Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monofelitlík - İsanın iki təbiətə və bir iradəyə malik olmasını iddia edən Xristian təriğətlərindən və cərəyanlardan biri. Xristoloji mübahisələrin getdiyi zaman yaranmışdır.
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Yaranmasının siyasi səbəbləri
Kalkedon Kilsə Məclisindən sonra monofizitlərlə, İsada ikili təbiətin olmasını qəbul edən Bizans kilsəsinin nümayəndələri arasında bir neçə onilliklər ərzində gərgin mübarizə getmişdi. VII yüzilliyin əvvəlində Bizansla İranın savaşı başlanmışdı. Bu savaşda qələbəyə qazanmaq üçün, imperator Heraklios (Herakleios) Ermənistanda iranlılara qarşı ikinci cəbhə açmaq niyyətində idi. Ancaq ermənilər, monofizit kilsəsinə mənsub olduqlarına görə, Bizans imperiyasından çəkinirdilər və İrana üstünlük verirdilər. Bizansda isə monofizitlər təqiblərə məruz qalmışdılar.
Təlimi
Ermənilərlə münasibətlərin yaxşılaşdırılması və orada iranlılara qarşı cəbhənin açılması, Herakliosun əsas siyasi məqsədlərindən biri olmuşdu. Bu işdə, ona əsli suriyalı olan Sergius kömək etmişdi. O, monofizitlərlə rəsmi Bizans kilsəsinin arasında ixtilafa səbəb olan, İsanın təbiəti haqqında problemin çözülməsi üçün, barışdırıcı fikir ortalığa çıxarmışdı. Sergius deyirdi ki, İsanın iki təbiəti olmuşdur, ancaq iradəsi (enerjisi) bir idi. Bununla razılaşan ermənilər Herakliosus müttəfiqləri oldular və bundan sonra o, İrana sarsıdıcı hərbi zərbələr endirə bildi.
“İki təbiət, bir iradə” prinsipini Roma papası Honorius da dəstəkləmişdir, ancaq sonra kilsə xadimləri onu bu addım atdığına görə pisləmişdilər. Yerusalim (Qüds) patriarxı Sofronius isə, bu prinsipi qətiyyətlə rədd etmişdir. O İsada iki iradənin olduğunu iddia edirdi (İlahi və insani). Onunla birlikdə bu fikri məşhur ilahiyyatçı Tövbəkar Maksim da dəstəkləmişdi. Onların fikrincə hər bir iradə öz mahiyyətinə görə hərəkət edir və bu hərəkətə görə də təbiətlərin müxtəlifliyinin dərk olunması imkanı əldə edilir. Əgər iradə birdirsə, onda təbiətlərin arasında fərq olmur.
637-ci ildə Qüds ərəblər tərəfindən alınır və şəhərin patriarxı Sofronius (Sophronius) bir müddət onlarla əməkdaşlıq etdiyinə görə, xəlifə Ömər şəhərin bütün xristian müqəddəs yerlərini ona tabe etdirmişdi.
Yüksəlişi və enişi
Sofroniusun ölümündən sonra, imperator Heraklios 638-ci ildə xristian imanının necə olması haqqında əmrini açıqlayır. Bu əmrə görə, İsanın yalnız bir iradəsi olmalı idi. Bu cür inanca monofelit inancı deyilir. Həmin ildə patriarx Sergius da ölmüşdür və ondan sonra Konstantinopol patriarxı Pirr olmuşdur. O monofelit idi və imperatorun əmrini 638-ci ildə Kilsə Məclislərinin birində təsdiqlətdirmişdi.
Heraklios 641-ci ildə öləndən sonra onun yerinə II gəldi. O ümumiyyətlə İsada neçə iradə olduğu haqqında hər bir söhbəti qadağan etmişdi. Romada isə papa Honoriusun ölümündən sonra Herakliosun monofelit əqidəsini dəstəkləyən əmri rədd etdilər. Papa I Martin, Kilsə Məclisi yığaraq monofelit əqidəsini pisləmişdi. Ancaq imperator əmrini icra etməməsinə görə Martini məhkəməyə çəkmişdilər və sürgünə yollamışdılar.
Şərqdə isə monofelitlərə qarşı ən fəal çıxış edən Tövbəkar Maksim (Maximus) (580-662) olmuşdu. O da təqiblərə məruz qalmışdı. Onun fikrincə İsada insan iradəsi var idi. O hərəkət edərək seçim qarşısında qalanda isə o, İlahi iradəyə tabe olurdu.
Sonda bu mübahisələrə son qoymaq üçün imperator Konstantin (Constantinus) Konstantinopolda VI Ekumenik Kilsə Məclisi yığmışdı və bu məclisdə monofelit əqidəsi "heres" (küfr) elan edilmişdi. undan sonra monofelitlər təqiblərə uğramışdırlar.
Mənbə
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 90-91. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 90-91. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
- Еп. Григорий (В. М. Лурье). История византийской философии. Формативный период. СПб., Axioma, 2006. XX + 553 с.
- А.В. Карташёв. Вселенские Соборы. Париж, 1963.
- В.В. Болотов. «Лекции по истории древней Церкви». Том 4
- John B. Bury|Bury, John B., A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene, Volume 2 (2005)
- Chadwick, Henry, ‘The Penguin History of the Church 1: The Early Church’ (Penguin, 1993)
- Norwich, John J., ‘Byzantium: The Early Centuries’ (Penguin, 1988)
- Catholic Encyclopedia: Pope Honorius I
- Catholic Encyclopedia: Monothelitism and Monothelites
Həmdə bax
İstinadlar
- Bury, John B., A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene, Volume 2 (2005), p. 21.
