fbpx
Wikipedia

Hacı Davud Müşkürlü

Avqust 18, 2021

İmam Hacı Davud (ləzg. Имам Гьажи Давуд; 1680, Dədəli – 1728, Kipr Respublikası) — ləzgilərin ümumi lideri, Osmanlı hakimiyyəti dövründə (1721–1734) Şirvan hakimi.

Hacı Davud Müşkürlü
Hacı Davud
ləzg. Гьажи-Давуд Муьшкуьрви

Hacı Davud Müşkürlü.
Şirvan hakimi
1721 — 1734
Xələfi Surxay ibn Gəray bəy
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1680
Doğum yeri Dədəli, Müşkür mahalı, Şirvan
Vəfat tarixi 1735—1736
Vəfat yeri Gelibolu, Osmanlı dövləti
Uşaqları oğlu: Məhəmməd, Tahir, Süleyman, Əbdülkərim
qızı: Zeynəb, Pəkər

Şirvan üsyanı

Şirvanda baş vermiş üsyana Müşkür mahalı Dədəli kəndinin sakini Ləzgi Hacı Davud başçılıq edirdi. O, silahlı kəndli dəstələrini öz ətrafına toplayaraq, Qazıqumuq hakimi Surxay xanla ittifaqda olaraq 1720-ci ilda Şabran şəhəri və Xudat qalasını tutdu. 1721-ci ilin avqustunda Hacı Davud, Surxay xan və Əli sultan İlisunun birləşmiş dəstələri şəhər əhalisindən də kömək alaraq Şamaxını tutdu. Şəhər tutulan zaman qarət va talanlar baş verdi; məsələn, o vaxt Şamaxıda olan rus tacirlari qarət edildi və öldürüldü.

Şamaxı hadisələrindən dərhal sonra, 1721-ci ilin payızında Hacı Davud Qazıqumuxlu Surxay xanla birlikdə Krım xanı vasitəsilə Osmanlı sultanına məktub göndərib onları öz himayəsinə almağı və öz qoşunlarını Şirvanı qorumaq üçün göndərməyi xahiş etdilər.

Bundan az sonra Hacı Davud öz nümayəndələrini İstanbula göndərdi. İstanbuldakı rus rezidenti (səfirdən aşağı dərəcəli elçi) İ.Neplyuyev 1722-ci ilin fevralında yazırdı ki, Hacı Davud və Şirvan üsyançılarının digər rəhbərləri Şamaxının tutulmasından sonra öz adamlarını Osmanlı təbəəliyinə qəbul etmək xahişi ila gizlicə sultan sarayına göndərmiş və ona sədaqətlərinin təsdiqi kimi Osmanlı Sultanı III Əhmədin adı ilə sikkə kəsməyə başlamışlar. Daha sonra Neplyuyev qeyd edirdi ki, cümə günləri onların məscidlərində Sultanın adına xütbə oxunur. İstanbuldakı holland rezidenti da Osmanlı sarayının "üsyançılarla birləşərək, bütün İrana sahib olmaqdan ötrü" guya ora qoşun göndərmək fikrində olduğunu xəbər verirdi.

Keçmiş Şirvan bəylərbəyliyinin mərkəzi hissəsində Osmanlı İmperiyasından yarıasılı Şirvan xanlığı mövcud idi. Onun hakimi, yuxarıda xatırlandığı kimi, 1722-ci ilin sonunda Hacı Davud təsdiq olunmuşdu. Ancaq Hacı Davuda öz hakimiyyətini bərqərar etmək üçün uzun müddət mübarizə aparmaq lazım gəlmişdir. Şirvanın idarə edilməsindən kənarlaşdırılan Qazıqumuxlu Surxay xan Hacı Davudla münasibətləri kəsərək, onun hakimiyyətini tanımır və onunla haqq-hesab çürütmək üçün əlverişli məqam gözləyirdi. Mənbələrdən Şirvanda gedən ara çəkişmələri aydın müşahidə olunur. Hələ 1722-ci ildə Hacı Davud Çoban Şamxal və Qaytaq usmisinin razılığı ilə Quba xanlığını özünə tabe etmək istəmişdi. Ancaq onun bu niyyətini bilən və rəqibini qabaqlamağı qərara alan Surxay xan Quba xanlığına gəlmiş və ətraf kəndlərdən vergi yığmağa başlamışdı. Belə olduqda Qaytaq usmisi öz oğlu Xanmuradı Surxaya qarşı göndərmişdi. Baş verən toqquşmada tərəflər 200-ə yaxın adam itirmişdi, lakin usmi va Surxay xan sonra barışmışdılar.

