Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Dərbəndli Fətəli xanın mahnısı, Dərbəndli Fəth Əli xanın fars mahnısı və ya Dərbəndli Fəth Əli xanın mahnısı — Azərbaycan xalq musiqisinin ən erkən nota alınmış nümunəsi.
| Azərbaycan musiqisi | |
|---|---|
 | |
| Ümumi mövzular | |
| Janrlar | |
| Xüsusi formalar | |
| Milli musiqi | |
| Alt janrlar |
|
| Media və təqdim etmə | |
| Musiqi festivalları | |
| Musiqi mediası | Mədəniyyət TV |
| Millətçilik və vətənpərvərlik mövzusunda mahnılar | |
| Milli himn | Azərbaycan himni |
Tarixi
Mahnının yaranma dövrü XVIII əsrin ikinci yarısına təsadüf edir. Bu dövr Dərbənd xanlığının Fəth Əli xan tərəfindən birləşdirilməsi ilə bağlıdır. Güman edilir ki, dərbəndli musiqiçilər və ya yerli əhali tərəfindən, xanlığın qüdrətli Quba xanı Fəth Əli xan tərəfindən birləşdirilməsi münasibətilə, onun gəlişini və qarşılanmasını ifadə edən xüsusi bir nəğmə və ya musiqi əsəri bəstələnmişdir.
1816-cı ildə "Asiya Musiqi Jurnalı"nı ("Азиатского музыкального журнала") nəşr etməyə başlamışdır. 1817-ci ildə jurnalda dördüncü nömrədə "Dərbəndli Fətəli xanın mahnısı" dərc olunmuşdur. Bu, Azərbaycan xalq mahnılarının nota alınması və rəsmi nəşr olunması baxımından ilk nümunələrdən sayılır.
Jurnalda çap olunmuş bütün musiqilər, "Dərbəndli Fətəli xanın mahnısı" istisna olmaqla, həm orijinal, həm də rus dilinə tərcümə edilmiş mətnlərlə birlikdə təqdim edilmişdir. Bütün not yazıları isə fortepianoda ifa üçün köçürülmüşdür. Bu mahnının fərqli cəhəti isə onun, tərkibində – iki skripka, fleyta və iri tambur üçün kvartet kimi yazılmasıdır. Jurnalda qeyd olunan skripka, tambur və fleyta kimi musiqi alətləri, böyük ehtimalla, Azərbaycan xalq musiqisində mühüm yer tutan, yerli və milli çalğı alətləri – kamança, balaban və saz (və ya tar) kimi alətləri ifadə edir. Lakin mənbədə bu alətlər rus oxucusuna tanış olsun deyə onların ekvivalentləri ilə – yəni ruslara yaxın və tanınan alət adları ilə – verilməsi ehtimal olunur.
Nota alınması və nəşri
Mahnının nota yazısı Sergey Rıbakovun kitabında saxlanmış və müasir dövrdə yenidən tədqiq edilmək üçün qorunmuşdur. Dobrovolskinin jurnallarından çıxarışlar Rıbakovun 1897-ci ildə çap olunan "Ural müsəlmanlarının həyatlarını təsvir edən musiqisi və mahnıları" ("Музыка и песни уральских мусульман с описанием их быта") adlı kitabında yer alır.
Rıbakovun 1897-ci ildə nəşr olunmuş kitabında bu musiqi nümunəsi "Персидская пѣсня Фатъ-Али дербентскаго хана" (Dərbəndli Fəth Əli xanın fars mahnısı) başlığı altında qeyd olunmuşdur. Araşdırmalara əsasən, mahnının belə adlandırılması bir neçə ehtimalla izah edilir. Bir tərəfdən, mahnının sözlərinin orijinalda fars dilində olması mümkündür. Digər tərəfdən isə, bu terminologiyanın daha əsaslı səbəbi kimi, dövrün rus səyyah və tədqiqatçılarının Dərbənd şəhərində yaşayan şiə əhalini ümumilikdə "fars" adlandırması göstərilir. Bu, həmin dövrdə rus mənbələrində azərbaycanlıların "tatar" kimi qeyd olunması ilə eyni etnoqrafik təsnifat yanaşmasının bir nümunəsidir. Bu kontekstdə, "персидская песня" ifadəsi təkcə dilə deyil, həm də dini və mədəni kimliyə istinad edə bilər.
Əhəmiyyəti, müasir araşdırmalar və bərpası
"Dərbəndli Fətəli xanın mahnısı" Azərbaycan musiqi tarixində ilk dəfə nota alınmış xalq mahnısı kimi xüsusi yer tutur.
Bir sıra ictimai fəallar bu musiqi nümunəsinin not yazılarını həm yerli, həm də xarici musiqi mütəxəssislərinə təqdim edərək onun bərpası və yenidən ifa olunması istiqamətində təşəbbüslərlə çıxış etmişlər.
Ədəbiyyat siyahısı
- İvan Dobrovolski, "Азиатский музыкальный журнал", 1817, №4
- Сергей Гаврилович Рыбаков, "Музыка и песни уральских мусульман с описанием их быта", 1897
İstinad siyahısı
- Kərimi, Siyavuş. Dadaşova, Elnarə (redaktor). Azərbaycan xalq mahnıları (PDF) (az.). I cild. Bakı: "Öndər nəşriyyat". 2005. 4. ISBN .
- Рыбаков, Сергей Гаврилович. Музыка и песни уральских мусульман с очерком их быта (rus). Sankt-Peterburq: тип. Имп. Акад. наук. 1897. 309–310.