- Westminster Dictionary of Church History. ed, J. C. Brauer. Philadelphia: Westminster Press, 1971. pgs. 568–569.
- Bury, John B., A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene, Volume 2 (2005), p.252.
- Norwich, John J., ‘Byzantium: The Early Centuries’ (Penguin, 1988), p. 309
- Bury, John B., A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene, Volume 2 (2005), p.293.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monofelitlik Isanin iki tebiete ve bir iradeye malik olmasini iddia eden Xristian terigetlerinden ve cereyanlardan biri Xristoloji mubahiselerin getdiyi zaman yaranmisdir Erken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasiYaranmasinin siyasi sebebleriKalkedon Kilse Meclisinden sonra monofizitlerle Isada ikili tebietin olmasini qebul eden Bizans kilsesinin numayendeleri arasinda bir nece onillikler erzinde gergin mubarize getmisdi VII yuzilliyin evvelinde Bizansla Iranin savasi baslanmisdi Bu savasda qelebeye qazanmaq ucun imperator Heraklios Herakleios Ermenistanda iranlilara qarsi ikinci cebhe acmaq niyyetinde idi Ancaq ermeniler monofizit kilsesine mensub olduqlarina gore Bizans imperiyasindan cekinirdiler ve Irana ustunluk verirdiler Bizansda ise monofizitler teqiblere meruz qalmisdilar TelimiErmenilerle munasibetlerin yaxsilasdirilmasi ve orada iranlilara qarsi cebhenin acilmasi Herakliosun esas siyasi meqsedlerinden biri olmusdu Bu isde ona esli suriyali olan Sergius komek etmisdi O monofizitlerle resmi Bizans kilsesinin arasinda ixtilafa sebeb olan Isanin tebieti haqqinda problemin cozulmesi ucun barisdirici fikir ortaliga cixarmisdi Sergius deyirdi ki Isanin iki tebieti olmusdur ancaq iradesi enerjisi bir idi Bununla razilasan ermeniler Herakliosus muttefiqleri oldular ve bundan sonra o Irana sarsidici herbi zerbeler endire bildi Iki tebiet bir irade prinsipini Roma papasi Honorius da desteklemisdir ancaq sonra kilse xadimleri onu bu addim atdigina gore pislemisdiler Yerusalim Quds patriarxi Sofronius ise bu prinsipi qetiyyetle redd etmisdir O Isada iki iradenin oldugunu iddia edirdi Ilahi ve insani Onunla birlikde bu fikri meshur ilahiyyatci Tovbekar Maksim da desteklemisdi Onlarin fikrince her bir irade oz mahiyyetine gore hereket edir ve bu herekete gore de tebietlerin muxtelifliyinin derk olunmasi imkani elde edilir Eger irade birdirse onda tebietlerin arasinda ferq olmur 637 ci ilde Quds erebler terefinden alinir ve seherin patriarxi Sofronius Sophronius bir muddet onlarla emekdasliq etdiyine gore xelife Omer seherin butun xristian muqeddes yerlerini ona tabe etdirmisdi Yukselisi ve enisiSofroniusun olumunden sonra imperator Heraklios 638 ci ilde xristian imaninin nece olmasi haqqinda emrini aciqlayir Bu emre gore Isanin yalniz bir iradesi olmali idi Bu cur inanca monofelit inanci deyilir Hemin ilde patriarx Sergius da olmusdur ve ondan sonra Konstantinopol patriarxi Pirr olmusdur O monofelit idi ve imperatorun emrini 638 ci ilde Kilse Meclislerinin birinde tesdiqletdirmisdi Heraklios 641 ci ilde olenden sonra onun yerine II geldi O umumiyyetle Isada nece irade oldugu haqqinda her bir sohbeti qadagan etmisdi Romada ise papa Honoriusun olumunden sonra Herakliosun monofelit eqidesini destekleyen emri redd etdiler Papa I Martin Kilse Meclisi yigaraq monofelit eqidesini pislemisdi Ancaq imperator emrini icra etmemesine gore Martini mehkemeye cekmisdiler ve surgune yollamisdilar Serqde ise monofelitlere qarsi en feal cixis eden Tovbekar Maksim Maximus 580 662 olmusdu O da teqiblere meruz qalmisdi Onun fikrince Isada insan iradesi var idi O hereket ederek secim qarsisinda qalanda ise o Ilahi iradeye tabe olurdu Sonda bu mubahiselere son qoymaq ucun imperator Konstantin Constantinus Konstantinopolda VI Ekumenik Kilse Meclisi yigmisdi ve bu meclisde monofelit eqidesi heres kufr elan edilmisdi undan sonra monofelitler teqiblere ugramisdirlar MenbeAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 90 91 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub EdebiyyatAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 90 91 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub Ep Grigorij V M Lure Istoriya vizantijskoj filosofii Formativnyj period SPb Axioma 2006 XX 553 s A V Kartashyov Vselenskie Sobory Parizh 1963 V V Bolotov Lekcii po istorii drevnej Cerkvi Tom 4 John B Bury Bury John B A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene Volume 2 2005 Chadwick Henry The Penguin History of the Church 1 The Early Church Penguin 1993 Norwich John J Byzantium The Early Centuries Penguin 1988 Catholic Encyclopedia Pope Honorius I Catholic Encyclopedia Monothelitism and MonothelitesHemde baxXristologiya Arianliq Nestorianliq Monofizitizm IkonomaxiyaIstinadlarBury John B A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene Volume 2 2005 p 21 Westminster Dictionary of Church History ed J C Brauer Philadelphia Westminster Press 1971 pgs 568 569 Bury John B A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene Volume 2 2005 p 252 Norwich John J Byzantium The Early Centuries Penguin 1988 p 309 Bury John B A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene Volume 2 2005 p 293