Dastan – Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının həcmcə ən böyük növlərindən biridir. Azərbaycan ədəbiyyatında dastana epos da deyilir. Başqa janrlardan fərqli olaraq, dastanda həm nəsr, həm də nəzm hissələri olur. Dastandakı hər hansı bir əhvalat, hadisə nəsrlə söylənilir və yeri gəldikcə mövzu ilə bağlı şeir parçaları da verilir. Bu xüsusiyyətinə görə dastan bəzən epik-lirik adlanan xüsusi bir ədəbi növə aid edilir. Dastanın nəzm hissəsi, adətən, qoşma və gəraylılardan ibarət olur və saz havası üstündə oxunur. Dastanlar mövzu və məzmunlarına görə iki növə bölünür: qəhrəmanlıq dastanları, məhəbbət dastanları.
Qəhrəmanlıq dastanları
Qəhrəmanlıq dastanlarında xalqın həyatı ilə bağlı tarixi hadisələrdən, onun haqq-ədalət və azadlıq uğrunda apardığı mübarizədən bəhs edilir. Belə dastanların qəhrəmanları xalq içərisindən çıxmış mərd və igid insanlar olur. Ən məşhur qəhrəmanlıq dastanları Kitabi-Dədə Qorqud, Koroğlu və Qaçaq Nəbi, Qaçaq Kərəmdir. Qəhrəmanlıq dastanları əsasən, xalq qəhrəmanları haqqında olan rəvayət və nəğmələr əsasında yaranır.
Məhəbbət dastanları
Məhəbbət dastanları sayca qəhrəmanlıq dastanlarından çoxdur. Bu dastanlarda əsas mövzu sevən gənclərin saf və təmiz məhəbbəti, düz ilqarı, vəfa və sədaqətdir. Məhəbbət dastanları bir-birini sevən gənclərin həyatlarında baş verən hadisələrdən bəhs edir. Çox zaman onlara yuxuda ikən buta verilir və bundan sonra qəhrəman haqq aşiqinə çevrilərək sevdiyi qızın dalınca yola düşür. Müxtəlif maneələrlə rastlaşan qəhrəman bəzən sevgilisinə qovuşsa da, bəzən buna nail ola bilmir. Dastan qəhrəmanları daha çox sazın və sözün gücü ilə qalib gəlirlər.
"Qurbani", "Abbas və Gülgəz", "Aşıq Qərib", "Tahir və Zöhrə", "Şah İsmayıl", "Leyli və Məcnun" dastanları ən məşhur məhəbbət dastanlarıdır. Məhəbbət dastanları ənənəvi olaraq ustadnamə ilə başlayır və duvaqqapma ilə bitir. Ustadnamə hikmətli məzmunlu qoşmaya deyilir. Duvaqqapmada isə sevgililərin bir-birinə qovuşması təriflənir. Duvaqqapmalar könülaçan, şən məzmun daşıyır və müxəmməs şəklində olur. Sonu faciə ilə qurtaran dastanlarda duvaqqapma olmur. Çünki burada sevgililərin vüsalı mümkün olmadığı üçün duvaqqapma mərasimi də keçirilmir. "Şah İsmayıl", "Novruz və Qəndab", "Şahzadə Əbülfəz" dastanlarında qəhrəman igidliyi və cəsarətiylə qalib gəlir. "Aşıq Qərib" dastanında isə qəhrəman oxuduğu şeirlərlə qələbə çalır.
Dastanlar yaranma yollarına görə fərqlənir. Bəzi dastanlar naməlum ozan-aşıqlar tərəfindən yaradılır. "Koroğlu","Qaçaq Nəbi" dastanları belə yaranmışdır.
"Qurbani", "Abbas və Gülgəz", "Aşıq Qərib", "Vaqif" dastanları isə həmin aşıqların (şairlərin) məhəbbət mövzusunda yazdıqları şeirlər və onlar barəsində xalq rəvayətlərinə əsasən yaranmışdır. Məhəbbət dastanlarına həmçinin, ’’Əsli və Kərəm’’; ’’Şah İsmayıl’’ ’’Alıxan və Pəri xanım’’dastanları da daxildir.
Bir sıra xalq dastanları əsasında operalar yazılmışdır; Ü.Hacıbəyov "Koroğlu", Z.Hacıbəyov "Aşıq Qərib", M.Maqomayev "Şah İsmayıl" və s.
