari sehrada bir cox heyvanlar ucun qida bazasini ve su menbeyini teskil edir bu bitkissiz onlar yasiya bilmezler Endemik bitkilerden biride sukulent bitkilere aid olan Aloe dichotoma hundurluyu 7 metre qeder deyise bilir Namibin daxili zonalarinda yerlesen cokekliyler ve qum tepeleri bezi antilop novlerine Adi kopgerokuz kiseli ceyran devequsularina ve bezen zebrlere siginacaq yeri olurlar Simalda fillere kergedanlara sirlere kaftarlara caqqalara rast gelmek olar xususile Atlantik okeana tokulen caylarin vadilerinde Namibin xarici zonalarin xarici zonalarinda yerlesen qum tepeleri bezi horumceklere agcaqanadlara diger heseratlara esasen bocekler ve qarisqalar ve surunenlere xususi ile gekkonlar ve ilanlar ucun ev evezi verir Memeliler burada demek olar ki yoxdur Adi kopgerokuz Benqal cereyanin yaratdigi yukselen axinti neticesinde denizin sahilyani baliqla doludu O buraya coxlu miqdarda suitilerini ozune celb edir Suitler coxalma movsumunde yuz minlerle sehra sahilerine cixirlarki oz balalarini dunyaya getirsinler Suitlerin yataq etdikleri yerler esasen Spersbit ve Skelet Sahili milli parki daxilinde yerlesir ve oraya giris ciddi sekilde mehdudlasdirilib Turistler yataqlari yalniz Keyp Kross qoruq erazisinden izleye bilerler Suitleri bir qrup quru yirticilari ucun yemdi Adalarda ve sahil zonalarda deniz quslari koloniya seklinde meskunlasir flaminqo qutan qarabatdaq Luderits buxtasinin adalarinin cenubunda xeyli sayda pinqvinler olur Keyp Kross burnunda yataq salan suitiler Namib sehrasi artiq texminen 80 milyon ildiki var Tebasir dovrunden ve yerli heyvanlar tekamul ve tekamul avadanliqlar almasi ucun xeyli vaxti var idi Meselen kambik gekkonlari gunesle 60 C qeder qizan qum ustunde qaca bilir ona deyanmaq lazim olanda o novbe ile yaniq almamaq ucun tek sag ve sol ayaglari ustunde durur Temperatur daha da yukselende o ozunu quma bastirir cunki qumun altinda serin serait var Gunduz istisi zamani cokukbas ilanlar ve cox kicik gurzeler de bu strategiyadan faydalanirlar Bu zaman onlar quyrugunun ucu colde tele kimi saxlayirlarki xirda heyvanlar quyrugu agcaqanad sayib ona yaxinlassinlar Diger heyvanlar yeralti heyatina kecibler ve tekce serin geceler feal olurlar Icmeli su menbeleri sehrada cox azdi ona gorede yerli bitkiler su tapmaq ucun ozunemexsus usullari istifade edirler Gece ve seher tezden cenub qerb kuleyi olkenin icerilerine sahilden 80 kilometrik mesafeye catan qati dumanli buludlari dasiyir ve bir cox yerli bitki ve heyvanlarin seher sehi yigilmasi ucun xususi uygunlasdirilmis gonu ve yarpaqlari var Ehalisi ve iqtisadiyyati RedakteXX esrin evvellerine qeder tez tez yerini deyisen San busmenler nadir qrup xalqi sehraya kocurduler Onlar deniz sahilinde yemeli ne var idise hamisini yigirdilar ve daxili Namib uzre kocurduler Amma Namibin cox hissesinde indi tamam bosdu ve her hansi iqtisadi fealligi yoxdu cunki koceriler sehradan kocub heyat ucun daha elverisli yerlerde meskunlasdilar ve diger heyat seraitine oyrenceli oldular Bununla yanasi sehranin bezi zonalari basqa basqa sahelerde semerelidi Daxili Namibin uzaq cenub col rayonlari ozel fermalar ranco arasinda bolunub ve yerli sakinler qerb menecerleri rehberliyi altinda calisirlar Bu fermalar sehra qoyunlarin yetisdirilmesi ile mesgul olur yumsaq yuna burulmus yenice dogulmus quzularin derilerini Avropaya ixrac edirler ki onlardan qis geyimleri tikir Simali ve Merkezi Namibin erazilerinin boyuk hissesi qoruq ve rekreasiya zonasi sayilir Merkezi hissede yerlesen Namib Sehrasi milli park zebrler antilop ve devequsular suruleri ucun siginacaq verir Svakopmund seherinden simali qerb sahilleri boyu uzanan 210 km eni olan zolag Qerb sahilin Milli turizm zonasini teskil edir Zonanin daxilinde suitilerin