Dərbənddə bir həftə istirahətdən sonra, yəni sentyabrın 10-da I Pyotr öz ordusu ilə Bakıya tərəf hərəkət etdi. Əldə olunan məlumata görə, Hacı Davud rus qoşunlarına müqavimət təşkil etməyə cəhd göstərmiş və kömək üçün usmiya və Surxay xana müraciət etmişdi. Şəmsəddin bəyə Şamaxının idarasini tapşıran Hacı Davud, özü döyüşçü yığmaq üçün dağlara getmişdi.

Sentyabrın 14-də Hacı Davudun Zeyxurda (Samur çayının cənub tərəfində kənd) 10 min nəfərlik qoşunla durması və usmi ilə ittifaqda rus ordusuna hücum etmak niyyətində olması haqqında xəbər alındı.

Osmanlı arxiv sənədlərində qapıçıbaşı Dərviş Mehmet ağanın "barat", "nama", "tuğ", "alam" və "xabt" ilə Şirvana göndərildiyi yazılır. Rusiyanın Xarici Siyasat Arxivində Sultan fərmanı və Mehmet paşaya təlimatın surətləri də aşkar edilmişdir.

Sultan baratında deyilir ki, Sultan ondan "sığınacaq" xahiş edən və onun himayəsi altında olmağı arzulayan adamlara böyük mərhəmət göstərir, ona görə Hacı Davuda elan olunur: o, Sultanın hökmü ilə "həmin ölkələrin hamisi və hökmdarı" rütbəsinə qaldırılmışdır. Hacı Davud xan titulu alır və ona müntəzəm surətdə Osmanlı hökumətinə məlumat vermək və diyarın təhlükəsizliyi haqqında qayğı göstərmək vəzifəsi də həvalə olunurdu.

Sultan fərmanı Hacı Davuda müraciətlə başlanır, özü də o, artıq xan titulu ilə – "Şirvan və digər Dağıstan əyalətlərinin möhtərəm ali xanı" adlanırdı. Fərmanda xatırlanırdı ki, Hacı Davud dəfələrlə Sultana onun himayəsini xahiş edərək məktub yazmış və bununla yanaşı İran dövlətindən qopardığı Şirvanı və digər əyalətlərin torpaq və şəhərlərini Türkiyənin hakimiyyəti altına verməyi vəd etmişdir.

Fərmanın sonunda bildirilirdi ki, Hacı Davudun "iltifat, sədaqət və səyi" nəzərə alınaraq o, "Krım xanı kimi bu cür yüksək xanlıq layaqətinə" qaldırılmışdır. Dərviş Mehmet ağaya verilmiş məxfi təlimatda ona Şirvana çatan kimi Sultan fərmanı, baratı, vəzirin məktubunu, hədiyyələri Hacı Davuda təqdim etmək tapşırılmışdı. 1732-ci il yanvarın 8-də Hacı Davuda göndərilmiş Sultan fərmanının surəti Osmanlı dövlətinin Azərbaycan xanlıqları ilə münasibətlərinə dair arxiv sənədləri külliyyatında nəşr olunmuşdur. Fərman Hacı Davuda müraciətlə aşağıdakı sözlərlə başlayır: "Rikab-i Hümayün tarafından Şirvan Hanına Name-i Hümayündur, Cenab-i eyalet-me"ab hükümetnisab devlet… Ferman-rani bil-fil Şirvan Hanı olan el-hac Davud han".

Fərmanda deyilirdi ki, Qızılbaş məmləkətinin dağılmasından sonra Şirvan və onun ətrafını qızılbaş fəsadından qorumaq Hacı Davud xana tapşırılır, bunun müqabilində Şirvan paşa rütbəsi almaqla Hacı Davuda "yurtluk ve ocaklık" verilir.

