Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Donatizm (yun. Δονατισμός) — Kartaca kilsəsində baş verən parçalanma və ixtilaflar sonu yaranan dini hərəkat IV yüzilliyin əvvəllərində başlamış və Şimali Afrikanın müsəlmanlar tərəfindən istila edilməsinə qədər davam etmişdir.
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Donatçıların hərəkatı xristian birliyinə çox ciddi zərbə vurmuşdu. Bu ixtilaf Roma imperatorlarının xristianlara qarşı təqiblərin sona çatmasından sonra baş vermişdi. Məsələ bundadır ki, təqiblər dövründə xristianların bir qismi təqiblərə sinə gərərək, ölümlərindən belə qorxmayaraq dindən imtina etməmişdirlər. Ancaq başqaları təqiblərə davam gətirməyərək bütpərəstlərə və hakim dairələrə güzəştlərə getmişdirlər, bəziləri isə işgəncələrə məruz qalaraq Xristianlıqdan imtina etmiş, təqiblərdən sonra isə öz kilsə vəzifələrinə qayıtmışdırlar.
311-ci ildə Kartaca yepiskopu vəzifəsinə Sesilian adlı bir keşiş təyin olundu. Ancaq məşhur yepiskop Donatus ona qarşı çıxış etmişdi və onu yepiskop kimi tanımamışdı, çünki təqiblər dövründə Sesilian, işgəncələrə dözməyərək, Müqəddəs Kitabların nüsxələrini bütpərəstlərə vermişdi. Halbuki Donatusun özü o zamanlar çox ağır işgəncələrə məruz qalmış, ancaq dindən dönməmişdir. Rəvayətlərə görə onun bədənində ağır işgəncələrin çoxlu izləri qalmışdır.
Sesilianı dinindən çıxmış elan edən Donatus, 312-ci ildə öz partiyasını yaradaraq “satqın” yepiskoplar tərəfindən icra edilmiş xaç suyuna çəkilmə mərasimini qüvvədən düşmüş elan etmişdi və onun yenidən icra edilməsinin zəruri olması haqqında tələb irəli sürmüşdü.
Donatçılar rəsmi Kilsəni günahlara batmış hesab edərək, ondan ayrılmış, öz ardıcıllarından yüksək mənəvi paklıq tələb edirdilər. Onların fikrincə kilsə mərasimləri, yalnız din xadimlərinin təmizliyi, davamçılarının isə həqiqi mömin olduğu halda, Tanrı tərəfindən qəbul edilir. Bundan başqa, onlar dinin dövlət işlərində iştirakının əleyhinə də çıxış edirdilər. Bu istək isə Roma imperatorlarının maraqlarına zərbə vururdu. Bu səbəbdən, Roma imperatorları Şimali Afrikada güclənən və kilsə birliyinə ağır zərbə vuran donatçı üsyançılarına qarşı qoşun yollamışdılar. Lakin bu heç bir nəticə verməmişdi və donatçılar bir neçə əsr ərzində (müsəlman istilasına qədər) Şimali Afrikada böyük nüfuza malik idilər.
Təsiri
Donatçılar Xristian radikal təriqətinə çevirilmişdirlər. Onların ən ifrat qolunu sirkumsellionlar adlandırırdılar. Onlar silahlı mübarizə və terror metodlarından geniş istifadə edirdilər. Roma ordusuna qarşı partizan müqaviməti təşkil etmişdirlər.
Dini ekstremizm baxımından donatçılar/sirkumsellionlar yəhudi radikalları olan davamçıları sayıla bilərlər. Onlar I yüzillikdə Yəhudiyyədə radikal dini təriqət yaradıb terror vasitələrindən istifadə edirdilər, Romalılar və onların fikirləri ilə razı olmayanlarla savaş aparırdılar.
Şimali Afrika ərəblər tərəfindən istila edildikdən sonra o yerlərin əhalisi tədricən İslamı qəbul etmişdir. Ancaq dini radikallıq ənənələri xaricilik formasında ortalığa çıxdı. O yerlərdə bir neçə xarici dövlətləri yaranmışdır. Çağdaş dini radikallar zelotların və donatçıların davamçıları sayıla bilərlər.
Mənbə
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 69. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə[ölü keçid] (2007). Xristianlıq: tarix və fəlsəfə. Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, s. 69. ISBN 5-87459-013-7[ölü keçid]. 2016 tarixində arxivləşdirilib. 2016-08-16 tarixində istifadə olunub.
- Willis G. G. St. Augustine and the Donatist Controversy. L., 1950.
- Frend, W. C. H. The Donatist Church, Oxford, 1952; 2nd ed. Oxford, 1971; reiss. 1985.
- Markus R. A. The Problem of «Donatism» in the VI Cent. // Gregorio Magno e il suo tempo. R., 1991. Vol. 1. P. 159—166.
