fbpx
Wikipedia

Zolaqlı kaftar

Zolaqlı kaftar

Zolaqlı kaftar
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar
Tip: Xordalılar
Sinif: Məməlilər
İnfrasinif: Plasentalılar
Dəstə: Yırtıcılar
Yarımdəstə : Pişikkimilər
Fəsilə: Kaftarlar
Cins: Zolaqlı kaftar
Elmi adı
Hyaena


Vikinnövlərdə
təsnifat


Vikianbarda
şəkil

ÜTMS [1]
NCBI {{{1}}}

Zolaqlı kaftar (lat. Hyaena hyaena) — yırtıcılar dəstəsinin kaftarlar fəsiləsinə aid məməli heyvan cinsi. Kritik vəziyyətdədir. Təbii şəraitdə nəslinin kəsilmə təhlükəsi var. Arealın kənarında olan nadir növdür.

Xarici görünüşü

Bədəninin uzunluğu 110-120 sm, quyruğunun uzunluğu isə 30 sm- dir. Kütləsi 30-39 kq olur. Bədəni qısa, quyruğu uzun, qulağı böyükdür. Görkəmcə itə oxşasada bir çox cəhətlərinə görə ondan fərqlənir. Çiyin-boyun nahiyyəsində at yalına bənzər uzun, cod tükləri var. Pəncələri iri, enli və əyri caynaqlara məxsusdur.

Yayılması

Şimali və Şimal-şərqi Afrika, Ərəbistan yarımadası, Cənubi Qafqaz, İran-Əfqanıstan yaylası, Hindistan. Azərbaycanda tarixi arealı Kür-Araz ovalığını, Böyük və Kiçik Qafqazın dağətəyi alçaqdağlı silsilələrini, Zuvand yaylasını, NaxçıvanıQobustanı əhatə edirdı. Son 10 ildə Zuvand yaylasında və Mingəçevir su anbarının şimalında Axar-Baxar silsiləsində cəmi 3 dəfə yalnız izlərinə rast gəlinmişdir. Qobustan, Axar-Baxar, Bozdağ və Palantökən silsilələrində, Şirvan, MilMuğan düzlərində yaşayıb qalma ehtimalı vardır