Fərmanda daha sonra deyilirdi ki, Şirvan xanlığının Hacı Davuda verilmasi müqabilində, o, Dövlati-Aliyaya müvafiq xidmət etməlidir. Sultan Krım xanına göstərdiyi qayğını Hacı Davud xana da göstərəcəkdir. Daha sonra fərmanda deyilirdi ki, qapıçıbaşılar ondan olub hal-hazırda "mir-alem" olan Dərviş Mehmet ağa Sultan hilatini tuğla gətirib təntənəli şəkildə Hacı Davuda təqdim edəcəkdir, an nəhayətdə Sultan Hacı Davuda Ərzurum paşası ila sıx əlaqə saxlayıb birgə hərəkət etməyi məsləhət görürdü:

"… Eyalet-i Şirvanın vesair mazbut-i kabza-i zabt u teshir olunan biladin tensik-i umurunda ve düstur-i mukarram müsir-i müfahham nizamü lalem hala erzurum valisi olup ol tarafta bazi umur ve hususlarin temsiyet ü çerasına memur olan vezirim İbrahim paşa edamallahı teala celalevu ile iktiza edin sair umur ve suumu dahi femsiyet u icrasına bezl-i cell-i himmet eylesiz".

1723-cü il fevralın 22-da Sultanın yanında keçirilən növbəti divanda Krım xanının I Pyotrun gələn yazda Şirvanda hərbi kompaniyanı davam etdirmək niyyəti haqqında xəbər verən məktubu oxundu. Qərara alındı ki, Rusiyaya aşağıdakı məzmunda tələb elan olunsun: əgər çarın şirvanlılara va Mir Mahmuda iddiası varsa, qoy bunun Sultan vasitəsilə ödənilməsini tələb etsin, özünün bütün qoşunlarını isə Cənubi Qafqazdan çıxartsın va bundan sonra "İran işbrina" müdaxilə etməsin. Əks halda, "əbədi sülh pozulacaq va Sultan Səfəvi mirası uğrunda onunla müharibəyə girməyə məcbur olacaq".

Osmanlı hökuməti Rusiya ilə müharibəyə tələsdi və qoşunlara yürüşə hazırlaşmaq əmri verilmişdi. Rusiya va Osmanlı imperiyaları arasında qarşılıqlı münasibətləri və ümumi şəraiti qiymətləndirən fransız naziri kardinal Dübua 1723-cü ilin yazında müharibə olacağını labüd hesab edərək, öz ölkəsinin Peterburqakı səfiri de Kampredona yazırdı: "Öz torpaqlarını eyni tərəfdə genişləndirməyə can atan işğalçılar arasında toqquşma zəruridir".

Hacı Davud Osmanlının Qafqazda jandarmı kimi

Osmanlı sarayının rəsmi səlnaməçisi A.Çələbizadə yazır ki, Osmanlı silahdarı (yəqin o, Sarı Mustafa paşanı nəzərdə tutur) Hacı Davudun min atlısını özü ilə götürüb, Bərdə tərəfə hərəkət etdi. Şuşakəndi ətrafında bir neçə sığınağı ələ keçirərək, bütün gün ərzində onu top atəşinə tutdu. Orada gizlənən sakinlər, öz əmlaklarını ataraq, hərə bir tərəfə qaçdı. 400 nəfəri məhv edən Osmanlı sərəsgəri Gəncəya qayıtdı, buradan isə Qarabağ şahsevənlərə qarşı yollandı.

Fəaliyyəti

Faktlar göstərir ki, əslində, Kartli çarı Vaxtanq kimi, Hacı Davuda da birinci olaraq Rusiya hökuməti özü müraciət etmişdi. Belə ki, Səfəvilər dövlətinin süqutunu sürətləndirmək üçün bütün imkanlardan istifadə etmək, o cümlədən Qafqaz xalqlarını ayağa qaldırmaq tapşırığı almış A.Volınski Hacı Davuda məktub yazaraq, ona Rusiya təbəəliyini qəbul etmək təklifi ilə müraciət etmişdi.

Bu hadisələrə toxunan V.Lıstsov, Həştərxan qubernatorunun Hacı Davudun yanına nümayəndə göndərdiyini göstəmişdir. Bu, Hacı Davudun Həştərxan voyevodası İ.V.Kilkinə göndərdiyi 22 aprel 1721-ci il tarixli məktubundan da aydın olur. Məktubda rusların göndərdiyi "çapar"dan danışılır. Bir müddət keçdikdən sonra 1721-ci ilin yayında Hacı Davud A.Volınskinin müraciətinə yalnız müəyyən şərtlər daxilində razılıq verəcəyini bildirdi. Lakin, Hacı Davudun Rusiya imperiyasına xidməti müqabilində irəli sürdüyü şərtləri Volınski qəbuledilməz hesab etmişdi. Bu şərtlər haqqında Volınski I Pyotra yazırdı: "Hacı Davud bəy mənə cavabında Sizin böyüklüyünüzə xidmət etmək istədiyini bildirir, lakin əvəzində sizdən ordu və kifayət qədər top göndərməyi xahiş edir ki, onların köməyi ilə İran (Səfəvi imperiyası) şəhərlərini alsın, lazım olanlarını özünə götürüb,qalanlarını sizə versin…".