Dastanlar və İslam
Dövrlərə görə dastanlar iki yerə bölünür: İslamdan qabaqkı dastanlar, İslamdan sonrakı dastanlar:
dastan, azərbaycan, şifahi, xalq, ədəbiyyatının, həcmcə, böyük, növlərindən, biridir, azərbaycan, ədəbiyyatında, dastana, epos, deyilir, başqa, janrlardan, fərqli, olaraq, dastanda, həm, nəsr, həm, nəzm, hissələri, olur, dakı, hər, hansı, əhvalat, hadisə, nəsr. Dastan Azerbaycan sifahi xalq edebiyyatinin hecmce en boyuk novlerinden biridir Azerbaycan edebiyyatinda dastana epos da deyilir Basqa janrlardan ferqli olaraq dastanda hem nesr hem de nezm hisseleri olur Dastandaki her hansi bir ehvalat hadise nesrle soylenilir ve yeri geldikce movzu ile bagli seir parcalari da verilir Bu xususiyyetine gore dastan bezen epik lirik adlanan xususi bir edebi nove aid edilir Dastanin nezm hissesi adeten qosma ve geraylilardan ibaret olur ve saz havasi ustunde oxunur Dastanlar movzu ve mezmunlarina gore iki nove bolunur qehremanliq dastanlari mehebbet dastanlari Mundericat 1 Qehremanliq dastanlari 2 Mehebbet dastanlari 3 Dastanlar ve Islam 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin baxQehremanliq dastanlari RedakteQehremanliq dastanlarinda xalqin heyati ile bagli tarixi hadiselerden onun haqq edalet ve azadliq ugrunda apardigi mubarizeden behs edilir Bele dastanlarin qehremanlari xalq icerisinden cixmis merd ve igid insanlar olur En meshur qehremanliq dastanlari Kitabi Dede Qorqud Koroglu ve Qacaq Nebi Qacaq Keremdir Qehremanliq dastanlari esasen xalq qehremanlari haqqinda olan revayet ve negmeler esasinda yaranir Mehebbet dastanlari RedakteMehebbet dastanlari sayca qehremanliq dastanlarindan coxdur Bu dastanlarda esas movzu seven genclerin saf ve temiz mehebbeti duz ilqari vefa ve sedaqetdir Mehebbet dastanlari bir birini seven genclerin heyatlarinda bas veren hadiselerden behs edir Cox zaman onlara yuxuda iken buta verilir ve bundan sonra qehreman haqq asiqine cevrilerek sevdiyi qizin dalinca yola dusur Muxtelif maneelerle rastlasan qehreman bezen sevgilisine qovussa da bezen buna nail ola bilmir Dastan qehremanlari daha cox sazin ve sozun gucu ile qalib gelirler Qurbani Abbas ve Gulgez Asiq Qerib Tahir ve Zohre Sah Ismayil Leyli ve Mecnun dastanlari en meshur mehebbet dastanlaridir Mehebbet dastanlari enenevi olaraq ustadname ile baslayir ve duvaqqapma ile bitir Ustadname hikmetli mezmunlu qosmaya deyilir Duvaqqapmada ise sevgililerin bir birine qovusmasi teriflenir Duvaqqapmalar konulacan sen mezmun dasiyir ve muxemmes seklinde olur Sonu facie ile qurtaran dastanlarda duvaqqapma olmur Cunki burada sevgililerin vusali mumkun olmadigi ucun duvaqqapma merasimi de kecirilmir Sah Ismayil Novruz ve Qendab Sahzade Ebulfez dastanlarinda qehreman igidliyi ve cesaretiyle qalib gelir Asiq Qerib dastaninda ise qehreman oxudugu seirlerle qelebe calir Dastanlar yaranma yollarina gore ferqlenir Bezi dastanlar namelum ozan asiqlar terefinden yaradilir Koroglu Qacaq Nebi dastanlari bele yaranmisdir Qurbani Abbas ve Gulgez Asiq Qerib Vaqif dastanlari ise hemin asiqlarin sairlerin mehebbet movzusunda yazdiqlari seirler ve onlar baresinde xalq revayetlerine esasen yaranmisdir Mehebbet dastanlarina hemcinin Esli ve Kerem Sah Ismayil Alixan ve Peri xanim dastanlari da daxildir Bir sira xalq dastanlari esasinda operalar yazilmisdir U Hacibeyov Koroglu Z Hacibeyov Asiq Qerib M Maqomayev Sah Ismayil ve s Dastanlar ve Islam RedakteDovrlere gore dastanlar iki yere bolunur Islamdan qabaqki dastanlar Islamdan sonraki dastanlar Islamdan qabaqki dastanlar Efrasiyab Su Hun Kok turk Oguz Uygurdur Islamdan sonraki dastanlar Satuq Bugra xan dastan Manas Cingiz Kitabi Dede Qorqud Koroglu Qacaq Nebi Qacaq Kerem ve s 1 Istinadlar Redakte Sifaqi xalq edebiyyati Folklor Xarici kecidler RedakteBedii edebiyyat edebiyyatsunasliq ve onun saheleri Arxivlesdirilib 2008 01 23 at the Wayback Machine Sifahi xalq edebiyyati Arxivlesdirilib 2011 08 07 at the Wayback Machine Azerbaycan turklerinin xalq yaradiciligiHemcinin bax RedakteAsiq yaradiciligi Azerbaycan edebiyyati Dunya dastanlarinin siyahisi Azerbaycan dastanlariMenbe https az wikipedia org w index php title Dastan amp oldid 5966806, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