Yaşayış yerləri və həyat tərzi

Yaşayış yerləri əsasən arid landşaftları əhatə edir. Alçaq dağlıq ərazilər, təpəli düzənliklər, ardıc və saqqız seyrəkmeşəliyi, quraq yüksəkdağ yaylaları və s. Əsasən ölü heyvan cəsədləri, digər yırtıcıların qida qalıqları, heyvandarlıq təsərrüfatlarının tullantıları ilə qidalanır. Kiçik, xəstə və zəif heyvanlara hücum edir, həşəratla, müxtəlif ot bitkiləri ilə də qidalana bilir. Monoqamdır. Erkək fərd yuva düzəltməkdə və balaların böyüməsində iştirak edir. Balalar aprel-may aylarında dünyaya gəlir. Zolaqlı kaftarın 1 - 4, adətən 3 balası olur, uzun müddət ana südü ilə qidalanırlar. Ailə şəklində yaşayırlar. Mütəxəssislərin bildirdiyinə görə, Azərbaycan faunası 18 min canlıdan ibarətdir. Heyvanlar 7 dəstəyə, 22 ailəyə və 39 cinsə bölünür. Ölkə faunasında məməlilərin 97, onurğalıların 700 növü mövcuddur. Amma nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üz-üzə qalan və adı “Qırmızı kitaba”a düşən canlılar da az deyil. Həmin heyvanlardan biri zolaqlı kaftardır. Zolaqlı kaftar Naxçıvanda, Həsən Əliyev adına Milli Parkda qorunan heyvanlar sırasındadır. Qədim dövrdə Azərbaycanda kaftarlar fəsiləsinin mağara kaftarı növü də olub. İndiki zolaqlı kaftardan 5-10 dəfə böyüklüyü ilə fərqlənib. Azərbaycanda bu heyvanın nəslinin kəsilməsi səbəblərini “Həyəcan” qeyri-hökumət təşkilatının üzvü Əliheydər Məmmədov Salyan, Biləsuvar, Göyçay, AğdaşMingəçevirdə apardığı araşdırmalar nəticəsində müəyyən etməyə çalışıb. Əliheydər Məmmədov apardığı araşdırmalar haqqında “Media forum” saytına məlumat verib: “Sorğunun nəticələrinə görə, bu heyvanı əsasən təbiətlə əlaqəsi olan yaşlı çobanlar, ovçular tanıyır. Məlum olub ki, zolaqlı kaftara sonuncu dəfə 2006-cı ildə Neftçala, Salyan rayonları ərazisində rast gəlinib. Ona qədər zolaqlı kaftarı 2004-cü ildə Qəbələ rayonunun Kürd kəndi yaxınlığında, 2005-ci ildə Qızılağac qoruğu ərazisində görənlər olub. Əliheydər Məmmədov 1920-ci illərə qədər ölkə ərazisində zolaqlı kaftarın sayının kifayət qədər çox olduğunu, 1950-1970-ci illərdə isə azalma müşahidə edildiyini bildirib: “Bu müqayisə sübut edir ki, goreşənlərin nəslinin kəsilməsinə əsas səbəb cəmiyyətdə gedən proseslərdir. Araşdırmalar nəticəsində müəyyən olunub ki, sovet işğalına qədər yerli əhali ölmüş ev heyvanlarını murdar hesab edib, leşləri kəndlərin ətrafına atıblar. Bu leşlər ov qabiliyyəti olmayan kaftarın əsas yem bazasına çevrilib. O, ölmüş heyvanları yeməklə ətrafı da murdar xəstəliklərdən təmizləyib. Sovet dövründə baytar məntəqələrinin xəstəlikdən məhv olmuş heyvanları yandırması, yaxud da basdırması zolaqlı kaftarların yeminin tükənməsi ilə nəticələnib. Turan pələnginin dünyada nəslinin kəsilməsi və Azərbaycan ərazisində bəbirin sayının azalması da zolaqlı kaftarların məhvinə səbəb olub”. Əliheydər Məmmədov zolaqlı kaftarları başqa ölkələrdən gətirərək nəslini yenidən bərpa etməyin də mümkünlüyünü qeyd edib: “Belə halda xüsusi reabilitasiya mərkəzləri yaradılmalıdır. Yalnız zolaqlı kaftarların deyil, itmək təhlükəsi yaşayan digər heyvanların da qorunması üçün qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi vacibdir. Quşlarla yanaşı bütün heyvanların qeyri-qanuni ovlanması qadağan edilməlidir. Nəsli kəsilmək təhlükəsi olan heyvanlar haqqında maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilməlidir. Belə halda kütləvi informasiya vasitələri daha böyük məsuliyyət daşıyır. Əgər sürətli tədbir görülməsə, Azərbaycanın zəngin faunası tezliklə məhv ola bilər”.

Sayı

Qobustan, Axar-Baxar, Bozdağ və Palantökən silsilələrində və Ceyrançöl, Acınohur, Şirvan, MilMuğan düzlərində 20 fərdə qədər qalması ehtimal olunur.

Zolaqlı kaftarın nəslinin kəsilməsinə əsas səbəbləri

Ovçuluq olmayıb. Çünki zolaqlı kaftar ovçu üçün əhəmiyyətli heyvan deyil. Əti yeyilmir, dərisindən istifadə olunmur. Zolaqlı kaftarın nəslinin kəsilməsinə səbəb qeyri-qanuni ovçuluq yox, insan fəaliyyətində baş verən dəyişikliklərdir”.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Əsas amil Kür-Araz ovalığında ceyran sürülərinin yoxa çıxmasıdır. Ölü heyvan cəsədləri ilə qidalandığına görə yalnış olaraq əhali arasında “goreşən” kimi tanınmış və birbaşa təqibə məruz qalmışdır.

Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri

İUCN siyahısına salınmışdır. Növün yaşayış yerləri Türyançay DTQ, İlisu DTQ-nın Axar-Baxar sahəsi, Eldar Şamı DTQ, Korçay DTQ, Şirvan MP, Zuvand, Qax, Bəndovan, Korçay, Şəmkir yasaqlıqlarında mühafizə olunur. - Qobustan massivində geniş Xüsusi Mühafizə olunan Təbiət Ərazisi yaratmaq; - Ceyranların tarixi arealını bərpa etmək, Acınohur, Ceyrançöl, Qobustan ərazilərinə reintroduksiya etmək;

Növləri

Ədəbiyyat

  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
  2. Hacıyev D.V. Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Bakı: Elm, 2000, s. 572 – 573;
  3. IUCN 2008. 2008 IUCN Red List of Threatened Species.