Şirvanda Hacı Davudun nüfuzunun güclənməsi Rusiya hakim dairələrinin təşvişinə səbəb olmuşdu. Hacı Davudun yardımından faydalanaraq cəhdlərinin uğursuzluqla nəticələnməsinə baxmayaraq, Rusiya Səfəvi dövlətinə yürüşə hazırlığı davam etdirirdi.

Hadisələrin belə inkişaf etməsi Şirvanda da narahatçılıq doğururdu. Rusiya ilə toqquşmaya davam gətirə bilməyəcəyini başa düşən Hacı Davud, öz müstəqilliyini qoruyub saxlamaq məqsədilə 1721-ci ilin sonunda kömək üçün Rusiya və Səfəvi dövlətləri ilə düşmənçilik edən Türkiyəyə müraciət etdi. Lakin Hacı Davud sultandan hərbi yardım istəyərək, daxili muxtariyyətini saxlamaq şərti ilə Türkiyədən vassal asılılığının qəbul etməyə vəd verdi.

İstinadlar

  1. Николай Иванович Павленко. Очерки истории СССР: Период феодализма. Россия в первой четверти XVIII в. Преобразования Петра I. Изд-во Академии наук СССР, 1954 — С.605
  2. Кавказский сборник, Том 6 — С.48
  3. Аббас-Кули-Ага Бакиханов. Гюлистан-и Ирам.
  4. Гербер И. Г. Описание стран и народов вдоль западного берега Каспийского моря // История, география и этнография Дагестана XVIII-ХIХ вв. Архивные материалы. М.: Изд. вост. лит-ры, 1958 — C.605]

Mənbə

  • Ənvər Çingizoğlu, Hacı Davud Müşkürlü, "Soy" еlmi-kütləvi dərgi, 2009, №8, səh.40–47;
  • Ənvər Çingizoğlu, Gəncə-Qarabağ əyaləti tarixinə dair sultan hökmləri (1727–1730-cu illər), Bakı, "Mütərcim", 2013, 272 səh.

Xarici keçidlər

  • *СЕНСАЦИЯ! Обнаружена рукопись фетвы Хаджи Давуда Мушкюрви[ölü keçid]