- А. А. Ткаченко. Донатизм // . Т. 15, С. 654—657.
- Биография Доната, библиография его работ и библиография работ о нём на научно-богословском портале Богослов.ру
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Donatizm yun Donatismos Kartaca kilsesinde bas veren parcalanma ve ixtilaflar sonu yaranan dini herekat IV yuzilliyin evvellerinde baslamis ve Simali Afrikanin muselmanlar terefinden istila edilmesine qeder davam etmisdir Erken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasi Donatcilarin herekati xristian birliyine cox ciddi zerbe vurmusdu Bu ixtilaf Roma imperatorlarinin xristianlara qarsi teqiblerin sona catmasindan sonra bas vermisdi Mesele bundadir ki teqibler dovrunde xristianlarin bir qismi teqiblere sine gererek olumlerinden bele qorxmayaraq dinden imtina etmemisdirler Ancaq basqalari teqiblere davam getirmeyerek butperestlere ve hakim dairelere guzestlere getmisdirler bezileri ise isgencelere meruz qalaraq Xristianliqdan imtina etmis teqiblerden sonra ise oz kilse vezifelerine qayitmisdirlar 311 ci ilde Kartaca yepiskopu vezifesine Sesilian adli bir kesis teyin olundu Ancaq meshur yepiskop Donatus ona qarsi cixis etmisdi ve onu yepiskop kimi tanimamisdi cunki teqibler dovrunde Sesilian isgencelere dozmeyerek Muqeddes Kitablarin nusxelerini butperestlere vermisdi Halbuki Donatusun ozu o zamanlar cox agir isgencelere meruz qalmis ancaq dinden donmemisdir Revayetlere gore onun bedeninde agir isgencelerin coxlu izleri qalmisdir Sesiliani dininden cixmis elan eden Donatus 312 ci ilde oz partiyasini yaradaraq satqin yepiskoplar terefinden icra edilmis xac suyuna cekilme merasimini quvveden dusmus elan etmisdi ve onun yeniden icra edilmesinin zeruri olmasi haqqinda teleb ireli surmusdu Donatcilar resmi Kilseni gunahlara batmis hesab ederek ondan ayrilmis oz ardicillarindan yuksek menevi pakliq teleb edirdiler Onlarin fikrince kilse merasimleri yalniz din xadimlerinin temizliyi davamcilarinin ise heqiqi momin oldugu halda Tanri terefinden qebul edilir Bundan basqa onlar dinin dovlet islerinde istirakinin eleyhine de cixis edirdiler Bu istek ise Roma imperatorlarinin maraqlarina zerbe vururdu Bu sebebden Roma imperatorlari Simali Afrikada guclenen ve kilse birliyine agir zerbe vuran donatci usyancilarina qarsi qosun yollamisdilar Lakin bu hec bir netice vermemisdi ve donatcilar bir nece esr erzinde muselman istilasina qeder Simali Afrikada boyuk nufuza malik idiler TesiriDonatcilar Xristian radikal teriqetine cevirilmisdirler Onlarin en ifrat qolunu sirkumsellionlar adlandirirdilar Onlar silahli mubarize ve terror metodlarindan genis istifade edirdiler Roma ordusuna qarsi partizan muqavimeti teskil etmisdirler Dini ekstremizm baximindan donatcilar sirkumsellionlar yehudi radikallari olan davamcilari sayila bilerler Onlar I yuzillikde Yehudiyyede radikal dini teriqet yaradib terror vasitelerinden istifade edirdiler Romalilar ve onlarin fikirleri ile razi olmayanlarla savas aparirdilar Simali Afrika erebler terefinden istila edildikden sonra o yerlerin ehalisi tedricen Islami qebul etmisdir Ancaq dini radikalliq eneneleri xaricilik formasinda ortaliga cixdi O yerlerde bir nece xarici dovletleri yaranmisdir Cagdas dini radikallar zelotlarin ve donatcilarin davamcilari sayila bilerler MenbeAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 69 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub EdebiyyatAydin Elizade olu kecid 2007 Xristianliq tarix ve felsefe Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar s 69 ISBN 5 87459 013 7 olu kecid 2016 tarixinde arxivlesdirilib 2016 08 16 tarixinde istifade olunub Willis G G St Augustine and the Donatist Controversy L 1950 Frend W C H The Donatist Church Oxford 1952 2nd ed Oxford 1971 reiss 1985 Markus R A The Problem of Donatism in the VI Cent Gregorio Magno e il suo tempo R 1991 Vol 1 P 159 166 A A Tkachenko Donatizm T 15 S 654 657 Biografiya Donata bibliografiya ego rabot i bibliografiya rabot o nyom na nauchno bogoslovskom portale Bogoslov ru