Xarici keçidlər

İstinadlar

  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
  2. IUCN 2008. 2008 IUCN Red List of Threatened Species.
  3. . 2017-02-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-15.

zolaqlı, kaftar, elmi, təsnifataləmi, heyvanlartip, xordalılarsinif, məməlilərinfrasinif, plasentalılardəstə, yırtıcılaryarımdəstə, pişikkimilərfəsilə, kaftarlarcins, elmi, adıhyaenavikinnövlərdətəsnifatvikianbardaşəkilütms, ncbi, hyaena, hyaena, yırtıcılar, d. Zolaqli kaftarZolaqli kaftarElmi tesnifatAlemi HeyvanlarTip XordalilarSinif MemelilerInfrasinif PlasentalilarDeste YirticilarYarimdeste PisikkimilerFesile KaftarlarCins Zolaqli kaftarElmi adiHyaenaVikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 1 NCBI 1 Zolaqli kaftar lat Hyaena hyaena yirticilar destesinin kaftarlar fesilesine aid memeli heyvan cinsi Kritik veziyyetdedir Tebii seraitde neslinin kesilme tehlukesi var Arealin kenarinda olan nadir novdur Mundericat 1 Xarici gorunusu 2 Yayilmasi 3 Yasayis yerleri ve heyat terzi 4 Sayi 5 Zolaqli kaftarin neslinin kesilmesine esas sebebleri 6 Mehdudlasdirici amiller 7 Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleri 8 Novleri 9 Edebiyyat 10 Xarici kecidler 11 IstinadlarXarici gorunusu RedakteBedeninin uzunlugu 110 120 sm quyrugunun uzunlugu ise 30 sm dir Kutlesi 30 39 kq olur Bedeni qisa quyrugu uzun qulagi boyukdur Gorkemce ite oxsasada bir cox cehetlerine gore ondan ferqlenir Ciyin boyun nahiyyesinde at yalina benzer uzun cod tukleri var Penceleri iri enli ve eyri caynaqlara mexsusdur 1 Yayilmasi RedakteSimali ve Simal serqi Afrika Erebistan yarimadasi Cenubi Qafqaz Iran Efqanistan yaylasi Hindistan Azerbaycanda tarixi areali Kur Araz ovaligini Boyuk ve Kicik Qafqazin dageteyi alcaqdagli silsilelerini Zuvand yaylasini Naxcivani ve Qobustani ehate edirdi Son 10 ilde Zuvand yaylasinda ve Mingecevir su anbarinin simalinda Axar Baxar silsilesinde cemi 3 defe yalniz izlerine rast gelinmisdir Qobustan Axar Baxar Bozdag ve Palantoken silsilelerinde Sirvan Mil ve Mugan duzlerinde yasayib qalma ehtimali vardirYasayis yerleri ve heyat terzi RedakteYasayis yerleri esasen arid landsaftlari ehate edir Alcaq dagliq eraziler tepeli duzenlikler ardic ve saqqiz seyrekmeseliyi quraq yuksekdag yaylalari ve s Esasen olu heyvan cesedleri diger yirticilarin qida qaliqlari heyvandarliq teserrufatlarinin tullantilari ile qidalanir Kicik xeste ve zeif heyvanlara hucum edir heseratla muxtelif ot bitkileri ile de qidalana bilir Monoqamdir Erkek ferd yuva duzeltmekde ve balalarin boyumesinde istirak edir Balalar aprel may aylarinda dunyaya gelir Zolaqli kaftarin 1 4 adeten 3 balasi olur uzun muddet ana sudu ile qidalanirlar Aile seklinde yasayirlar Mutexessislerin bildirdiyine gore Azerbaycan faunasi 18 min canlidan ibaretdir Heyvanlar 7 desteye 22 aileye ve 39 cinse bolunur Olke faunasinda memelilerin 97 onurgalilarin 700 novu movcuddur Amma nesli kesilmek tehlukesi ile uz uze qalan ve adi Qirmizi kitaba a dusen canlilar da az deyil Hemin heyvanlardan biri zolaqli kaftardir Zolaqli kaftar Naxcivanda Hesen Eliyev adina Milli Parkda qorunan heyvanlar sirasindadir Qedim dovrde Azerbaycanda kaftarlar fesilesinin magara kaftari novu de olub Indiki zolaqli kaftardan 5 10 defe boyukluyu ile ferqlenib Azerbaycanda bu heyvanin neslinin kesilmesi sebeblerini Heyecan qeyri hokumet teskilatinin uzvu Eliheyder Memmedov Salyan Bilesuvar Goycay Agdas ve Mingecevirde apardigi arasdirmalar neticesinde mueyyen etmeye calisib 2 Eliheyder Memmedov apardigi arasdirmalar haqqinda Media forum saytina melumat verib Sorgunun neticelerine