Avqust 18, 2021
hacı, davud, müşkürlü, imam, hacı, davud, ləzg, Имам, Гьажи, Давуд, 1680, dədəli, 1728, kipr, respublikası, ləzgilərin, ümumi, lideri, osmanlı, hakimiyyəti, dövründə, 1721, 1734, şirvan, hakimi, hacı, davud, ləzg, Гьажи, Давуд, Муьшкуьрви, şirvan, hakimi1721, . Imam Haci Davud lezg Imam Gazhi Davud 1680 Dedeli 1728 Kipr Respublikasi lezgilerin umumi lideri 2 Osmanli hakimiyyeti dovrunde 1721 1734 Sirvan hakimi 3 4 Haci Davud MuskurluHaci Davud 1 lezg Gazhi Davud MushkurviHaci Davud Muskurlu Sirvan hakimi1721 1734Xelefi Surxay ibn Geray beySexsi melumatlarDogum tarixi 1680Dogum yeri Dedeli Muskur mahali SirvanVefat tarixi 1735 1736Vefat yeri Gelibolu Osmanli dovletiUsaqlari oglu Mehemmed Tahir Suleyman Ebdulkerimqizi Zeyneb Peker Mundericat 1 Sirvan usyani 2 Haci Davud Osmanlinin Qafqazda jandarmi kimi 3 Fealiyyeti 4 Istinadlar 5 Menbe 6 Xarici kecidlerSirvan usyani RedakteSirvanda bas vermis usyana Muskur mahali Dedeli kendinin sakini Lezgi Haci Davud basciliq edirdi O silahli kendli destelerini oz etrafina toplayaraq Qaziqumuq hakimi Surxay xanla ittifaqda olaraq 1720 ci ilda Sabran seheri ve Xudat qalasini tutdu 1721 ci ilin avqustunda Haci Davud Surxay xan ve Eli sultan Ilisunun birlesmis desteleri seher ehalisinden de komek alaraq Samaxini tutdu Seher tutulan zaman qaret va talanlar bas verdi meselen o vaxt Samaxida olan rus tacirlari qaret edildi ve olduruldu Samaxi hadiselerinden derhal sonra 1721 ci ilin payizinda Haci Davud Qaziqumuxlu Surxay xanla birlikde Krim xani vasitesile Osmanli sultanina mektub gonderib onlari oz himayesine almagi ve oz qosunlarini Sirvani qorumaq ucun gondermeyi xahis etdiler Bundan az sonra Haci Davud oz numayendelerini Istanbula gonderdi Istanbuldaki rus rezidenti sefirden asagi dereceli elci I Neplyuyev 1722 ci ilin fevralinda yazirdi ki Haci Davud ve Sirvan usyancilarinin diger rehberleri Samaxinin tutulmasindan sonra oz adamlarini Osmanli tebeeliyine qebul etmek xahisi ila gizlice sultan sarayina gondermis ve ona sedaqetlerinin tesdiqi kimi Osmanli Sultani III Ehmedin adi ile sikke kesmeye baslamislar Daha sonra Neplyuyev qeyd edirdi ki cume gunleri onlarin mescidlerinde Sultanin adina xutbe oxunur Istanbuldaki holland rezidenti da Osmanli sarayinin usyancilarla birleserek butun Irana sahib olmaqdan otru guya ora qosun gondermek fikrinde oldugunu xeber verirdi Kecmis Sirvan beylerbeyliyinin merkezi hissesinde Osmanli Imperiyasindan yariasili Sirvan xanligi movcud idi Onun hakimi yuxarida xatirlandigi kimi 1722 ci ilin sonunda Haci Davud tesdiq olunmusdu Ancaq Haci Davuda oz hakimiyyetini berqerar etmek ucun uzun muddet mubarize aparmaq lazim gelmisdir Sirvanin idare edilmesinden kenarlasdirilan Qaziqumuxlu Surxay xan Haci Davudla munasibetleri keserek onun hakimiyyetini tanimir ve onunla haqq hesab curutmek ucun elverisli meqam gozleyirdi Menbelerden Sirvanda geden ara cekismeleri aydin musahide olunur Hele 1722 ci ilde Haci Davud Coban Samxal ve Qaytaq usmisinin raziligi ile Quba xanligini ozune tabe etmek istemisdi Ancaq onun bu niyyetini bilen ve reqibini qabaqlamagi qerara alan Surxay xan Quba xanligina gelmis ve etraf kendlerden vergi yigmaga baslamisdi Bele olduqda Qaytaq usmisi oz oglu Xanmuradi Surxaya qarsi gondermisdi Bas veren toqqusmada terefler 200 e yaxin adam itirmisdi lakin usmi va Surxay xan sonra barismisdilar Derbendde bir hefte istirahetden sonra yeni sentyabrin 10 da I Pyotr oz ordusu ile Bakiya teref hereket etdi Elde olunan melumata gore Haci Davud rus qosunlarina muqavimet teskil etmeye cehd gostermis ve komek ucun usmiya ve Surxay xana muraciet etmisdi Semseddin beye Samaxinin idarasini tapsiran Haci Davud ozu doyuscu