- ""Dərbəndli Fətəli xanın mahnısı"". "Quba Xanlığı" Teleqram Kanalının Dzen bloqu. 23 iyul 2023.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 0 saniye evvel Taurus AZE muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Derbendli Feteli xanin mahnisi Derbendli Feth Eli xanin fars mahnisi ve ya Derbendli Feth Eli xanin mahnisi Azerbaycan xalq musiqisinin en erken nota alinmis numunesi Azerbaycan musiqisiUmumi movzularMusiqi aletleri Xanende Mugam ucluyu Tar ifaciliq seneti Reqsler BaletJanrlarCaz Dini Herbi Hip hop Klassik Opera Pop Rok Xalq musiqisi Layla Nanay AgiXususi formalarMilli musiqiAsiq musiqisi Meyxana Mugam TesnifAlt janrlarCaz mugam Mugam operasi Simfonik mugamMedia ve teqdim etmeMusiqi festivallariBaki Caz Festivali Baki payizi Xari bulbul festivali Beynelxalq mugam festivali Hacibeyov musiqi festivali Qebele Musiqi Festivali Qizil payiz 69Musiqi mediasiMedeniyyet TVMilletcilik ve vetenperverlik movzusunda mahnilarMilli himnAzerbaycan himnibrTarixiMahninin yaranma dovru XVIII esrin ikinci yarisina tesaduf edir Bu dovr Derbend xanliginin Feth Eli xan terefinden birlesdirilmesi ile baglidir Guman edilir ki derbendli musiqiciler ve ya yerli ehali terefinden xanligin qudretli Quba xani Feth Eli xan terefinden birlesdirilmesi munasibetile onun gelisini ve qarsilanmasini ifade eden xususi bir negme ve ya musiqi eseri bestelenmisdir 1816 ci ilde Asiya Musiqi Jurnali ni Aziatskogo muzykalnogo zhurnala nesr etmeye baslamisdir 1817 ci ilde jurnalda dorduncu nomrede Derbendli Feteli xanin mahnisi derc olunmusdur Bu Azerbaycan xalq mahnilarinin nota alinmasi ve resmi nesr olunmasi baximindan ilk numunelerden sayilir Jurnalda cap olunmus butun musiqiler Derbendli Feteli xanin mahnisi istisna olmaqla hem orijinal hem de rus diline tercume edilmis metnlerle birlikde teqdim edilmisdir Butun not yazilari ise fortepianoda ifa ucun kocurulmusdur Bu mahninin ferqli ceheti ise onun terkibinde iki skripka fleyta ve iri tambur ucun kvartet kimi yazilmasidir Jurnalda qeyd olunan skripka tambur ve fleyta kimi musiqi aletleri boyuk ehtimalla Azerbaycan xalq musiqisinde muhum yer tutan yerli ve milli calgi aletleri kamanca balaban ve saz ve ya tar kimi aletleri ifade edir Lakin menbede bu aletler rus oxucusuna tanis olsun deye onlarin ekvivalentleri ile yeni ruslara yaxin ve taninan alet adlari ile verilmesi ehtimal olunur Nota alinmasi ve nesriMahninin nota yazisi Sergey Ribakovun kitabinda saxlanmis ve muasir dovrde yeniden tedqiq edilmek ucun qorunmusdur Dobrovolskinin jurnallarindan cixarislar Ribakovun 1897 ci ilde cap olunan Ural muselmanlarinin heyatlarini tesvir eden musiqisi ve mahnilari Muzyka i pesni uralskih musulman s opisaniem ih byta adli kitabinda yer alir Mahninin yer aldigi jurnalin uz qabigi Ribakovun 1897 ci ilde nesr olunmus kitabinda bu musiqi numunesi Persidskaya pѣsnya Fat Ali derbentskago hana Derbendli Feth Eli xanin fars mahnisi basligi altinda qeyd olunmusdur Arasdirmalara esasen mahninin bele adlandirilmasi bir nece ehtimalla izah edilir Bir terefden mahninin sozlerinin orijinalda fars dilinde olmasi mumkundur Diger terefden ise bu terminologiyanin daha esasli sebebi kimi dovrun rus seyyah ve tedqiqatcilarinin Derbend seherinde yasayan sie ehalini umumilikde fars adlandirmasi gosterilir Bu hemin dovrde rus menbelerinde azerbaycanlilarin tatar kimi qeyd olunmasi ile eyni etnoqrafik tesnifat yanasmasinin bir numunesidir Bu kontekstde persidskaya pesnya ifadesi tekce dile deyil hem de dini ve medeni kimliye istinad ede biler Ehemiyyeti muasir arasdirmalar ve berpasi Derbendli Feteli xanin mahnisi Azerbaycan musiqi tarixinde ilk defe nota alinmis xalq mahnisi kimi xususi yer tutur Bir sira ictimai feallar bu musiqi numunesinin not yazilarini hem yerli hem de xarici musiqi mutexessislerine teqdim ederek onun berpasi ve yeniden ifa olunmasi istiqametinde tesebbuslerle cixis etmisler Edebiyyat siyahisiIvan Dobrovolski Aziatskij muzykalnyj zhurnal 1817 4 Sergej Gavrilovich Rybakov Muzyka i pesni uralskih musulman s opisaniem ih byta 1897Istinad siyahisiKerimi Siyavus Dadasova Elnare redaktor Azerbaycan xalq mahnilari PDF az I cild Baki Onder nesriyyat 2005 4 ISBN 9952 416 75 9 Rybakov Sergej Gavrilovich Muzyka i pesni uralskih musulman s ocherkom ih byta rus Sankt Peterburq tip Imp Akad nauk 1897 309 310 Derbendli Feteli xanin mahnisi Quba Xanligi Teleqram Kanalinin Dzen bloqu 23 iyul 2023