gore bu heyvani esasen tebietle elaqesi olan yasli cobanlar ovcular taniyir Melum olub ki zolaqli kaftara sonuncu defe 2006 ci ilde Neftcala Salyan rayonlari erazisinde rast gelinib Ona qeder zolaqli kaftari 2004 cu ilde Qebele rayonunun Kurd kendi yaxinliginda 2005 ci ilde Qizilagac qorugu erazisinde gorenler olub Eliheyder Memmedov 1920 ci illere qeder olke erazisinde zolaqli kaftarin sayinin kifayet qeder cox oldugunu 1950 1970 ci illerde ise azalma musahide edildiyini bildirib Bu muqayise subut edir ki goresenlerin neslinin kesilmesine esas sebeb cemiyyetde geden proseslerdir Arasdirmalar neticesinde mueyyen olunub ki sovet isgalina qeder yerli ehali olmus ev heyvanlarini murdar hesab edib lesleri kendlerin etrafina atiblar Bu lesler ov qabiliyyeti olmayan kaftarin esas yem bazasina cevrilib O olmus heyvanlari yemekle etrafi da murdar xesteliklerden temizleyib Sovet dovrunde baytar menteqelerinin xestelikden mehv olmus heyvanlari yandirmasi yaxud da basdirmasi zolaqli kaftarlarin yeminin tukenmesi ile neticelenib Turan pelenginin dunyada neslinin kesilmesi ve Azerbaycan erazisinde bebirin sayinin azalmasi da zolaqli kaftarlarin mehvine sebeb olub Eliheyder Memmedov zolaqli kaftarlari basqa olkelerden getirerek neslini yeniden berpa etmeyin de mumkunluyunu qeyd edib Bele halda xususi reabilitasiya merkezleri yaradilmalidir Yalniz zolaqli kaftarlarin deyil itmek tehlukesi yasayan diger heyvanlarin da qorunmasi ucun qabaqlayici tedbirlerin gorulmesi vacibdir Quslarla yanasi butun heyvanlarin qeyri qanuni ovlanmasi qadagan edilmelidir Nesli kesilmek tehlukesi olan heyvanlar haqqinda maariflendirme tedbirleri heyata kecirilmelidir Bele halda kutlevi informasiya vasiteleri daha boyuk mesuliyyet dasiyir Eger suretli tedbir gorulmese Azerbaycanin zengin faunasi tezlikle mehv ola biler 3 Sayi RedakteQobustan Axar Baxar Bozdag ve Palantoken silsilelerinde ve Ceyrancol Acinohur Sirvan Mil ve Mugan duzlerinde 20 ferde qeder qalmasi ehtimal olunur Zolaqli kaftarin neslinin kesilmesine esas sebebleri RedakteOvculuq olmayib Cunki zolaqli kaftar ovcu ucun ehemiyyetli heyvan deyil Eti yeyilmir derisinden istifade olunmur Zolaqli kaftarin neslinin kesilmesine sebeb qeyri qanuni ovculuq yox insan fealiyyetinde bas veren deyisikliklerdir Mehdudlasdirici amiller RedakteEsas amil Kur Araz ovaliginda ceyran surulerinin yoxa cixmasidir Olu heyvan cesedleri ile qidalandigina gore yalnis olaraq ehali arasinda goresen kimi taninmis ve birbasa teqibe meruz qalmisdir Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleri RedakteIUCN siyahisina salinmisdir Novun yasayis yerleri Turyancay DTQ Ilisu DTQ nin Axar Baxar sahesi Eldar Sami DTQ Korcay DTQ Sirvan MP Zuvand Qax Bendovan Korcay Semkir yasaqliqlarinda muhafize olunur Qobustan massivinde genis Xususi Muhafize olunan Tebiet Erazisi yaratmaq Ceyranlarin tarixi arealini berpa etmek Acinohur Ceyrancol Qobustan erazilerine reintroduksiya etmek Novleri RedakteHyaena brunnea Crocuta crocutaEdebiyyat RedakteAzerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 Haciyev D V Azerbaycanin heyvanlar alemi Baki Elm 2000 s 572 573 IUCN 2008 2008 IUCN Red List of Threatened Species Xarici kecidler RedakteVehsi heyvanlar Arxivlesdirilib 2012 01 05 at the Wayback MachineIstinadlar Redakte Azerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 IUCN 2008 2008 IUCN Red List of Threatened Species Arxivlenmis suret 2017 02 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 15 Menbe https az wikipedia org w index php title Zolaqli kaftar amp oldid 5820120, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.