yigmaq ucun daglara getmisdi Sentyabrin 14 de Haci Davudun Zeyxurda Samur cayinin cenub terefinde kend 10 min neferlik qosunla durmasi ve usmi ile ittifaqda rus ordusuna hucum etmak niyyetinde olmasi haqqinda xeber alindi Osmanli arxiv senedlerinde qapicibasi Dervis Mehmet aganin barat nama tug alam ve xabt ile Sirvana gonderildiyi yazilir Rusiyanin Xarici Siyasat Arxivinde Sultan fermani ve Mehmet pasaya telimatin suretleri de askar edilmisdir Sultan baratinda deyilir ki Sultan ondan siginacaq xahis eden ve onun himayesi altinda olmagi arzulayan adamlara boyuk merhemet gosterir ona gore Haci Davuda elan olunur o Sultanin hokmu ile hemin olkelerin hamisi ve hokmdari rutbesine qaldirilmisdir Haci Davud xan titulu alir ve ona muntezem suretde Osmanli hokumetine melumat vermek ve diyarin tehlukesizliyi haqqinda qaygi gostermek vezifesi de hevale olunurdu Sultan fermani Haci Davuda muracietle baslanir ozu de o artiq xan titulu ile Sirvan ve diger Dagistan eyaletlerinin mohterem ali xani adlanirdi Fermanda xatirlanirdi ki Haci Davud defelerle Sultana onun himayesini xahis ederek mektub yazmis ve bununla yanasi Iran dovletinden qopardigi Sirvani ve diger eyaletlerin torpaq ve seherlerini Turkiyenin hakimiyyeti altina vermeyi ved etmisdir Fermanin sonunda bildirilirdi ki Haci Davudun iltifat sedaqet ve seyi nezere alinaraq o Krim xani kimi bu cur yuksek xanliq layaqetine qaldirilmisdir Dervis Mehmet agaya verilmis mexfi telimatda ona Sirvana catan kimi Sultan fermani barati vezirin mektubunu hediyyeleri Haci Davuda teqdim etmek tapsirilmisdi 1732 ci il yanvarin 8 de Haci Davuda gonderilmis Sultan fermaninin sureti Osmanli dovletinin Azerbaycan xanliqlari ile munasibetlerine dair arxiv senedleri kulliyyatinda nesr olunmusdur Ferman Haci Davuda muracietle asagidaki sozlerle baslayir Rikab i Humayun tarafindan Sirvan Hanina Name i Humayundur Cenab i eyalet me ab hukumetnisab devlet Ferman rani bil fil Sirvan Hani olan el hac Davud han Fermanda deyilirdi ki Qizilbas memleketinin dagilmasindan sonra Sirvan ve onun etrafini qizilbas fesadindan qorumaq Haci Davud xana tapsirilir bunun muqabilinde Sirvan pasa rutbesi almaqla Haci Davuda yurtluk ve ocaklik verilir Fermanda daha sonra deyilirdi ki Sirvan xanliginin Haci Davuda verilmasi muqabilinde o Dovlati Aliyaya muvafiq xidmet etmelidir Sultan Krim xanina gosterdiyi qaygini Haci Davud xana da gosterecekdir Daha sonra fermanda deyilirdi ki qapicibasilar ondan olub hal hazirda mir alem olan Dervis Mehmet aga Sultan hilatini tugla getirib tenteneli sekilde Haci Davuda teqdim edecekdir an nehayetde Sultan Haci Davuda Erzurum pasasi ila six elaqe saxlayib birge hereket etmeyi meslehet gorurdu Eyalet i Sirvanin vesair mazbut i kabza i zabt u teshir olunan biladin tensik i umurunda ve dustur i mukarram musir i mufahham nizamu lalem hala erzurum valisi olup ol tarafta bazi umur ve hususlarin temsiyet u cerasina memur olan vezirim Ibrahim pasa edamallahi teala celalevu ile iktiza edin sair umur ve suumu dahi femsiyet u icrasina bezl i cell i himmet eylesiz 1723 cu il fevralin 22 da Sultanin yaninda kecirilen novbeti divanda Krim xaninin I Pyotrun gelen yazda Sirvanda herbi kompaniyani davam etdirmek niyyeti haqqinda xeber veren mektubu oxundu Qerara alindi ki Rusiyaya asagidaki mezmunda teleb elan olunsun eger carin sirvanlilara va Mir Mahmuda iddiasi varsa qoy bunun Sultan vasitesile odenilmesini teleb etsin ozunun butun qosunlarini ise Cenubi Qafqazdan cixartsin va bundan sonra Iran isbrina mudaxile etmesin Eks halda ebedi sulh pozulacaq va Sultan Sefevi mirasi ugrunda onunla muharibeye girmeye mecbur olacaq Osmanli hokumeti Rusiya ile muharibeye telesdi ve qosunlara