enenevi coxalma yerlerinin qorunmasi ucun Keyp Kross Suiti qorugu yaradilib Daha sonra simalda Skelet Sahili Milli parki var amma ora sehra ekosisteminin qorunub saxlanmasi zerureti sebebinden giris mehdudlasib Narinci ve Kuseyb caylari arasinda olan boyuk bir erazide ve qitenin 130 km derinliyine daxil olarken Sperrgebiet alm qadaga olunmus zona zonasi yerlesir ve Skelet Sahilli kimi burayda daxil olmaq qadagandi amma sebeb burada almaz yataqlarinin oldugu ucundu Almazlar senaye usulu ile sahil yaxinliginda almazhas suxurlarindan hasil edilir Almazlar Namibiya ixracinin ucde birini teskil edir Atlantik okeanin namib sahillinde yalniz dord ehemiyyetli seher movcuddur Svakompund Namibiyanin yay movsumi paytaxtidi Burada meshur okean kurortu var ve Almaniya imperiyasinin burada yaratdigi mustemleke zamanlarin ab havasi indiyedek qalmaqdadir Olkenin butun daxili sahelerde tugyan eden yay istisinden yayinmaq ucun dekabrin ortalarindan fevralin ortalarina qeder paytaxt ve hokumet muessiselerinin boyuk hissesi Vinduxa seherinden Svakompunda kocurulur Uolfis Bey Svakompundan cenubda yerlesir o evveller CAR mexsus olub ve yalniz 1994 cu ilden Namibiya erazisi sayilir Bura qarisiq ehalisi olan muasir liman seheridi burada olkenin cenubundan ve merkezden kocen bir cox nama xalqinin temsilcileri yasiyir amma yerli afrikalalarin ekseriyyeti limanda isleyen Anqoladan olan miqrantlardi Liman boyuk baliqci donanmasi ucun baza xidmeti edir Namibiyanin cenubunda dayazsulu qayali buxtasinda olan Luyuderis kicik limani Uolfis Bey ve Keyptaun ile kicik ticaret aparir ve xerceng ovu ve emali merkezidirNarinci cayinin mensebinde yerlesen Oranjemund qazmatci seherdir Cenub sahilinde ve Narinci cayin simal hissesinde almaz hasilati merkezidi Sehradan Uolfis Beyi Svakompundu Solitairi Luderitsi Namibiya ve Cenubi Afrika qiteici neqliyyat sebekesi ile birlesdiren demir yolu xetti ve asfalt yollari kecir Burada sahilyani avtomobil yoluda da var Sehranin diger erazisilerinde muasir neqliyyat yollari yoxdur Kaokoveldde sehranin simali ve Uolfis Bey Luderits arasinda Aparilan arasdirmalar RedakteSehranin sahillerinde arasdirmalar XV esrde portuqal ekspedisiyalari Afrika etrafinda Serqe deniz yolu axtaran baslayib Afrika sahilleri boyunca cenuba dogru irelileyerek portuqaliyalilar sahillerde yazili das xaclar qoyurdularki onlar subut edirdiki bu torpaqlar Portuqaliya dovletine birlesdirilib Dieqo Kao terefinden qoyulan bele xaclardan biri indiyedek sehranin sahilinde Keyp Kross burnunda saxlanilib XIX esrin evvellerinde Uolfis Bey buxtasi Yeni Ingiltereden balina ovlayan donanma terefinden baza kimi istifde olunmusdur hemcinin bir nece karvan marsrutlari var idiki onlar saesinde tacirler ve missionerler Namibin daxili rayonlarina dogru gedirdiler Qalan movzularda sehra barede demek olar ki hec ne melum deyildi Yalniz cenub qerbi Afrikada Almaniya mustemlekesi baslayanda bu erazide planli oyrenilme ve xerite hazirlanma baslanilib Istinadlar Redakte soyuq Bengel cereyeninin tesiri okeanin sahili boyunca 1900 km uzanir 2014 10 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 02 20 https web archive org web 20181223174504 http whc unesco org en list 1430 Xarici kecidler RedakteSehra muhitini ve onun xususiyyetlerini tedqiq eden Qobabeb tedqiqat stansiyasi Arxivlesdirilib 2008 04 17 at the Wayback Machine ing Sehra diyar novlerinin foto sergisi Arxivlesdirilib 2006 09 23 at the Wayback Machine YUNESKO nun Umumdunya irsi obyekt 1430 1430 ing 1430 rus 1430 fr 1 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi 0 adli istinad ucun metn gosterilmeyibMenbe https az wikipedia org w index php title Namib sehrasi amp oldid 6038776, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.