yuruse hazirlasmaq emri verilmisdi Rusiya va Osmanli imperiyalari arasinda qarsiliqli munasibetleri ve umumi seraiti qiymetlendiren fransiz naziri kardinal Dubua 1723 cu ilin yazinda muharibe olacagini labud hesab ederek oz olkesinin Peterburqaki sefiri de Kampredona yazirdi Oz torpaqlarini eyni terefde genislendirmeye can atan isgalcilar arasinda toqqusma zeruridir Haci Davud Osmanlinin Qafqazda jandarmi kimi RedakteOsmanli sarayinin resmi selnamecisi A Celebizade yazir ki Osmanli silahdari yeqin o Sari Mustafa pasani nezerde tutur Haci Davudun min atlisini ozu ile goturub Berde terefe hereket etdi Susakendi etrafinda bir nece siginagi ele kecirerek butun gun erzinde onu top atesine tutdu Orada gizlenen sakinler oz emlaklarini ataraq here bir terefe qacdi 400 neferi mehv eden Osmanli seresgeri Genceya qayitdi buradan ise Qarabag sahsevenlere qarsi yollandi Fealiyyeti RedakteFaktlar gosterir ki eslinde Kartli cari Vaxtanq kimi Haci Davuda da birinci olaraq Rusiya hokumeti ozu muraciet etmisdi Bele ki Sefeviler dovletinin suqutunu suretlendirmek ucun butun imkanlardan istifade etmek o cumleden Qafqaz xalqlarini ayaga qaldirmaq tapsirigi almis A Volinski Haci Davuda mektub yazaraq ona Rusiya tebeeliyini qebul etmek teklifi ile muraciet etmisdi Bu hadiselere toxunan V Listsov Hesterxan qubernatorunun Haci Davudun yanina numayende gonderdiyini gostemisdir Bu Haci Davudun Hesterxan voyevodasi I V Kilkine gonderdiyi 22 aprel 1721 ci il tarixli mektubundan da aydin olur Mektubda ruslarin gonderdiyi capar dan danisilir Bir muddet kecdikden sonra 1721 ci ilin yayinda Haci Davud A Volinskinin muracietine yalniz mueyyen sertler daxilinde raziliq vereceyini bildirdi Lakin Haci Davudun Rusiya imperiyasina xidmeti muqabilinde ireli surduyu sertleri Volinski qebuledilmez hesab etmisdi Bu sertler haqqinda Volinski I Pyotra yazirdi Haci Davud bey mene cavabinda Sizin boyukluyunuze xidmet etmek istediyini bildirir lakin evezinde sizden ordu ve kifayet qeder top gondermeyi xahis edir ki onlarin komeyi ile Iran Sefevi imperiyasi seherlerini alsin lazim olanlarini ozune goturub qalanlarini size versin Sirvanda Haci Davudun nufuzunun guclenmesi Rusiya hakim dairelerinin tesvisine sebeb olmusdu Haci Davudun yardimindan faydalanaraq cehdlerinin ugursuzluqla neticelenmesine baxmayaraq Rusiya Sefevi dovletine yuruse hazirligi davam etdirirdi Hadiselerin bele inkisaf etmesi Sirvanda da narahatciliq dogururdu Rusiya ile toqqusmaya davam getire bilmeyeceyini basa dusen Haci Davud oz musteqilliyini qoruyub saxlamaq meqsedile 1721 ci ilin sonunda komek ucun Rusiya ve Sefevi dovletleri ile dusmencilik eden Turkiyeye muraciet etdi Lakin Haci Davud sultandan herbi yardim isteyerek daxili muxtariyyetini saxlamaq serti ile Turkiyeden vassal asililiginin qebul etmeye ved verdi Istinadlar Redakte Nikolaj Ivanovich Pavlenko Ocherki istorii SSSR Period feodalizma Rossiya v pervoj chetverti XVIII v Preobrazovaniya Petra I Izd vo Akademii nauk SSSR 1954 S 605 Kavkazskij sbornik Tom 6 S 48 Abbas Kuli Aga Bakihanov Gyulistan i Iram Gerber I G Opisanie stran i narodov vdol zapadnogo berega Kaspijskogo morya Istoriya geografiya i etnografiya Dagestana XVIII HIH vv Arhivnye materialy M Izd vost lit ry 1958 C 605 Menbe RedakteEnver Cingizoglu Haci Davud Muskurlu Soy elmi kutlevi dergi 2009 8 seh 40 47 Enver Cingizoglu Gence Qarabag eyaleti tarixine dair sultan hokmleri 1727 1730 cu iller Baki Mutercim 2013 272 seh Xarici kecidler Redakte SENSACIYa Obnaruzhena rukopis fetvy Hadzhi Davuda Mushkyurvi olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Haci Davud Muskurlu amp oldid 6079633, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.